İçeriğe atla

Parajubaea torallyi

Parajubaea torallyi
Korunma durumu

Tehlikede (IUCN 3.1)
Biyolojik sınıflandırma Bu sınıflandırmayı düzenle
Âlem:Plantae
Şube:Tracheophyta
Klad:Angiosperms
Klad:Monocots
Klad:Commelinids
Takım:Arecales
Familya:Arecaceae
Cins:Parajubaea
Tür: P. torallyi
İkili adlandırma
Parajubaea torallyi
(Mart.) Burret, Notizbl. Bot. Gart. Berlin-Dahlem 11: 50 (1930).

Parajubaea torallyi (Palma De Pasobaya, Bolivya -Dağ- Hindistan Cevizi), her daim yeşil Parajubaea cinsine ait Arecaceae familyasından bir türdür. Bolivya'ya özgü endemik bir türdür. Bolivya'da, 2.400-3.400 metre yükseklikte, kuru ormanlar ve kayalık bölgelerde yetişir. Özellikle bu türün varyetesi Parajubaea torallyi var. torallyi And dağları'nın 3.000-3.400 metreye varan yüksekliklerinde yetişir ki bu yönüyle Dünya'nın doğal ortamda en yüksekte yetişen palmiyesi rekorunu da elinde tutar.

Ancak bu türün (her iki varyetede) doğal yaşam alanlarında nesli tehdit altındadır.[1]

Bunun ana sebepleri doğal yaşam alanlarının tahrip edilmesi, zirai alanların yayılması, ağaç endüstrisi ve hayvanların aşırı otlatılmasıdır. Bu palmiyeler çok küçük bir alanda bulunurlar, bu da tehlikeyi daha ciddi boyuta taşır ve yok olma tehlikesini barındırır. Bu bitkilerin tohumlarının büyük olması sebebiyle tohumların yayılma kabiliyeti de sınırlıdır. Bu palmiyelerin yeni bölgelere yayılmasına yardımcı olan en önemli hayvan Gözlüklü ayıdır (Tremarctos ornatos), fakat bu hayvanlar da insan aktiviteleri yüzünden tehdit altındadır.

Bununla birlikte meyve vermek için aynen Hindistan cevizleri gibi herhangi bir eşe ihtiyaç duymazlar, dişi ve erkek çiçekler aynı ağaç üzerindedir. Doğal yaşam alanı olan And Dağlarının yükseklerindeki kuru vadilerde sıcaklık nadiren 20 °C'nin üzerine çıkar ve gece don görülmesi bu yükseklikte nadir değildir. Sıcaklık kış aylarında (Temmuz ve Ağustos) sık sık –7 °C'ye kadar düşer ve yıllık yağış sadece 550 mm'dir.Bu duruma göre ağacın 2 varyetede kimi kaynaklara göre -8 kimi kaynaklara göre -13 dereceye kadar olan ısıları tolere edebildiği iddia edilmektedir. Bunun dışında uzaktan akrabası Hindistan Cevizinin aksine fazla sulamaya da ihtiyaç duymaz. Bunun yanında bütün Parajubaea cinslerinde olduğu gibi Jubaea chilensis ile de yakından akrabadır.

Bu ağaçlar verdiği minyatür hindistan cevizine benzer meyveleri ile bilinir, bu türün bir varyete olan Parajubaea torralyi var. torallyi palmiyesinin boyu 17 metreyi gövdesinin çapı 4 desimetreyi bulabilmektedir. Parajubaea torallyi var. torallyi varyetesinin meyveleri ortalama ceviz büyüklüğündedir, kimi durumda doğal alanlarında 10 cm çapına kadar ulaşabilmektedir. Aynen hindistan cevizi gibi meyvelerin içinde süt olarak tanımlanabilecek içilebilir bir sıvı ve meyve kabuğu altında yenilebilir bir kısım bulunmaktadır. Tadıda hindistan cevizine benzemektedir. Bu sebeple Bolivya'da hindistan cevizi gibi yemeklerde ve içeceklerde kullanılmakta, ticari olarak satışı yapılmaktadır. Bir ağaç yaklaşık 15 kg kadar meyve verebilir.

Hindistan cevizi ağacı kadar çok ürün veremese de, meyvelerinin her biri Hindistan cevizinden çok daha küçük olsa da, bu ağaca karşı soğuğa dayanıklılık yönünden üstünlüğü ve az su istemesi gelecekte yeni tanınan bu bitkinin tarımının gelişmesini sağlayabilecektir.

Parajubaea torallyi var. microcarpa varyetesi ise diğer varyetenin aksine biraz daha alçakta yetişir bu ağacın boyu 6 metreye kadar ulaşabilir, meyveleri ise varyete torallyi ile boyut dışındaki yönlerden aynıdır ancak boyut olarak daha küçüktür, meyvesinin ticari değeri de bu sebeple daha düşüktür. Ancak daha ufak boyutları nedeniyle Parajubaea torralyi var. torallyi'ye nazaran süs bitkisi olarak peyzaj düzenlemesinde daha çok kullanılmaktadır.

