İçeriğe atla

Paris Pişmiş

Marie Paris Pişmiş de Recillas
DoğumMari Sukiasyan
30 Ocak 1911(1911-01-30)
Ortaköy, İstanbul
Ölüm1 Ağustos 1999 (88 yaşında)
Meksiko
MilliyetMeksikalı-Türk
VatandaşlıkTürkiye, Meksika
EğitimÜsküdar Amerikan Kız Lisesi, İstanbul Üniversitesi, Harvard Üniversitesi
ÖdüllerGuggenheim Fellowship (1946)
Kariyeri
Çalıştığı kurumlarNational Autonomous University of Mexico
TezOn the Interpretation of K Term (Galaksinin Kinematiği ve Dinamiği) (1937)
Doktora
danışmanı		Erwin Finlay-Freundlich

Marie Paris Pişmiş de Recillas asıl adıyla Mari Sukiasyan[1] (1911, İstanbul - 1999), Türkiye Ermenisi Meksikalı gök bilimci.

Meksika'nın ilk astronomlarının yetişmesinde emeği geçmiş bir bilim insanıdır. Yıldız kümeleri üzerine çalışmaları ile tanınır. Darülfünun'un matematik bölümü mezunu ilk kadın öğrencisidir.

Yaşamı

Paris Pişmiş'in adıyla anılan ve birkaç büyük yıldıza ev sahipliği yapan Pişmiş 24.

1911 yılında İstanbul'un Ortaköy semtinde dünyaya geldi. Kökleri Anadolu Ermenilerine dayanan üç çocuklu bir ailenin ikinci çocuğudur.[2]

İlkokulu Üsküdar Yenimahale'de okudu. İlkokulu bitirdiğinde İngilizce, Fransızca, Türkçe, Ermenice biliyordu, daha sonraki yıllarda ise Almanca öğrendi. Ortaokul ve lise öğrenimini Üsküdar Amerikan Lisesi'nde gördü. Lise öğrenimini birincilikle tamamladı[3] 1930-1931 ders yılında Darülfünun Fen Fakültesi Matematik bölümüne kaydoldu. 1933 yılındaki Üniversite reformu nedeniyle Darülfünun'un kapanmasından sonra İstanbul Üniversitesi adıyla eğitime devam eden kurumdan mezun oldu. İstanbul Üniversitesi'nin Matematik bölümünü bitiren ilk kız öğrenci idi.

Mezuniyetinden sonra okulda Erwin Finlay Freundlich'in asistanlığını yapan[4] Paris Pişmiş, On the Interpretation of K Term (Galaksinin Kinematiği ve Dinamiği)[5] konulu doktora tezini 1937'de tamamlayarak doktor unvanını aldı ve ertesi yıl tezini yayımladı. 1938 sonunda, daha sonra bir yıllık burs alarak Harvard Rasahanesi'nde yıldızların değişkenliği üzerine bir projede çalışmak üzere ABD'ye gitti. II. Dünya Savaşı’nın başlaması üzerine orada iki yıl daha kaldı.[6] 1941'de Meksikalı bir modern astrofizik öğrencisi olan Felix Recillas ile evlendi ve eşiyle birlikte Meksika'ya yerleşti.[6] Çiftin iki çocuğu ve üç torunu da astronom oldu.[6]

Paris Pişmiş, yıldızlar ve galaksinin dönmesi üzerine çalışmalarını Meksika’da sürdürdü. Pueblo’da yeni kurulan Tonantzinla Gözlemevi’nin kuruluşunda bulundu. 1946’da altı aylık bir araştırma bursu alarak Princeton Üniversitesi’nde çalışmak üzere yeniden ABD’ye gitti, astronom Henry Norris Russell ile çalışma fırsatı buldu.[2]

Meksika’ya döndüğünde siyasi nedenlerle Tonantzinla Gözlemevi'nden ayrılmak zorunda kaldı, Chicago Üniversitesi'nden aldığı iki yıllık bursla ülkeden ayrıldı ve çift yıldızların dönme hızlarını araştırdı.[2]

1948’de Meksika’ya döndüğünde Meksika Ulusal Özerk Üniversitesi'nde göreve başladı. Üniversiteye bağlı Tacubaya Gözlemevi'nde astronom olarak görevlendirildi. Eşiyle birlikte üniversitede astronomi dersleri veren Paris Pişmiş, ülkenin ilk astronomlarını yetiştirmeye başladı.[2] 1955 yılında ilk resmî astronomi dersleri başladığında tüm derslerin tek hocası oldu. Bu yıllarda fotometri ile ilgilendi.

