İçeriğe atla

Pasargad

Koordinatlar: 30°12′00″K 53°10′46″D / 30.20000°K 53.17944°D / 30.20000; 53.17944
Pasargad (Farsça: پاسارگاد)
UNESCO Dünya Mirası
Pasargad'da II. Kiros'un mezarı
Konum İran
Fars Eyaleti
KriterKültürel: i, ii, iii, vi
Referans1106
Tescil2004 (28. oturum)
BölgeAsya-Pasifik
Koordinatlar30°12′00″K 53°10′46″D / 30.20000°K 53.17944°D / 30.20000; 53.17944
İran üzerinde Pasarqad
Pasarqad
Pasarqad
Pasargad'ın günümüz İran haritasındaki konumu.

Pasargad veya Pasargaday, Ahameniş hanedanının ilk başkenti olan antik kenttir.[1] Bugünkü İran'ın güneybatısında, Persepolis'e 78 km, Şiraz'a 130 km uzaklıktadır.

Etimoloji

Kentin adı, en büyük Pers kabilesi olan Pasargadlardan gelmektedir.

Tarihçe

Büyük Kiros olarak da anılan II. Kiros (Keyhüsrev) (MÖ 590-529), MÖ 550 yılında Med hükümdarı Astiages'e karşı zafer kazandığı savaş alanına yakın olduğu için Pasargad'ı imparatorluğunun başkenti yaptı. I. Darius'un MÖ 522 yılında tahta geçmesinden sonra hanedanın yeni başkenti Pasargad'ten Persepolis'e taşınmıştır.

Mimari

Yapılar killi toprak ve taşlarla inşa edilmiştir. En sağlam durumda olan yapı Kiros'un mezarıdır. Beyaz renkli büyük kireçtaşı bloklardan yapılmış olan mezar, altı basamaklı bir kaide ile dikdörtgen planlı, beşik çatılı bir mezar odasından oluşmaktadır. İslam döneminde bu mezarın Süleyman peygamberin annesinin olduğuna inanıldığından kutsal sayılmıştır. Kentin en güneyindeki kayalara oyulmuş kanal biçimindeki iz, döneminde Pasargad'ı Persepolis'e bağlayan tarihi yolun kalıntısıdır.

Arkeolojik çalışmalar

İlk önemli keşifler 1905-1907 yıllarında Alman arkeolog, mimar ve sanat tarihçisi Ernst Emil Herzfeld tarafından gerçekleştirilmiştir. Herzfeld, 1928 ile 1933 yılları arasında bölgeye tekrar dönerek daha detaylı çalışmalar yürütmüştür.[2]

Sir Aurel Stein adlı arkeolog 1934 yılında kentin planını tamamlamayı başardı.[3] 1935 yılında Erich F. Schmidt, Pasargad antik kompleksinin tamamının havadan fotoğraflanmasını sağladı.[4]

1949 ile 1955 yılları arasında Ali Sami başkanlığındaki İranlı bir kazı heyeti çalışmalarda bulundu.[5]

1961 ile 1963 yıllarında da Institute of Persian Studies adlı bir İngiliz kurumu adına İskoç arkeolog David Stronach araştırmalar yaptı. "Pasargad kenti uzmanı" haline gelen Stronach döneminde yüzeye çıkarılması sağlanan "Pasargad hazineleri" olarak anılan Ahameniş mücevherleri, İran Ulusal Müzesi ve Britanya Müzesi'nde[6] sergilenmektedir.[7][8][9]

Uzun bir aradan sonra 2000 yılında, İranlı kültür mirasları koruma teşkilatı ve Fransız Lyon Üniversitesi'nden bir heyet ortak bir çalışmaya başlamıştır.[10]

2006 yılında II. Kiros'tan sonra tahta geçen oğlu I. Kambises'in mezarı da bulundu.

