Pasaj
Pasaj (Fransızca : passage [geçit]), içerisinde dükkânların yer aldığı ve bir bina kompleksi içerisinden geçen üstü kapalı bir geçit. Pasajlar genellikle birbirine paralel sokaklar arasında bulunur. Pasaj kültürü 19. yüzyılda Fransa'da gelişmiştir.
Tarihçe
19. yüzyılda, günümüzdeki alışveriş merkezlerinin kökenlerini oluşturan pasajlar bağımsız bir bina tipine dönüştü. Walter Benjamin, hazırladığı kültürel-tarihi bir çalışmada, Paris'teki ilk pasajlarının yaratılmasını şöyle anlatmıştır:
- “Paris pasajlarının çoğu 1822'den sonraki 15 yıl içerisinde yaratıldı. Ortaya çıkmalarının ilk koşulu tekstil ticaretindeki patlamadır. [...] Pasajlar, büyük mağazaların öncülleridir. […] Pasajlar, gazlı aydınlatmanın ilk örneklerinin sergilendiği yerlerdir. Pasajların yaratılması için ikinci koşul demir ile inşaatın başlangıcıdır."[1]
Şehir içindeki pasajların bir kısmı 20. yüzyılda gelişen büyük mağaza kültürü, araba dostu şehirleşme ve alışveriş merkezlerinin rekabeti sonucunda yok oldu. 1980'lerden beri, şehir merkezlerini canlandırma çabaları ve postmodern mimarinin ortaya çıkışının bir parçası olarak, 19. yüzyıl pasajlarının mimarisini baz alan alışveriş merkezlerinin inşası artmıştır.
Tarihi pasajlar listesi
- Passage du Prado, Paris (1785; 1925)
- Pasajul Macca-Villacrosse, Bükreş (1798; 1863)
- Passage des Panoramas, Paris (1800)
- Burlington Arcade, Londra (1819)
- Galerie Vivienne, Paris (1823)
- Passage du Grand-Cerf, Paris (1825)
- Passage Brady, Paris (1828)
- Westminster Arcade, Providence, ABD(1828)
- Passage de Choiseul, Paris (1829)
- Passage Lemonnier, Lüttich (1836–1838)
- Passage Pommeraye in Nantes (1840–1843)
- Pasaje Matheu, Madrid (1843–1847)
- Passage Jouffroy, Paris (1845)
- Pasaj (Пассаж, Passaş), Sankt Petersburg (1846–1848)
- Galeries Royales Saint-Hubert / Koninklijke Sint-Hubertusgalerijen in Brüssel (1846)
- Paddock Arcade, Watertown (New York), ABD(1850)
- Pasajul Englez, Bükreş (1855)
- Ferstel Sarayı'ndaki pasaj, Wien (1855)
- Passage de Mirès, Paris (1860)
- Königin-Augusta-Passage, Köln, Hohe Straße (1863)
- Galleria Vittorio Emanuele II, Milano (1864–1867)
- Royal Arcade, Melbourne, Avustralya(1869)
- Kaisergalerie, Berlin (1873)
- Çiçek Pasajı, İstanbul (1876)
- Haagse Passage, Lahey (1885)
- GUM, Moskova (1890–1893)
- Galleria Umberto I, Napoli (1887–1891)
- Passatge de Bacardí, Barselona (1860)
- Castle Arcade, Cardiff, Galler (1887)
- Silver Arcade, Leicester, Birleşik Krallık (1889)
- Cleveland Arcade, Cleveland, ABD (1890)
- Block Arcade, Melbourne, Avustralya (1891–1893)
- The Strand Arcade, Sidney, Avustralya (1892)
- Victoria Quarter, Leeds, Birleşik Krallık (um 1900)
- Dayton Arcade, Dayton, Ohio, ABD(1902)
- Petrovsky Pasajı (Петровский пассаж), Moskova (1903–1906)
- Friedrichstraßenpassage, Berlin (1907–1908)
- Alsterarkaden'de Mellin Passage, Hamburg (1900)
- Mädlerpassage, Leipzig (1912)
Kaynakça
- Johann Friedrich Geist: Passagen: Ein Bautyp des 19. Jahrhunderts. 3., ergänzte Auflage, Prestel, München 1979, ISBN 3-7913-0487-9
- ^ Walter Benjamin: Illuminationen – Ausgewählte Schriften 1, Suhrkamp, 1977, darin: ‚Paris, die Hauptstadt des XIX. Jahrhunderts‘ (S. 170–184), S. 170