1960'lı yıllarda galaksilerin spiral yapısının oluşumu üzerine çalışmaya başladı.[2] 1965’te yeni yıldız kümeleri keşfetti. 23 tane yıldız kümesi onun isminden ötürü “PIS" adıyla anılır. 1969 yılında Orta Doğu Teknik Üniversitesi'nde altı ay boyunca ziyaretçi araştırmacı olarak görev yaptı. Türkiye'ye sık sık gelerek Ege Üniversitesi Astronomi Topluluğu'nun kurulmasına da katkıda bulundu.[6]

1971 yılında Uluslararası Astronomlar Birliği'nin Meksika Komitesi başkanı seçilen Pişmiş, Meksika Astronomi ve Astrofizik Dergisinin de ilk editörü oldu.[2]

1974-1980 yılları arasında çeşitli araştırmalar yapmak için yılda iki kez NASA'ya giden araştırmacı, 1980'li yıllarda Aktif Galaksi çekirdeği üzerine çalışmalar yapmaya başladı.

1981 yılında Meksika Ulusal Özerk Üniversitesinde yüksek emekli araştırmacı (Investigador Emerito) unvanını, 1985 yılında aynı üniversiteden yüksek doktor (Doctor Honoris Causa) unvanını aldı. 1996 yılında Tonanztintla gözlem evi kendisine hayat boyu doktor unvanını verdi.

1 Ağustos 1999 tarihinde 88 yaşındayken Meksika'da hayatını kaybetti.[2] Cenazesi krematoryumda yakılmış ve külleri havaya savrulmuştur.[1]

Bağlantı

Kaynakça

  1. ^ a b "Bir Matematikçi Portresi: Paris Pişmiş". Net Fikir Blogu, Ünlü Matematikçiler. Ekim 2011. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2013. 
  2. ^ a b c d e f g "Engin Yılmaz, Paris Pishmish mi Paris Pişmiş mi?, Radikal blog sitesi, Erişim tarihi:08.12.2015". 9 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Kasım 2015. 
  3. ^ "Paris Pişmiş". Feminet. 13 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Kasım 2015. 
  4. ^ "Paris Pişmiş". Türk Astronomi Derneği. 3 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  5. ^ "Doktoralı Kadın ve Erkek Astronomlarımız" (PDF). 24 Eylül 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  6. ^ a b c d "Füsun Oralalp, Paris Pişmiş, Bilim Teknik Dergisi, Sayı 334, Eylül 1995" (PDF). 28 Haziran 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2013. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Astronomi</span> kökenleri, evrimleri, fiziksel ve kimyasal özellikleri ile gök cisimlerini açıklamaya çalışmak üzere gözleyen bilim dalı

Astronomi, gök bilimi ya da gökbilim gök cisimlerinin kökenlerini, evrimlerini, fiziksel ve kimyasal özelliklerini açıklamaya çalışan doğa bilimi dalıdır. Astronominin sınırlı ve özel bir alanı olan gök mekaniği ile karıştırılmaması gerekir. Astronomi daha açık bir deyişle, yörüngesel cisimleri ve Dünya atmosferinin dışında gerçekleşen, yıldızlar, gezegenler, kuyrukluyıldızlar, kutup ışıkları, gökadalar ve kozmik mikrodalga arkaalan ışınımı gibi gözlemlenebilir tüm olay ve olguları inceleyen bilim dalıdır.

<span class="mw-page-title-main">İstanbul Üniversitesi</span> İstanbulda kurulu devlet üniversitesi

İstanbul Üniversitesi (İÜ), ana yerleşkesi İstanbul'un Fatih ilçesinde bulunan, Türkiye'nin en eski devlet üniversitesidir.

