İçeriğe atla

Parti listeli nispi temsil

İtalya'da 2004 Avrupa Parlamentosu seçimleri için parti listelerini gösteren poster

Parti listeli nispi temsil sistemleri, birden fazla adayın seçildiği seçimlerde (örneğin parlamento seçimleri) bir seçim listesine tahsisler yoluyla nispi temsil seçim sistemlerinin bir alt kümesidir. Ayrıca karışık ek üye sistemlerinin bir parçası olarak da kullanılabilirler.[1] Bu sistemlerde partiler seçilecek adayların bir listesini yapar ve her partiye aldığı oy oranında sandalye dağıtılır.

Sistem, seçmene oy kullanması için üç yol sunar:

Parti Koltuklarının Paylaştırılması

Parti listesindeki nispi temsil içinde koltuk tahsisinde birçok varyasyon mevcuttur. En yaygın ikisi şunlardır:

Liste orantılı temsili - örneğin ek üye sistemi kullanılarak - çeşitli melezlerde de birleştirilebilir.

Ana paylaştırma yöntemlerinin listesi:[4]

  • Değiştirilmiş d'Hondt yöntemi (küçük partiler için iyidir)
  • Huntington-Hill yöntemi (küçük partiler için az iyidir)
  • Webster/Sainte-Laguë yöntemi, LR-Hare (seçim baraj) yoksa, değiştirilmediğinde çok küçük partiler için az iyidir)
  • LR-Droop (büyük partiler için çok az iyidir)
  • D'Hondt yöntemi (büyük partiler için az iyidir)[5]
  • LR-Imperiali (büyük partiler için çok iyidir)

Tahsis formülü önemli olmakla birlikte, aynı derecede önemli olan bölge büyüklüğüdür (bir seçim bölgesindeki sandalye sayısı). Bölge büyüklüğü ne kadar yüksek olursa, bir seçim sistemi o kadar orantılı hale gelir. En orantılı olanı, seçim bölgelerinde bölünme olmadığı ve tüm ülkenin tek bir seçim bölgesi olarak ele alındığı zamandır. Dahası, bazı ülkelerde seçim sistemi iki düzeyde çalışır: genel olarak partiler için ve seçim bölgelerindeki adaylar için, yerel parti listeleri genel, ulusal listelerin kesirleri olarak görülür. Bu durumda, yerel seçim bölgelerinin büyüklüğü önemsizdir, koltuk dağılımı ulusal düzeyde hesaplanmaktadır.

Parti adaylarının seçimi

Bir partinin liste adaylarının seçilme sırası, parti veya adayların içindeki bazı yöntemlerle (kapalı liste sistemi) önceden belirlenebilir veya genel olarak seçmenler (açık liste sistemi) veya ilçeler tarafından belirlenebilir. (yerel bir liste sistemi).

Kapalı Liste

Kapalı liste sistemlerinde her siyasi parti, seçimlerde o partiye ayrılan sandalyeyi kimin alacağına önceden karar verir, böylece bu listede en üst sırada yer alan adaylar her zaman mecliste yer alma eğilimindeyken, düşük sıralardaki adaylar için böyle bir durum yoktur. Seçmenler, bireysel adaylara değil, yalnızca partiye oy verir.

Açık Liste

Açık liste, seçmenlerin bir partinin adaylarının seçilme sırası üzerinde en azından bir miktar etkiye sahip olduğu herhangi bir parti listesidir. Açık liste, bir adayın önceden belirlenmiş bir listeyi yalnızca belirli sayıda oy ile yukarı taşıyabildiği nispeten kapalı listeden, listenin sırasının tamamen her bir adayın aldığı oy sayısına bağlı olduğu tamamen açık listeye kadar herhangi bir yerde olabilir.

Fransa'da nispi seçimlerdeki parti listeleri, ayrılacak sandalye sayısı kadar aday (ve departman seçimleri için iki kat fazla yedek) içermelidir, oysa diğer ülkelerde "eksik" listelere izin verilir. Bu açık liste sistemi panachage olarak bilinir.

