İçeriğe atla

Paralı Askerler Savaşı

Paralı Askerler Savaşı
Pön Savaşları

Paralı Askerler Savaşı seferleri haritası
TarihMÖ 240 – MÖ 238
Bölge
Kuzey Afrika, Kartaca
Sonuç Kartaca zaferi
Kartaca Sardinya'yı Roma'ya kaybeder
Taraflar
Birinci Pön Savaşı sırasında Kartaca için savaşan paralı askerlerKartaca
Komutanlar ve liderler
Spendius†
Mathos†
Autaritus†		Hanno
Hamilcar Barca
Güçler
Yaklaşık 100.000 Bilinmiyor
Kayıplar
Çok yüksek. Sadece Testere Muharebesi sırasında 50.000 kişinin öldüğü belirtilir. Ayrıca çok sayıda asker Kartaca saflarına geçmiştir. Bilinmiyor


Paralı Askerler Savaşı (MÖ 240 – MÖ 238), Pön Savaşları sırasında Kartaca tarafından tutulmuş olan paralı askerlerin Kartaca'ya karşı günümüzdeki Libya bölgesindeki yerli halkla beraber giriştikleri ayaklanmaların genel adıdır.

Savaş, Kartaca saflarında Birinci Pön Savaşında savaşmış olan paralı askerlerin maaşlarının ödenmemesi üzerine yaşanan gerilimler sonucunda patlak vermiştir. Savaşın ardından ekonomik olarak iflas etmiş durumda çıkan Kartaca, Roma Cumhuriyeti ile ağır bir barış antlaşması imzalamak durumunda kalmıştır. Alacaklarını tahsil edemeyen paralı askerler Kartaca yönetimindeki Tunis kentini zorla ele geçirecek ve Kartaca şehrini tehdit eder hale gelecektir. Bu anda Kartaca isyancıların isteklerine boyun eğse de paralı askerlerin komutanlarından Spendius ve Mathos uzlaşılması durumunda Kartaca'nın er ya da geç intikamını alacağını öne sürmesiyle isyan sönümlenecekken devam eder. İlk başta alacakların tahsil edilmesi olarak başlayan gerginlikler, bölge halklarının Kartaca yönetimine karşı büyüyen isyana katılmasıyla bölgesel çaplı bir savaşa dönüşür.

Profesyonel eğitimli ve savaş görmüş askerler karşısında ilk başlarda ağır yenilgiler alan Kartaca Ordusu, Sicilya kahramanı Hamilcar Barca'nın komutayı almasıyla durumu düzeltecek, MÖ 237 yılında da ayaklanmayı tamamen bastıracaktır.

Arka planı

MÖ 241 yılında Roma ile Kartaca arasındaki Birinci Pön Savaşı Kartaca'nın yenilgisiyle sona ermiştir. Savaşın sonunda yapılan antlaşmalar uyarınca Roma, Kartaca'nın Sicilya ile İtalya arasında yer alan tüm adaları terk etmesini talep etmiştir. Ayrıca Kartaca, Roma'ya derhal 1000 talent ağırlığında altın verecek ve 10 yıllık bir sure içinde de 2000 talent altın daha ödeyecektir. Roma'nın istediklerini yerine getirdikten sonra Kartaca ekonomik olarak darboğaz içindedir. Daha da önemli bir sorun onları beklemektedir; maaşları ödenmemiş binlerce paralı asker savaştan dönmüş, ücretlerini talep etmektedir.[1]

