İçeriğe atla

Pardus

Başlığın diğer anlamları için Pardus (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Pardus
Geliştirici(ler)TÜBİTAK
Proje Durumu Aktif
İşletim sistemi ailesiLinux
Paket yöneticisidpkg
Kaynak türüAçık kaynak
LisansGPL
Çekirdek türüMonolitik çekirdek
Güncelleme yöntemiAPT
İlk Yayınlanma 27 Aralık 2005 (18 yıl önce) (2005-12-27)
Son kararlı sürümü 23.2[1] (16 Temmuz 2024 (3 ay önce) (16 Temmuz 2024))
Platform desteğiAMD64, ARM64
Kullanıcı arayüzüGNOME, XFCE
Web sitesipardus.org.tr
Desteklenen DillerTürkçe, İngilizce

Pardus, Türkiye'de TÜBİTAK ULAKBİM tarafından geliştirilen bir GNU/Linux dağıtımı olan işletim sistemi. Planlamasına 2003 yılında başlanmış olup, ilk kararlı sürümü 27 Aralık 2005'te yayınlanmıştır.[2] Kamu kurum ve kuruluşlarına yönelik olarak geliştirilmekte olup bireysel kullanıcılar tarafından da kullanılabilmektedir.[3] Masaüstü, bulut, ARM, sunucu, konteyner ve akıllı tahta sürümleri bulunur.

Pardus adı Anadolu parsının bilimsel adı olan Panthera pardus tulliana'dan gelmektedir.

2005 yılında yayınlanan ilk sürümden 2011 yılına kadar herhangi bir başka Linux dağıtımı temel alınmadan, kendine özgü projelerle geliştirilmiştir. 2011 yılı son aylarından itibaren TÜBİTAK bünyesinde yeniden yapılanma çalışmaları neticesinde yönetici ve geliştirici ekip dağıtılarak tasfiye edilmiştir.[4]

2012 yılında TÜBİTAK tarafından Pardus projesi için tekrar geliştirici istihdam edilmiş ve o güne kadar Pardus projesi kapsamında geliştirilmiş olan PiSi paket yönetim sistemi, ÇOMAR yapılandırma yöneticisi, YALI kurulum aracı, Müdür açılış sistemi, Kaptan ilk ayar sihirbazı ve diğer tüm projeleri terk edilerek Debian tabanına geçilmiştir. 25 Ocak 2013'te yayımlanan "Pardus 2013 Anadolu Parsı" sürümü ile artık Debian tabanlı bir Linux dağıtımı haline gelmiştir. Ayrıca, projenin hedef kitlesi de kamu kurum ve kuruluşları olarak revize edilmiştir.[3]

Geride bırakılan eski Pardus projeleri gönüllüler tarafından yürütülen Pisi Linux projesi kapsamında sürdürülmektedir.

Tarihçe

Pardus sürüm tarihçesi

Ana madde: Pardus sürüm tarihçesi

Günümüzde Pardus'un 2 yılda bir ana, 4 ayda bir ara sürümü yayımlanmaktadır. Pardus sürüm numaraları ana sürümün yayımlandığı yılın numarası ile başlar.

Oluşum süreci (2003-2005)

Pardus çekirdek ekibi
Pardus'un ilk kararlı sürümü olan Pardus 1.0'da YALI kurulum aracından bir görüntü
Pisi paket yöneticisi logosu
Kaptan logosu

2003 yılının önemli bir bölümünde TÜBİTAK tarafından ulusal bir işletim sistemi dağıtımının gerekliliği, dünyada benzer uygulamalar, yazılım sektörünün mevcut durumu ve eğilimleri araştırıldı.[2] Ülkenin bilgi teknolojisi alanındaki insan kaynağı, yerel yazılım sektörünün yetenekleri ve rekabet unsurları incelendi. Tüm bulgular ışığında, 2003 yılı yazında bir ulusal işletim sistemi dağıtımı oluşturmanın yerinde bir karar olduğu sonucuna varılarak somut düzeyde planlama işine girişildi.[2]

