Parlamento

Parlamento ya da yasama kurulu^[1], birincil görevi yürütmeyi denetlemek olan, yasama gücüne ve yetkisine sahip meclis veya meclislerdir.

Kelimenin kökeni olan Eski Fransızca parlement kelimesi, "konuşmak" anlamına gelen parler kelimesinden türemiştir.

İngiltere'de krallar, devletin işlerini görüşmek ve özellikle yeni bir vergi koymak istedikleri zaman, devlet üstlerinden başka, halk tarafından da salgutlar seçilmesini emreder ve bunları bir meclis biçiminde toplarlardı. Konular görüşüldükten sonra, karar meclisi dağılırdı. Yurdun dört bir köşesinden gelen mebuslar, mebusluk hakkını kaybederek evlerine dönerlerdi. Kral yeniden bir görüşmede bulunmak isterse yeniden seçimler yapılır ve yeni bir meclis meydana getirilirdi. Böylece bir sene içinde üç kez seçim yapılır, üç yeni meclisin toplandığı görülürdü. Meclisin belli bir zamanı ve süresi yoktu. Aslen bu meclis tamamıyla uzman nitelikli bir meclisti. Sonradan bu yöntem değiştirilmiş ve daha pratik bir yöntem konulmuştur. Neticede, seçilen milletvekillerinin üç dört sene gibi daha uzun bir zaman görevede kalmaları ve parlamento adı verilen bir meclis meydana getirmeleri sağlanmıştır. Daha sonra parlamenter rejim İngiltere'de yerleştikten sonra, parlamento bu rejimin unsurlarından biri durumuna gelmiştir.

İngiltere'de parlamento iki meclislidir. Bunlardan biri zengin ve soyluların meydana getirdiği Lordlar Kamarası, diğeri ise halkın temsilcilerinden meydana gelen Avam Kamarasıdır. On üçüncü yüzyılın başlarında İngiltere'de Lordlar Kamarası daha ağır basıyordu. Sonraları, Lordlar Kamarasının parlamentodaki gücü zayıfladı. Avam Kamarası daha güçlü duruma geldi.

Hemen hemen bütün dünya devletlerinde üye sayıları ve yetkileri ülke şartlarına göre değişen parlamentolar vardır. Her ülkede yasa oluşturmak, yeni kurallar saptama yetkisi parlamentolara verilmiştir. Eskiden yasa oluşturma yetkisi de krallara ait olduğu için, parlamentonun doğuşu büyük uğraşlar sonucu gerçekleşmiştir. Özellikle Fransız tarihi bu tip uğraşlarla doludur. Parlamento tek meclisli veya birden fazla meclisli olabilmektedir. İngiltere'de, ABD'de, Fransa'da iki meclisli parlamento vardır. Türkiye'de 1876 Kanun-ı Esasi iki meclisli, 1921 ve 1924 Teşkilat-ı Esasiye Kanunları tek meclisli, 1961 Anayasası iki meclisli 1982 Anayasası tek meclisli parlamento usulünü kabul etmiştir.

Parlamentolarda bulunan milletvekili sayısı da ülke şartlarına göre değişmektedir. Parlamentonun kaç kişiden meydana geleceği her ülkenin kendi anayasası ile belirlenmiştir. Mesela Türkiye'de 1982 Anayasası, parlamentonun 400 milletvekilinden teşekkül etmesini hükme bağlamış; daha sonra yapılan değişikliklerle 550'ye çıkarılmıştır. 1961 Anayasası ise 600 kişilik bir parlamento kabul etmişti. Bunun 450 üyesi Millet Meclisinde 150 üyesi ise Cumhuriyet Senatosunda bulunuyordu. Ayrıca 27 Mayıs 1960 ihtilalini yapan Millî Birlik Komitesi üyeleri, ömür boyu Tabii Senatör olarak Cumhuriyet Senatosu üyesi sayılmışlardı. Bunların dışında 15 üye de Cumhuriyet Senatosuna Cumhurbaşkanı tarafından Kontenjan Senatörü olarak tayin ediliyordu. 1982 Anayasası ile kaldırılmıştır.

Parlamento çalışmaları aleni olarak cereyan eder. Yani isteyen vatandaşlar parlamento çalışmalarını takip edebilir. Fakat parlamento gizli kalmasını istediği önemli konuları görüşürken kapalı toplantılar da yapabilir. Parlamentoda oyların sayımı muhtelif şekillerde olabilir. Kapalı zarf usulü, ayağa kalkarak veya parmak kaldırmak gibi usullerle oylama yapılabilir.

• Ülkelere göre yasama organları
• Yasama organı
• Parlamenter sistem
• Çift meclislilik
• Tek meclislilik
• Parlamenter sistem
• Asılı parlamento
• Parlamento grubu
• Parlamento güveni
• İç tüzük
• Alt meclis
• Üst meclis

• Türk Dil Kurumu^[]
• Rehber Ansiklopedisi