Resimler

Kaynakça

  1. ^ Lendering, Jona. "Pasargadae" (İngilizce). Livius. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2017. 
  2. ^ Herzfeld, E (1929). Bericht über die Ausgrabungen von Pasargadae 1928 (Almanca). 1. Archäologische Mitteilungen aus Iran. ss. 4-16. 
  3. ^ Stein, A (1936). An Archaeological Tour in Ancient Persis, Iraq (İngilizce). 3. ss. 217-20. 
  4. ^ Schmidt, Erich F (1940). Flights Over Ancient Cities of Iran (PDF) (İngilizce). University of Chicago Oriental Institute, University of Chicago Press. ISBN 0-918986-96-6. 9 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 14 Mayıs 2017. 
  5. ^ Ali-Sami (1971) [Marrt 1956]. Pasargadae. The Oldest Imperial. Capital of Iran (İngilizce). 4. Rev. RN Sharp transl (2. bas.). Shiraz: Learned Society of Pars; Musavi Print. Office. 
  6. ^ "British Museum Collection" (İngilizce). 
  7. ^ Stronach, David (1963). "First Preliminary Report". Excavations at Pasargadae, Iran (İngilizce). 1. ss. 19-42. 
  8. ^ Stronach, David (1964). "Second Preliminary Report". Excavations at Pasargadae, Iran. 2. ss. 21-39. 
  9. ^ Stronach, David (1965). "Third Preliminary Report". Excavations at Pasargadae, Iran (İngilizce). 3. ss. 9-40. 
  10. ^ Boucharlat, Rémy (2002). Pasargadae, Iran (İngilizce). 40. ss. 279-82. 

Bibliyografya

  • Sivand Dam’s Inundation Postponed for 6 Months. Cultural Heritage News Agency. 29 Kasım 2005. 12 Mart 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2006. (İngilizce)
  • Fathi, Nazila (27 Kasım 2005). "A Rush to Excavate Ancient Iranian Sites". The New York Times. 18 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2017.  ; tamamı Fathi, Nazila (27 Kasım 2005). SF Gate. The San Francisco Chronicle. 6 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2017. (İngilizce)
  • Ali Mousavi (16 Eylül 2005). "Cyrus can rest in peace: Pasargadae and rumors about the dangers of Sivand Dam". History. Iranian. 23 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2017. (İngilizce)
  • Pasargadae Will Never Drown. Cultural Heritage News Agency. 12 Eylül 2005. 12 Mart 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2006. (İngilizce)
  • Matheson, Sylvia A (1972). Persia: An Archaeological Guide. (İngilizce)
  • Seffrin, André (2009). Manuel Bandeira: poesia completa e prosa, cilt único [Manuel Bandeira: complete poetry and prose, unique cilt]. Rio de Janeiro: Editora Nova Aguilar. ISBN 978-85-210-0108-9. (İngilizce)
  • Stronach, David (1978). Pasargadae: A Report on the Excavations Conducted by the British Institute of Persian Studies from 1961–63. Oxford University Press. ISBN 0-19-813190-9. (İngilizce)

Ayrıca bakınız

Dış bağlantılar

  • "Pasargadae Excavation Documentation and Fragments of Wall Paintings from Pasargadae". Freer Gallery of Art. Washington, DC: Smithsonian Institution. 7 Haziran 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2017. (İngilizce)
  • "Records of Pasargadae". Ernst Herzfeld Papers. 5: Drawings and Maps. Washington, DC: Collections Search Center, S.I.R.I.S., Smithsonian Institution. 27 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2017. (İngilizce)
  • "Tall_e Takht". 8 Ekim 2014 tarihinde kaynağından (resim) arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2017. (İngilizce)
  • "World Heritage Center". Unesco. 1 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2017. (İngilizce)
  • Pasargadae"History". Iran Chamber Society. 27 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2017. (İngilizce)
  • European languages"Save Pasargadae From Destruction". 11 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2017. (İngilizce)
  • Pasargad"Land of Aryan". ATSpace. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2017. (İngilizce)
  • "Pasargad" (virtual reconstruction of Pasargadae). Persepolis3D. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2017. (İngilizce)
  • "Persepolis & Pasargad" (Almanca). M Heße. 2009. 20 Nisan 2016 tarihinde kaynağından (fotoğraf galerisi) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2017. (İngilizce)
  • "Pasargadae". Ancient History Encyclopedia. 27 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2017. (İngilizce)
  • "Pasargadae". Cultural Heritage Organization of Iran. 7 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2017. (Farsça)

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Zülkarneyn</span> Kuranda adı geçen bir karakter

Zülkarneyn, ; Birebir çeviri ile İki Boynuzlu), Kuran'ın Kehf Suresi, 83–101 ayetlerinde doğuya ve batıya seyahat eden bir topluluk ile Ye'cüc ve Me'cüc arasına set çeken kimse olarak sunulur. Kuran, başka yerlerde Yecüc ve Mecüc'ün bariyerin arkasından çıkışını dünyanın sonu, bazı yazarlar ise onların bir gece ansızın Allah tarafından yok edilmelerini Kıyametin başlangıcı olarak sundular. Zülkarneyn kelimesi Arapçadır. , (e)l ve karneyn kelimelerinin birleşmesinden meydana gelmiştir. , ''sahip ve mâlik'' demektir. Karn ise ''boynuz, perçem, tepe, zaman, güneş'' anlamlarına gelir. Karneyn sözcüğü, karn'ın tesniyesi, yani iki tanesi demektir. Buna göre Zülkarneyn kelimesi, "iki boynuz sahibi" şeklinde tercüme edilir.