Avantajları

Genel olarak nispi temsil sistemlerine atfedilen avantajlara ek olarak Listeli Nispi Temsil Sistemi azınlık gruplarının daha fazla temsil edilmesine olanak sağlamaktadır. Çoğunlukla oy verme davranışı bir toplumun kültürel ve sosyal bölümlenmeleri ile uyumludur. Bu noktada sistem yasama organına hem çoğunluk hem de azınlık grupların dâhil edilmesine imkân sağlamaktadır. Sistem, partilerin toplumun tüm kesimlerine hitap edebilecek daha dengeli aday listeleri oluşturmalarını teşvik etmektedir. Kimi yeni demokrasilerdeki tecrübeler (Güney Afrika, Endonezya, Sierra Leone gibi) bu sistemin partileri çeşitli etnisiteye mensup adaylardan oluşan bir liste yapmaya yönelttiğini göstermektedir. Güney Afrika Millet Meclisine 1994 seçimlerinde seçilenlerin %52'si siyah (%11 Zulu, geriye kalanları Xhosa, Sotho, Venda, Tswana, Pedi, Swazi, Shangaan ve Ndebele kökenli), %32'si beyaz (üçte biri İngilizce, üçte ikisi Afrikanca konuşanlar), %7'si melez ve %8'i Hint kökenli idi. Namibya Parlamentosu da Ovambo, Damara, Herero, Nama, Baster kökenlilerden ve beyaz (İngilizce ve Almanca konuşan) topluluktan gelen üyeleri ile benzer şekilde çeşitlilik göstermektedir.

Listeli Nispi Temsil Sistemi, kadınların seçilme olasılığını artırmaktadır. Nispi seçim sistemlerinde kadınların seçilmesi neredeyse her zaman çoğunluk sistemlerinden daha kolay olmaktadır. Esas itibarıyla partiler, listeleri kadın siyasetçilerin siyasette yükselmesini sağlamak için kullanabilmektedir. Daha önce belirtildiği üzere, tek isimli seçim çevreleri (dar bölge) çoğu partiyi “daha fazla kabul görebilecek” adaylara yöneltmekte ve bu kişi nadiren bir kadın olmaktadır. Dünyanın her bölgesindeki nispi temsil sistemleri, seçilen kadın sayısı ve kadınların temsili açısından çoğunluk sistemlerine göre daha iyi sonuçlar ortaya çıkarmaktadır.[6]

Dezavantajları

Genel itibarıyla nispi temsil sistemleri ile ilgili zikredilen hususlara ek olarak sistemin temsilciler ile seçmenler arasındaki bağ zayıflatmaktadır. Listeli Nispi Temsil Sistemi kullanıldığında ve özellikle Sırbistan veya İsrail örneğinde olduğu gibi tüm ülkenin tek bir seçim çevresinden ibaret olduğu durumlarda sistem, seçmenlerle temsilcileri arasındaki bağlantıyı kopardığı için eleştirilmektedir. Kapalı listeler söz konusu olduğunda seçmenlerin kendisini kimin temsil edeceğini belirleme imkânı bulunmamaktadır. Ayrıca seçmenin kendi ilçesi, mahallesi ya da köyü için belli bir temsilcisi de yoktur. Bunun yanı sıra seçmenler, bir milletvekilinin kötü performans gösterdiğini düşünüp o milletvekilini tekrar oy vermeyerek cezalandırma imkânından da yoksundur. Ayrıca, bazı gelişmekte olan ülkelerde toplumun çoğunluğunun kırsal bölgede yaşayan seçmenlerden oluşması durumunda, seçmenin memleketi/ikamet bölgesi ile olan bağı siyasi parti veya gruplarla olan bağından çok daha güçlü olabilmektedir.

Özellikle kapalı liste sistemlerinde parti genel merkezinin ve parti üst yönetiminin gücü aşırı şekilde artabilmektedir. Bir adayın parti listesindeki konumu seçilme ihtimalini belirleyen en önemli faktörlerden biri olmaktadır. Bu sebeple adayın parti liderlerine bağlılığı ve iyi ilişkiler içinde olması önem kazanmaktayken seçmenlerin verecekleri oylar, ikinci derece öneme sahip olmaktadır. Listeli Nispi Temsil Sisteminde alışılmadık bir durum olarak Guyana'da partilerin seçimlerde aday listelerini alfabetik olarak sıralayıp nihai sıralamayı seçim sonuçları belirlendikten sonra yapmaları gösterilebilir. Bu durum, yani sandalyelerin adaylara ancak sonuçlar açıklandıktan sonra dağıtılması, parti liderlerinin sadakati ödüllendirip bireyselliği cezalandırıcı bir tavır takınmalarına daha da fazla imkân tanımaktadır.

