İçeriğe atla

Parehi Kalesi

Koordinatlar: 41°25′37″K 42°14′08″D / 41.42694°K 42.23556°D / 41.42694; 42.23556
Parehi Kalesi
Parehi Kalesi. Fotoğraf: Nikolay Marr, 1904.
Harita
Genel bilgiler
DurumHarabe
TürKale
Mimari tarzGürcü mimarisi
Koordinatlar41°25′37″K 42°14′08″D / 41.42694°K 42.23556°D / 41.42694; 42.23556
TamamlanmaOrta Çağ
Teknik ayrıntılar
MalzemeMoloz taş, kireç harcı

Parehi Kalesi (Gürcüce: პარეხის ციხე), tarihsel Şavşeti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı Taşköprü köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma kaledir. Taşköprü'nün eski adından dolayı İphreuli Kalesi (იფხრეულის ციხე) olarak da bilinir.[1] Türkçe kaynaklarda Parih Kalesi olarak geçer.[2]

Tarihçe

Parehi (პარეხი), Gürcüce bir yer adı olup mağaralı kaya anlamına gelir.[3] Parehi Kalesi'nin bulunduğu Şavşeti, tarihsel Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biriydi. Nitekim kale Gürcü Bagratlılar hanedanı tarafından Orta Çağ'da inşa edilmiştir.[2] Bu bölge ve kaleyi Osmanlılar 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. Kale zaman içinde büyük ölçüde yıkılmıştır. Tarihçi ve dilbilimci Nikolay Marr 1904 yılındaki gezisi sırasında "İmphreuli Kalesi" şeklinde adlandırdığı Parehi Kalesi'ni görmüş ve tanımlamıştır.[4]

Mimari

Parehi Kalesi, Taşköprü köyünün 400 metre doğusunda, Bocanati (ბოჯანათი) adını taşıyan mevkiinde, hakim bir tepedeki ana kaya üzerinde inşa edilmiştir. İnşasında bölgeye özgü moloz taşlar ve kireç harcı kullanılmıştır. Yapının kulesi ile sur duvarlarının bir kısmı, kale içinde bazı yapıların kalıntıları günümüze ulaşmıştır.[1][2]

Nikolay Marr’ın 1904 yılında verdiği bilgiye göre Parehi Kalesi, piramit şeklindeki bir kayanın zirvesinde yamuk dikdörtgen bir plan üzerinde inşa edilmiştir. Kalenin planı bir bakıma üzerinde yer aldığı kayanın dış hatlarına uygun hatlara sahiptir. Kalenin doğal korumaya sahip olduğu taraftaki duvarlarının kalınlığı 1 metredir. Giriş tarafı olan kuzeyde ve doğuda ise duvarlar daha kalındır. Kalenin güney ve kuzey taraftaki duvarlarının içten uzunluğu yaklaşık olarak 12 metredir. Diğer iki duvar ise daha uzun ölçülere sahiptir. Kalenin doğu ve batı duvarları 1904 yılında diğer duvarlarına göre daha iyi korunmuştu. Diğer duvarlardan daha kalın olan kuzeydoğu duvarında derin bir su kuyusu bulunuyordu ve ağzına göre kuyunun iç kısmı daha genişti. Kuyunun ağzı yarım dairesel bir biçime sahipti ve çapı yaklaşık 4 metre, derinliği 3 metreydi. Su kuyusunun iç duvarları kırmız tuğlalarla kireç harcı kullanılarak örülmüştü. Kalenin kapısı kuzey duvarında, batı duvarına daha yakın bir yerde bulunuyordu. Kalenin batı tarafında, alt terasta başka yapıların kalıntıları vardı.[4]

Kaynakça

  1. ^ a b 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2015 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2016, s. 61. 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
  2. ^ a b c "Parih Kalesi - Artvin" - Türkiye Kültür Portalı
  3. ^ "პარეხი" - ლექსიკონი ქარტული (Gürcüce Sözlük)
  4. ^ a b Niko Mari, Klarceti ve Şavşeti Gezi Günlükleri (შავშეთსა და კლარჯეთში მოგზაურობის დღიურები), Batum, 2015 (Birinci basım: 1911, Petersburg, Rusça), s. 171-172. 9 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-434-11-2

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Parehi Manastırı</span>

Parehi Manastırı, Parehta Manastırı olarak da bilinir, tarihi Klarceti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin merkez ilçesine bağlı Ortaköy'de Orta Çağ'dan kalma Gürcü Ortodoks manastırıdır.