Mevcut işletim sistemleri, başta Linux olmak üzere incelendi, açık kaynak yazılım metodolojisi (yöntem bilimi) ve felsefesi ayrıntılı olarak çalışıldı. Hedef, bir dağıtım oluşturmanın ötesinde, bu dağıtımı sürekli kılabilecek düzenlemeci yapıyı da kurmak olduğundan, yazılım sektöründe, özellikle açık kaynak çerçevesinde, kullanılabilecek iş örnekleri irdelendi.[2]

Bu incelemeler sonrasında, 2003 yılı sonbaharında Linux temelli, açık kaynaklı, olabildiğince GPL lisanslama yöntemini kullanan bir işletim sistemi dağıtımı oluşturulmasına karar verildi.[2]

Pardus Projesi'nin hayata geçmesi 2004 yılı başında teknik ekibin çekirdeğinin oluşturulmasıyla başladı. Bu aşamada Türkiye'nin Linux geçmişi, mevcut ve planlanan dağıtımlar, açık kaynak ve Linux topluluğu ve girişimleri de göz önüne alınarak, var olan bilgi birikimi ve deneyimden en üst düzeyde yararlanmanın yolları arandı. Sonuçta ulusal işletim sistemi geliştirilmesinde görev alması en uygun kişiler Türkiye'nin dört bir yanından seçilerek TÜBİTAK/UEKAE bünyesinde bir araya geldiler.[2]

2004 yılının önemli bir kısmı teknik seçeneklerin değerlendirilmesi ile geçti. Farklı Linux dağıtımları incelendi, mevcut dağıtımlardaki eksiklikler, olası gelişim alanları, yapılması gerekenler ve bunların iş gücü ve kaynak gereksinimleri irdelendi. Hedef kitlenin kim olacağı üzerinde beyin fırtınaları yapıldı, bunun sonucu olarak yol haritası seçenekleri belirlendi.[2]

2004 yılı Ekim ayında bu teknik değerlendirmeler sonuçlandı ve yayımlanan Proje Ana Sözleşmesi ile amaç, yöntem ve takvim belirlendi. Pardus'un “bilişim okuryazarlığına sahip bilgisayar kullanıcılarının temel masaüstü ihtiyaçlarını hedefleyen” bir işletim sistemi olmasına, “mevcut Linux dağıtımlarının üstün taraflarını kavram, mimari ya da kod olarak kullanmasına”, ancak “otonom sisteme evrilebilecek bir yapılandırma çerçevesi ve araçları ile kurulum, yapılandırma ve kullanım kolaylığı sağlamasına” karar verildi.[2]

Teknik hedefi ve yöntemi belirlenen tasarı hızla ilerlemeye başladı ve 1 Şubat 2005 tarihinde ilk ürün olan Pardus Çalışan CD 1.0 yayımlandı. Tasarının amaçları ve teknik yaklaşımı hakkında Linux topluluğunu ve kullanıcıları bilgilendirmeyi amaçlayan Çalışan CD (canlı CD) beklenenin üzerinde ilgi gördü. Sonrasında geliştirme daha çok özgün yenilik tasarılarına yoğunlaştı ve nihayet 27 Aralık 2005'te Pardus'un ilk kurulabilir sürümü olan Pardus 1.0, ağ üzerinden yayımlanmaya başladı. Pardus 2011.2 sürümüne kadar kendine özgü PiSi paket yönetim sistemini kullanan özgün bir Linux dağıtımı olarak yoluna devam etti.[2]

Yeniden yapılanma dönemi (2011-2013)

2011 yılının son aylarından itibaren TÜBİTAK bünyesindeki yeniden yapılanma çalışmaları neticesinde proje yöneticileri ve geliştirici ekip dağıtılarak tasfiye edildi.[4] İdari ve teknolojik olarak köklü değişikliklerin yaşandığı[5] bu süreçte son sürüm olan Pardus 2011 sürümünün bakımı yapılmadı. Mevcut sürümlerin bakımlarının ve yeniden yapılanma çalışmalarının içeriği konusunda resmî açıklamaların yapılmaması Pardus kullanıcıları arasında projenin sona erdiğine dair haberlerin yayılmasına neden oldu.[6] Ocak 2012'de Pardus 2011 bireysel sürümüne güncelleme desteğinin sona erdiği e-posta listeleri üzerinden duyuruldu.[7]

