İçeriğe atla

Peşmerge

Peşmerge
پێشمەرگە
Etkin18.yy - günümüz
ÜlkeIrak
BağlılıkKürdistan Bölgesel Yönetimi
TipiOrdu
Büyüklük300.000 ila 500.000 paramiliter güç[1]
RenkleriKırmızı, Sarı, Beyaz ve Yeşil
Marş"Ey Reqîb"[2]
Savaşları
Websitehttps://gov.krd/mopa-en
Komutanlar
BaşkomutanNeçirvan Barzani
Peşmerge BakanıŞoreş İsmail Abdullah

Peşmerge (Kürtçe: پێشمه‌رگه, Pêşmerge, kelime anlamı 'ölümle yüzleşenler'), Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nin askerî gücüdür. Irak Anayasası'na göre Peşmerge, güvenlik yan kuruluşlarıyla birlikte Kürdistan Bölgesi'nin güvenliğinden sorumludur.[3][4] Peşmerge'ye bağlı kuruluşlar arasında Asayiş (istihbarat teşkilatı), Parastin u Zanyarî (istihbarat yardım teşkilatı) ve Zeravani (Jandarma teşkilatı) bulunmaktadır.[5]

Peşmerge'nin tarihi 18. yüzyıla kadar uzanır. Osmanlılar ve Safeviler içinde askeri sınır muhafızı olarak tarih sahnesine çıktı ve 19. yüzyılda iyi eğitimli, disiplinli bir gerilla gücüne dönüştü. Özgür Kürt devleti hedefine ulaşmayı amaçlayan, bağımsızlıkçı Kürt hareketinin silahlı bir birimidir. 2003'te başlayan Irak müdahalesi'nde ABD ile birlikte koalisyon güçlerine eşlik ederek 2003 yılında Saddam Hüseyin'in devrilmesiyle birlikte Kürdistan Bölgesel Yönetimi Ordusu olarak resmiyet kazanmıştır.[6]

Etimoloji

"Peşmerge" kelimesi "ölümle yüzleşenler" anlamına gelmektedir. İlk olarak kısa ömürlü Mahabad Cumhuriyeti'nde (1946–47) Cumhurbaşkanı Kadı Muhammed tarafından kullanıldığını belirtir.[7][8]

Geçmiş

Kürt savaşçı geleneği, bağımsızlık özlemleriyle birlikte binlerce yıldır var olmuştur ve ilk Kürt savaşçı grupları çeşitli imparatorluklara karşı bağımsızlık için savaşmışlardır.[9]

Mustafa Barzani 1979'daki ölümüne kadar, Kürt davasının başlıca siyasi ve askeri lideri oldu

Peşmerge bir süreye kadar sadece gerilla kuvveti olarak var oldu, ancak bağımsızlık ilan eden Mahabad Cumhuriyeti'nde (1946-1947), General Mustafa Barzani liderliğindeki Peşmerge, cumhuriyetin resmi ordusu oldu.[10] Mahabad Cumhuriyeti'nin yıkılmasından ve devlet başkanı Kadı Muhammed'in idam edilmesinden sonra Peşmerge güçleri, 20.yüzyılın geri kalanında İran ve Irak hükûmetleriyle savaşmaya devam edecek gerilla grupları olarak yeniden yapılandı.[11]

Peşmerge'lerin çoğu Kürdistan Demokrat Partisi'nin kurucusu ve başkanı Mustafa Barzani tarafından yönetiliyordu.[12] 1975'te Peşmerge, İkinci Irak-Kürt Savaşı'nda yenildi. KDP'nin önde gelen üyelerinden Celal Talabani, direnişi canlandırmak için aynı yıl partiden ayrıldı ve Kürdistan Yurtseverler Birliği'ni kurdu. Bu olay, bugüne kadar Peşmerge güçlerini ve Kürdistan'daki Kürt toplumunun çoğunu bölen KDP ve KYB arasındaki siyasi tartışmanın temelini oluşturdu.