<span class="mw-page-title-main">Persepolis</span> İranda hüküm sürmüş Pers İmparatorluğunun başkenti

Persepolis, İran'ın Fars Eyaleti'ndeki Şiraz şehrinin 60 km kuzeydoğusundadır.

<span class="mw-page-title-main">Ahameniş İmparatorluğu</span> MÖ 6. yy.-MÖ 4. yy. arasında hüküm sürmüş bir İran imparatorluğu

Ahameniş İmparatorluğu ya da Hehamenişiler, MÖ 6. yüzyılda Büyük Kiros tarafından kurulan, tarihteki ilk Pers devletidir.

<span class="mw-page-title-main">II. Kiros</span> Ahameniş İmparatorluğunun kurucusu ve ilk hükümdarı

II. Kiros, yaygın olarak Büyük Kiros olarak bilinir, Ahameniş İmparatorluğu'nun kurucusudur. Persis kökenli olan bu hükümdar, Med İmparatorluğu'nu yenerek ve Antik Yakın Doğu'nun tüm önceki medeni devletlerini kucaklayarak Ahameniş Hanedanı'nı iktidara getirdi, geniş bir alana yayıldı ve sonunda Batı Asya'nın çoğunu ve Orta Asya'nın büyük bir bölümünü fethederek o dönemde insanlık tarihinin en büyük siyasi topluluğu haline gelecek bir yapı yarattı. Ahameniş İmparatorluğu'nun en geniş topraklarına ulaştığı dönem, Büyük Darius döneminde gerçekleşmiştir. Darius'un egemenliği batıda Balkanlar'dan ve Güneydoğu Avrupa'nın geri kalanından, doğuda İndus Vadisi'ne kadar uzanıyordu.

<span class="mw-page-title-main">Medler</span> Antik İranlılar

Medler, İran'ın kuzeybatı bölgesinde yaşayan eski İran halklarından biridir. Yunanlar bu halkın yaşadığı bölgeye Medya adını vermişlerdir. Medler ilk kez Asur kralı III. Salmaneser'in dönemindeki yazılarda "Mada" adı ile kaydedilmişlerdir. Medler'in şu anki adı Antik Yunan dilindeki Mêdos'tan (Μῆδος) gelmektedir. Asurlular "Medyan ülkesi", Kurmada, Mata veya Manda olarak kendilerinden bahsederken, Babiller onları Ummān-manda olarak adlandırdılar.

<span class="mw-page-title-main">Farslar</span> Çoğunlukla İranda yaşayan halk

Farslar, Persler veya Osmanlıcadaki tabirle Âcemler, çoğunlukla İran'da yaşayan İranî bir halktır.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'deki Dünya Mirasları listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Türkiye'de yirmi bir tane UNESCO Dünya Mirası bulunmaktadır. İlk olarak 1985'te İstanbul'un Tarihî Alanları, Göreme Millî Parkı ve Kapadokya ile Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası, son olarak da 2023'te Gordion ile Anadolu'nun Ortaçağ Dönemi Ahşap Hipostil Camileri listeye dâhil edildi. Listedeki varlıklardan on dokuzu kültürel, ikisi karma alandır. Türkiye'nin Dünya Mirası Geçici Listesi'nde ise yetmiş dokuz tane varlığı bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">I. Darius</span> Ahameniş İmparatorluğunun dördüncü kralı

Büyük Darius, MÖ 522 - 485 yılları arasında Pers İmparatoru. Modern Farsçada adı داریوش (Dâryûş), İbranice kaynaklarda דַּרְיָוֶשׁ (Daryaweş) Antik Yunancada Δαρεῖος (Darios), Latince ve Romalı tarihçilerin notlarında ise Darius biçiminde geçer. Ayrıca Darius yaptığı fetihler ile Persler için çok önemli sayılır.

<span class="mw-page-title-main">Ernst Emil Herzfeld</span> Alman arkeolog

Ernst Emil Herzfeld, İslam kültürü, özellikle de İran sanatı üzerine araştırmalarıyla tanınmış Alman arkeolog, mimar ve sanat tarihçisi.