Bu durum büyük bir sıkıntı yaratmaktadır. Görevinden yakın zamanda istifa etmiş başarılı komutan Hamilcar Barca komutasında savaşmış 20 bin asker Sicilya'daki Lilybaeum (günümüzdeki Marsala) kentinden Kartaca'ya dönmektedir. Çok sayıdaki öfkeli askerin bir arada tutulmasını önlemek isteyen Kartacalı komutan Gesco, askerleri dağınık şekilde Kartaca topraklarına getirmek ister. Plana göre farklı zamanlarda küçük gruplar halinde başkente getirilecek olan askerlere ücretleri burada verilecektir. Ancak Kartaca hükûmetinin ödemeleri geciktirmesi ve ücretlerin azaltılmasına dair pazarlık girişimleri askerlerin Kartaca önlerinde birikmesine yol açar. Şehrin kapısına dayanan bu kadar büyük bir ordudan çekinen Kartaca, askerlerin aileleriyle birlikte şehrin 170 km güney batısındaki Sicca Veneria (günümüzdeki El Kâf) kentine gitmesini sağlar.

Sicca Veneria kentine varan askerler Kartaca'dan istedikleri taleplerini kağıda dökerler ve belirtilen ücretlerin ödenmesini isterler. Hanno, paralı askerlerin komutanlarıyla görüştükten sonra talepleri reddeder. Gerekçesi ise savaştan yenik çıkan Kartaca'nın Roma'ya olan borçlarını bile zorlukla ödemesidir.

Taleplerinin reddedilmesi karşısında öfkeye kapılan paralı askerler savaş sırasında komutasında savaştıkları Hamilcar Barca'nın yokluğunda Kartacalılara güvenlerini iyice yitirirler. Haklarını almak için zora başvurma yolunu seçen askerler silah kuşanarak ilerlemeye başlar. Kartaca'dan 21 km uzaklıktaki Tunis askerlerin denetimine geçer.[2]

Topraklarında bu kadar büyük bir silahlı gücün bir araya gelmesi karşısında çaresiz kalan Kartaca, çaresiz bir şekilde paralı askerlerin taleplerini Kabul etmek zorunda kalır. Hanno ile müzakere etmek istemeyen, kendilerini terk eden Hamilcar ile de görüşmek istemeyen Gesco'nun arabuluculuğunu kabul ederler. Pazarlıktaki güçlü konumlarını fırsat bilen paralı askerler taleplerini çoğaltırken saflarına katılan Numidyalı askerlerin ve eski kölelerin de haklarını isterler. Kartaca bu talepleri de çaresiz kabul eder.

Savaşın gelişimi

Sorunun halledilmiş görünmesine rağmen Spendius ve Mathos isimli askerler öne çıkarak Kartaca'nın sözüne sadık kalmayacağını belirterek isyanın devam ettirilmesi gerektiğini ileri sürerler. Bu şekilde devam etmesine karar verilen ayaklanmada Kartacalı komutan Gisco ve heyeti esir edilir. Bölgede bulunan ve Kartaca hâkimiyetinden memnun olmayan halk da ayaklanmaya katılır.

Kartaca'nın elinde halen isyan etmemiş başka paralı asker birlikleri de bulunmaktadır. Ayrıca Sicilya'daki paralı askerler savaşmaya hazır durumdaydı. Ayaklanmaya karşı ilk girişim Hanno komutanlığında Kartacalılar ve paralı askerlerden oluşan bir ordunun kurulmasıdır. Utica ve Hippakra şehirlerini kuşatmış durumdaki ayaklanmacılarla Bagradas Nehri Muharebesinde karşılaşan Hanno, muharebeden zaferle ayrılır. Sonrasında Hamilcar Barca ayaklanmacılara ihanet eden Navaras sayesinde bir zafer daha kazanacaktır.

Savaş ilerledikçe Hamilcar komutayı ele alacak ve Kartaca ordusunun tek sorumlusu haline gelecektir. Sayıca az olmasına rağmen zekice taktiklerle paralı askerleri yenmesini bilecektir. Kendi komutasında Roma Ordularını yendiği askerlerinden bazılarını kendi saflarına çekmekte başarılı olacak, savaşın sonundaki Testere Muharebesi ile de ayaklanmacıları doğal bir engelin önünde kıstıracak ve ve aç kalan isyancıların hepsi öldürülmüştür.