Parajubaea torallyi hızlı büyür, ancak tohumların çimlenmesi zahmetli ve vakit alıcıdır, tohumların ekimi hindistan cevizi gibidir tohumlar yarı kısmı toprak içinde yarı kısmı ise toprak dışında olacak şekilde gömülür. Ağaçların ömürleri 100 yılı aşmaktadır, görünüş olarak da ağaçlar hindistan cevizine benzerler.

Yeni tanınan bu tür, (2 varyete) özellikle ABD'nin Kaliforniya gibi eyaletlerinde peyzajda da kullanılmaya başlanmıştır.

Kaynakça

  1. ^ "Moraes, M. 1998. Parajubaea torallyi. In: IUCN 2011. IUCN Red List of Threatened Species. Version 2011.2. 06 Ocak 2012 tarihi itibarıyla". 27 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2020. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Erik</span> meyve

Erik, gülgiller (Rosaceae) familyasından Prunus cinsinden meyvesi yenen bazı ağaç türlerinin ortak adı.

<span class="mw-page-title-main">Kakao</span>

Kakao, 4-8 metre boyunda ebegümecigiller (Malvaceae) familyasından çikolata yapımında kullanılan bir bitki türü.

<span class="mw-page-title-main">Mabet ağacı</span> bitki türü

Ginkgo biloba (Çince ve Japonca 銀杏), günümüzde varlığını sürdüren hiçbir yakın türü veya benzeri bulunmayan, tamamıyla kendine özgü bir ağaçtır. Botanikçilerce, bitkiler (Plantea) alemi içindeki ayrı bir bölümde (Ginkgophyta) değerlendirilir. Bu bölümün içinde tek bir sınıf (Ginkgoopsida), sınıfın içinde tek bir takım (Ginkgoales), takımın içinde tek bir familya (Ginkgoaceae), familyanın içinde de tek bir cins olarak Ginkgo ve bu cinste de tek tür olarak Ginkgo biloba bulunmaktadır. Geçmişte Spermatophyta veya Pinophyta bölümlerine yerleştirilmişse de bugün yukarıda belirtilen tanımların daha uygun olduğu sonucuna varılmıştır. Bilinen yaşayan fosil türlerinin en iyi örneklerinden biridir. Ginkgo biloba, açık tohumlular (gymnospermae) olarak anılan, başka bir deyişle tohumları bir meyve tarafından koruma altında olmayan bir ağaç türüdür.

<span class="mw-page-title-main">Nar</span> Kınagiller familyasından bir bitki türü

Nar, kınagiller (Lythraceae) familyasından, içinde küçük çekirdekleri ve meyve gövdesini oluşturan yüzlerce tanecik bulunan, hafif ekşi ve bazen tatlı tadı olan, ılıman iklimlerde yetişen bir meyve türü.

<span class="mw-page-title-main">Palmiye</span> bitki ailesi

Palmiye, palmiyegiller familyasını oluşturan tropik iklimlerde yetişen türlerin ortak adı.

<span class="mw-page-title-main">Ateş ağacı</span>

Ateş ağacı, baklagiller (Fabaceae) familyasından, subtropikal ve tropik kuşaklarda yetişen bir çiçekli ağaç türü. Ateş ağacı tanımı, akrabası olmayan başka ağaç türleri için de kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Marula</span>

Marula, mango, kaju ve Antep fıstığı ile aynı Anacardiaceae ailesinden gelen ve Afrika'da yetişen tohumları protein açısından zengin, meyvesi yenen ve likör (amarula) yapımında kullanılan, yağı ise Afrika'nın en önemli kozmetik hammaddelerinden biri olan bir bitkidir. Diğer yandan bu tür Madagaskar'daki Poupartia cinsi ile yakın akrabadır.

<span class="mw-page-title-main">Papaya</span> Tropikal bir meyve

Papaya, Carica papaya bitkisinin meyvesi ve Carica cinsinin bir üyesi.

<span class="mw-page-title-main">Barbados kirazı</span>

Barbados kirazı, Malpighiaceae familyasından meyvesi için tarımı yapılan bitki türü.

<span class="mw-page-title-main">Dağ papayası</span> Caricaceae familyasından bitki türü

Dağ papayası, Caricaceae familyasından bitki türüdür.

<span class="mw-page-title-main">Atemoya</span>

Atemoya, şeker-elma ve çerimoya türünün çaprazlanması ile elde edilen hibrit (melez) bir türdür. Meyvenin popüler olduğu Tayvan'da ananas şeker-elma olarak karıştırılmaktadır. İsrail,Mısır,Lübnan,Venezuela, Tayvan'da da yetiştilmektedir ama özellikle anavatanı Amerika'nın tropik bölgeleridir. Meyvesi Lübnan mutfağında tatlı yapımında da kullanılmaktadır.