1979'da Mustafa Barzani'nin ölümünden sonra yerine oğlu Mesud Barzani geçti. KDP ve KYB arasındaki gerilim arttıkça, Peşmerge'lerin çoğu bir bölgeyi kendi partilerinin kontrolü altında tutmak için savaşırken, aynı zamanda Irak Ordusu'nun saldırılarına karşı da savaştı. Birinci Körfez Savaşı'nın ardından Irak Kürdistanı, iki büyük parti olan KDP ve KYB arasında Kürt İç Savaşı'nı gördü ve Peşmerge güçleri birbirleriyle savaşmak için kullanıldı.[13] İç savaş, Eylül 1998'de Barzani ve Talabani'nin resmi bir barış anlaşması kuran Washington Anlaşması'nı imzalamasıyla resmen sona erdi. Anlaşmada taraflar, gelir ve gücü paylaşma, Irak askerlerinin Kürt bölgelerine girmesine ve PKK'nın Kuzey Irak topraklarını kullanmasına izin vermeme konusunda anlaştılar. O zamana kadar her iki taraftan da yaklaşık 5.000 kişi öldü ve çok daha fazlası yanlış tarafta oldukları için tahliye edildi.[14] Sonraki yıllarda gerilim yüksek kaldı, ancak her iki taraf da birbirine yaklaştı ve 2003'te her iki parti de Irak Savaşı'nın bir parçası olarak Baas rejiminin devrilmesinde yer aldı. Diğer milis güçlerinin aksine, Peşmerge Irak yasaları tarafından hiçbir zaman yasaklanmadı.[15]

Peşmerge günümüzde Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nin ana askerî gücü olarak bölgenin korunmasında ve savunmasında rol üstlenmektedir. Peşmerge Bakanı, Şoreş İsmail Abdullah'tır ve Peşmerge'nin Başkomutanı Bölgenin başkanı Neçirvan Barzani'dir.[3][4]

Yapı

Peşmerge askerleri

Peşmerge çoğunlukla Kürdistan Demokrat Partisi'ne (KDP) ve Kürdistan Yurtseverler Birliği'ne (KYB) sadık güçler arasında bölünürken,[16] Kürdistan Sosyalist Demokrat Partisi gibi diğer küçük Kürt partilerin de kendi küçük Peşmerge birimleri vardır.[17] KDP ve KYB, güçlerinin bileşimine ilişkin bilgileri hükûmete veya medyaya açıklamamaktadır.[16] Bu nedenle, kaç Peşmerge savaşçısı olduğuna dair güvenilir bir sayı yoktur.[16] Medya kuruluşları 150.000 ila 200.000 Peşmerge olduğunu iddia etmektedir, ancak bu sayı oldukça tartışmalıdır.[18][19] Peşmerge, KDP-KYB arasındaki anlaşmazlıklardan ötürü Kürdistan Bölgesi'ni Dohuk Valiliği ve Erbil Valiliğini kapsayan KDP tarafından yönetilen bir "sarı" bölgeye ve Süleymaniye Valiliği ve Halepçe Valiliğini kapsayan KYB tarafından yönetilen bir "yeşil" bölgeye ayrıldı.[16][20][21] Her iki bölgenin de, diğer bölge ile koordine olmayan kendi yönetim kurumları ile kendi Peşmerge birimi vardır.[22]

Kürdistan bayrağını gösteren Kürt Peşmerge askeri

Peşmerge'nin bölünmüş yapısının bir sonucu olarak, tüm Peşmerge gücünden sorumlu bir komuta merkezi yoktur ve Peşmerge birimleri bunun yerine siyasi bağlılığa bağlı olarak ayrı askeri hiyerarşileri takip eder.[23] Peşmerge'yi 1992'den bu yana birleştirme ve siyasetten arındırma çabaları gerçekleştirildi. Ancak şu ana kadar birleştirme planları ve reformlar başarısız oldu[16] ve Peşmergelerin çoğu hala KDP'nin ve KYB'nin etkisi altındadır. 2014'teki Irak İç Savaşı olaylarının ardından, Amerika Birleşik Devletleri ve birkaç Avrupa ülkesi, KYB ve KDP'ye, yardım ve finansman şartı olarak karma Peşmerge tugayları kurmaları için baskı yaptı. KYB ve KDP, daha sonra Peşmerge İşleri Bakanlığı'nın komutası altına alınan Bölge Muhafız Tugayları altında 12 ila 14 tugayı birleştirdi. Ancak subaylar, kendilerine sadık kuvvetlerin konuşlandırılmasını kontrol eden ve cephe ve sektör komutanlarını atayan parti liderlerine rapor vermeye ve onlardan emir almaya devam etmişlerdir.