Savaş, o dönemin standartlarına göre bile oldukça vahşi ve acımasız olarak tarif edilir. Ünlü tarihçi Polybius, iki tarafın kesinlikle bir anlaşmaya varamayacağından hareket ederek savaşı “uzlaşmasız savaş” olarak tanımlayacaktır. İki taraf da diğer tarafın tamamen ortadan kaldırılması için savaştığı için iki taraftan çok sayıda esir işkenceyle öldürülmüştür.[3]

Sardinya

Ayaklanmayla eş zamanlı olarak Sardinya Adasında da benzer bir paralı asker ayaklanması yaşanır. Kartaca yönetimine isyan eden paralı askerler adada hakimiyeti ele geçirir. Kartaca'nın Afrika'daki isyanı bastırmasından sonra sıranın kendilerine geldiğini düşünen isyancılar Roma'dan yardım talep ederler. Ancak Kartaca'nın yeniden ekonomik olarak ayağa kalması ve savaş borcunu ödeyebilir hale gelmesini isteyen Roma talebi reddeder. Adada esir edilen Kartacalıların serbest bırakılması sağlanır ve ayaklanmacılarla deniz ticareti yapılması yasaklanır. Kartaca donanması adadaki ayaklanmayı bastırmaya giderken Kartaca'nın güçsüzlüğünü fırsat bilen Roma, adayı ilhak etmek için bir plan hazırlar. Kartaca'nın Roma'ya saldırmak için bahane olarak Sardinya'nın kullanıldığı iddia edilerek Kartaca'ya savaş ilan edilir. Çaresiz durumdaki Kartaca derhal teslim olur ve ek olarak 1200 talent ödemeyi kabul etmek durumunda kalır.

Sonuçları

Paralı Askerler Savaşı
1. Paralı askerler ayaklanarak Tunis'i ele geçirir
2. Utika kuşatılır
3. Hanno Utika kuşatmasını yarar
4. Utika Muharebesi
5. Hamilcar Kartaca'dan ayrılarak bölgeye gelir Bagradas Nehri Muharebesi
6. Hamilcar'ın seferi
7. Testere Muharebesi
8. Tunis Kuşatması
9. Hanno birlikleri Hamilcar'ın ordusuyla birleşir
10. Leptis Magna'da Kartaca zaferi

Savaşın Kartaca ile ilgili ulusal ve uluslararası alanda önemli sonuçları olur. Ulusal olarak Hamilcar Barca, zaferlerinden ötürü ün sahibi olacak ve Barca ailesinin etkisi artacaktır. Aynı aileye mensup Hannibal, İkinci Pön Savaşı'nda öne çıkacaktır. Uluslararası alanda ise Roma Sardinya'yı işgal eder. Adanın yitirilmesi Kartaca'da büyük yankı uyandıracaktır. Hamilcar, üvey oğlu Hasdrubal ve oğlu Hannibal ile birlikte Roma'nın etkisi dışındaki Hispania'yı işgal edecektir. Bu sayede Kartaca İkinci Pön Savaşı için zenginlik ve asker kaynağı olarak kullanabileceği bir üs ele geçirmiş olacaktır.

Kaynakça

  1. ^ Polybius’un Tarihler adlı eserinden İngilizce metin 7 Haziran 2020 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi (İngilizce) 22 Mart 2011 tarihinde erişilmiştir
  2. ^ Polybius’un Tarihler adlı eserinden İngilizce metin 7 Haziran 2020 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi (İngilizce) 22 Mart 2011 tarihinde erişilmiştir
  3. ^ Polybius’a göre, isyancıların eline düşen Kartacalı komutan Gesco ve beraberindeki heyetin kolları ve ayakları kırılmış, elleri kesilmiş ve bu halde ölmeye terk edilmişlerdir.

