İçeriğe atla

Parhali İncili

I. Parhali İncili

Parhali İncili (Gürcüce: პარხლის ოთხთავი; okunuşu: "parh'lis oth'tavi), Artvin ilinin Yusufeli ilçesinde bulunan Parhali Manastırı'na ait elyazması Gürcüce iki İncil'in ortak adıdır.

I. Parhali İncili, Gürcistan'ın başkenti Tiflis'teki Elyazmalar Ulusal Merkezi'nde (A-1453) korunmaktadır. Bu İncil, 238'i deri ve 22'si kâğıt olmak üzere 260 yapraktan oluştur. 22,9×19,9 cm ebatlarında olan İncil, İovane Bera tarafından 973 yılında Şatberdi Manastırı'nda yazılmıştır. Parhali İncili'nin Şatberdi'de yazdığını ve yeni inşa edilmiş olan Parhali Manastırı'na bağışladığı İovane Beray'ın elyazmasına düştüğü nottan anlaşılmaktadır. İncil, büyük harflerle ve kahve rengi mürekkeple yazılmıştır. Başlıklarda ise kırmızı mürekkep kullanılmıştır. Resimlenmemiş olan elyazmasında sonradan düşülmüş pek çok not bulunmaktadır. 18. yüzyılda, Kartli kralı VI. Vahtang'ın kızı Anuka Batonişvili'nin oğlu Nikoloz Abaşidze tarafından bu yazma yenilenmiş ve eksik yerler tamamlanmıştır.[1]

Parhali İncili'ni 1889 yılında Gürcü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili gün yüzüne çıkarmış ve ertesi yıl bir çalışmada değerlendirmiştir.

II. Parhali İncili, büyük bir olasılıkla 10-11. yüzyıllarda, tarihsel Gürcistan'ın bir parçası olan Parhali'de yazıya geçirilmiştir. Parhali Manastırı'nda korunduğu için de Parhali İncili olarak adlandırılmıştır. Gürcü alfabesinin Nushuri yazı karakteriyle yazılmış olan İncil, 29,5 X 23 cm ebatlarındaki 140 yapraktan oluşur. Bu İncil bugün Gürcistan'ın başkenti Elyazmalar Ulusal Merkezin'nde (S-4927) korunmaktadır.[2]

Kaynakça

  1. ^ Maia Karanadze, Lela Şatirişvili, Nestan Çhikvadze Gürcü Elyazmaları Kitabı (ქართული ხელნაწერი წიგნი), Tiflis, 2o1o, s. 33. 9 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-3093-2
  2. ^ Vladimer Kekelia, Nikloloz Jğenti, Dali Çitunaşvili, Temo Cocua, Tao-Klarceti: Elyazması Miras (Gürcüce), Tiflis - Batum, 2012, s. 13. ISBN 978-9941-9284-6-8

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Okumuşlar</span>

Okumuşlar, Artvin ilinin Merkez ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Ortaköy, Artvin</span> Artvin ilinin Merkez ilçesine bağlı bir köy

Ortaköy, Artvin ilinin Merkez ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Parhali Manastırı</span> Gürcü Ortodoks Manastırı

Parhali Manastırı, tarihsel Tao bölgesinde, Türkiye'nin Artvin ilinin Yusufeli ilçesine bağlı Altıparmak köyünde bulunan Gürcü Ortodoks manastırıdır. 9-10. yüzyıllarda inşa edilen manastır yapı topluluğundan ana kilise ile iki şapel günümüze ulaşmıştır. Parhali kelimesi Türkçede Barhal biçimini almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Berta Manastırı</span> Artvinde ortaçağa ait bir manastır

Berta Manastırı, tarihsel Klarceti bölgesinde, günümüzde Artvin ili merkez ilçesine bağlı Ortaköy’de bulunan eski bir Gürcü Ortodoks manastırıdır. 8. veya 9. yüzyılda inşa edilmiştir. Yapının ayakta kalan kısmı günümüzde cami olarak kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Opiza Manastırı</span>

Opiza Manastırı, tarihsel Klarceti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin merkez ilçesine bağlı ve eski adı Opiza olan Bağcılar köyünde Orta Çağ'da inşa edilmiş Gürcü manastırıdır.

<span class="mw-page-title-main">Parehi Manastırı</span>

Parehi Manastırı, Parehta Manastırı olarak da bilinir, tarihi Klarceti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin merkez ilçesine bağlı Ortaköy'de Orta Çağ'dan kalma Gürcü Ortodoks manastırıdır.

<span class="mw-page-title-main">Şatberdi Manastırı</span>

Şatberdi Manastırı, tarihsel Klarceti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin merkez ilçesine bağlı ve eki adı Boselta olan Okumuşlar köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü manastırıdır.