Savaşlar

Peşmerge-PKK çatışması

Ana madde: Peşmerge-PKK çatışması

Peşmerge ile PKK düşman taraflar arasındadır ve günümüze kadar birçok halde birbirlerine karşı savaşmışlardır. Peşmerge ve PKK, İdris Barzani'nin çabaları sonucu bir dönem ateşkes ve barış yapmışlarsa da PKK ve PKK lideri Abdullah Öcalan'ın bölgedeki tek lider olmak istemesi, ulus Kürt devletine sıcak bakmamasının yanında Peşmerge'yi kendi bölgelerinden uzak tutma çabaları, Peşmerge'yi ve Barzani ailesini sürekli irdeleyip suçlamalarda bulunmasından dolayı ateşkesler kısa sürede bozulmuştur. Kürdistan Bölgesel Yönetimi, PKK'yı kendi topraklarını işgal eden illegal bir güç görmekte olduğu gibi PKK'ya karşı sert uyarılarda bulunmaktadır. PKK ise Irak'ta yapılan Türk operasyonlarının KDP-TSK işbirliğinde yapıldığını iddia edip Kürdistan Bölgesel Hükûmeti'ni suçlamaktadır.[24][25][26][27][28][29]

Peşmerge güçleri

CIA peşmergeleri

1995 yılına kadar Irak içinde 7.500 kadar Peşmerge ve Kürt STK'lar görevlileri CIA operasyonu ile ülkeden kaçırılarak ABD ordusunun Guam Üssü'ne taşındı. Irak'ın işgali sonrasında bu peşmergelerin eğitilerek Irak'ta önemli görevlere getirildiği savunulmaktadır.[30]

2015 yılı itibarıyla 35 bin Kürt askerin yanı sıra Irak ordusundan ve güvenlik güçlerinden ayrı olarak 300 ile 350 bin arasında Peşmerge bulunmaktadır.

Kürdistan Bölgesel Yönetimi başbakanı Mesrur Barzani, günümüzdeki Peşmerge'lerin sayısını roket sistemleriyle donatılmış 5 bin zırhlı araç, 550 tank ve 25 savaş helikopterine sahip 270 bin kişi olarak açıklamıştır.

Yabancı savaşçılar

Gönüllü savaşçıların sayısı bilinmemekle birlikte sıklıkla Amerika, Avrupa ve Avustralya'dan Peşmerge'ye katılım olmaktadır.[31]

Destek

Peşmerge'ye Amerika, Avrupa ve Avustralya'dan silah ve lojistik destek olmaktadır.[32][33][34][35]

Teçhizat

Hafif silahlar

İsim Tür Kalibre Ülke Notlar
Walther P38Tabanca9x19mm ParabellumNazi Almanyası Nazi Almanyası8000 Almanya tarafından sağlanan.
Heckler & Koch MP5Hafif makineli silah9x19mm Parabellum Almanya
FAMASPiyade tüfeği5.56×45mm Fransa
M4Karabina5.56×45mm ABD
Heckler & Koch G36Piyade tüfeği5.56×45mm Parabellum Almanya8000 Almanya tarafından sağlanan.
HS Produkt VHSPiyade tüfeği5.56×45mm Hırvatistan
M16Piyade tüfeği5.56×45mm ABD
Armalite AR-15Piyade tüfeği5.56mm ABD
Heckler & Koch G3Muharebe tüfeği5.56mm NATO Almanya
Rheinmetall MG3Genel Amaçlı Makineli Tüfek5.56mm Almanya40 Almanya tarafından sağlanan.[36]
Franchi SPAS-12Savaş av tüfeği5.56mm NATO İtalya
Rheinmetall MG 3Genel Amaçlı Makineli Tüfek7.62mm NATO İtalya100 İtalya tarafından sağlanan.
M2 BrowningAğır makineli tüfek12.7×99mm ABD
M24 Sniper Weapon SystemKeskin nişancı tüfeği7.62×51mm ABD
Barrett M82Keskin nişancı tüfeği12.7×99mm ABD+100 İtalya, Fransa ve Birleşik Krallık tarafından sağlanan
Makarov PMTabanca9×18mm Sovyetler Birliği
Zastava M92Karabina7.62×39mm Sırbistan
AK-47Piyade tüfeği7.62×39mm Sovyetler BirliğiPeşmerge'ye ait (AK-47) ile birlikte standart Taarruz Tüfeği.[36]
AKMPiyade tüfeği7.62×39mm Sovyetler BirliğiPeşmerge'ye ait (AKM) ile birlikte standart Taarruz Tüfeği
RPKGenel Amaçlı Makineli Tüfek7.62×39mm Sovyetler Birliği
PK makineli tüfeğiGenel Amaçlı Makineli Tüfek7.62×54mmR Sovyetler Birliği
DŞKAğır makineli tüfek12.7×108mm Sovyetler Birliği
Tabuk Sniper RifleKeskin nişancı tüfeği7.62×39mm Irak
Dragunov SVDMKeskin nişancı tüfeği7.62×54mmR Rusya
Zastava M91Keskin nişancı tüfeği7.62×54mmR Yugoslavya
Zastava M93Anti-malzeme tüfek12.7×108mm Sırbistan