Dış bağlantılar

Ayrıca bakınız

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Pön Savaşları</span> Kartaca Savaşları

Pön Savaşları, Kartaca Savaşları olarak da bilinir. Kartaca ile Roma Cumhuriyeti arasında, MÖ 264-146 yılları arasında, Akdeniz deniz ticaretini ele geçirmek ve elde tutmak için yapılan ve üç evre olarak gerçekleşen savaşlardır. Döneminin bilinen en geniş çaplı savaşlarıdır. Pön sözcüğü, Latince'deki Punicus sözcüğünden türetilmiş bir sözcük olup "Kartacalı" anlamına gelmektedir ve Kartacalıların Fenike kökenini belirten bir sözcüktür.

<span class="mw-page-title-main">Kartacalılar</span>

Aynı zamanda Kartacalılar olarak da bilinen Pönler kökenleri Fenikelilere dayanan Antik Kartaca halkıydı. Halkın konuştuğu dil olan Pönce, Fenikece dilinin bir lehçesidir.

Mago Barca, Kartacalı Hamilcar Barca’nın üçüncü oğlu, Barca ailesinin üyesi, 2.Pön Savaşlarında önemli rol oynayan; Hispania, Galya ve İtalya’daki Roma ordularına karşı savaşan Kartaca ordu komutanı.

Hamilcar Barca Kartacalı komutan ve devlet adamı, Barca ailesinin başı, Hannibal, Hasdrubal ve Mago’nun babasıdır. Damadı Hasdrubal (Adil) Kartaca ordu komutanıdır. Hamilcar ismi Fenike dilinde “kardeşim” anlamına gelir ve Kartacalılar arasında yaygındır. Barca ise Fenike dilinde “yıldırım” anlamına gelen “barak” kelimesinden türemiştir.

<span class="mw-page-title-main">Messana Muharebesi</span>

Messana Muharebesi, Roma Cumhuriyeti ile Kartaca arasındaki ilk askeri muharebedir. Yüzyılı aşkın bir zaman sürecek olan Pön Savaşları'nın başlangıcıdır. Bu dönemde İtalya'nın güneyinde hakimiyetini kuran Roma, giderek Sicilya'da güç kazanmaya başlar. Ancak adada Roma yalnız değildir; batı sahillerinde Kartaca, güneydoğuda ise Siraküza kentinde II. Heiro egemendir. Ayrıca Siraküzalı Agatokles döneminde adaya getirilmiş olan paralı askerler olan Mamertinler de kuzeydoğudaki Messana kenti çevresinde hakimdirler. Agatokles'in ölümü üzerine şehirde denetimi ele geçirmişlerdir.

Agrigentum Muharebesi, Roma Cumhuriyeti ile Kartaca arasında yapılan Birinci Pön Savaşının ilk meydan savaşıdır. Muharebe MÖ 262 yılında başlayan uzun bir muhasaranın ardından Sicilya'da yaşanmış ve Roma'nın adada artan hakimiyetinin başlangıcı olmuştur.

Panormus Muharebesi, MÖ 251 yılında Roma Cumhuriyeti ile Kartaca arasında gerçekleşen Birinci Pön Savaşı'nın bir muharebesidir. Roma kuvvetlerine Lucius Caecilius Metelius, Kartaca kuvvetlerine ise Hasdrubal komuta etmiştir. Muharebe sonucu ortaya çıkan Roma zaferi, Sicilya'daki Panormus'un savaşın sonuna kadar Roma Cumhuriyeti hakimiyeti altında kalmasını sağlamıştır. Panormus Muharebesi, Birinci Pön Savaşı'nın en büyük kara muharebesidir.

