İçeriğe atla

Parmakla sayma

Parmaklarını kullanarak İngilizce 1'den 10'a kadar sayan bir kadın

Parmakla sayma, kişinin parmaklarını kullanarak sayma eylemidir. Zaman içinde ve kültürler arasında kullanılan birden fazla farklı sistem vardır, ancak bunların çoğu Arap rakamlarının yayılması nedeniyle kullanımda bir düşüş görmüştür.

Bu tür sistemlerin eski zamanlarda beri var olduğuna inanılmaktadır. Sümerler ve Babillere kadar uzanan altmışlık sayı sisteminde bile, altmışlık sistem on parmakla sayılıp hesaplanabilmektedir. Hesaplama yardımının çok eski bir biçimi de, ondalık olan ve parmak hesaplamalarıyla kolayca uyumlu olan abaküstür.

Tarihçe

Antik dünyada karmaşık daktilonomi sistemleri kullanıldı.[1] Greko-Romen yazar Plutarch, Yaşamlar adlı eserinde parmakla saymanın MS ilk yüzyıllarda İran'da kullanıldığından bahseder, bu nedenle uygulamanın İran'dan gelmiş olma ihtimali vardır. Daha sonra Orta Çağ İslam topraklarında yaygın olarak kullanıldı. Doğal sayıları ifade etmek için ellerin kullanılmasına ilişkin bu yönteme yapılan en eski atıf, 600'lü yılların başında İslam'ın ilk günlerine kadar uzanan bazı peygamberlik geleneklerinde olabilir. Yusayra tarafından bildirilen bir gelenekte Muhammed, kadın yoldaşlarına Tanrı'ya şükretmelerini ve parmaklarını kullanarak saymalarını (=واعقدن بالأنامل )(سنن الترمذي) emretti.

Arapçada, daktilonomi "parmak katlayarak sayı hesaplama" (= حساب العقود) olarak bilinmektedir. Uygulama Arapça konuşulan dünyada iyi bilinmekte ve Klasik Arap literatüründe kendisine yapılan sayısız referansın da gösterdiği gibi oldukça yaygın olarak kullanılmaktadır. Şairler, el ile tamahkarlık işareti olan doksan üç, yani kapalı bir yumruk yaptığını söyleyerek bir cimriden bahsedebilirlerdi. Yaşlı bir adama kaç yaşında olduğu sorulduğunda, 93 anlamına gelen kapalı bir yumruk göstererek cevap verebilirdi.

Rakamlara atıfta bulunmak için kullanılan bazı jestler, Arapçada 29 anlamına gelen Kaş, 63 anlamına gelen Dabth (=الـضَـبْـث ) ve 99 (فقه اللغة) anlamına gelen Daff (= الـضَـفّ) gibi özel teknik terimlerle bilinmekteydi.

Ülke veya bölgeye göre

Parmakla sayma kültürler arasında ve zamanla değişiklik göstermektedir ve etnomatematik tarafından incelenmektedir. Saymadaki kültürel farklılıklar, özellikle savaş zamanındaki milliyetleri ayırt etmek için bazen bir şibbolet olarak kullanılmaktadır. Bunlar Quentin Tarantino'nun Soysuzlar Çetesi filminde ve John D. Barrow'un Pi in the Sky kitabında bir olay örgüsü noktası oluşturmaktadır.[2][3]

Ayrıca bakınız

  • Tarih öncesi rakamlar
  • Çince sayı hareketleri

Kaynakça

  1. ^ Bloom, Jonathan M. (2001). "Hand sums: The ancient art of counting with your fingers". Yale University Press. 26 Mart 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2012. 
  2. ^ Barrow, John D. (1993). Pi in the Sky. Penguin. ss. 26. ISBN 978-0140231090. 
  3. ^ "Dactylonomy". Laputan Logic. 16 Kasım 2006. 17 Ekim 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2012. 
  • Neugebauer, Otto E. (1952), "The Exact Sciences in Antiquity", Acta Historica Scientiarum Naturalium et Medicinalium, Princeton University Press, cilt 9, ss. 1-191, ISBN 1-56619-269-2, PMID 14884919 ; 2nd edition, Brown University Press, 1957; reprint, New York: Dover publications, 1969; reprint, New York: Barnes and Noble Books, 1993.
  • Wedell, Moritz (2012). Was zählt. Köln, Weimar, Wien: Böhlau. ss. 15-63. ISBN 978-3-412-20789-2. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