Tanksavar silahlar

İsim Tür Kalibre Ülke Notlar
RPG-7Roket güdümlü el bombası40mm Sovyetler Birliği
RB M57Roket güdümlü el bombası44mm Yugoslavya
Panzerfaust 3Roket güdümlü el bombası60mm Almanya
AT4Tanksavar40mm İsveç/ ABD
Carl Gustav recoilless rifleTanksavar84mm İsveç/ Almanya
HJ-8Güdümlü tanksavar füzesi120mm Çin
MILANGüdümlü tanksavar füzesi115mm Fransa/ Almanya
M40Geri tepmesiz tüfek106mm ABD
Breda FolgoreGeri tepmesiz tüfek80mm İtalya

Havan

İsim Tür Kalibre Ülke Notlar
2B9 VasilekHavan82mm Sovyetler Birliği
M224 mortarHavan60mm ABD
M252 mortarHavan81mm Birleşik Krallık
M29 mortarHavan81mm ABD
M1938 mortarHavan120mm Sovyetler Birliği

Man-taşınabilir hava savunma sistemi

İsim Tür Kalibre Ülke Notlar
Strela-2Man-portable air-defense system72 mm Sovyetler Birliği
SA-18 GrouseMan-portable air-defense system72 mm Sovyetler Birliği
SA-18 GrouseMan-portable air-defense system72 mm Sovyetler Birliği

Zırhlı araçlar

İsim Tür Miktar Ülke Notlar
M1 AbramsAna muharebe tankı25 ABD
M4 ShermanAna muharebe tankı4 ABD
M47 PattonAna muharebe tankı8 ABD
T-72Ana muharebe tankı< 56 Sovyetler Birliği
T-62Ana muharebe tankı186 Sovyetler Birliği
T-54Ana muharebe tankı125 Sovyetler Birliği
T-55Ana muharebe tankı215 Sovyetler Birliği
T-34Ana muharebe tankı11 Sovyetler Birliği
PT-76Ana muharebe tankı< 70 Sovyetler Birliği
BMP-1Piyade savaş aracı< 30 Sovyetler Birliği
CougarZırhlı personel taşıyıcı27 ABD
HumveeZırhlı personel taşıyıcı5,150 ABD
IAG Guardian APCZırhlı personel taşıyıcı100 Sovyetler Birliği
ATF DingoZırhlı personel taşıyıcı< 80 Sovyetler Birliği
Iraqi Light Armored VehicleZırhlı personel taşıyıcı4 Almanya
Iraqi Light Armored VehicleZırhlı personel taşıyıcı45 + ABD
M1117 Armored Security VehicleArmored car (military)< 45 ABD
BRDM-2Armored car (military)< 10 Sovyetler Birliği

Lojistik ve ticari araçlar

İsim Tür Sayı Ülke Notlar
Ural-5323Ana muharebe tankı339 Rusya
MackAna muharebe tankı391 ABD
Mercedes-Benz AtegoAna muharebe tankı170 Almanya
Mercedes-Benz ZetrosAna muharebe tankı619 Almanya
Navistar 7000 seriesAna muharebe tankı752 ABD
KrAZ-6322Ana muharebe tankı339 Ukrayna
GAZ-33097Ana muharebe tankı391 Rusya
GAZ-66Ana muharebe tankı170 Sovyetler Birliği
Ural-4320Ana muharebe tankı619 Sovyetler Birliği
UAZAna muharebe tankı752 Sovyetler Birliği
UnimogAna muharebe tankı104 Almanya
Yüksek Hareket Kabiliyetli Çok Amaçlı Vasıtailitary light utility vehicle619 Almanya
AGF Servalilitary light utility vehicle619 ABD
Toyota Land CruiserMilitary light utility vehicle758 Japonya

Ağır silahlar

İsim Tür Sayı Ülke Notlar
2S1 GvozdikaKundağı Motorlu Topçu Sistemi10 Sovyetler Birliği
BM-21 GradÇok namlulu roketatar4 Sovyetler Birliği
Type 63 multiple rocket launcherÇok namlulu roketatar40 Çin
M198 howitzerObüs20 ABD
57 mm AZP S-60Obüs54 Sovyetler Birliği
122 mm howitzer 2A18 (D-30)Obüs200 Sovyetler Birliği
M-30Obüs80 Sovyetler Birliği
D-20Obüs20 Sovyetler Birliği
Ordnance QF 25-pounderObüs26 Birleşik Krallık