<span class="mw-page-title-main">Mere Kalesi</span>

Mere Kalesi, tarihsel Samtshe bölgesinin Türkiye tarafında, günümüzde Ardahan ilinin Posof ilçesine bağlı ve eski adı Mere olan Çakırkoç köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma kaledir. Köyün bugünkü adından dolayı Çakırkoç Kalesi olarak da bilinir.

Arila Kalesi, tarihsel Samtshe bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Posof ilçesine bağlı ve eski adı Arila olan Süngülü köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma kaledir.

<span class="mw-page-title-main">Artanuci Kilisesi</span>

Artanuci Kilisesi, tarihsel Klarceti bölgesinde, günümüzde Artvin iline bağlı Ardanuç ilçesinin idari merkezi oalan Ardanuç kasabasında Orta Çağ'dan kalma bir Gürcü kilisesidir. Eski Artanuci kasabasına sonradan Adakale dendiği için bu kilise Adakale Kilisesi olarak da bilinir. Artanuci Kilisesi, Ardanuç Kalesi içinde yer alan iki kiliseden biridir.

Nihahi Kalesi, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Yusufeli ilçesine bağlı ve eski adı Nihahi olan Yokuşlu köyü sınırları içinde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kaledir.

Tsihisdziri Kilisesi, Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı ve eski adı Tsihisdziri olan Kayadibi köyünde Orta Çağ'dan kalma bir Gürcü kilisesidir.

Şindoba Kilisesi veya Şindobani Kilisesi, Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı Dalkırmaz köyünün sınırları içinde erken Orta Çağ'dan kalma ve eski Şindobani köyüne ait Gürcü kilisesidir.

Kvatetrisi Kalesi, tarihsel Şavşeti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı ve eski adı Kvatetrisi olan Kireçli köyünde Orta Çağ'dan kalma bir kaledir.

Melo Kalesi, Artvin ilinin merkez ilçesine bağlı ve eski adı Melo olan Sarıbudak köyünde Orta Çağ'dan kalma bir Gürcü kalesidir.

Yukarı Samtzkaro Kilisesi, tarihsel Klarceti bölgesindeki Gürcü kiliselerinden biridir. Günümüzde Artvin ilinin Ardanuç ilçesine bağlı ve eski adı (Yukarı) Samtzkaro olan Yukarı Irmaklar köyündedir.

Goraşeti Kalesi, tarihsel Klarceti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Ardanuç ilçesine bağlı ve eski adı Goraşeti olan Kutlu köyünde Orta Çağ'dan kalma bir Gürcü kalesidir.

Lisgavi Kalesi, Liskavi Kalesi ve Aşağı Lisgavi Kalesi olarak da bilinir, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Tortum ilçesinde, eski adı (Aşağı) Lisgavi olan Çamlıca'da Orta Çağ'dan kalma bir kaledir.

Dabaketili Kilisesi, tarihsel Şavşeti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı ve eski adı Dabaketili olan Yaşarköy'de Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir.

Devadzeler Kilisesi, tarihsel Şavşeti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı ve eski adı Daba olan Erikli köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir. Devadzeler mahallesinin kilisesi olduğu için bu adla anılır. Bu yapı, Devadzeler'in diğer adına istinaden Devieti Kilisesi olarak da bilinir.

Tzepta Kalesi, tarihsel Şavşeti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı ve eski adı Ustamisi olan Eskikale köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kaledir. Başkale adıyla günümüzde Eskikale'nin bir mahallesi olan Tzepta (წეფთა), eskiden ayrı bir köydü ve kale de bu köyün adını taşmaktadır. Eskikale köyünün eski adından dolayı Ustamisi Kalesi olarak da bilinir.

Hozabiri Kilisesi, tarihsel Şavşeti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin merkez ilçesine bağlı ve eski adı Çihishevi olan Yanıklı köyünün sınırları içinde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir. Hozabiri Kilisesi, eski Hozabiri köyünün kilisesiydi ve bundan dolayı bu adla anılmaktadır.

Goraşeti Kilisesi, tarihsel Klarceti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Ardanuç ilçesine bağlı ve eski adı Goraşeti olan Kutlu köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kiliseydi.

Dasamobi Kilisesi, tarihsel Şavşeti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı ve eski adı Dasamobi olan Dereiçi köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kiliseydi. Bu yapı günümüze ulaşmamıştır.

Kvartshana Kalesi, tarihsel Klarceti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin merkez ilçesine bağlı ve eski adı Kvartshana olan Bakırköy'de Orta Çağ'da Gürcülerden kalma kaledir.

Sveti Kalesi, tarihsel Şavşeti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı Cevizli köyünde Orta Çağ'da Gücülerden kalma kaledir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.