İçeriğe atla

Pastırma

Pastırma

Pastırma, Türk mutfağında çiğ etin çeşitli baharatlar ve tuzla kurutulması ile yapılan bir yiyecektir.

Günümüzde Kayseri pastırma üretim kenti olarak bilinir. Pastırma eski bir Türk yiyeceğidir. Pastırmayı ilk yapanların Orta Asya'da Hunlar olduğu bilinmektedir. Nitekim, Weber–Baldamus dünya tarihi kitabında, Antakyalı Ammianus'un 353-378 yılları arasındaki olayları anlattığı eserinde, Hunların bu husustaki adetlerinden şu şekilde bahsettiği bilinmektedir: “Hunlar yemek tanımazlar, yaban bitkilerinin kökleri ile atın sırtında, baldırları arasında ezdikleri yarı pişmiş eti yerler.” Hâlbuki Macar müzelerinde bulunan Hunlara ait iki cepli at eyerleri, kurumuş etlerin bu çantalara sokulduğunu ve atın baldırına, vücuduna değmediğini göstermektedir.[1]

Orta Asya'dan batıya akın eden Hun süvarilerinin eyerlerinin çantalara dolduran kuru et konservesi, Anadolu'ya gelerek yerleşen Oğuzlarda pastırmacılığın bulunması ve yüzyıllardır zamanımıza kadar yaşayıp gelmesi, bir gün Orta Asya bozkırlarında yaşayan Türkleri sonbaharda kışa hazırlık olarak tuzlu, kuru ve dumanlı et konserveleri yapmaları, bu yiyeceğin Orta Asya'dan geldiğini göstermektedir. Kayseri'de pastırmacılık bir şekilde Orta Asya'dan gelen Türklerle başlamış ve zamanla gelişmiştir. Ünlü Gezgin Evliya Çelebi 17. yüzyılda Kayseri'den şu şekilde sözetmektedir: “Makulat ve imalata has beyaz ekmeği, lavaşa yufkası, katmerli böreği, lahm-ı kadit namı ile şöhret bulan kimyonlu sığır pastırması ve nilskli et sucuğu bir tarafta yoktur” (Evliya Çelebi, 1970). Evliya Çelebi'nin Seyahatnamesi‘ndeki bu bilgilerden de anlaşıldığı kadarıyla, Kayseri'de 17. yüzyılda pastırma imalatı vardı. Pastırma, Türkler vasıtasıyla Rumeli'ye, Balkanlar'a ve çevresine götürülmüştür. Bu tarihsel yolculuk boyunca Oğuzlarla birlikte göç eden pastırma, Anadolu'nun ortasındaki Kayseri'yi kendine yurt edinmiş; sonra da ünü dört bir yana yayılmıştır.

Osmanlı mutfağındaki pastırma çeşitleri

Mükemmel ve Mufassal Aş Ustası yemek kitabında Kayseri pastırması, Rumeli pastırması, Çerkes pastırması ve tavuk pastırması çeşitlerinin tarifi verilmiştir.[2]

Yörelere göre çeşitleri

Kastamonu pastırması

Kastamonu pastırması, Coğrafi İşaret Tescil Belgesi verilerek tescillendi.[3] Yılda yaklaşık 200 ton pastırma üreten Kastamonu'da çemen, Taşköprü'nün çiftçi köylerinde yerel olarak üretilen sarımsaktan yapılıyor.[4]

Afyon pastırması

Afyon pastırması Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[2][5]

Kayseri pastırması

Kayseri pastırması Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[6][7]

Ankara Erkeç pastırması

Ankara Erkeç pastırması Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[8][9]

Sivas pastırması

Sivas merkeze bağlı Kızılca köyü pastırması meşhurdur. Erzurum'da yaşayan Ermeni kökenli pastırma ustası Şalak Usta Kızılca köylü Süleyman Usta'ya pastırma yapımını öğretmiştir. Süleyman Usta da pastırma yapımını diğer köylülerine öğretmiştir.[10] Sivas Pastırması 30.05.2022 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[11]

Diyarbakır şırdanlı bastırma

Diyarbakır Şırdanlı Bastırma 04.10.2022 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[12]

Erzurum pastırması

Erzurum pastırması 10.01.2023 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[13]