Ecnomus Burnu Deniz Muharebesi, Birinci Pön Savaşı'nda Sicilya'daki Ecnomus Burnu açıklarında Kartaca Donanması ile Roma Cumhuriyeti Donanması arasında, MÖ 256 yılında gerçekleşen bir deniz muharebesidir. Muharebe esasen Roma Cumhuriyeti'nin, Kuzey Afrika topraklarında, doğrudan Kartaca üzerine bir harekât başlatmaya karar verilmesinin bir sonucu olmuştur. Muharebenin sonucunda Kartaca Donanması, gemilerinin yaklaşık yarısını kaybederek yenilgiye uğramıştır. Bu zaferin ardından Roma Donanması Kuzey Afrika kıyılarına doğru hareketine devam etmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Aegates Adaları Deniz Muharebesi</span>

Aegates Adaları Deniz Muharebesi ya da Aegusa Adaları Deniz Muharebesi MÖ 10 Mart 241 tarihinde Kartaca ile Roma Cumhuriyeti arasında gerçekleşen bir deniz muharebesidir. Muharebe, Sicilya'nın doğu açıklarındaki Aegadian Adaları civarında gerçekleşmiş olup Birinci Pön Savaşı'nın son muharebesidir. Kesin sonuçlu bir muharebe olması yanında Birinci Pön Savaşı'nın sonunu da belirlemiş, savaşın Roma tarafından kazanılmasında tayin edici muharebe olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Birinci Pön Savaşı</span> I. Pön Savaşı

Birinci Pön Savaşı, Kartaca ile Roma Cumhuriyeti arasında MÖ 264 - 241 yılları arasında gerçekleşmiş olan muharebelerdir. Bu muharebeler, iki devlet arasında yaşanan üç büyük savaştan ilkidir. Bu iki güç 23 yıl boyunca Batı Akdeniz hakimiyeti, öncelikle Sicilya Adası'nın ve civar suların kontrolü için mücadele etti. Kendi esas hakimiyet alanları olan İtalya Yarımadası ve Kuzey Afrika'dan daha küçük ölçekteki bu bölge için mücadele, Akdeniz ticareti açısından stratejik önemdeydi. Savaş başladığında, bugünkü Tunus sınırlarında yer alan Kartaca, Batı Akdeniz'de hakim güç durumundaydı. Ancak savaşın sonunda zafer Roma Cumhuriyeti'nin oldu ve Kartaca'ya son derece ağır antlaşma şartları ile büyük bir mali savaş tazminatını kabul ettirdi.

<span class="mw-page-title-main">Utika Muharebesi</span>

Utika Muharebesi Pön savaşları döneminde Birinci Pön Savaşının ardından Kartaca ile Kartaca saflarında Roma’ya karşı savaşmış paralı askerler arasında çıkan Paralı Askerler Savaşındaki ilk muharebedir. Paralı askerlerin Kartaca’ya karşı ayaklanmasını fırsat bilen Libya halkları da ayaklanmacılar saflarında savaşa dahil olmuştur.

Bagradas Nehri Muharebesi Kartaca ile Birinci Pön Savaşı sırasında Roma’ya karşı Kartaca Ordusunda savaşmış paralı askerler arasında yaşanan Paralı Askerler Savaşında önemli bir muharebedir. Kartacalı komutan Hamilcar Barca sayıca üstün olan düşman karşısında üstün bir strateji belirlemiş ve Kartaca için önemli bir zafer kazanmıştır.

Lilybaeum Muharebesi, Kartaca ile Roma Cumhuriyeti arasındaki İkinci Pön Savaşı'nın ilk deniz muharebesidir. Kartaca, Sicilya'ya bir dizi baskın düzenlemek için 35 ağır savaş gemisi göndermişti. İlk baskının Lilybaeum'a yapılması planlanmıştı. Siraküza Kralı II. Hiero'nun verdiği alarm üzerine 20 ağır savaş gemisinden oluşan bir Roma donanması harekete geçmiş ve muharebede birkaç Kartaca savaş gemisini ele geçirmiş, Kartaca baskınını başarısız kılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">İkinci Pön Savaşı</span> M.Ö 218 ile 201 yılları arasında Roma ile Kartaca arasında gerçekleşen ikinci savaş

İkinci Pön Savaşı ya da diğer adlarıyla Hanibal Savaşı, Kartaca Savaşı MÖ 218 - MÖ 201 yılları arasında Roma ve Kartaca devletleri arasında batı ve Doğu Akdenizde meydana gelmiş büyük savaştır. Numidyalı ve Berberi kabilelerinin ve diğer Avrupa uluslarınında katılımıyla geniş çapta bölgeyi etkilemiştir. Pön Romalılar'ın Kartacalılara verdiği isimdir.