Listeli Nispi Temsil Sisteminde, muteber siyasi partilerin veya siyasi grupların varlığına ihtiyaç duyulmaktadır. Bu durum, çoğu Pasifik ada ülkesinde olduğu gibi gelişmemiş veya gevşek parti yapılarına sahip toplumlarda bu sistemin uygulanmasını zorlaştırmaktadır.[6]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "Proportional Representation Systems". mtholyoke.edu. 24 Ocak 2001 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  2. ^ "Proportional Representation Open List Electoral Systems in Europe" (PDF). International Foundation for Electoral Systems. 24 Aralık 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  3. ^ "Système électoral du Grand-Duché de Luxembourg(fr)". elections.public.lu. 28 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  4. ^ "Which Electoral Formula Is the MostProportional? A New Lookwith New Evidence" (PDF). 24 Haziran 2010 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  5. ^ "The D'Hondt Method Explained" (PDF). 26 Aralık 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  6. ^ a b Emrah Hurma (1 Eylül 2020). "Dünyada Seçim Sistemleri" (PDF). TBMM. 18 Nisan 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2023. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

Çoğunluk sistemi veya çoğunlukçu seçim sistemi, en çok oy alan adayın kazandığı ve bu şekilde çoğunluk temsilini sağlayan bir seçim sistemidir. Ancak, farklı tanımlamalara dayalı olarak çeşitli çoğunluk seçim sistemleri bulunmaktadır. Bu tanımlamalar arasında blok oylama veya parti blok oylaması gibi toplu temsil türlerini içeren genelde çoğunluk temsiline dayalı çoğunluk temsil sistemleri bulunmaktadır. Aynı zamanda, bölge temelli çoğunluk sistemler arasında Tek İsimli Tek Turlu Çoğunluk Sistemi bulunmaktadır. İki adayın yarıştığı durumda en çok oy alan aday çoğunluğa sahip olacaktır, ancak üç veya daha fazla adayın olduğu durumlarda genellikle hiçbir aday çoğunluğu alamaz.

Kapalı Listeli Çoğunluk Sistemi veya Liste usulü çoğunluk seçim sistemi, seçmenlerin tek bir aday yerine partilerce belirlenen tek bir listeye oy verilen bir seçim sistemdir. Seçim çevresinde en çok oyu alan parti o seçim çevresindeki tüm sandalyeleri kazanmaktadır. Tek İsimli Tek Turlu Sisteme benzer şekilde, bir partinin seçimleri kazanması için oyların yarıdan fazlasını almasına gerek yoktur. En çok oyu alan parti oy oranı kaç olursa olsun o seçim çevresindeki tüm sandalyeleri kazanmaktadır.

D'Hondt yöntemi, Belçikalı hukukçu ve matematikçi Victor D'Hondt tarafından 1878'de tasarlanmış nispi temsil hesaplama yöntemidir. Türkiye'de 1961'den bu yana –1965 Millet Meclisi genel seçimi ile 1966 Millet Meclisi ara seçimi dışında– bütün milletvekili genel ve ara seçimlerinde d'Hondt sistemi uygulanmıştır; günümüzde de yürürlükte olan sistem budur.

Nispi temsil veya oransal temsil sistemi, siyasi partilerin veya adayların aldığı oyun parlamentoda orantılı olarak yansıtıldığı seçim sistemidir. Bu sistemde partiler oyları oranınca milletvekili çıkarırlar.

Seçim barajı veya seçim eşiği, bir adayın veya siyasi partinin, temsil veya yasama organında ek koltuklara sahip olabilmesi için gereken tüm oy sayısının minimum payını ifade eder. Bu sınırlama, farklı şekillerde işleyebilir, örneğin parti listesi orantılı temsil sistemlerinde seçim barajı, bir partinin yasama organında koltuk alabilmesi için belirli bir minimum oy yüzdesi, ulusal olarak veya belirli bir seçim bölgesinde alması gerektiğini belirtir. Tek tercihli oylama sistemlerinde seçim barajına kota denir ve sadece birinci tercih oyları kullanılarak veya daha düşük tercihlere dayalı olarak diğer adaylardan aktarılan oyların bir kombinasyonuyla. Karma üye orantılı nispi temsil sistemlerinde seçim barajı, yasama organında üstünlük koltuklarına kimlerin uygun olduğunu belirler.