Galeri

  • Pastırma
    Pastırma
  • Henüz dilimlenmemiş pastırmalar.
    Henüz dilimlenmemiş pastırmalar.
  • Kesilmiş, satılmaya hazır pastırma dilimleri.
    Kesilmiş, satılmaya hazır pastırma dilimleri.
  • Pastırmalı yumurta, Türk kahvaltısında yaygın bir tarif.
    Pastırmalı yumurta, Türk kahvaltısında yaygın bir tarif.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Georg Weber, Alfred Baldamus (1923): Lehr- und Handbuch der Weltgeschichte, II. cilt. (Almanca).
  2. ^ a b https://www.ci.gov.tr/cografi-isaretler/detay/37935[]
  3. ^ https://www.sabah.com.tr/kastamonu/2020/07/20/cumhurbaskani-erdoganin-ovdugu-kastamonu-pastirmasi-cografi-isaret-aldi []
  4. ^ https://m.youtube.com/watch?v=e4QuMZOAwv4&feature=youtube.com []
  5. ^ https://www.ci.gov.tr/Files/GeographicalSigns/73.pd[]
  6. ^ https://www.ci.gov.tr/cografi-isaretler/detay/37898[]
  7. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 23 Ocak 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2021. 
  8. ^ https://www.ci.gov.tr/cografi-isaretler/detay/38257[]
  9. ^ https://www.ci.gov.tr/Files/GeographicalSigns/906ff713-1af6-4218-b173-bbb19a33c2a9.pdf[]
  10. ^ "Gastronomi Turizmi Kapsamında Sivas Yöresel Yemeklerinin Mikro ve Makro Besin Öğelerinin İncelenmesi". ŞEKER, İ.T. HASTAOĞLU, E. (2020). Gastronomi Turizmi Kapsamında Sivas Yöresel Yemeklerinin Mikro ve Makro Besin Öğelerinin İncelenmesi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24 (4), 1879-1894. 17 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2022. 
  11. ^ "Sivas Pastırması". Türk Patent ve Marka Kurumu. 16 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2022. 
  12. ^ "Diyarbakır Şırdanlı Bastırma". Türk Patent ve Marka Kurumu. 21 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2022. 
  13. ^ "Erzurum Pastırması". Türk Patent ve Marka Kurumu. 24 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2023. 
Wikimedia Commons'ta Pastırma ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Cıvıklı</span>

Cıvıklı, Kayseri'nin Develi ilçesine mahsus bir pidedir. Hamurun üzerine serilen ve etin satır ile kıyma haline getirilerek ve koyun yağından özel olarak yapılan malzemesinin fırında pişirilmesiyle yapılır. Günümüzde adına etli pide de denmektedir. Yapılışı itibarı ile cıvıklıya benzediği için etli pide denmesi de doğrudur. Eski Develi Belediye Başkanı Recep Özkan, "Develi Cıvıklısı" nın coğrafi işaret olarak tescil edilmesi için 17.09.2004 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumuna müracaat etmiştir. Develi Cıvıklısı Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır. AB'nin katkılarıyla cıvıklı üzerine projeler geliştirilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Tarhana çorbası</span>

Tarhana çorbası, Anadolu, Balkanlar ve Orta Asya gibi geniş bir coğrafyada çeşitli yapım şekilleriyle görülen çorba çeşididir. Önemli bölümü yoğurttan oluşan Tarhana çorbası besleyici olduğu kadar kuru toz şeklinde olduğu için uzun süre saklanabilir.Mecmuâ-i Fevâid, Ali Eşref Dede'nin Yemek Risalesi, Melceü’t-Tabbâhînde tarifi verilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Ciğer tava</span> kızartılmış yaprak ciğer

Ciğer tava, özellikle Edirne'de yapılan tavadır.Edirne Tava Ciğeri Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır. Basılı ilk yemek kitabı Melceü’t-Tabbâhîn'de tarifi vardır.

<span class="mw-page-title-main">Keşkek</span> Türkiyenin çeşitli yörelerinde yapılan geleneksel yemek

Anadolu'nun yörelere göre farklılık gösteren, genellikle düğün ve bayramlarda yapılan, temel olarak yarma buğday ve etten oluşan geleneksel bir yemektir.

<span class="mw-page-title-main">Kaymak</span> krema türü

Kaymak, sütün yağını yoğunlaştırarak elde edilen bir krema ürünüdür. Sütü hafif ateşte çalkalayarak veya belli bir soğuklukta bırakarak elde edilen koyu ve yağlı özdür.

<span class="mw-page-title-main">Cezerye</span>

Cezerye veya cezeriye, özellikle Mersin ve Adana bölgesinde yaygın tatlı türü. Osmanlı mutfağında yer alır. Havuç, toz şeker, ceviz ve hindistan cevizinden yapılır. Adını, Arapçada havuç anlamına gelen kelimesinden alır. Rendelenen havuç önce haşlanır haşlandıktan sonra şekerle kavrulur. Üzerine hindistan cevizi; içine antep fıstığı, fındık, yer fıstığı ya da ceviz koyulur. Mersin Cezeryesi Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.

<span class="mw-page-title-main">İrmik helvası</span> Türk mutfağına özgü irmik helvası, genellikle dondurmalı yenir.

İrmik helvası, irmiğin un, şeker, yağ ve arzuya göre çam fıstığı, su, süt gibi diğer katkılarla kavrulmasıyla elde edilen Türk tatlısıdır. Sıcak veya soğuk yenilebilir. Yüksek kalorili olan irmik helvası lif bakımından zengindir.

<span class="mw-page-title-main">Boranı</span>

Boranı, İran ve Mizrahi mutfağında yoğurtla hazırlanan bir aperitiftir. Ispanak ve diğer malzemelerle hazırlanan boranı, Van ve Isparta başta olmak üzere Türkiye'nin çeşitli yörelerinde farklı şekillerde hazırlanmaktadır. Yalvaç ve Mecitözü civarlarında ise, ıspanaklı ve fasulyeli olmak üzere iki çeşidi bulunmaktadır. İçerisine bulgur katılarak haşlanmak suretiyle pişirilir. Üzerine sarımsaklı yoğurt ve tereyağı dökülerek servis edilir. Genellikle kuru soğan ile birlikte tüketilir. Azerbaycan gibi Kafkasya ülkelerinde de popülerdir.

