İçeriğe atla

Parlak kızılötesi gökada

Bir milyar ışık yılı uzaklıkta bulunan ultra parlak kızılötesi gökada IRAS 14348-1447[1]

Parlak kızılötesi gökadalar (LIRG, İngilizce: Luminous infrared galaxy), elektromanyetik spektrumun kızılötesi bölgesinde (8-1000 mikron) güneşsel aydınlatma gücünün L☉ 1011 kat üzerinde parlaklığa sahip gökadalardır. Normal tespit yöntemleri nedeniyle ayrıca milimetre altı gökadalar (SMG'ler) olarak da adlandırılırlar. Parlak kızılötesi gökadalar, benzer aydınlatma gücüne sahip olan yıldız patlama gökadaları, Seyfert gökadaları ve kuazarlardan daha yaygınlardır. Kızılötesi gökadalar, tüm diğer dalga boylarında yayılan enerjiden daha fazla enerji yayarlar. Bir LIRG'nin aydınlatma gücü Güneş'in 100 milyar katıdır.

Kızılötesinde 1012 L☉'den fazla aydınlatma gücüne sahip daha parlak gökadalar, ultra parlak kızılötesi gökadalar olarak adlandırılır (ultraluminous infrared galaxies - ULIRG).[2][3][4] Uzak kızılötesinde 1013 L☉'den fazla aydınlatma gücüne sahip olan gökadalar ise, aşırı parlak kızılötesi gökadalar olarak adlandırılır (hyper-luminous infrared galaxies - HLIRG veya HyLIRG).[3][4][5][6][7] Aydınlatma güçleri 1014 L☉'yi aşan gökadalar, son derece parlak kızılötesi gökadalardır (extremely luminous infrared galaxy - ELIRG). LIRG ve ULIRG'lerin birçoğu etkileşimler ve bozulmalar göstermektedir. Bu gökada türlerinin çoğu, her yıl bir yıldız doğuran Samanyolu'na kıyasla yaklaşık 100 yeni yıldız oluşturur ve bu da yüksek aydınlatma düzeyinin oluşmasına yardımcı olur.

Liste

Parlak kızılötesi gökadaların (LIRG, ULIRG, HLIRG ve ELIRG) bazı dikkat çekici örnekleri şunlardır:

Gökada Tip Aydınlatma gücü Takımyıldız RADECNotlar
WISE J224607.57-052635.0 ELIRG Kova 22sa 46d 07,57s-05° 26′ 35,0″ 2015 yılında keşfedilen ve 2015 yılı itibarıyla bilinen en parlak gökada [8]
II Zw 96LIRG Yunus birleşme sürecindeki bir gökada çifti
NGC 6240ULIRG Yılancı yakındaki iyi çalışılmış bir kızılötesi gökada
Arp 220ULIRG Yılan en yakın ULIRG, birleşme sürecindeki gökada çifti
FSC15307+3253 ULIRG Kuzeytacı

Kaynakça

  1. ^ "When galaxies collide". spacetelescope.org. ESA. 2 Ocak 2017. potw1701a. 3 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2017. 
  2. ^ "SPITZER QUASAR AND ULIRG EVOLUTION STUDY (QUEST). IV. COMPARISON OF 1 Jy - ULTRALUMINOUS INFRARED GALAXIES WITH PALOMAR-GREEN QUASARS". 5 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2023. 
  3. ^ a b "Spectral energy distribution of hyperluminous infrared galaxies" (PDF). 5 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 5 Mart 2023. 
  4. ^ a b "The environments of hyperluminous infrared galaxies at 0.44 < z < 1.55" (PDF). 5 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Nisan 2023. 
  5. ^ "THE MOST LUMINOUS GALAXIES DISCOVERED BY WISE". The Astrophysical Journal, in Press. 8 Nisan 2015. 1 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2023. 
  6. ^ "A Compton-thick active galactic nucleus powering the hyperluminous infrared galaxy IRAS 00182−7112" (PDF). 5 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Nisan 2023. 
  7. ^ "Submillimetre observations of hyperluminous infrared galaxies" (PDF). 5 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Nisan 2023. 
  8. ^ "Most Luminous Galaxy in Universe Discovered". Science Daily. 21 Mayıs 2015. 21 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2023. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Biçimsel galaksi sınıflaması</span> gökadaların görünüşlerine göre gruplara ayırdığı bir sınıflandırma sistemidir

Biçimsel galaksi sınıflandırması, astronomların gökadaları görünüşlerine göre gruplara ayırdıkları bir sınıflandırma sistemidir. Gökadaları görünüşlerine göre sınıflandırmak için kullanılan birkaç şema bulunmaktadır. Bunların en bilineni Edwin Hubble tarafından tasarlanan ve Gérard de Vaucouleurs ile Allan Sandage tarafından genişletilen Hubble düzenidir. Gökada sınıflandırması ve morfolojisi artık büyük ölçüde hesaplama yöntemleri ve fiziksel morfoloji kullanılarak yapılır.