Sayı, sayma, ölçme ve etiketleme için kullanılan bir matematiksel nesnedir. En temel örnek, doğal sayılardır. Sayılar, sayı adı (numeral) ile dilde temsil edilebilir. Daha evrensel olarak, tekil sayılar rakam adı verilen sembollerle temsil edilebilir; örneğin, "5" beş sayısını temsil eden bir rakamdır. Yalnızca nispeten az sayıda sembolün ezberlenebilmesi nedeniyle, temel rakamlar genellikle bir rakam sisteminde organize edilir, bu da herhangi bir sayıyı temsil etmenin organize bir yoludur. En yaygın rakam sistemi Hint-Arap rakam sistemidir, bu sistem on temel sayısal sembol, yani rakam kullanılarak herhangi bir negatif olmayan tam sayının temsil edilmesine olanak tanır. Sayılar sayma ve ölçme dışında, etiketlerde, sıralamada ve kodlarda kullanılmak için de sıklıkla kullanılır. Yaygın kullanımda, bir rakam ile temsil ettiği sayı net bir şekilde ayrılmaz.

Şiir, sözcüklerin düz anlamlarına ek olmak üzere ya da bunların yerine başka anlamlar oluşturmak için dilin ses estetiği veya ses sembolizmi ve ölçü gibi estetik ve ritmik özelliklerini kullanan bir edebiyat türüdür. Müellif İsmail Durmuş İslam ansiklopedisinde “mübalağa sanatı”nın şiirin temel karakteristiği olduğu üzerinde durmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Doğal sayılar</span> sayma sayıları kümesine 0ın eklenmesiyle oluşan sayılar kümesi

Doğal sayılar, şeklinde sıralanan tam sayılardır ve kimi tanımlamalara göre 0 sayısı da bu kümeye dâhil edilebilir. Aralarında standart ISO 80000-2'nin de bulunduğu bazı tanımlar doğal sayıları 0 ile başlatır ve bu durum negatif olmayan tam sayılar için 0, 1, 2, 3, ... şeklinde bir karşılık bulurken, bazı tanımlamalar 1 ile başlamakta ve bu da pozitif tam sayılar için 1, 2, 3, ... şeklinde bir eşlenik oluşturur. Doğal sayıları sıfır olmadan ele alan metinlerde, sıfırın da dahil edildiği doğal sayılar bazen tam sayılar olarak adlandırılırken diğer bazı metinlerde bu terim, negatif tam sayılar da dahil olmak üzere tam sayılar için kullanılmaktadır. Özellikle ilkokul seviyesindeki eğitimde, doğal sayılar, negatif tam sayıları ve sıfırı dışlamak ve saymanın ayrık yapısını, gerçek sayıların bir karakteristiği olan ölçümün sürekliliğiyle karşıtlık oluşturmak amacıyla sayma sayıları olarak adlandırılabilir.

<span class="mw-page-title-main">Hârizmî</span> Fars matematikçi, astronom ve coğrafyacı

Hârizmî ya da tam künyesiyle Ebû Ca'fer Muhammed bin Mûsâ el-Hârizmî ; matematik, gök bilim, coğrafya ve algoritma alanlarında çalışmış Fars bilim insanı. Hârizmî 780 yılında Harezm bölgesinin Hive şehrinde dünyaya gelmiştir. 850 yılında Bağdat'ta ölmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Pi sayısı</span> dairenin çevresinin çapına oranını ifade eden irrasyonel matematik sabiti

Pi sayısı , bir dairenin çevresinin çapına bölümü ile elde edilen irrasyonel matematik sabitidir. İsmini, Yunanca περίμετρον (çevre) sözcüğünün ilk harfi olan π harfinden alır. Pi sayısı, Arşimet sabiti ve Ludolph sayısı olarak da bilinir. Aynı zamanda ismini yunancada pie anlamına gelen πίτα' dan alır.