2 Mart 2012'de projenin resmî sitesinden 23-24 Mart 2012 tarihlerinde projenin yeniden nasıl sürdürüleceğine dair “Pardus’un Yarını Çalıştayı” yapılacağı açıklandı.[8] Sadece davetlilere açık olan çalıştayda Pardus hakkında kararlar alacak bir kurul oluşturulmasına ve bu kurulun aşağıdaki üyelerden oluşmasına karar verildi.[9]

  • TÜBİTAK yönetim temsilcisi
  • STK temsilcisi
  • Kullanıcı topluluğu temsilcisi (Sezai Yeniay seçildi[10])
  • Geliştirici temsilcileri (biri topluluktan olmak üzere 2 kişi)
  • Pardus çözüm ortaklarından bir temsilci
  • Üniversite temsilcisi (akademisyen)
  • Kamu kurumlarından temsilci

Ayrıca, kurul üyelerinin kendi temsil ettikleri topluluklardan seçim yoluyla belirleneceği ve Pardus'un en önemli hedefinin en iyi Türkçe desteği veren işletim sistemi haline gelmek olduğu belirtildi.[11]

19 Haziran 2012 tarihinde ULAKBİM Başkanı Dr. Ahmet Kaplan ve Pardus Proje Yöneticisi Abdullah Erol projenin hedeflerini açıkladıkları bir basın toplantısı düzenlediler.[12][13] Abdullah Erol'un proje yöneticisi olduğu bu toplantı ile kamuoyu tarafından öğrenildi. Toplantıda özetle FATİH Projesindeki akıllı tahtalarda Pardus kullanılacağı, yeni bir kurumsal sürüm hazırlandığı, sunucu ve mobil sürümler yapılacağı ve özel sektörle iş birliklerine gidileceği belirtildi. Bu vaatler Pardus topluluğu tarafından şüphe ile karşılandı.[14][15] Abdullah Erol 2016 yılı Ağustos ayında FETÖ soruşturmaları kapsamında görevinden alındı.[1]

Pardus Danışma Kurulu ilk toplantısını 29 Haziran 2012 tarihinde Ankara'da ULAKBİM'de yaptı. Fakat toplantıdan bir gün önce projenin bir Debian derlemesini bazı ekran görüntülerini değiştirerek Pardus 2011 adı altında FATİH projesi kapsamındaki akıllı tahtalara yüklediği ve okullara dağıttığı ortaya çıktı.[16][17]

Toplantıda TÜBİTAK'ın mevcut sözleşmeleri ve taahhütleri gereği akıllı tahtalara yüklemek ve bazı kurumlardaki masaüstü bilgisayarlardaki Pardus sürümlerini hızlıca güncellemek için Debian dağıtımını kullandığı, Pardus için geliştirilen PiSi gibi projelerin bu yeni Debian sürümüne eklenemediği, akıllı tahtaların da Pardus ile çalıştırılamadığı için Debian kullanıldığı, bu işlemler için Vestel firması ile iş birliği yapıldığı öğrenildi (oysa CEBİT 2011'de Pardus çalıştıran bir akıllı tahta sunulmuştu[18]). Ayrıca, Danışma Kurulunun henüz resmî olarak kurulmamış olduğu, bunun için TÜBİTAK Bilim Kurulunun yetki devri işlemi yapması gerektiği ortaya çıktı.[19] Bu şartlar altında üyeler (Debian sürümü hakkında) TÜBİTAK'ın onaylanmasını istediği bazı kararları onaylamadı ve kurulun resmî oluşumunun tamamlamasının beklenmesine karar verildi. Ayrıca, Pardus hakkında kararları vereceği çalıştayda tespit edilmiş olan Danışma Kurulu toplanmadan ve kamuoyuna bilgilendirme yapılmadan TÜBİTAK'ın Pardus'un yeni sürümünde Debian'ı kullanmaya karar vermiş olması ve toplantının kurulun resmî oluşumu açısından daha erken yapılmamış olması Pardus topluluğunda şaşkınlıkla karşılandı.[20][21] Fakat TÜBİTAK Danışma Kurulunu bir daha toplamadı ve bu kurul işlev kazanamadı.