<span class="mw-page-title-main">Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi</span>

Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Cumhuriyet döneminin ilk kurulan fakültesi Ankara Üniversitesi'nin mühendislik ve temel bilim alanlarındaki öncü kuruluşlarındandır. Kuruluşundan bu yana fakülte Türkiye'de bilim ve teknolojinin gelişmesinde, ülkenin kalkınmasında, çağdaş düzeyde temel ve uygulamalı araştırmalar yapılmasında önemli katkılarda bulunmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Gözlemsel astronomi</span>

Gözlemsel astronomi astronomi bilimlerinin, teorik astrofizikten farklı olarak veri almayla ilgilenen bir dalıdır. Ana olarak fiziksel modellerin ölçülebilir içeriklerini bulmaya dayanır. Uygulama olarak, Teleskop ve diğer astronomi araç gereçleri kullanılarak gökcisimlerinin gözlenmesidir.

<span class="mw-page-title-main">Dilhan Eryurt</span> Türk gök fizikçi

Dilhan Eryurt, Türk astrofizikçiydi. Araştırmaları ile Güneş'in ve yıldızların evrimi çalışmalarına katkıda bulunmuş bir bilim insanıdır.

Hatice Nüzhet Gökdoğan, Türk gökbilimci ve akademisyen.

<span class="mw-page-title-main">Salih Zeki</span> Osmanlı-Türk matematik bilgini, bilim tarihçisi, astronom (1864 - 1921)

Salih Zeki Bey, Osmanlı-Türk matematik bilgini, bilim tarihçisi ve astronomdur. Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde yaşamış ve yaptığı çalışmalarla çağdaş bilimin Türkiye’de tanıtılmasında ve yayılmasında önemli katkılarda bulunmuştur. Yaşadığı dönemin önde gelen matematik bilginlerinden olmasının yanında; İkdam, Darüşşafaka ve İktisadiyat Gazeteleri ile Darülfünun Dergisi’ne yazdığı makaleler ile bilim hayatına sayısız katkıda bulunmuştur. Bilim tarihi açısından çok değerli konferanslar vermiş ve eserler kaleme almıştır. Bu konuda aldığı ilk çalışması, aynı zamanda bir Türk bilim adamının yurt dışında yayınladığı ilk bilim tarihi makalesi olma özelliği taşımaktadır. Ölümünden sonra da Türkiye’deki matematik araştırmalarına öncülük eden ve bilim tarihi açısından da çok değerli olan eseri Asar-ı Bakiye’yi dört cilt olarak düzenlemiştir, ancak hayattayken ilk iki cildi yayımlanmıştır. Verdiği konferanslarda Türk matematikçilerinin o dönemde henüz bilmediği Öklid dışı geometriler, sanal sayılar, sayılar teorisi gibi alanların ülkede tanıtılması sağlamıştır. Bu alandaki katkıları bununla da sınırlı kalmamış verdiği dersler, yazdığı kitaplar ve kaleme aldığı ders kitapları ile matematik dersinin, eğitimin her seviyesinde yayılmasında büyük katkı sağlamıştır. Bunun yanında astronomi, fizik, geometri, mantık gibi birçok alanda hem ders kitabı hem de özgün çok sayıda yapıt vermiştir.

Aydın Sayılı, Türk bilim insanı.

<span class="mw-page-title-main">Jacobus Kapteyn</span>

Jacobus Cornelius Kapteyn, Hollandalı astronomdur. En bilinen çalışması Samanyolu galaktik döngüsü için ilk kanıtların bulunmasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Zeki Aslan</span>

Zeki Aslan, Türk gökbilimci ve akademisyendir. Akdeniz Üniversitesi Fizik bölümü kurucusu ve TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi'nin ilk müdürüdür.

<span class="mw-page-title-main">Brezilya Ulusal Gözlemevi</span> Brezilya, Rio de Janeiroda bir araştırma enstitüsü

Brezilya Ulusal Gözlemevi, Brezilya'nın Rio de Janeiro şehrinde bulunan bir ulusal gözlemevidir.

<span class="mw-page-title-main">Viktor Ambartsumyan</span> Sovyet astrofizikçi (1908-1996)