<span class="mw-page-title-main">Tomris</span> MÖ 6. yüzyılda Massaget kraliçesi

Tomris, MÖ 6. yüzyılda yaşadığı sanılan, Antik Doğu İran dillerini konuşan Massaget konfederasyonu üzerinde hüküm sürmüş tarihin ilk kadın hükümdarı.

<span class="mw-page-title-main">Massagetler</span> antik göçebe devlet

Massagetler, MÖ 6. yüzyıllarda Orta Asya'nın güney bölgelerinde Persler'in komşusu olan bir göçebe devlettir. Sakalar'ın batıya doğru göçüp bu bölgede devlet kurmalarının nedeni Eski Yunan'da yaşamış ünlü tarihçi Herodot'a göre Massagetlerin baskısıdır. Kimi kaynaklara göre Pers hükümdarı Büyük Kiros'un da öldüğü Siriderya kıyısında yapılan savaş Sakalar'la değil Massagetler'le yapılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Hacılar Höyük</span>

Hacılar Höyük, Burdur İl merkezinin 26–27 km güneybatısında yer alan bir höyüktür. Toroslar'ın kuzeye uzanan sırtları arasında oluşmuş bir vadide bulunmakta olup batısında Koca Çay akmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Aksum Krallığı</span> Günümüzdeki Kuzey Etiyopya ve Eritrenin Tigray Bölgesinde hüküm sürmüş devlet

Aksum Krallığı, Günümüzde kuzey Etiyopya ve Eritre'de Tigray Bölgesi'nde yer alan kadim krallıktır. Aksum imparatorlar, güçlü krallıklardı ve kendilerini kralların kralı, Aksum, Himyar, Raydan, Saba, Salhen, Tsiyamo, Beca ve Kuş'un kralı haline getirdiler. Aksumitler tarafından yönetim M.S. 100 ile M.S. 940 yılları arasındaydı. Siyaset, Aksum kentinde yoğunlaşmıştı ve M.Ö. 4. yüzyılda ön-Aksumit Demir Çağı döneminden başlayarak büyüdü, M.S. 1. yüzyılda öne çıktı. Aksum, Roma İmparatorluğu ile Kadim Hindistan arasındaki ticari rotada önemli bir oyuncu oldu. Aksumit hükümdarlarının kendi Aksumit para birimlerini bastırmaları azalan Kuş Krallığı üzerindeki hegemonyalarını belirlemeleri yanında ticareti de kolaylaştırdı. Ayrıca Arap Yarımadası'ndaki krallık siyasetine düzenli olarak müdahil oldular ve nihayetinde bölge üzerindeki yönetimi Himyar Krallığı'nın fethi ile genişlettiler. Maniheizm peygamberi Mani Aksum'u Pers, Roma ve Çin yanında zamanının dört büyük gücünden biri olarak görüyordu.

<span class="mw-page-title-main">Tehlike Altındaki Dünya Mirasları Listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Tehlike Altındaki Dünya Mirasları Listesi, Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) tarafından 1972 yılında yayımlanan Dünya Mirası Sözleşmesi'nin 11.4 maddesine uygun olarak Dünya Miras Komitesi tarafından Dünya Mirası Alanları'nı belirlemek ve yönetmek amacıyla derlenmiştir. Listelenen alanlar, korunması için büyük operasyonların gerekli olduğu ve "yardım talep edilen" Dünya Mirası Alanları'ndan oluşmaktadır. Listenin amacı uluslararası farkındalığı artırmak ve tehditlere karşı önlemler almaktır. Alana yönelik tehditler arasında yakın zamanlı, gerçekleşmesi kesinleşmiş tehditler veya alanda olumsuz etkilere neden olabilecek potansiyel tehlikeler sayılabilir.

<span class="mw-page-title-main">Çoğa Zenbil</span>

Çoğa Zenbil, Elam dilince Dur Untaşı, İran'ın Huzistan eyaletinde, Susa şehrinin 30 km güneydoğusunda ve Ahvaz'ın 80 km kuzeyinde bulunan Elam İmparatorluğu arkeolojik sit alanı. Özellikle orta Elam dönemine tarihlenen kalıntılarıyla tanınır.