2012 yılı ilk yarısında Fatih Projesi kapsamında okullara gönderilen etkileşimli tahtalarda Pardus logolu Debian işletim sisteminin kullanıldığı görüldü. 2012 yılı ikinci yarısında TÜBİTAK yeni geliştiriciler istihdam ederek yeni sürüm hazırlıklarına başladı. 25 Ocak 2013'te Debian tabanlı ilk kararlı Pardus sürümü "Pardus 2013 Anadolu Parsı" adı ile yayımlandı. Böylece Pardus projesi kapsamında 2012 yılına kadar geliştirilmiş olan Pardus'a özgü PiSi paket yönetim sistemi, ÇOMAR yapılandırma yöneticisi, YALI kurulum aracı, Müdür açılış sistemi, Kaptan ilk ayar sihirbazı ve diğer irili ufaklı tüm projeler terk edilerek tamamen Debian tabanına geçilmiş oldu.

Sonraki gelişmeler (2013-günümüz)

  • 2015 yılında geliştirici sayısı arttırılarak 14'e çıkarıldı.[3]
  • 2016 yılında Pardus Güvenli Kamu Sürümü yayımlandı ve bulut tabanlı altyapı kuruldu.
  • 2021 yılında Pardus'un Bulut, ARM64 ve Konteyner sürümleri yayımlandı.[22]
  • 2022 yılında Gönüllü Pardus Platformu (gonullu.pardus.org.tr) ve Pardus Uzaktan Eğitim Merkezi (uzem.pardus.org.tr) açıldı.

Sürümler

2013 yılı öncesinde ağırlıklı olarak bireysel kullanıcılara yönelik sürümler yayımlanmış, sadece 2007 ve 2011 yıllarında kurumsal sürümleri yayımlanmıştır. Pardus 2013 sürümünden itibaren ise Kurumsal, Sunucu ve akıllı tahtalara yönelik Fatih sürümü yayımlanmaya başlamış, 2021 yılından itibaren ise Bulut, ARM64 ve Konteyner sürümleri da yayımlanmaya başlamıştır.[22] Günümüzde Pardus projesi kapsamında aşağıdaki sürümler yayımlanmaktadır.[23]

Pardus Masaüstü: Kamu kurum ve kuruluşları, KOBİ'ler ve bireysel kullanıcıların kullanabileceği Pardus sürümüdür. Masaüstü ortamı olarak GNOME ve XFCE masaüstü ortamlarını içeren iki farklı sürümü bulunur. GNOME modern bir kullanıcı arayüzü sunarken, XCFE daha sade bir arayüz sunar. Xfce sürümü daha düşük sistem kaynağı tüketmesi nedeniyle eski bilgisayarlar için tercih edilebilir bir seçenektir.
Pardus ETAP: Etkileşimli Akıllı Tahta Projesi (ETAP) kapsamında, eğitim kurumlarındaki etkileşimli tahtalar ve dokunmatik cihazlar için özel olarak hazırlanmış bir arayüz içeren Pardus sürümüdür.
Pardus ARM: Gerek enerji tüketimi gerekse özelleştirilmiş işler için özellikle tercih edilen ARM64 mimarili işlemciler için geliştirilmiş Pardus sürümüdür. Ayrıca Pardus'un Raspberry Pi4 sürümü de bulunur.
Pardus Bulut: Azure ve Amazon AWS/EC platformları gibi, fiziksel ya da sanal herhangi bir platformda çalışması için tasarlanmış "Generic" sürümü gibi, çeşitli Pardus bulut sürümleri yayımlanmaktadır.
Pardus Konteyner: Pardus'u konteyner ortamında kullanabilmek için Docker ve Vagrant sürümleri yayımlanmaktadır.
Pardus Sunucu: Pardus'un sunucu sürümüdür.

Alt projeler

Yeni dönemde Linux dağıtımının bileşenleri yerine, göç projelerinde kamu ve özel kurumların ihtiyaç duyacağı araçların geliştirilmesine ağırlık verilen projede alttaki ürünler geliştirilmiştir.