Victor Ambartsumyan, Sovyet-Ermeni bilim insanı ve teorik astrofiziğin kurucularından birisidir. Fiziğin; yıldızlar, bulutsular, yıldız astronomisi, yıldız sistemi dinamiği ve galaksilerin kozmogonisi gibi pek çok alanda çalışmaları vardır. Matematiksel fiziğe de katkıda bulunmuştur. Ambartsumyan, 1961’den 1964’e kadar Uluslararası Astronomi Birliği’nin başkanıydı. İki kere uluslararası Bilimsel Birlik Konseyi başkanı seçildi (1966-1972). SSCB Bilimler Akademisi ve Kraliyet Topluluğu içerisinde de, ABD Ulusal Akademi ve Kızılderili Akademi Bilimleri içerisinde de bulunmuştur. Birçok ödülü arasında; Stalin Ödülü(1946,1950), Sosyalist İşçi Kahramanı(1968,1978), Rus Federasyonu Devlet Ödülü, Kraliyet Astronomi Topluluğu Altın Madalyası, Pasifik Astronomi Topluluğu Altın Bruce Madalyası ve Ermeni Ulusal Kahramanı gibi ödüller yer almaktadır. Ambartsumyan Gözlemevi’nin de kurucusudur.

<span class="mw-page-title-main">Astronomi tarihi</span>

Astronomi, kökenleri tarih öncesi dönemin dini, mitolojik, kozmolojik, takvimsel, astrolojik inanç ve uygulamalarına dayanan, antik çağlara kadar uzanan en eski doğa bilimlerinden biridir. Bunların izleri, uzun süre halk ve devlet astronomisi ile iç içe geçmiş bir disiplin olan astrolojide hala görülmektedir. Astronomi ve astroloji, Avrupa'da 1543 yılında başlayan Kopernik Devrimi sırasında tam olarak ayrılmamıştır. Bazı kültürlerde astronomik veriler astrolojik tahminler için kullanılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Fred Hoyle</span>

Sir Fred Hoyle FRS, bir İngiliz astronom öncelikle yıldız nükleosentez teorisi ile fark edilmiştir ve genellikle diğer kozmolojik ve bilimsel konularda tartışmalı duruşa sahiptir özellikle "The Big Bang" teorisini reddi, bu terim BBC radyoda kendisi tarafından icat edilmiştir. Bir astronom olarak yaptığı çalışmalara ek olarak, Hoyle oğlu Geoffrey Hoyle ile birlikte sayısız kitaba sahip bir bilimkurgu yazarıdır. Hoyle Cambridge Astronomi Enstitüsü'nde çalışma hayatının çoğunu geçirdi ve birkaç yıl yönetici olarak görev yaptı. Geçirdiği felç sonrasında, Bournemouth, İngiltere'de öldü.

<span class="mw-page-title-main">Otto Struve</span> Ukraynalı-Amerikalı astronom

Otto Struve, Ukraynalı–Amerikalı bir astronomdur. Rusçada, adı bazen Otto Lyudvigovich Struve olarak geçmektedir; ancak hayatının çoğunluğunu geçirdiği ve tüm bilimsel kariyerini yaptığı yer Amerika Birleşik Devletleri'dir. Struve ailesi'nin ünlü astronomlarıyla aynı ailedendir; Ludwig Struve'ün oğlu, Otto Wilhelm von Struve'ün torunu ve Friedrich Georg Wilhelm von Struve'ün büyük torunudur. Aynı zamanda Karl Hermann Struve'ün yeğenidir.

<span class="mw-page-title-main">Suzan Kahramaner</span> Türk bilim kadını, matematikçi (1913-2006)

Fatma Suzan Kahramaner, Türkiye'nin ilk kadın matematikçilerindendir. İstanbul Üniversitesi'nden mezun olduktan sonra Kerim Erim danışmanlığında doktorasını tamamladı. 1968 yılında profesör unvanını aldı. 1978-1979 tarihleri arasında İstanbul Üniversitesi Matematik Bölüm Başkanı olarak görev yaptı.

<span class="mw-page-title-main">Egbert Adriaan Kreiken</span>

Egbert Adriaan Kreiken, Hollandalı astronom, eğitimci.

Tevfik Okyay Kabakçıoğlu, Türk astronom, matematikçi.

<span class="mw-page-title-main">Adalbert Krueger</span> Alman astronom

Karl Nikolaus Adalbert Krueger bir Alman astronomdu. Marienburg, Prusya'da doğdu, 1881'den ölümüne kadar Astronomische Nachrichten'in editörlüğünü yaptı.

<span class="mw-page-title-main">Dorothea Klumpke</span> Amerikalı gökbilimci (1861 – 1942)

Dorothea Klumpke Roberts, Amerikalı astronomdur. Paris Gözlemevi'nde Ölçümler Bürosu Direktörüydü. Ayrıca Légion d'honneur şövalyesi unvanını aldı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.