Uçaksavar

İsim Tür Sayı Ülke Notlar
20 mm modèle F2 gunkAnti-aircraft warfare8 Fransa
80 mm air defence gun M1939 (52-K)Anti-aircraft warfare28 Sovyetler Birliği
ZU-23-2Anti-aircraft warfare16 Sovyetler Birliği
ZU-23-4Anti-aircraft warfare21 Sovyetler Birliği
ZSU-57-2Anti-aircraft warfare11 Sovyetler Birliği
130 mm air defense gun KS-30Anti-aircraft warfare8 Sovyetler Birliği
Type 63 anti-aircraft gunAnti-aircraft warfare8 Çin

Havakuvetleri

İsim Tür Sayı Ülke Notlar
CH-47 ChinookMALE İHA5 ABD
UH-1Utility helicopter7 ABD
MD Helicopters MD 500Utility helicopter12 ABD
Ikarus C42ALight-sport aircraft5 Birleşik Krallık
Lockheed C-130 HerculesTransport aircraft4 ABD
Mil Mi-14Military transport aircraft3 Sovyetler Birliği
Mil Mi-17Military transport aircraft4 Sovyetler Birliği
Eurocopter EC635Utility helicopter6 Fransa
Eurocopter EC135Utility helicopter3 Almanya
Bell 206Utility helicopter3 ABD
Bell 407Utility helicopter2 ABD
Eurocopter AS350 B3+Helicopter2 Fransa
Bell OH-58 KiowaHelikopter25 ABD
Sikorsky S-333Utility helicopter20 ABD

Resimler

  • 23 Haziran 2014 tarihinde Suriye sınırı yakınındaki peşmerge özel birimi
    23 Haziran 2014 tarihinde Suriye sınırı yakınındaki peşmerge özel birimi
  • M16 tüfeğiyle Peşmerge askeri
    M16 tüfeğiyle Peşmerge askeri
  • Haziran 2014 yılında Kerkük'te T-55 Tank üzerinde peşmergeler
    Haziran 2014 yılında Kerkük'te T-55 Tank üzerinde peşmergeler
  • Duhok kırsal kesiminde bir Kürt Peşmerge askeri
    Duhok kırsal kesiminde bir Kürt Peşmerge askeri
  • Erbil'de Bir ABD Ordusu askeri ve Kürt peşmerge
    Erbil'de Bir ABD Ordusu askeri ve Kürt peşmerge

