İçeriğe atla

Paşabahçe Cam Fabrikası

Paşabahçe Cam Fabrikası, Mustafa Kemal Atatürk'ün verdiği talimat ile kurulan, Türkiye'nin ilk cam üretim tesis yapısıdır. Fabrika ve tesisin temeli Başvekil İsmet İnönü ve İktisat Vekili Celal Bayar'ın katılımıyla 1934 yılında Beykoz Paşabahçe'de atılmıştır.

Modern Türkiye mimarlığındaki önemi

Paşabahçe Cam Fabrikası 17 Şubat 1934'te Atatürk'ün talimatı ile başlatılan Bakanlar Kurulu kararı sonrası İş Bankası öncülüğünde kurulmuştur. Cumhuriyet sonrası ulus inşası, sınıf mücadelesi, işçi sınıfı ve sendikalaşması gibi birçok konuyu içerisinde barındıran fabrika, Cumhuriyet sonrası modern Türkiye'sinin inşaası için büyük önem taşımaktadır. Kurulduğu semtin adını alan fabrika, modern kent kimliğinin kurulmasında büyük adımların atılmasını sağlamıştır. 117 bin metrekare alandan oluşan tesiste çalışan işçilerin çoğunun tesis etrafındaki ailelerden oluşması, tesisin halka ekonomik destek de sağlamış olduğunu göstermiştir. Cumhuriyet döneminin mimari özelliklerini yansıtan fabrika yapısı, Beykoz'un Paşabahçe semtinin sosyokültürel yapısını da yansıtan bir yapı olmuştur.

Türkiye'nin ilk cam fabrikasının kurulmasının planlandığı dönemlerde cam tüketiminin yaklaşık olarak 3500 ton olduğu ülkede, kurulacak yeni fabrikayla beraber 3000 ton cam üretilecekti. Bu sayede yeni bir emek mücadelesi de kazanılmış olacaktı. Modern Türkiye artık dışa bağımlığını bitirirken kültür kimliği oluşturma aşamasına da gelmişti. Böylelikle Türk cam sanatı, gelişme aşamasına yeni bir mihenk taşı eklemiştir.

Tarihsel değişim

Türkiye'nin cam ihtiyacını karşılamak amacıyla 4 Temmuz 1935 yılında üretime başlayan Paşabahçe Cam Fabrikası, 2002 yılına kadar her alanda cam üretimi yapmaya devam etmiştir. Cam fabrikasının şehir içinde olması tartışmalarının yapıldığı dönemlerde, fabrikanın üretimi durdurulmuş ve modern Türkiye yolunda atılan adımlardan birisi olan ve kent kimliği ile öne çıkan fabrika yavaş yavaş çürümeye bırakılmıştır. 1983 yılında yapılan imar planlarından sonra tesis arazisi "turizm tesisi" olarak görünmeye başlamıştır. Kapatıldıktan sonra alana otel ve marina yapılması tartışmaları başlamış ve imar planında yapılan düzenleme bu isteği kolaylaştırmıştır.

Paşabahçe Cam Fabrikası'nın kapatılmasının ilk gündeme geldiği andan beri, Mimarlar Odası başta olmak üzere birçok kurum ve kişi fabrika ve tesisin korunması gerektiğini dile getirmiştir. İstanbul'un ve modern Türkiye'nin bir dönemini yansıtan bu tesisin bir "sanayi kültür mirası" olarak anılmasını sağlayacak bir proje kapsamında korunması ve gelecek nesillere aktarılması istenilmiştir.

Fab­ri­ka­nın yı­kıl­ma­ma­sı için hu­ku­ki mü­ca­de­le ve­ren CHP­ es­ki Mec­lis Üye­si Ha­lit Kı­lıç, “Pa­şa­bah­çe bir mar­ka­ya adı­nı ver­miş cam iş­çi­li­ği­nin en önem­li mer­kez­le­rin­den­di. Bu­ra­da hâ­lâ cam atöl­ye­le­ri iş­le­vi­ni sür­dür­me­ye ça­lı­şır­ken fab­ri­ka­yı ta­ma­men yı­kı­yor­lar. En azın­dan bir bö­lü­mü cam iş­çi­li­ği­ni ya­şat­mak, bir en­düs­tri­yel ta­ri­hi yok et­me­mek adı­na ko­ru­na­bi­lir­di. Dün­ya­da böy­le fab­ri­ka bi­na­la­rı mü­ze ola­rak ko­ru­nu­yor, kül­tür mer­ke­zi­ne dö­nüş­tü­rü­lü­yo­r. Çu­buk­lu'dan Bey­ko­z'­un mer­ke­zi­ne ka­dar tüm kı­yı şe­ri­di­ni otel­ler­le dol­du­ra­cak­lar. Bu du­rum hem Kı­yı Ka­nu­nu'na hem de Bo­ğa­zi­çi Ya­sa­sı'na ay­kı­rı­” de­miştir.