<span class="mw-page-title-main">NGC 2841</span> galaksi

NGC 2841, Büyük Ayı takımyıldızı'nda yaklaşık olarak 45,98 MIy (14,1 Mpc)uzaklıkta bulunan bir çubuksuz sarmal gökadadır. 9 Mart 1788 tarihinde William Herschel tarafından keşfedildi. 635 km/s'ye sahip düşük dikey hızı, 30 milyon ışık yılını gösteren kırmızıya kaymaya dayalı mesafe tahminini çok belirsiz kılıyor. Bu nedenle kırmızıya kaymadan bağımsız olarak yapılan hesaplamalarda 40 ila 85 milyon ışık yılını gösteren mesafe tahminlerinin uyum içinde olmaması pek şaşırtıcı değildir. 2001 yılında, Hubble Uzay Teleskobu'ndaki Wide Field Planetary Camera 2 ile yapılan sefe değişeni gözlemlerine dayanarak mesafenin yaklaşık 45,98 MIy (14,1 Mpc)olduğu belirlendi. NGC 2841, 150 mm'ye eşit veya daha büyük bir açıklığa sahip bir teleskopla gözlemlenebilir.

<span class="mw-page-title-main">Başak Süperkümesi</span>

Başak Süperkümesi veya Yerel Süperküme, Samanyolu ve Andromeda gökadaları ile diğerlerini de içeren Başak Kümesi ve Yerel Grup'u barındıran süperkümedir. Çapı yaklaşık 33 megaparsek olan bu süperkümede en az 100 adet gökada grubu ve kümesi bulunmaktadır. Gözlemlenebilir evrendeki yaklaşık 10 milyon süperkümeden biri olan Başak Süperkümesi, Balıklar-Balina Süperküme Kompleksi adı verilen bir gökada iplikçiği içinde yer alır.

<span class="mw-page-title-main">NGC 6240</span> galaksi

NGC 6240, Yılancı takımyıldızında yaklaşık olarak 400 milyon ışık yılı uzaklıkta bulunan bir ultra-parlak kızılötesi gökadadır (ULIRG). Édouard Jean-Marie Stephan tarafından 12 Temmuz 1871 tarihinde keşfedildi.

<span class="mw-page-title-main">Merceksi galaksi</span>

Merceksi gökada, biçimsel gökada sınıflandırma şemalarında eliptik (E) ve sarmal gökada (S) arasında yer alan bir gökada türüdür. Büyük ölçekli bir disk içermesine karşın, büyük ölçekli sarmal kollara sahip değildir. Merceksi gökadalar, yıldızlararası maddelerinin çoğunu tüketmiş veya kaybetmiş ve bu nedenle devam eden çok az yıldız oluşumuna sahip disk gökadalarıdır. Buna rağmen, disklerinde önemli miktarda toz barındırabilirler. Sonuç olarak, tıpkı eliptik gökadalar gibi çoğunlukla yaşlı yıldızlardan oluşurlar. Merceksi ve eliptik gökadalar morfolojik farklılıklarına rağmen spektral özellikler ve ölçekleme ilişkileri gibi ortak bazı özellikleri paylaşırlar. Her ikisi de, en azından evrenin yerel kısmında, pasif olarak evrimleşen erken tip gökadalar olarak kabul edilebilir. "E" gökadaları ile "S0" gökadalarını morfolojik olarak birbirine bağlayan, orta ölçekli disklere sahip "ES" gökadalarıdır.