Kaynakça

  1. ^ "A CASE STUDY OF THE FEMALE KURDISH MILITIAS OF IRAQ AND SYRIA" (PDF). 9 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Temmuz 2021. 
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya". 17 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2021. 
  3. ^ a b "Irak Anayasası" (PDF). 30 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 2 Şubat 2022. 
  4. ^ a b "وزارة البيشمركة". web.archive.org. 12 Ocak 2015. 12 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2022. 
  5. ^ Bawa, Twana Faris (31 Ocak 2015). The Privatisation of Security in the Kurdistan Region of Iraq (İngilizce). Legend Press Ltd. ISBN 978-1-78955-133-4. 12 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2022. 
  6. ^ "Peşmerge'nin tarihi". 27 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2022. 
  7. ^ Valentine, Those Who Face Death, KDP, 2018.
  8. ^ Koerner, Brendan (21 Mart 2003). "What does the Kurdish word peshmerga mean?". Slate Magazine (İngilizce). 17 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2022. 
  9. ^ "Peşmerge yeniden mi yapılanıyor?". Independent Türkçe. 8 Temmuz 2019. Erişim tarihi: 2 Haziran 2022. 
  10. ^ "Gobierno Regional del Kurdistán | President" (İngilizce). 30 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2022. 
  11. ^ Meiselas, Susan (2008). Kurdistan: In the Shadow of History (2nd ed.). University of Chicago Press. ISBN 978-0-226-51928-9.
  12. ^ "President". Kurdistan Regional Government Representation in Spain. 2015. Retrieved February 14, 2015.
  13. ^ S. R. Valentine, Peshmerga: Those Who Face Death, KDP, 2018, chapter six.
  14. ^ "Asia Times Online :: Middle East News, Iraq, Iran current affairs". web.archive.org. 22 Şubat 2010. 22 Şubat 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2022. 
  15. ^ "Profile: Who are the Peshmerga?". BBC News (İngilizce). 12 Ağustos 2014. 10 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2022. 
  16. ^ a b c d e Helfont, Samuel (March 1, 2017). "Getting Peshmerga Reform Right: Helping the Iraqi Kurds to Help Themselves in Post-ISIS Iraq". Foreign Policy Research Institute. 16: 13.
  17. ^ "Kaka Hama, head of Kurdish Socialist Party joins Mosul battle plan with force". www.rudaw.net. 26 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2022. 
  18. ^ "Over 150,000 enlisted as Peshmerga troops in Kurdistan Region, official data shows". www.rudaw.net. 23 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2022. 
  19. ^ "Kurdish peshmerga divisions hamper war effort - Al-Monitor: The Pulse of the Middle East". www.al-monitor.com (İngilizce). 23 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2022. 
  20. ^ Chapman, Dennis. Security Forces of Kurdistan Regional Government, US Army War College. 2009, page. 3.
  21. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 23 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 2 Haziran 2022. 
  22. ^ S. R. Valentine, Peshmerga: Those Who Face Death, KDP, 2018, chapter 9.
  23. ^ "Lebanonwire.com | Kurdish Peshmerga Forces Have Room to Grow". web.archive.org. 13 Ocak 2015. 13 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2022. 
  24. ^ "Terör örgütü PKK, Duhok'ta Peşmerge güçlerine saldırdı". Anadolu Ajansı. 13 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2022. 
  25. ^ "Terör örgütü PKK Peşmerge güçlerine saldırdı". TRT Haber. 9 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2022. 
  26. ^ "Teröristbaşının dört ay önceki telefonunu hatırlıyor musunuz - article - ODATV". www.odatv4.com. 16 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2022. 
  27. ^ "Serbest Ferhan Sindi | PKK ve IKB arasındaki gerginlik ve çıkmazlar". Independent Türkçe. 5 Kasım 2020. 5 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2022. 
  28. ^ "'Peşmerge Kobani'den nasıl döndüyse, PKK da Sincar'dan çekilmeli'". Anadolu Ajansı. 13 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2022. 
  29. ^ Şafak, Yeni (22 Nisan 2022). "PKK, Kürtlerin akrebidir". Yeni Şafak. 22 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2022. 
  30. ^ "Esrarengiz Bay Bob'un kimliği Hürriyet EnisBerberoğlu, 7 Ekim 1997". 11 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2009. 
  31. ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2015. 
  32. ^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2015. 
  33. ^ "Arşivlenmiş kopya". 30 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2015. 
  34. ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2015. 
  35. ^ "Arşivlenmiş kopya". 15 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2015. 
  36. ^ a b Gunter, Michael M. (2018). Historical dictionary of the Kurds (3. bas.). Lanham: Rowman & Littlefield Publishers. ISBN 978-1538110492. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Celal Talabani</span> 6. Irak cumhurbaşkanı

Celal Talabani, Iraklı Kürt siyasetçi. 2005-2014 yılları arası Irak cumhurbaşkanı olarak görev almıştır. Irak'ın ilk Arap olmayan cumhurbaşkanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Kürdistan Bölgesel Yönetimi</span> Iraka bağlı özerk bölge

Kürdistan Bölgesel Yönetimi, Kürdistan Bölgesi veya Irak Kürt Bölgesel Yönetimi, Irak'a bağlı, anayasal düzeyde varlığı olan özerk bir bölgedir. Yaklaşık 40.000 km2'den oluşan idari birim; batıda Suriye, doğuda İran, kuzeyde ise Türkiye ile komşudur. Bölgesel yönetimin başkenti Erbil'dir. Kürdistan Parlamentosu Erbil'de yer almaktadır, ancak Kürdistan Bölgesi anayasası tartışmalı Kerkük kentini Kürdistan Bölgesi'nin başkenti olarak tanımaktadır. Bölgenin nüfusu, 2023 itibarıyla 6.556.752'dir. Resmî dilleri Kürtçe ve Arapça'dır.

<span class="mw-page-title-main">Mustafa Barzani</span> Kürt milliyetçi lider

Molla Mustafa Barzani, Kürt lider. Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nin kurucusudur. 1946 yılından 1979'daki ölümüne kadar Kürdistan Demokrat Partisi'nin başkanı olarak siyaset yapmıştır. Bağımsız Kürt devleti görüşleriyle Kürt milliyetçiliğine önemli katkılar sunmuştur. Mesud Barzani ve İdris Barzani'nin babasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Mesud Barzani</span> Kürt siyasetçi ve KDP genel başkanı

Mesud Barzani, Kürt siyasetçi. 2005-2017 yılları arası Kürdistan Bölgesel Yönetimi başkanı olarak görev aldı. 1 Nisan-30 Nisan 2004 tarihleri arasında Irak Başbakanlığı görevinde bulunan Barzani, Kürdistan Demokratik Partisi'nin 1979 yılından beri başkanlık görevini sürdürmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Mahabad Cumhuriyeti</span> 1946da kurulmuş tanınmayan Kürt devleti

Mahabad Cumhuriyeti, Ocak 1946'da Sovyetler Birliği'nin desteğiyle kurulan ve Sovyetler Birliği'nin çekilişiyle aynı yıl içinde yıkılan, Birleşmiş Milletler tarafından tanınmamış Kürt devletiydi.