Ahtapot : Tüm kamu ve özel sektor kuruluşlarında kullanılmak üzere tasarlanan tam teşekküllü açık kaynak kodlu bir bütünleşik siber güvenlik sistemidir.
Engerek : Web tabanlı geliştirilmiş bir kimlik yönetim sistemidir. Temel hedefi kurum kullanıcılarını ve hesaplarını merkezden yönetmektir.
ETAP: Açık adıyla Etkileşimli Tahta Arayüzü Projesi, eğitim kurumlarında kullanılmakta olan etkileşimli tahtalara özel olarak geliştirlen bir arayüzdür. Tasarım ve eklenen yeni özellikler dokunmatik ekranlı bir cihazın daha kolay ve etkili kullanımının sağlaması ve Öğretmenlerin sınıfta ders anlatırken ihtiyaç duyacağı gereklilikler düşünülerek geliştirilmiştir.
LiderAhenk : Kurumsal ağ üzerindeki, sınırsız sayıda farklı sistemi ve kullanıcıları tek merkezden yönetebilmeyi, izlemeyi ve denetlemeyi sağlayan, açık kaynaklı bir merkezi yönetim yazılımıdır.
Uygulamalar : Pardus kullanıcılarının istekleri ve talepleri göz önüne alınarak geliştirilen, özelleştirilen; Bilgisayarım, Giriş Ekranı, Hakkında, Disk Kalıbı Yazıcı, Güç Yöneticisi, Java Kurucu, Pardus Yazılım Merkezi, GNOME Karşılayıcı, XFCE Karşılayıcı gibi çeşitli uygulamalardır.[24]

Sosyal etkinlikler ve katılımlar

  • Google Summer of Code: Pardus, Google'ın öğrencilere staj ve kendini geliştirme imkânı ile tasarılara geliştirici ve katkı sağlamayı amaçladığı açık kaynak tasarısı Google Summer of Code'a ilk olarak 2008 yılında katılmış olup [25] bu organizasyona katılan ilk Türk tasarısıdır. Google Summer of Code'a ayrıca 2009, 2010, 2021[26] ve 2022[27] yıllarında katılım sağlanmıştır.
  • CeBIT Eurasia Bilişim Fuarı: Bazı dönemlerde Pardus hakkındaki gelişmeleri kamuoyuna duyurmak ve tasarıya olan ilgiyi artırmak amacıyla CeBIT Eurasia Bilişim Fuarı'na katılım sağlanmaktadır. 2006, 2008, 2009, 2010, 2011, 2013, 2014, 2019, 2022 fuarlarında Pardus standı kurulmuştur.
  • Teknofest: 2021 yılından beri her yıl düzenlenen Teknofest yarışmasına öneri/hata yakalama, geliştirme kategorileri üzerinden katılım sağlanmaktadır.[28]

Bunların dışında Türkiye genelinde çeşitli bilim festivalleri, yazılım kampları, çalıştay ve toplantılara katılım sağlanmakta olup katılım sağlanan tüm etkinlikler Pardus web sitesinde detaylı olarak yayınlanmaktadır.[29]

Galeri

  • Pardus 1.0
    Pardus 1.0
  • Pardus 2007.1
    Pardus 2007.1
  • Pardus 2007.2
    Pardus 2007.2
  • Pardus 19.1
    Pardus 19.1
  • Pardus 21
    Pardus 21