Rap, "kafiyeli ve ritmik bir şekilde sokak dili konuşmayı" içerir ve müzikal benzeri tarzlarda yapılabilmektedir. Rap'in bileşenleri "içerik", "akış" ve "sunum"dan oluşmaktadır. Rap, spoken word'den farklıdır çünkü genellikle müzik eşliğinde icra edilir. Rap, hip hop müziğinin temel bileşenlerinden biridir ve özellikle bu türle ilişkilendirilir ancak rap'in kökenleri hip hop kültüründen öncesine dayanmaktadır. Modern rap'in en eski örnekleri, Batı Afrika griot geleneğine dayanmaktadır. Rap'in "Rhytm And Poem" veya "Rhytmic African Poetry" sözcüklerinin kısaltması olduğu görüşü yaygın olsa da aslında rap kelimesi, İngilizce sözlük anlamı olarak "ağır eleştiri" anlamına gelmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Kelime-i şehâdet</span> İslam dinine girişin (mümin olmak) dinen beyanı, başka bir ifadeyle imanın dil ile ikrarı

Kelime-i şehâdet, İslâm inancında Allah'tan başka ilâh olmadığı, Muhammed'in de onun kulu ve elçisi olduğunu beyan eden ibaredir.

<span class="mw-page-title-main">Taurus (takımyıldız)</span>

Taurus ya da Boğa takımyıldızı, zodyak kuşağı takımyıldızlarından biridir. "Taurus" adı Latincede "boğa" anlamına gelir. Boğa, kuzey yarımkürede çıplak gözle dahi seçilebilecek kadar göze çarpan bir takımyıldızdır. Batısında "Koç", doğusunda "İkizler", kuzeyinde "Kahraman" ve "Arabacı", güneydoğusunda "Avcı", güneyinde "Irmak" ve güneybatısında "Balina" takımyıldızlarıyla çevrilidir.

<span class="mw-page-title-main">Tespih</span> Belli sayıda boncuk tanesinin oluşturduğu halka

Tespih, tekrarlanan monoton işlemleri saymak amacıyla ipe dizilmiş ve belli sayıda boncuk tanesinin oluşturduğu halkaya denir. Tespihin 11, 33 ve 99 taneli olanları Müslümanlar, 33 ve 59 taneli olanları Hristiyanlar ve 108 taneli olanı Budistler tarafından kullanılır.

Hükümdar, hünkâr ya da monark, bir monarşinin, yani normalde ömür boyu ya da makamından vazgeçene dek bir ülkenin başında durduğu ve genellikle makamına verasetle geçtiği bir sistemle yönetilen bir ülkenin başındaki kişidir. Hükümdarlar, mutlak monarşilerdeki gibi otokrat da olabilir, çoğu meşrutiyette olduğu gibi gerçek otoritenin yasama organının ya da bakanlar kurulunun elinde olduğu, kendilerinin sadece kısıtlı yetkilerle ya da sıfır yetkiyle hareket ettiği sembolik liderler de. Çoğu durumda hükümdar, bir devlet diniyle de bağlantılıdır. Çoğu devlette bir seferde sadece bir hükümdar olur. Ancak bir naip, hükümdar küçükken, yokken ya da yönetme ehliyetinden yoksunken onun yerine ülkeyi yönetebilir. İki hükümdarın tek bir ülkeyi aynı anda yönettiği Andorra'daki gibi sistemlere "eş prenslik" denir.

<span class="mw-page-title-main">Aryabhata</span>

Āryabhaṭa, klasik Hint matematik ve astronomi geleneklerinden bir Hint bilim insanıdır. Bugün evrensel olarak kullanılan Hint-Arap rakam sisteminin babasıdır. Tanınmış eserleri Aryabhatiya ve Arya-Siddhanta'dır.

Eğlence matematiğinde Harshad sayı rakamları toplamına tam bölünebilen tam sayılara denir. Harshad özelliğini sağlayan sayma tabanına n dersek sayılar n-Harshad veya n-Niven olarak da söylenirler. Hindistanlı matematikçi D. R. Kaprekar tarafından tanımlanmışlardır. "Harshad" kelimesi Sanskritçe harṣa (eğlence) + + da (vermek), kelimelerinin bileşiminden "eğlenceli" anlamındadır. Niven sayı tabiri ise Ivan M. Niven tarafından 1977'de sayma teorisi ile ilgili yayınlanmış olan makaleye dayandırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Nikomahos</span> Greko-Suriyeli matematikçi (MS. yak. 60 - yak. 120)

Gerasalı Nicomachus antik Yunanca yazılmış Aritmetiğe Giriş ve Harmonik El Kitabı adlı eserleriyle tanınan önemli bir antik Yunan matematikçi.