<span class="mw-page-title-main">NGC 1614</span>

NGC 1614, Irmak takımyıldızı bölgesinde yaklaşık olarak 210,37 MIy (64,5 Mpc)uzaklıkta bulunan bir çubuklu sarmal gökadadır. Lewis A. Swift tarafından 29 Aralık 1885 tarihinde keşfedildi. Halton Arp tarafından görüntülenmiş ve Arp 186 olarak "Dar iplikçiklere sahip gökadalar" kategorisi altında Tuhaf Gökadalar Atlası'na dahil edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">NGC 2623</span> Yengeç takımyıldızı bölgesinde bir gökada çifti

NGC 2623, Yengeç takımyıldızı bölgesinde yaklaşık olarak 257,66 MIy (79 Mpc)uzaklıkta bulunan iki sarmal gökadanın birleşmesiyle oluşmuş bir gökada çiftidir. Édouard Jean-Marie Stephan tarafından 19 Ocak 1885 tarihinde keşfedildi. Halton Arp tarafından görüntülenmiş ve Arp 243 olarak "Füzyon görünümüne sahip gökadalar" kategorisi altında Tuhaf Gökadalar Atlası'na dahil edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">NGC 7552</span> galaksi

NGC 7552, Turna takımyıldızında yaklaşık olarak 60,99 MIy (18,7 Mpc) uzaklıkta bulunan bir çubuklu sarmal gökadadır. Görünür boyutları göz önüne alındığında genişliği yaklaşık 75.000 ışık yılıdır. Diğer üç sarmal gökada NGC 7582, NGC 7590 ve NGC 7599 ile birlikte Turna Dörtlüsü gökada grubunu oluşturur.

<span class="mw-page-title-main">NGC 7674</span> galaksi

NGC 7674 Kanatlıat takımyıldızı bölgesinde yaklaşık olarak 368,55 MIy (113 Mpc) uzaklıkta bulunan bir çubuksuz sarmal gökadadır. John Herschel tarafından 16 Ağustos 1830 tarihinde keşfedildi. Halton Arp tarafından görüntülenmiş ve NGC 7674A ile birlikte Arp 182 olarak "Dar iplikçiklere sahip gökadalar" kategorisi altında Tuhaf Gökadalar Atlası'na dahil edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Arp 256</span>

Arp 256, Balina takımyıldızında yaklaşık olarak 348,98 MIy (107 Mpc)uzaklıkta bulunan etkileşim halindeki bir gökada çiftidir. PGC 1221 ve PGC 1224 gökadalarından oluşur. Halton Arp tarafından görüntülenmiş ve "Füzyon görünümüne sahip gökadalar" kategorisi altında Tuhaf Gökadalar Atlası'na dahil edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">IC 1623</span> galaksi

IC 1623, Balina takımyıldızı bölgesinde yaklaşık olarak 254,72 MIy (78,1 Mpc)uzaklıkta bulunan birleşme sürecindeki gökada çiftidir. Lewis Swift tarafından 19 Kasım 1897 tarihinde keşfedildi. Halton Arp tarafından görüntülenmiş ve Arp 236 olarak "Füzyon görünümüne sahip gökadalar" kategorisi altında Tuhaf Gökadalar Atlası'na dahil edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Ejderha Cüce Gökadası</span> galaksi

Cüce Ejderha Gökadası Ejderha takımyıldızı yönünde yaklaşık olarak 260.000 ışık yılı uzaklıkta bulunan bir cüce küremsi gökadadır. Lowell Gözlemevi'nden Albert Wilson tarafından 1954 yılında keşfedilmiştir. Yerel Grup'un bir parçası ve Samanyolu'nun uydu gökadasıdır. Gökada düzleminin 34.6° yukarısında yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">NGC 4861</span> galaksi

NGC 4861, Av Köpekleri takımyıldızında yaklaşık olarak 48,27 MIy (14,8 Mpc) uzaklıkta bulunan bir çubuklu sarmal gökadadır. William Herschel tarafından 1 Mayıs 1785 tarihinde keşfedildi. Halton Arp tarafından görüntülenmiş ve "Düzensiz yığınlara sahip gökadalar" kategorisi altında Tuhaf Gökadalar Atlası'na dahil edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">NGC 6052</span>

NGC 6052, Herkül takımyıldızı bölgesinde yaklaşık olarak 214,61 MIy (65,8 Mpc) uzaklıkta bulunan etkileşim halindeki bir sarmal gökada çiftidir. William Herschel tarafından 11 Haziran 1784 tarihinde keşfedildi. Daha sonra, 2 Temmuz 1864 tarihinde Albert Marth tarafından tekrar keşfedilmiş ve NGC kataloğuna eklenmiştir. Her iki katalog girişi de aynı nesneyi belirtir. NGC 6052, Halton Arp tarafından da görüntülenmiş ve Arp 209 olarak "Düzensizliklere, emilime ve çözülüme sahip gökadalar" kategorisi altında Tuhaf Gökadalar Atlası'na dahil edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">UGC 9618</span>