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Hata: Referans düzgün görüntülenemiyor. Bilgi için belgeleme sayfasına bakınız.
  2. ^ a b c d e f g h i "Pardus'un resmi sitesinde "Hakkında" bölümü". 27 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2011. 
  3. ^ a b c "Tarihçe". TÜBİTAK. 19 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2024. 
  4. ^ a b "Necdet Yücel'in " What about Pardus?" başlıklı yazısı". 4 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2013. 
  5. ^ "Eski proje yöneticisinin 2007-2011 yılları değerlendirmesi". 11 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2012. 
  6. ^ "Yeniden yapılanma döneminde yazılmış bir günlük yazısı". 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2012. 
  7. ^ "Pardus e-posta listelerinde 2011 sürümü desteğinin sona erdiğine ilişkin duyuru". 17 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2012. 
  8. ^ "Pardus'un yarını çalıştayı duyurusu". 7 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2012. 
  9. ^ "Pardus'un yarını çalıştayı sonuç metni". 14 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2012. 
  10. ^ "İlk Pardus, Topluluk Temsilcisi Seçim sonucu forum duyurusu". 30 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2012. 
  11. ^ "Katılımcı Necdet YÜCEL'in çalıştay hakkındaki günlük yazısı". 22 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2012. 
  12. ^ "Basın toplantısı hakkında Habertürk'ün haberi". 3 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2012. 
  13. ^ "Basın toplantısı hakkında Haberler.com'un haberi". 10 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2012. 
  14. ^ "Eski proje yöneticisinin basın toplantısı hakkındaki günlük yazısı". 5 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2012. 
  15. ^ "Bir kullanıcının basın toplantısı hakkındaki günlük yazısı". 22 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2012. 
  16. ^ "Bir okuldaki akıllı tahta konusunda yazılan bir forum mesajı". 7 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2012. 
  17. ^ "Necdet Yücel'in "Etkileşimli tahtalarda Pardus logolu Debian var" yazısı". 22 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2012. 
  18. ^ "CEBİT 2011'de Pardus çalıştırılan bir akıllı tahtanın sunumu". 20 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2012. 
  19. ^ "Göç ortağı temsilcisinin ilk danışma kurulu toplantısı hakkındaki günlük yazısı". 26 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2012. 
  20. ^ "Üniversite temsilcisinin ilk danışma kurulu toplantısı hakkındaki günlük yazısı". 22 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2012. 
  21. ^ "Kullanıcı temsilcisinin ilk danışma kurulu toplantısı hakkındaki günlük yazısı". 3 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2012. 
  22. ^ a b "Bulut, Arm64 ve Konteyner sürümleri yayınlandı". TÜBİTAK. 8 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2024. 
  23. ^ "Pardus Sürümleri". TÜBİTAK. 22 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2024. 
  24. ^ "Pardus Uygulamaları". TÜBİTAK. 21 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2024. 
  25. ^ "Google Summer of Code 2008". 20 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2024. 
  26. ^ "Google Summer of Code 2021". 20 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2024. 
  27. ^ "Google Summer of Code 2022". 20 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2024. 
  28. ^ "Teknofest 2021". 20 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2024. 
  29. ^ "Pardus Etkinlikleri". TÜBİTAK. 25 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2024. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Linux</span> Bir işletim sistemi çekirdeği

Linux ; Linux çekirdeğine dayalı, açık kaynak kodlu, Unix benzeri bir işletim sistemi ailesidir. GNU Genel Kamu Lisansı versiyon 2 ile sunulan ve Linux Vakfı çatısı altında geliştirilen bir özgür yazılım projesidir. Linux ismi ilk geliştiricisi olan Linus Torvalds tarafından 1991 yılında verilmiştir. Günümüzde süper bilgisayarlarda, akıllı cihazların ve internet altyapısında kullanılan cihazların işletim sistemlerinde yaygın olarak kullanılmaktadır. Bunlardan en popüler olanı Google tarafından geliştirilen Android işletim sistemidir.

<span class="mw-page-title-main">İşletim sistemi</span> bilgisayar donanım kaynaklarını yöneten yazılım

İşletim sistemi ya da işletim dizgesi, bir bilgisayarın donanım kaynaklarını yöneten ve uygulama yazılımlarına hizmet sağlayan yazılımların bir bütünüdür. İşletim sistemleri, bilgisayarın donanımı ile uygulama yazılımları arasında bir köprü görevi görerek kullanıcıların sistemle etkileşim kurmasını sağlar. Öne çıkan örnekler arasında Microsoft Windows, macOS, GNU/Linux dağıtımları, Android ve iOS yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Debian</span> Linux çekirdeği kullanan işletim sistemi