<span class="mw-page-title-main">Matematik tarihi</span> matematik biliminin tarihi

Matematik tarihi, öncelikle matematikteki keşiflerin kökenini araştıran ve daha az ölçüde ise matematiksel yöntemleri ve geçmişin notasyonunu araştıran bir bilimsel çalışma alanıdır. Modern çağdan ve dünya çapında bilginin yayılmasından önce, yeni matematiksel gelişmelerin yazılı örnekleri yalnızca birkaç yerde gün ışığına çıktı. MÖ 3000'den itibaren Mezopotamya eyaletleri Sümer, Akad, Asur, Eski Mısır ve Ebla ile birlikte vergilendirmede, ticarette, doğayı anlamada, astronomide ve zamanı kaydetmede/takvimleri formüle etmede aritmetik, cebir ve geometri kullanmaya başladı.

<span class="mw-page-title-main">Babil matematiği</span> matematik

Babil matematiği, Sümerlerin ilk günlerinden, MÖ 539'da Babil'in düşüşünü izleyen yüzyıllara kadar Mezopotamya halkı tarafından geliştirilen veya uygulanan tüm matematiktir. Babil matematik metinleri bol miktarda bulunur ve iyi düzenlenmiştir. Zaman açısından iki farklı gruba ayrılırlar: biri Eski Babil döneminden, diğeri ise MÖ son üç ya da dört yüzyıldan, Seleukoslular döneminden kalmadır. İçerik açısından, iki metin grubu arasında neredeyse hiç fark yoktur. Babil matematiği, karakter ve içerik olarak yaklaşık iki bin yıl boyunca sabit kaldı.

<span class="mw-page-title-main">Babil rakamları</span>

Asur-Keldani Babil çivi yazısı rakamları, kalıcı bir kayıt oluşturmak için, sertleşmek üzere güneşe maruz bırakılacak yumuşak bir kil tablete bir işaret yapmak için, kamıştan yapılmış kama uçlu bir kalem kullanılarak Çivi yazısıyla yazılmıştır.

Altmış tabanı olarak da bilinen altmışlı, altmışlık sistem veya altmışlık düzen, taban olarak altmış olan bir sayı sistemidir. MÖ 3. binyılda eski Sümerlerde ortaya çıktı, eski Babillilere aktarıldı ve günümüzde hala zamanı, açıları ve coğrafi koordinatları ölçmek için geçmişten bir miras olarak değiştirilmiş bir biçimde kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Yirmili sayı sistemi</span> 20ye dayalı sayı sistemi

Yirmili veya 20 tabanlı sayı sistemi yirmiye dayalı bir sayı sistemidir. Vigesimal Latince vicesimus sıfatından türetilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Suriye (bölge)</span> Akdenizin doğusundaki bölge

Suriye Arapçada eş-Şam olarak bilinir Batı Asya'da, Akdeniz'in doğusunda yer alan ve geniş anlamda Levant ile eşanlamlı olan tarihi bir bölgenin adıdır. Diğer eşanlamlılar Büyük Suriye veya Suriye-Filistin'dir. Bölge sınırları tarih boyunca değişmiştir. Modern zamanlarda, Suriye terimi en yaygın olarak daha küçük Suriye Arap Cumhuriyeti'ni ifade etmek için kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Orta parmak işareti</span> müstehcen el hareketi

Orta parmak, orta parmak işareti, orta parmak hareketi ya da orta parmak çekmek; Batı kültüründe müstehcen bir el hareketidir. Bu jest, orta ila aşırı derece bir aşağılamayı ifade eder ve "siktir", "seni sikeyim", "kıçına sok", "defol git", "git kendini becer" anlamlarına kabaca eşdeğerdir. Sadece orta parmağın yukarıya doğru uzatıldığı bir elin arkası gösterilerek yapılırken bazı yerlerde başparmak uzatılır. Orta parmağı uzatmak, özellikle Batı dünyası olmak üzere birçok kültürde aşağılamanın sembolü olarak kabul edilir. Pek çok kültür, saygısızlığı göstermek için benzer jestler kullansa da diğer kültürler, bunu kasıtlı bir saygısızlık içermeden işaret etmek için kullanır. Bu jest, genellikle aşağılamayı ifade etmek için kullanılırken mizahi veya şakacı bir şekilde de kullanılabilir.