UGC 9618, Çoban takımyıldızı bölgesinde yaklaşık olarak 443,57 MIy (136 Mpc)uzaklıkta bulunan etkileşim halindeki bir gökada çiftidir. Halton Arp tarafından görüntülenmiş ve Arp 302 olarak "Sınıflandırılmamış cisimler" kategorisi altında Tuhaf Gökadalar Atlası'na dahil edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Alnitak</span>

Alnitak, Avcı takımyıldızı yönünde yaklaşık olarak 815 ışık yılı uzaklıkta bulunan üçlü yıldız sistemidir. Mintaka ve Alnilam ile birlikte bu üç yıldız, eski kültürler arasında pek çok isimle de bilinen Avcı'nın Kuşağı'nı oluştururlar.

<span class="mw-page-title-main">Arp 220</span> parlak kızılötesi gökada

Arp 220, Yılan takımyıldızı bölgesinde yaklaşık olarak 247,22 MIy (75,8 Mpc)uzaklıkta bulunan birleşme sürecindeki bir gökada çiftidir. Truman Henry Safford tarafından 4 Mayıs 1866 tarihinde keşfedildi. Halton Arp tarafından görüntülenmiş ve Arp 220 olarak "Bitişik düğümlere sahip gökadalar" kategorisi altında Tuhaf Gökadalar Atlası'na dahil edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">UGC 2885</span> galaksi

UGC 2885, Kahraman takımyıldızında yaklaşık olarak 252 milyon ışık yılı (77,4 Mpc) uzaklıkta bulunan büyük bir çubuksuz sarmal gökadadır. 463.000 ly (142.000 pc) çapıyla bilinen en büyük sarmal gökadalardan biridir. Aynı zamanda Kahraman-Balıklar Süperkümesi'nin olası bir üyesidir. Gökadaya, gökadaların dönüş hızını incelemek amacıyla UGC 2885'i de gözlemleyen ve dolayısıyla karanlık madde varlığı hipotezini öne süren gökbilimci Vera Rubin'in onuruna Rubin'in Gökadası adı verilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">ESO 444-46</span> süperdev eliptik gökada

ESO 444-46, Erboğa takımyıldızında Abell 3558 gökada kümesinin baskın ve en parlak üyesi olan ve yaklaşık olarak 636 MIy (195 Mpc) uzaklıkta bulunan süperdev bir eliptik gökadadır. En yakın komşu süperkümelerden biri olan devasa Shapley Süperkümesi'nin çekirdeğinde yer alır. Yerel evrendeki en büyük gökadalardan biridir ve muhtemelen bilinen en büyük kara deliklerden birini içermektedir. Kara deliğin kütlesi çok belirsizdir ve tahminler 501 milyon M☉ gibi düşük bir değer ile 77,6 milyar M☉ gibi yüksek bir değer aralığında değişir.

<span class="mw-page-title-main">Sıcak, tozla gizlenmiş galaksi</span> nadir bir kuasar türü

Sıcak, tozla gizlenmiş gökada, nadir görülen bir kuasar türüdür. Bu tür gökadaların merkezindeki kara delik, muazzam miktarda radyasyon yayar ve bu radyasyon, gökadanın içine çekilen toz ve gazı ısıtarak Samanyolu'ndan yaklaşık 1000 kat daha fazla oranda kızılötesi ışık üretir. Bu da onları evrendeki en parlak gökadalardan biri yapar. Bununla birlikte, çevreleyen tozun yoğunluğu o kadar yüksektir ki bu ışığın çoğu gizlenir. Ortalama sıcaklıkları 60 ila 120 K arasındadır ve bu da ortalama bir gökadanın 30 ila 40 K olan sıcaklığından belirgin şekilde daha yüksektir. Ayrıca, bu gökadalar galaktik kütlelerinin çok daha büyük bir kısmını merkezlerindeki kara delikte yoğunlaştırmış gibi görünmektedir ve bu durum, normal gökadalarda gözlemlenenden farklıdır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.