Şatberdi Kalesi, tarihsel Klarceti bölgesinde 9. yüzyılda inşa edilmiş Gürcü kalesidir. Bugün Türkiye sınırları içinde yer alan kale, Artvin ilinin merkez ilçesindeki Boselta köyünde yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Hahuli Manastırı</span> tarihsel Gürcistan’ın güneybatı kesiminde, Tao bölgesinde orta çağ Gürcü Ortodoks manastırı

Hahuli Manastırı, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Tortum ilçesine bağlı ve eski adı Hahuli olan Bağbaşı köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü dinsel yapılar topluluğudur. 10. yüzyılda kurulmuş olan manastırın ana kilisesi 19. yüzyılda camiye dönüştürülmüş ve adına da "Taş Cami" denmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Tskarostavi İncili</span>

Tskarostavi İncili, 9. yüzyılın sonlarına ait elyazması Gürcüce İncil’dir. Klarceti ekolünün en önemli yazmalarından biri kabul edilir. Tskarostavi İncili, bugün Artvin ilinin Ardanuç ilçesindeki Çedila köyünde bulunan Tskarostavi Manastırı’nda yazıya geçirilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Tskarostavi Manastırı</span>

Tskarostavi Manastırı, tarihsel Klarceti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin merkez ilçesine bağlı Alabalık köyünde Orta Çağ'da inşa edilmiş Gürcü manastırıdır.

Aguna, Gürcü mitolojisinde bağ ve şarap tanrısıdır. Bu tanrı adına bugünkü Gürcistan ile Tao ve Klarceti bölgelerinde şenlikler düzenleniyordu.

<span class="mw-page-title-main">Parhali Yazmaları</span>

Parhali Yazmaları veya Parhali Derlemeleri, 10. yüzyılda, tarihsel Gürcistan'ın sınırları içinde bulunan Tao bölgesinde, günümüzde Türkiye'de Artvin ilinin Yusufeli ilçesinde yer alan Parhali köyünde yazıya geçirilmiş Gürcüce birkaç yazmadır. Derleme, Parhali Manastırı'nda yazıya geçirildiği için bu şekilde adlandırılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Berta İncili</span>

Berta İncili, tarihsel Gürcistan'ın bir parçası olan Klarceti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin merkez ilçesine bağlı Berta köyündeki Berta Manastırı'nda yazıya geçirilmiş Gürcüce iki İncil'in ortak adıdır. İkisi birlikte "Berta İncilleri" olarak bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Korideti İncili</span> el yazması

Korideti İncili, tarihsel Klarceti bölgesinde, bugün Artvin ilinin Murgul ilçesi sınırları içinde kalan Korideti Kilisesi’ne ait elyazması Yunanca eski bir İncil'dir. Adı 1925 yılında Çimenli olarak değiştirilmiş olan Korideti, Murgul Vadisi'nin eski yerleşmelerinden biriydi ve Korideti İncili, bu köyde bugün izi kalmamış olan ve Meryem Ana'ya adanmış Korideti Manastırı'nın kilisesinde muhafaza ediliyordu.

Korideti Kilisesi, tarihsel Klarceti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Murgul ilçesine bağlı ve eski adı Korideti olan Çimenli ile Osmanlı köyleri arasında, Orta Çağ'da inşa edilmiş ve günümüzde izi tamamen silinmiş bir Gürcü kilisedir.

Küçük Kargluhi Kilisesi, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Şenkaya ilçesine bağlı ve eski adı Kargluhi olan Yünören köyünde Orta Çağ'dan kalma bir kilisesidir. Köyde bulunan iki kilise Gürcü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili tarafından "Küçük kilise" ve "Büyük kilise" şeklinde adlandırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Parhali Vadisi</span>

Parhali Vadisi, tarihsel Gürcistan'ın sınırları içinde, Tao'nun bir parçası olan bölgeydi. Günümüzde Türkiye sınırları içinde, Artvin iline bağlı Yusufeli ilçesinde yer alır. Parhali bölgesi, Çoruh Nehri'nin orta kesiminde, bu akarsuyun soldan aldığı derlerden biri olan Parhali Çayı havzasını kapsıyordu. Bugün Tekkale adıyla bir köy olan eski Parhali kasabası bu bölgenin merkeziydi. Ünlü Parhali Manastırı bu bölgededir.

Tbeti İncilleri, tarihsel Şavşeti bölgesinde, bugün Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı Cevizli köyünde bulunan Tbeti Manastırı'nda kopyalanmış olan elyazması Gürcüce iki İncil'in ortak adıdır.

Kalkosi İncili, 13. yüzyılda kopyalanmış Gürcüce elyazması İncil'dir. Erzurum ilinin Şenkaya ilçesine bağlı ve eski adı Kalkosi olan İkizpınar köyündeki Kalkosi Kilisesi'nde korunduğu için bu adla anılır. Kalkosi İncili, günümüzde, Gürcistan'ın başkenti Tiflis'teki Gürcistan Elyazmaları Merkezi'nde (Q-1602) korunmaktadır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.