<span class="mw-page-title-main">Kürdistan Demokratik Partisi</span> Siyasi parti

Kürdistan Demokrat Partisi kısaca KDP veya PDK, 16 Ağustos 1946'da Molla Mustafa Barzani liderliğinde kurulan Kürt milliyetçi siyasi partidir. Mustafa Barzani'nin 1979'daki ölümünden günümüze partiyi, oğlu Mesud Barzani yönetmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Neçirvan Barzani</span> Iraklı Kürt siyasetçi

Neçirvan İdris Barzani, Kürt siyasetçi, Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nin başkanı. Daha önce Mart 2006-Ağustos 2009 tarihleri arasında Kürdistan Bölgesel Yönetimi başbakanlığını yapmış ve Mart 2012 yılında tekrar bu göreve gelerek 2019'da başkanlık görevine geçene kadar sürdürmüştür. Kürdistan Üniversitesi Erbil'in kurucusudur.

<span class="mw-page-title-main">Kürdistan Yurtseverler Birliği</span> Irakta bir siyasi parti

Kürdistan Yurtseverler Birliği kısaca KYB, 1975'te Irak'ta kurulan bir siyasi partidir. KYB'nin kurucuları arasında Celal Talabani vardı. Parti Kürdistan Demokrat Partisi'nden kopan ve daha sosyalist olanlar tarafından kuruldu.

<span class="mw-page-title-main">Kürt milliyetçiliği</span> siyasal ideoloji

Kürt milliyetçiliği, Kürtlerde, halk olma bilincinin kültürel ve siyasal eyleme yönlendirilmesini ifade eden kavramdır. Kürtlerin çoğunluk olduğu toprakları Kürdistan olarak tanımlayan ve bağımsız bir Kürt devleti kurulmasını savunan siyasi hareket olmakla birlikte, Kürtlerin yaşadıkları topraklarda diğer etnik gruplar ile eşit haklara sahip olmasını, Kürtçenin resmî dil ve eğitim dili olmasını savunan siyasi görüştür.

<span class="mw-page-title-main">İran Kürdistanı Demokratik Partisi</span> İrandaki Kürt Siyasal Partisi

İran Kürdistanı Demokratik Partisi ya da kısaca DPK-I (Kürtçe: Partiya Demokratîk a Kurdistana Îranê, İngilizce: Democratic Party of Iranian Kurdistan, eski adı: Demokratische Partei Kurdistans-Iran, İran'da sosyal demokrat bir Kürt partisidir. Parti, 2015 yılından beri Sosyalist Enternasyonal'in tam üyesidir. Parti demokratik ve federal bir İran talep etmektedir. Parti üyelerinden bir kısmı 2006 yılında partiden ayrıldı ve partinin eski adı olan Kürdistan-İran Demokratik Partisi adı altında yeni bir parti kurdu.

<span class="mw-page-title-main">İsrail-Kürdistan Bölgesel Yönetimi ilişkileri</span> Kürt ve Yahudi ilişkileri

Kürdistan Bölgesel Yönetimi-İsrail ilişkileri, Kürt ve Yahudi halkları arasındaki ilişkilerin tarihsel arka planını ve Kürdistan Bölgesel Yönetimi ile İsrail arasındaki mevcut siyasi ve ekonomik ilişkileri kapsamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Mesrur Barzani</span> Kürdistan Bölgesel Yönetiminin başbakanı.

Mesrur Barzani Kürt siyasetçi, Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nin başbakanı. Kürdistan Demokrat Partisinin bir üyesidir. Mesut Barzani'nin oğlu ve Kürdistan Bölgesi'ndeki Kürdistan Bölgesi Güvenlik Konseyi eski başkanıdır. 10 Temmuz 2019'da, Kürdistan Parlamentosu'ndaki 97 milletvekilinden aldığı 88 oyla Kürdistan Bölgesel Yönetimi 9. kabinesinin Başbakanı olarak yemin ederek görevine başlamıştır.

1943 Barzani ayaklanması, II. Dünya Savaşı sırasında Irak Krallığı'nda ortaya çıkan Kürt milliyetçi ayaklanması. İsyanı Mustafa Barzani yönetti ve daha sonra Irak'ta önceki Kürt isyanının da lideri olan ağabeyi Ahmed Barzani katıldı. 1943'te başlayan isyan, 1945'in sonlarında Irak ordusu saldırılarıyla birlikte bir dizi Kürt aşiretinin kaçmasıyla birlikte durduruldu. Barzaniler kuvvetlerinin çoğuyla Mahabad Cumhuriyeti'ni kurdu ve yerel Kürt unsurlarına katılarak İran Kürdistanı'na çekildi.