Debian, 1993 yılında başlatılmış, Dünya'nın çeşitli bölgelerindeki gönüllüler tarafından hazırlanan; GNU/Hurd, GNU/Linux gibi farklı çekirdek seçeneklerine dayalı tamamen özgür bir Linux dağıtımıdır. En yaygın GNU/Linux dağıtımlarından biri konumundaki Debian, aynı zamanda Elive, Knoppix, Linux Mint, Mepis, Pardus, Parsix, Ubuntu, Peppermint OS ve Xandros gibi birçok GNU/Linux dağıtımına da kaynak teşkil etmekte ve Google başta olmak üzere iyi tanınan birçok Web sitesinde de tercih edilmektedir. Debian, farklı işletim sistemi çekirdekleriyle birlikte AMD64, ARM, DEC Alpha, i386, IA-64, PowerPC, SPARC, MIPS, HPPA, S390 gibi çok sayıda donanım platformunda da çalışabilmektedir. Desteklediği donanım ve çekirdek zenginliğinin yanı sıra Debian'ı diğer dağıtımlara nispetle özgün kılan en önemli husus, dağıtım kapsamındaki yazılımların bütünüyle özgür lisans şartlarına sahip olması, yazılım özgürlüğünü denetlemek ve sürekli kılmaya yönelik bir Debian Sosyal Sözleşmesi'nin bulunmasıdır.

Linux dağıtımı ; Linux çekirdeği, GNU araçları ve bir masaüstü ortamının bir araya gelmesiyle, bu birlikteliği sürdürülebilir şekilde yönetecek bir yapılandırma araçları seti, yazılım güncelleme araçları vb. ile oluşturularak tam teşekküllü bir işletim sistemi haline gelen uygulamalar bütününü ifade eder.

<span class="mw-page-title-main">Ubuntu (işletim sistemi)</span> Linux tabanlı bir işletim sistemi

Ubuntu, Linux tabanlı özgür ve ücretsiz bir işletim sistemidir. Bilgisayarlar, sunucular ve akıllı telefonlara yönelik olarak geliştirilmektedir. Ubuntu projesi Linux ve özgür yazılımın, bilgisayar kullanıcılarının günlük yaşamının bir parçası haline gelmesi amacıyla başlatılmış olup ilk kararlı masaüstü sürümü Ekim 2004'te yayınlanmıştır. Ubuntu’nun masaüstü sürümü günümüzde 40 milyonu aşkın kullanıcı sayısıyla dünyanın en yaygın kullanılan masaüstü Linux dağıtımı konumundadır.

<span class="mw-page-title-main">UEKAE</span>

Ulusal Elektronik ve Kriptoloji Araştırma Enstitüsü (UEKAE), TÜBİTAK'ın bünyesinde yer alan bir enstitüdür.

<span class="mw-page-title-main">YALI (yazılım)</span>

YALI, 2011.2 sürümüne kadar Pardus ve güncel olarak bu projenin gönüllüler tarafından devamı olan Pisi Linux için, Python programlama dili ile geliştirilmiş olan ve işletim sistemi kurulumu işlevini gerçekleştiren kurulum yazılımıdır.

<span class="mw-page-title-main">Nexenta OS</span>

Nexenta OS OpenSolaris projesi ile Oracle firmasının Solaris'in kaynak kodlarını açmasından sonra ortaya çıkan OpenSolaris dağıtımıdır. Nexenta OS, Solaris (SunOS) çekirdeğine sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Pardus 2011</span>

Pardus 2011 Linux dağıtımı olan Pardus'un Ocak 2011'de çıkan sürümü.

<span class="mw-page-title-main">Kaptan (yazılım)</span>

Kaptan, Pardus tasarısı kapsamında yazılmış bir ilk ayar sihirbazıdır. Kaptan, işletim sisteminin kurulumu sonrasında kullanıcıyı masaüstünde karşılayarak kullanıcının masaüstünü daha rahat kullanabilmesi için ihtiyaç duyabileceği bazı kişiselleştirme ayarlarını ve temel yapılandırma seçeneklerini sunar. Pardus 2011.2'nin devamı olan Pisi Linux tarafından kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">MATE</span> Masaüstü ortamı

MATE, GNU/Linux gibi UNIX benzeri işletim sistemleri için GTK+3 araç takımını kullanan özgür bir masaüstü ortamıdır. GNOME 2'den çatallanmıştır ve ismini Latin Amerika'da kafein oranı yüksek olan mate çayının hazırlanmasında kullanılan yerba mate çobanpüskülü bitkisinden alır. İsim değişikliği, GNOME ile çakışmaları önlemek için gerekli olduğundan yapılmıştır.