<span class="mw-page-title-main">Testere Muharebesi</span>

Testere Muharebesi Kartaca birlikleri ile Kartaca yönetimine karşı isyan eden paralı askerler ve Libya bölgesi halkları arasında yaşanan Paralı Askerler Savaşı kapsamında yaşanan ve bir muharebeden çok bir kuşatma sürecini anlatan çatışma. Roma Cumhuriyeti ile yapılan Birinci Pön Savaşı'ndan yenik çıkan Kartaca, paralarını alamadıkları için ayaklanan paralı askerleri bu kuşatma sonucunda büyük ölçüde ortadan kaldırmıştır. Muharebenin adı kuşatmanın yaşandığı bölgedeki dağların yerleşiminden gelir.

Tunus Kuşatması Kartaca Ordusu ile paralı askerler arasındaki Paralı Askerler Savaşı'nın son çatışmasıdır. Birinci Pön Savaşı'nda Roma Cumhuriyeti'ne karşı Kartaca saflarında savaşmış ancak savaşın sonunda alacaklarını alamamış paralı askerler Kartaca'ya karşı ayaklanmış ve büyük bir iç savaşa sebep olmuşlardır.

<span class="mw-page-title-main">Antik Kartaca</span> Fenikeli şehir devleti ve imparatorluğu

Kartaca İmparatorluğu veya daha bilinen şekilde Kartaca,, MÖ 814 yılında Tunus yarımadasında kurulmuş olan bir Fenike kolonisi ve şehir devletidir. Bu şehir devletinin siyasî etki alanı MÖ 7. yüzyıldan MÖ 3. yüzyıl kadarki dönemde Kuzey Afrika sahillerinin büyük bir kısmı ile İber yarımadasının sahillerinin büyük bir kısmını ve batı Akdeniz adalarını ihtiva etmekte idi.

Lilybaeum Kuşatması, Birinci Pön Savaşı'nde Kartaca ile Roma Cumhuriyeti arasındaki MÖ 249'de yapılan bir kuşatma muharebesidir. Bu muharebede Roma Cumhuriyeti'nin o yılki iki konsülü, "Publius Claudius Pulcher" ve "Lucius Junius Pullus" ile "Gaius Atilius Regulus Serranus" ve "Lucius Manlius Vulso Longus" komutalarındaki yaklaşık 100.000 kişilik bir donanma ve ordu, Kartacalı general Himilco komutasında Lilybaeum kalesini savunan yaklaşık 10.000 kişilik nispeten çok küçük bir Kartaca ordusunu bu kalede kuşattı. Bu kuşatma devam etmekte iken Drepana Deniz Muharebesi yapıldı; bu deniz muharebesini Kartaca donanması kazandı ve galip gelen Kartacalılar Roma ordusunu Sicilya'ya getiren donanma filosunu tahrip ettiler. Bunun üzerine Romalı ordusu Lilybaeum Kuşatması'nı kaldırıp geri çekilmek zorunda kaldı.

Sulci Deniz Muharebesi, Roma Cumhuriyeti ve Kartaca arasında yapılan Birinci Pön Savaşı'nın deniz muharebelerinden biri olup Sardinya adasının güneybatı köşesinde bulunan küçük bir yarımada olan "İsola di Sant'Antıoco"'da bulunan, antik çağlarda "Sulcitanus Portus" adı verilen, koyda konumlanmış olan antik "Sulki" açıklarında MÖ 258 yılında gerçekleşmiştir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.