<span class="mw-page-title-main">İran bahçeleri</span>

İran bahçeleri veya Fars bahçeleri, tarafından ortaya çıkarılmış olan bahçe tasarımı geleneği ve tarzı Endülüs'ten Hindistan'a ve ötesine kadar bahçelerin tasarımını etkilemiştir. Elhamra bahçeleri, İspanya'daki Endülüs devrinden itibaren bir Moro sarayı ölçeğinde Pers bahçe felsefesinin ve tarzının etkisini göstermektedir. Hümayun Türbesi ve Tac Mahal, Hindistan'daki Babür İmparatorluğu döneminden beri dünyadaki en büyük Fars bahçelerini barındırmaktadır.

Aygır-Cal 2, Kırgızistan'daki Orta Asya Üniversitesi (UCA) topraklarındaki Narın şehrinde yer alan tarihi bir bölgedir. Daha büyük ve daha karmaşık bir yer olan Aygır-Cal'ın bir parçasıdır. Mezolitik dönem ile Orta Çağ arasına tarihlenmektedir. Aygır-Cal, Tanrı Dağları'nda Mezolitik dönemden Türk dönemine kadar insan yerleşimine dair kanıt bulunan tek bölgedir. İlk olarak 1953 yılında Akhmat Kibirov tarafından keşfedildi. Ancak, Sovyet döneminde sit alanı kısmen tahrip edilmişti, bu nedenle sit alanını araştırmak uzun bir süre boyunca mümkün olmadı. 2012'de ilk olarak Kubat Tabaldiev'in liderliğindeki bir arkeoloji ekibi tarafından araştırıldı. Aygır-Cal 2'nin uzunluğu 300 metre, genişliği 100 metredir ve sit alanı deniz seviyesinden 2.026 metre yüksekte yer almaktadır. 2002'den beri tüm Aygır-Cal kompleksi Kırgızistan'ın Ulusal Önemli Varlıkları listesinde yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Mandane (I. Kambises'in karısı)</span> Medya prensesi ve Anşanlı I. Kambisesin kraliçe eşi ve Büyük Kirosun annesi

Mandane Med prensesi ve daha sonra Pers Kralı I. Kambises'in eşi ve Ahameniş İmparatorluğu'nun kurucusu Büyük Kiros'un annesidir. İsmin kökeni muhtemelen "keyif veren, neşeli " anlamına gelen Eski İranca *Mandanā -'dan gelmektedir.

Teispidler başlangıçta antik Anshan'daki güney Zagros'u yöneten Ahameniş Hanedanı'nın Demir Çağı koludur. Hanedanlığın krallığı daha sonra güneybatı Asya'da geniş bir alanı fetheden ve daha sonra I. Darius altında Ahameniş İmparatorluğu olarak bilinen imparatorluğu kuran II. Kiros döneminde genişletilmiştir. Teispidlerin ünvanı, II. Kiros'un kendisini ve atalarını bir Elam geleneği olarak Anşan Kralı ünvanıyla tanımladığı Kiros Silindiri'nde kayıtlıdır. Teispes, aynı adı taşıyan ata ve kurucu olduğundan, hanedan ayrıca I. Kiros, I. Kambises, II. Kiros, II. Kambises ve Bardiya'yı da içermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Pers İmparatorluğu'nun 2500. yıl kutlaması</span>

Pers İmparatorluğu'nun kuruluşunun 2500. yıldönümü kutlamaları, Ekim 1971'de İran Şehinşah Devleti'nde Pehlevî Hanedanı'nın ev sahipliğinde düzenlendi. Daha çok Persepolis'te yoğunlaşan etkinlikler, MÖ 550'de Büyük Kiros tarafından kurulan Ahameniş İmparatorluğu'nun mirasını onurlandırmayı amaçlayan ayrıntılı bir dizi büyük kutlamadan oluşuyordu. Pehlevi rejimi, modern bir İran ulusu inşa etmek amacıyla, Aryan kökenli bir ulusal kimlik vurgusunu resmi tarih yazımında temel almıştır. Bu süreçte, İran'ı ele geçiren ve yöneten yabancı unsurlara karşı yerelleştirme stratejisi kullanılarak Türkler, Araplar ve Moğollar gibi Aryan olmayan unsurların İran kültürüne uyum sağladığı iddia edilmiş ve İranlı bürokratlar, şairler, bilginler ve etkinlikler yoluyla bu süreç pekiştirilmiştir. Pehlevi hanedanı, kendini 2.500 yıllık bir monarşinin varisi olarak göstererek, hem egemenliğini hem de ırk temelli ideolojisini pekiştirmeye çalışmıştır.