<span class="mw-page-title-main">Kürdistan Bölgesel Yönetimi-Macaristan ilişkileri</span>

Kürdistan Bölgesel Yönetimi-Macaristan ilişkileri, Macaristan ile Kürdistan Bölgesel Yönetimi arasındaki ikili ilişkilerdir. Macaristan, Kasım 2014'ten bu yana Kürdistan Bölgesi'nde başkonsolosluk aracılığıyla temsil edilirken, Kürdistan Bölgesi'nin Macaristan'da temsilciliği bulunmamaktadır. İlişkiler, birkaç üst düzey görüşme ve yakın bağlarla şekilleniyor. Kürt Cumhurbaşkanı Mesud Barzani, 2012 ve 2015 yıllarında resmi ziyaretlerle Macaristan'ı ziyaret etti. Ayrıca, Macaristan Başbakanı Viktor Orbán'ın, 2015 yılında Kürdistan Bölgesi'nin Irak'tan bağımsızlığına verdiği desteği Irak İslam Devrim Konseyi'nde endişeye yol açtı.

İdris Barzani Kürt politikacı. Kürdistan Demokratik Partisi için sık sık diplomatik gezilerdeydi. 31 Ocak 1987'de, 43 yaşındayken geçirdiği kalp krizi nedeniyle öldü.

<span class="mw-page-title-main">Kürdistan Bölgesel Yönetimi-Rusya ilişkileri</span>

Kürdistan Bölgesi-Rusya ilişkileri, Kürdistan Bölgesi ile Rusya arasındaki ikili ilişkilerdir. Kürdistan Bölgesi'nin Moskova'da bir temsilciliği bulunurken, Rusya'nın Erbil'de 28 Kasım 2007'de açılan bir başkonsolosluğu vardır. Kürtler ve Ruslar arasındaki ilişkiler, Rusların yayılmacı hırsları nedeniyle Kürtlere ilgi duyduğu 1800'lerin ikinci yarısına kadar uzanıyor. Soğuk Savaş sırasında, Sovyetler Birliği, Afganistan'ı işgalinden dolayı Orta Doğu'nun gösterdiği tepki nedeniyle Avrupa gücü 1970'lerin sonlarında Ortadoğu'dan siyasi olarak çekilene kadar Irak'a karşı Kürt isyancıları destekledi.

Kürdistan Bölgesel Yönetimi-PKK çatışması, Irak Kürdistanı'nda meşru Kürdistan Bölgesel Yönetimi ile PKK ve PKK'nın müttefik grupları arasında gerçekleşen bir dizi savaş ve çatışmadır. 1983 yılında başladı ve hala isyan şeklinde devam ediyor. PKK'nın ağırlıklı yöntemi Peşmergelere karşı gerilla savaşı uygulamaktır.

<span class="mw-page-title-main">Bafel Talabani</span>

Bafel Celal Talabani, bilinen adıyla Bafel Talabani, Kürt siyasetçi ve Kürdistan Yurtseverler Birliği'nin başkanı. Eski Irak cumhurbaşkanı Celal Talabani'nin büyük oğludur.

PÇDK tam adı ile Kürdistan Demokratik Çözüm Partisi, 2002 yılında kurulan Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nde faaliyet gösteren bir siyasi partidir. PKK ile birlikte Kürdistan Topluluklar Birliği'nin (KCK) bir parçasıdır.

Parastin u Zanyari, Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nin istihbarat kurumudur. Kurum, Kürdistan Demokrat Partisi (KDP) istihbarat servisi (Parastin) ile Kürdistan Yurtseverler Birliği (KYB) istihbarat servisi (Zanyari) birleştirilerek Parastin u Zanyari adı altında kurulmuş bir devlet kurumudur. Parastin, ilk olarak 1968 yılında KDP tarafından kurulmuştur. Parastin u Zanyari "Kürt istihbarat servisi" olarak anılır. Teşkilatın birincil işlevi, Kürdistan bölgesinin hem iç hem de dış güvenliğine ilişkin suçları soruşturmaktır. Teşkilatın resmi olarak tutuklama veya gözaltına alma yetkisi yoktur, ancak terörizm de dahil olmak üzere bölgede bir dizi suç üzerinde yargı yetkisine sahip olan Kürdistan istihbarat teşkilatı Asayiş ile istihbarat paylaşmaktadır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.