<span class="mw-page-title-main">Güveç (yemek)</span>

Güveç, Türk mutfağında güveç içinde pişirilen yemeklerin genel adı.

<span class="mw-page-title-main">Sucuk</span> Türk mutfağından kurutulmuş et

Sucuk, başlıca Balkanlar, Orta Doğu ve Orta Asya'da tüketilen, şişirilip kurutulmuş bağırsak içine baharatlı et kıyması doldurularak yapılan bir tür fermante et ürünüdür. Uzun raf ömrüne sahip bir tüketim malzemesidir. Ekonomik olarak satın alınmasını kolaylaştırmak üzere küçükbaş hayvan eti de sıkça karıştırılır. Yapımında sakatat kullanılmayan sucuğun Orta Çağ'dan beri farklı şekillerde yapıldığı bilinmektedir. Sucuk, Kazakistan ve Kırgızistan'da at eti kullanılarak da yapılmaktadır. Afyonkarahisar’a ait olmasıyla bilinir.

<span class="mw-page-title-main">İçli köfte</span> dışı bulgur içi kıyma dolgulu olan, kızartılmış veya haşlanmış topak

İçli köfte ya da oruk, bulgurun hamur hâline getirilerek içinin doldurulması suretiyle yapılan, Orta Doğu mutfağında bir yemektir.

<span class="mw-page-title-main">Pide</span> fırında yapılan geleneksel bir ekmek

Pide, Türk ve Orta Doğu mutfaklarında yaygın olan, Balkan mutfaklarında da görülebilen yassı bir ekmek çeşididir.

<span class="mw-page-title-main">Gözleme</span> Türk mutfağından hamur işi

Gözleme ince olarak açılmış yufkanın çeşitli iç malzemelerle doldurulduktan sonra, sac üzerinde odun ateşinde pişirilmesiyle hazırlanan bir çeşit aperatif Türk böreğidir. Abhaz mutfağında velibah olan çeşidi vardır.Gjomleze olan bir çeşidi Kuzey Makedonya'da yapılmaktadır.Zuraced ve chudu çeşidi Osmanlı mutfağında ve Dağistan mutfağında yapılmaktadır. Kırım Tatar mutfağında cantık çeşidi yapılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Ekmek kadayıfı</span> şerbetli Türk tatlısı

Ekmek kadayıfı veya kaymaklı saray ekmeği, Türk mutfağında yer alan, Afyonkarahisar kökenli bir tatlı. Yapılan hamurun arasına, fıstık veya ceviz konularak hazırlanır. Daha sonra üzerine şerbet dökülerek pişirilir. Genellikle üzerine kaymak veya dondurma konulur. Afyon Kaymaklı Ekmek Kadayıfı Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Tirit</span> Türk mutfağına ait olan Tirit, farklı et çeşitleri kullanılarak ve et suyunun içerisine yöresel ekmek eklenerek yapılan yemektir

Tirit(Arapça:ثريد veya trid, taghrib, tashreeb, thareed) et suyuna kızartılmış veya bayat ekmek konularak yapılan yemektir. Tirit kelimesi Farsça bir kelimedir. Yörelere göre çok farklı et çeşitleri konulabilir. Kaz, ördek, tavuk, inek, koyun eti ile yapılan çeşitleri vardır. Papara ve Orta Asya'da yapılan Beşbarmak yemeği ile benzerlik gösterir.

<span class="mw-page-title-main">İçli pide</span> içli pide

İçli pide, pide hamuru üzerine kavurma, kıyma, peynir veya başka bir malzeme konarak fırında pişirildiğinde başlı başına tüketilebilen bir yemek olma özelliğini kazanır. Pideler hazırlanmasında kullanılan içe veya ait olduğu yöreye göre çeşitli adlarla tanınır.

<span class="mw-page-title-main">Halka tatlı</span> Şerbetli Türk tatlısı

Halka tatlı, Türk mutfağında yağda kızartılan tatlılardan biridir. Bir tür tulumba çeşididir. Çoğunlukla seyyar satıcılarda bulunsa da pastane ve tatlıcılarda da satılabilir. Şekil olarak Meksika mutfağındaki churroya benzer.

Karakuş tatlısı, şerbetli bir tatlıdır. Özel amaçlı buğday unu (baklavalık-böreklik), yumurta, tuz ve su ile hazırlanarak yoğurulan hamurdan alınan bezelerin açılıp, aralarına ceviz serpilerek, tekniğine uygun olarak sarılıp kesilmesi ve kızartıldıktan sonra şerbet içine daldırılması şeklinde üretilir. Adana Karakuş Tatlsı Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Sac kavurma</span>

Sac kavurma, bir çeşit kavurmadır. Sac üzerinde yapılır.

Banak, bir çeşit et yemeğidir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.