<span class="mw-page-title-main">Seçim sistemi</span> Method by which voters make a choice between options

Seçim sistemi, kendilerine memuriyet, temsil yetkisi veya bir vekalet verilecek, kanuni şartlara uygun kişilerin, bir kısım veya bütün vatandaşlar tarafından tercih ve tespit edilmesi işlemine dair sistemdir.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'de genel seçimler</span> TBMM yasama dönemi milletvekillerini belirlemek için yapılan seçimler

Türkiye'deki genel seçimler, Türkiye Büyük Millet Meclisinin yapısını seçimden sonraki beş yıl için belirlemektedir. Milletvekilleri, parti listelerinin kapalı olduğu 87 çok üyeli seçim bölgesinde nispi sistemle veya bağımsız adaylar olarak beş yıllık bir dönem için seçilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Alternatif oy</span>

Tercihli Tek Turlu Sistem olarak da bilinen Alternatifli Oy Sistemi, adaylardan birinin seçileceği seçim bölgelerinde tercihli oya dayalı bir seçim sistemi.

Dar bölge sistemi, ülkenin parlamentodaki sandalye sayısı kadar bölgeye bölünmesi ve her bölgeden bir adayın seçilmesi esasına dayanan seçim sistemidir. Bir diğer seçim sistemi olan Daraltılmış Bölge Sistemiyle karıştırılmamalıdır.

<span class="mw-page-title-main">Devredilebilir tek oy</span>

Devredilebilir tek oy, çok koltuklu kuruluşlarda veya seçim bölgelerindeki adayları sıralayan seçmenler aracılığıyla orantılı temsile ulaşmak veya ona yaklaşmak için tasarlanmış orantılı bir oylama sistemidir.

<span class="mw-page-title-main">2000 Azerbaycan genel seçimleri</span>

2000 Azerbaycan genel seçimleri, 5 Kasım 2000 tarihinde yapılan ve Azerbaycan Millî Meclisi 2. döneminin 125 yeni üyesinin belirlendiği seçimlerdir.

Çoğunluk ikramiye sistemi (ÇİS), bazı Avrupa ülkelerinde kullanılan bir yarı nispi temsil şeklidir. Özelliği, hükûmet istikrarını sağlamak amacıyla en çok oyu alan parti veya partilere seçilmiş bir organda fazladan sandalye veya temsil sağlayan çoğunluk ikramiyesidir.

Yarı nispi temsil, azınlıkların temsiline izin veren, ancak rakip siyasi güçlerin gücünü aldıkları oylarla yakın orantılı olarak yansıtmayı amaçlamayan çok kazananlı seçim sistemlerini karakterize eder. Yarı nispi oylama sistemleri, parti listeli NT gibi nispi temsil biçimleri ile ilk önce geçen oylama gibi çoğulcu/çoğunlukçu sistemler arasındaki uzlaşmalar olarak kabul edilebilir. Yarı nispi sistemlere örnek olarak devredilemeyen tek oy, sınırlı oylama ve paralel oylama verilebilir.

<span class="mw-page-title-main">Karma üyeli nispi temsil</span> Bölgesel seçim sistemi

Karma üyeli nispi temsil sistemi, seçmenlerin iki oya sahip olduğu bir seçim sistemidir. Seçmenler, oylarının ilkiyle yaşadıkları dar bölgeyi temsil edecek vekili, ikincisiyle ise bir partiyi seçerler. Karma üyeli nispi temsil sistemde sandalyelerin bir kısmı nispi temsil sistemiyle, kalan kısmı ise genellikle Tek İsimli Tek Turlu Sistem ile belirlenmektedir. Çoğunluk sistemiyle oluşan orantısızlıklar, nispi temsil üzerinden belirlenen sandalyelerin ilgili partilere verilmesi yoluyla giderilmeye çalışılmaktadır. Parlamentodaki sandalyeler ilk olarak dar bölgelerde seçilen adaylar, ardından da partilerin ulusal veya bölgesel olarak aldıkları oy oranına göre dağıtılır. Ulusal veya bölgesel olarak seçilen vekiller, Parti listeli nispi temsil sisteminde olduğu gibi, seçim öncesinde belirlenen parti listelerinden seçilirler.