Fabrikanın üretime ara vermesinden sonraki gelişmeler sırasıyla şöyledir:

Ocak 2002 1983 yı­lın­dan be­ri imar plan­la­rın­da tu­rizm te­si­si olarak işa­ret­li olan Paşabahçe Şişecam Fabrikası'nda üretime son verildi.

Şubat 2008 Paşabahçe Cam Sanayi, Beykoz'da bulunan fabrikayı satışa çıkardığını duyurdu. Satışa aracılık eden İş Yatırım satışın ihale yoluyla gerçekleştirileceğini duyurdu.

Şubat 2011 Beykoz Belediye Başkanı Yücel Çelikbilek, Beykoz'daki Paşabahçe Cam Fabrikası'nın İş Bankası Kuruluşu olan İş Yatırım tarafından 7 yıldızlı otele dönüştürüleceğini açıkladı.

Aralık 2013 Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş, Paşabahçe Şişecam Fabrikası arazinin satışı için ihale duyurusu yaptı.

Şubat 2014 Şişecam Beykoz'daki arazisini satmaktan vazgeçtiğini açıkladı.

Mayıs 2016 Fabrikanın de­po ve loj­man bi­na­la­rı­nın yı­kı­mına 3-4 ay ön­ce baş­la­ndığı açıklandı.

Fotoğraflar

Kaynakça

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Kardemir</span> Karabük ilinde bulunan demir-çelik işletmesi ve Türkiyenin ilk ağır sanayi fabrikası

Karabük Demir-Çelik Fabrikaları veya kısaca Kardemir, Karabük ilinde bulunan demir-çelik fabrikası. Türkiye'nin ilk ağır sanayi fabrikası olan Kardemir'in temelleri 3 Nisan 1937'de Mustafa Kemal Atatürk'ün talimatı ile dönemin Başbakanı İsmet İnönü tarafından atılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Bomonti Bira Fabrikası</span> Osmanlı İmparatorluğunda modern bira üretim tekniği ile imalata başlamış ilk bira üretim tesisi

Bomonti Bira Fabrikası, adını İstanbul'un en eski semtlerinden biri olan Bomonti'ye adını vermiş olup Osmanlı İmparatorluğu'nda modern bira üretim tekniği ile imalata başlamış olan ilk bira üretim tesisidir. Sahibi, Efes Pilsen'dir.

<span class="mw-page-title-main">Hereke halısı</span>

Hereke halısı Türkiye'de Kocaeli'ne bağlı bir kıyı şehri olan Hereke'de üretilen halıdır. Çift düğüm tekniği kullanılması ve el yapımı olması onu diğer halılardan farklı kılar. Yapımı yıllar sürebilmektedir. Birinci sınıf İpek kullanılarak örülen halılar saraylarda dekorasyon olarak kullanıldı.

<span class="mw-page-title-main">TOFAŞ</span> Türk Otomotiv Firması

TOFAŞ , 1968 yılında Koç Topluluğu’nun kurucusu Vehbi Koç tarafından kuruldu. Üretim fabrikası Demirtaş, Osmangazi’de yer alan, Koç Holding ve Stellantis'in eşit hissedar olduğu kuruluş, bugün %37,8 Stellantis, %37,8 Koç Holding ve %24,3 diğer ortaklara ait ortaklık yapısıyla faaliyetlerine devam etmektedir. Tofaş, hem binek hem de hafif ticari araç üretebilen bir otomotiv şirketidir. Türk otomotiv sanayisinin büyük üreticilerinden biri olan Tofaş, yılda 450 bin araçlık üretim kapasitesine ve 10.000'den fazla çalışana sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Yıldız Çini ve Porselen Fabrikası</span> İstanbul Yıldız Parkı bahçesinde yerleşik müze-fabrika

Yıldız Çini ve Porselen Fabrikası, İstanbul Yıldız Parkı bahçesinde yerleşik müze-fabrika. 1892-1894 yıllarında Osmanlı Sarayı çini gereksinimlerini karşılamak ve gerileyen çini sanatını geliştirmek amacıyla kurulmuştur. Türkiye'nin bu alanda üretime devam eden en eski tesisi olan fabrika, günümüzde Türkiye Cumhurbaşkanlığına bağlı olarak çalışan Millî Saraylar İdaresi Başkanlığı'na bağlıdır.

Paşabahçe, Atatürk'ün Türkiye'de cam sanayisini kurma ve geliştirme talimatları doğrultusunda 1935 yılında Paşabahçe'de kurulan Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları Anonim Sosyetesi'nin bugünkü adıyla Şişecam Topluluğu'nun en bilinen markası. Adını kurulduğu semtten almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Sümerbank</span> 1933 yılında kurulmuş, ticari nitelikte mal üreten firma ve banka

Sümerbank, özel bütçenin temelini oluşturan katma bütçeli idare uygulamasının başladığı 1933 yılında kurulmuş, ticari nitelikte mal üreten kuruluş. Tekstil sanayisi ile aynı anda banka konumunda.

Özyönetim ya da işçilerin özyönetimi genel olarak, işçi kooperatifleri, işçi konseyleri, katılımcı ekonomi ve iş yerinin patronsuz çalıştırıldığı benzer oluşumlarda kullanılan karar alma modelidir.