Pisi Linux; PiSi paket yönetim sistemini içeren Pardus 2011 sürümünü taban alan, özgür yazılım topluluğu tarafından geliştirilen, bilgisayar kullanıcılarına kurulum, yapılandırma ve kullanım konusunda büyük kolaylık sağlayan ve onların başlıca masaüstü gereksinimlerini karşılamayı amaçlayan, son kullanıcı odaklı bir GNU/Linux dağıtımıdır. Anka takımı tarafından geliştirilme süreci devam eden Pisi Linux, 10 Temmuz 2015'te 1.2 sürümü yayımlandı. İçerisinde 6000'den fazla güncellenmiş paketi bulunan 1.2 sürümü sonrası ise büyük değişimler getirecek olan 2.1 sürümü ile tüm paketler yeni sürümlerine geçirildi ve birçok hata giderildi, bu sayede Pisi Linux'un hızı ve stabilitesi artırılmış oldu.

Bu liste, farklı işletim sistemlerinden Linux işletim sistemine geçen kişi, kurum ve kuruluşları içermektedir.

Çatal ya da çatallama, bir yazılım projesinin mevcut kaynak kodları kopyalanarak başlatılan yeni projeye verilen addır. Özgür yazılım alanında yaygın bir şekilde görülmekle birlikte özel mülk yazılımlarda da örnekleri görülebilir.

<span class="mw-page-title-main">OpenZaurus</span>

OpenZaurus Sharp Zaurus kişisel mobil araç PDA'ları için açık kaynaklı gömülü bir işletim sistemidir. Unix benzeri ailesine aittti. ARM mimarisi için yaratıldı. Monolitik çekirdek olan Linux çekirdeğine sahiptir. Lisansı GNU Genel Kamu Lisansıdır. Komut satırı, X Pencere Sistemi, GPE, OPIE varsayılan arayüzleri vardır. 26 Nisan 2007'de OpenZaurus projesinin bittiği açıklandı. Gelecekteki geliştirme çabaları, gömülü sistemler için Ångström dağıtımına odaklanmaktır.

<span class="mw-page-title-main">MX Linux</span>

MX Linux, kararlı Debian'a dayanan ve MX topluluğu tarafından oluşturulan veya paketlenen ek yazılımlarla birlikte temel olarak antiX bileşenlerini kullanan orta ağırlıkta bir GNU/Linux işletim sistemidir. Bu dağıtımların her birinden en iyi araçları ve yetenekleri kullanmak için antiX ve eski MEPIS toplulukları arasında ortak bir girişim olarak ortaya çıkmıştır. Topluluğun belirttiği hedef, "zarif ve verimli masaüstlerini yüksek kararlılık ve sağlam performansla birleştirmek için tasarlanmış bir işletim sistemi ailesi" oluşturmaktır. MX Linux, bağımsız bir KDE Plasma sürümü ve benzersiz bir Fluxbox uygulaması eklediği Xfce masaüstü ortamını ön tanımlı varyant olarak kullanır. Diğer masaüstü ortamları da sisteme eklenebilir veya "spin-off" ISO yansıları kurularak kullanılabilir.

Pardus ETAP ya da tam adıyla Etkileşimli Tahta Arayüz Projesi, Türkiye'de eğitim kurumlarında yer alan akıllı tahtalarda kullanılmak üzere TÜBİTAK ULAKBİM tarafından geliştirilen, Pardus GNU/Linux tabanlı bir kullanıcı arayüzüdür.

Pardus 23, Pardus'un 30 Ağustos 2023'te yayınlanan sürümüdür.

Pardus projesi kapsamında 2005-2011 yılları arasında ağırlıklı olarak bireysel kullanıcılara yönelik sürümler yayınlanmış sadece 2007 ve 2011 yıllarında birer Kurumsal sürüm yayınlanmıştır. 2013 yılından itibaren ise Debian altyapısına geçilmiş ve projenin hedef kitlesi bireysel kullanıcılar yerine kamu kurum ve kuruluşları olarak revize edilmiştir. Pardus'un 2013 sürümünden itibaren kurumsal kullanıcılara yönelik sürümleri yayınlanmaktadır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.