<span class="mw-page-title-main">Tek İsimli Tek Turlu Çoğunluk Sistemi</span>

Tek İsimli Tek Turlu Çoğunluk Sistemi veya Oy çokluğu sistemi, seçim sisteminde kullanılan bir oylama biçimidir. Seçmenler oylarını bir aday için kullanırlar ve en çok oyu alan aday kazanır. FPTP, çoğul oylama yöntemidir ve esas olarak tek üyeli seçim bölgelerini kullanan sistemlerde kullanılır. FPTP, dünya ülkelerinin yaklaşık üçte birinde, çoğunlukla İngilizce konuşulan ülkelerde, meclis seçimleri için koltuk belirlemenin birincil biçimi olarak kullanılmaktadır. Bu ifade, bitiş çizgisinde bir direğin olduğu İngiliz at yarışından bir metafordur.

Devredilemez tek oy sisteminde seçim çevrelerinde birden fazla aday seçilir ancak seçmenler partilere değil yalnızca tek bir adaya oy verirler. Tek İsimli Tek Turlu Sistemi ve Devredilemez Tek Oy Sisteminin arasındaki fark, bir seçim çevresinde birden fazla adayın kazanmasıdır.

Blok Oy olarak da bilinen Serbest Listeli Çoğunluk Sistemi, bir seçim çevresinde birden çok temsilcinin seçildiği bir seçim sistemdir. Bu sistemde her bir seçmenin seçim çevresine düşen sandalye sayısı kadar oy hakkı vardır ve seçmen bu oyları tek bir partinin adaylarına vermek zorunda değildir. Seçimler tek turlu olarak gerçekleştirilir. Serbest Listeli Çoğunluk Sistemlerinin uygulandığı ülkelerin çoğunda seçmenler isterlerse daha az sayıda oy kullanma hakkına da sahiptir. Bu sistem genellikle siyasi partilerin kurulma aşamasında olduğu ya da zayıf olduğu ülkelerde kullanılmaktadır.

Kapalı liste sistemlerinde adayların liste içerisindeki sıralaması onları aday gösteren siyasi parti tarafından belirlenmektedir ve seçmenler adayların sıralamasına etki edememektedir. Seçmenler yalnızca tercih ettikleri partiyi seçmekte, sonuç olarak seçilen adaylar ise partileri tarafından önceden belirlenmektedir. Böylece listede en üst sırada yer alan adaylar her zaman mecliste yer alma eğilimindeyken, düşük sıralardaki adaylar için böyle bir durum yoktur. Seçmenlerin biraz etkisi oldugu sisteme açık liste denir.

Açık liste, bir partinin adaylarının seçilme sırası üzerinde seçmenlerin en azından bir miktar etkiye sahip olduğu parti listesi nisbî temsilinin herhangi bir çeşidini tanımlar. Seçmen, yalnızca tercih ettikleri partiye değil aynı zamanda o parti içerisinde tercih ettikleri adaya da oy verebilmektedir. Açık listeli sistemlerin çoğunda aday tercihi opsiyoneldir ve seçmenlerin büyük çoğunluğu yalnızca partilere oy verdiğinden, aday seçme tercihi genellikle sınırlı etkiye sahip olmaktadır. Öte yandan, örneğin İsveç'te seçmenlerin yaklaşık %25'i düzenli olarak aynı zamanda aday tercihinde de bulunmakta ve listenin kapalı olması halinde seçilemeyecek bazı isimler bu şekilde seçilme imkânı kazanmaktadır.

Seçim listesi, genellikle nispi veya karma seçim sistemlerinde veya bazı çoğunluk seçim sistemlerinde de bulunan bir seçim için adayların sıralı bir liste olarak düzenlenmesidir. Parti listeleri veya bağımsız adaylardan oluşan gruplar, bir seçim listesi oluşturabilir. Listeler açık olabilir, yani seçmenlerin kazanan adayların sıralaması üzerinde etkisi olabilir veya kapalı olabilir, yani adayların sıralaması seçim yapıldıktan sonra sırada aynı kalmaktadır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.