PETKİM, Türkiye Petrolleri tarafından 1965 yılında İzmir'de kurulan ve 2008'de özelleştirilerek SOCAR'a devredilen petrokimya şirketi. Etilen, benzen, polipropilen gibi petrokimya türevlerini üretmektedir.

İncirköy, İstanbul'da Boğaziçi'nin Anadolu yakasında Beykoz ilçesine bağlı bir mahalledir. Beykoz'un en kalabalık mahallelerindendir. Kuzeyinde Gümüşsuyu, güneyinde ise Paşabahçe bulunur.

Sümerbank Merinos Yünlü Sanayi Dokuma Fabrikası, Türkiye'nin ilk sanayileşme atılımları çerçevesinde 1938'de Bursa'da hizmete girmiş tekstil fabrikasıdır. Önceleri sadece iplik üretirken 1944'te dokuma, 1946'da apre tesisleri ilave edilmiş; böylece Ortadoğu ve Balkanlar'ın en büyük entegre yünlü kumaş fabrikası olmuştur. Cumhuriyet tarihinin sembol işletmelerinden birisidir. 1960'larda Bursa şehrinin ekonomisine en önemli katkıyı sağlayan kurum haline gelen fabrika, 2004 yılında kapatıldı ve arazisi Bursa Büyükşehir Belediyesi'ne bedelsiz devredildi.

<span class="mw-page-title-main">Şişecam</span> Şirket

Şişecam veya resmi adıyla Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş., cam alanında faaliyet gösteren Türkiye merkezli şirketler grubu.

<span class="mw-page-title-main">Huich'on</span>

Hŭich'ŏn Kuzey Kore'nin Chagang bölgesinden bulunan bir şehirdir. 2008 sayımlarına göre nüfusu 168,180 kişidir.

Tarihî Elektrik Fabrikası, Türkiye'nin İzmir şehrinde yer alan eski bir elektrik fabrikasıdır.

<span class="mw-page-title-main">MAN Türkiye</span> otobüs üreticisi

MAN Türkiye A.Ş. (MANAŞ), Almanya merkezli ağır ticari araç üreticisi MAN Truck & Bus AG'nin Türkiye bölümüdür. Şirket, 1966 yılında MAN ile Ercanlar A.Ş. arasında MAN Kamyon ve Otobüs Sanayi A.Ş. adıyla bir ortak girişim olarak kurulmuştur. “MAN’ın Almanya dışındaki ilk üretim merkezi“ olma özelliğini taşıyor. Bugün Ankara Akyurt'taki MAN Türkiye fabrikası, 111.000 metrekaresi kapalı, 90.000 metrekaresi de üretim alanı olmak üzere kapladığı yaklaşık 320.000 metrekarelik alan ile aynı zamanda MAN'ın en büyük otobüs fabrikası konumunda bulunuyor. Şirketin merkezi ve fabrikası Ankara'nın Akyurt ilçesinde yer almaktadır.

Pereja Kolonya Fabrikası, Seyfi Arkan tarafından tasarlanmış fabrika yapısıdır. Yapımına 4 Mart 1966 tarihinde Bahçelievler'de başlanılan yapı, 9 Temmuz 1967 tarihinde dönemin başbakanı Süleyman Demirel'in de katılımıyla açılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Mecidiyeköy Likör Fabrikası</span>

Mecidiyeköy Likör Fabrikası ya da diğer adıyla Mecidiyeköy İnhisarlar İdaresi Likör ve Kanyak Fabrikası, Fransız mimar Robert Mallet-Stevens tarafından tasarlanmış yapıdır. Mustafa Kemal Atatürk'ün direktifleriyle kurulan fabrikanın yapımına 1930 yılına girilirken başlanmıştır. 1931 yılında inşaası tamamlanan yapı, uzun yıllar boyunca likör üretimine katkı sağlamıştır.

<span class="mw-page-title-main">SEKA Kâğıt Müzesi</span>

SEKA Kağıt Müzesi veya SEKA Mehmed Ali Kağıtçı Müzesi, Türkiye'nin Kocaeli ilinde bulunan bir sanayi mirası müzesidir. Türkiye'nin en büyük endüstriyel mirasının müzeye dönüşüm projesidir. 6 Kasım 2016 tarihinde ziyarete açılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Beykoz Kundura</span>

Beykoz Kundura, iki yüz yılı aşkın tarihiyle Türkiye’nin en önemli endüstriyel kültür mirası alanlarından biridir. İstanbul Boğazı’nın en ihtişamlı noktalarından biri olan Beykoz mevkiinde eski fabrika alanında 183 dönüm arazide kurulu kompleks, 2005 yılından bu yana hem profesyonel bir mekân kiralama işletmesi ve film platosu olarak faaliyet gösteriyor hem de yenilikçi disiplinlerarası kültürel üretimlere ev sahipliği yapıyor.

Fişekhane, İstanbul'un Zeytinburnu ilçesinde 19. yüzyılda metalik kapsüllü fişek üretimi için kurulmuş bir sanayi yapısı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.