<i>Parajubaea</i>

Parajubaea, kapalı tohumlulardan Arecaceae familyasına ait bir cinstir. Bu palmiyeleri diğer türlerden ayıran özellik hindistan cevizi gibi dişi ve erkek çiçeklerin aynı ağaç üzerinde olması ve bu sebeple hurma veren palmiyeler gibi dişi ve erkek palmiye ağaçlarına meyve için ihtiyaç duymamaları, meyvelerinin minyatür hindistan cevizine benzemesi ve diğer bazı palmiye ve hindistan cevizi türlerinin aksine yüksek rakımlı yerlerde yetişebilmeleridir. Yine doğal olarak yetiştikleri alanlarda yerel halk bu türün cinslerinin meyvelerinden yararlanabilmektedir. Yine hindistan cevizine benzer yapraklara sahip oldukları için peyzaj'da da bu cinsin türlerinden de yararlanılabilmektedir. Bunun yanında bütün Parajubaea cinsleri Jubaea chilensis ile de yakından akrabadır.

Parajubaea sunkha, Arecales takımının Arecaceae (Palmiyegiller) familyasından Parajubaea cinsine bağlı bir ağaç türüdür. Şili şarap palmiyesi ve kısmen hindistan cevizi ile akrabadır. Görünüş olarak Parajubaea torallyi'ye benzese de boyut olarak ondan daha küçüktür; diğer Parajubaealar gibi hindistan cevizini andırır meyvelere sahiptir. Ancak bu meyveleri küçük olduğundan ticari değeri bulunmamaktadır. Buna karşın yapraklarından ve ağacın çeşitli yerlerinden çıkarılan lifler yerel halkça ip, iplik ve urgan yapımında kullandığı ve yerel marketlerde satıldığı için bu açıdan kısmen değerlidir. Görünüş olarak hindistan cevizi ağacını andırdığından peyzajda da kullanılabilmektedir; Avrupa'da bu yönden tohum ve fideleri pazarlanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Mango</span>

Mango, kapalı tohumlulardan Anacardiaceae familyasının Mangifera cinsine ait tropik, astropik ağaçlarının verdiği etli meyveye denir. Bu meyve, anavatanı olan Hindistan'dan dünyaya yayılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Pomelo</span>

Şadok Çin greyfurdu diye de bilinen pomelo sedef otugiller ailesinin alt oymaklarından Turunçgillere bağlı Citrus cinsinin bir türü olan ağaca ve meyvesine verilen addır. Pomelo aynı zamanda turunçgiller içinde en büyük meyvelere sahip olan türdür. Meyvelerinin çapı 15–25 cm'i bulabileceği gibi. Ağırlıkları 2 kilograma kadar çıkabilir. Jeruk Bali, lusho fruit, ya da jabong, pompelmous ya da Tamil lehçesinde pampa limāsu,, Pompous limonu bilinen diğer adlarıdır.

<i>Macadamia</i>

Macadamia, Güney Afrika ve Endonezya ile Avustralya'nın bazı bölgelerinde yetişen çiçekli bitkilerden Proteaceae familyasından 4 türünü kapsayan bir ağaç cinsidir. Bu cins adını meslektaşı Botanist Ferdinand Von Mueller ile birlikte bu cinsi ilk olarak tanımlayan John Macadam'dan alır. Aborjinler ve yerli Avustralyalılar arasında ise gyndl, jindilli ve boombera gibi adlarla anılır.

<i>Macadamia tetraphylla</i>

Macadamia tetraphylla Proteaceae ailesinden güney Queensland ve kuzey New South Wales-Avustralya'ya özgü bir ağaçtır. Macadamia Nut, Bauple Nut, Prickly Macadamia, Queensland Nut, Rough-shelled Bush Nut veya Rough-shelled Queensland Nut(Sert Kabuklu Queensland Fındığı) olarak da bilinir.

Brezilya fındığı veya Brezilya cevizi, Lecythidaceae familyasından bir Güney Amerika ağacına ve ağacın ticari olarak hasat edilen yenilebilir tohumlarına verilen addır.

<span class="mw-page-title-main">Arek cevizi</span>

Arek cevizi, Arek palmiyesi, Betel cevizi, Betel palmiyesi, Betel ağacı, Pinang palmiyesi veya bilimsel adıyla Areca catechu; tropikal Pasifik, Asya ve Doğu Afrika'nın bazı bölgelerinde yetişen bir palmiye türüdür. Bu palmiyenin Filipinler'den geldiğine inanılmaktadır ancak tüm dünyada yaygın şekilde yetiştirilmektedir ve Güney Çin, Tayvan, Hindistan, Bangladeş, Maldivler, Sri Lanka, Kamboçya, Laos, Tayland, Vietnam, Malezya, Endonezya, Yeni Gine'de, Pasifik Okyanusu'ndaki adaların çoğunda ve ayrıca Batı Hint Adaları'nda natüralize olmuş kabul edilir.

<i>Avrupa ladini</i> bitki türü

Avrupa ladini, Batı ladini ya da Norveç ladini, çamgiller (Pinaceae) familyasından ladin cinsinden bir ibreli türüdür. Ana vatanı Kuzey Avrupa olan ve o bölgelerde önemli ölçüde ormanlık alan oluşturan Avrupa Ladini türü diğer bölgelerde doğal olarak bulunmasa da peyzaj amaçlı park ve bahçelerde dikimi yapılmıştır. Old Tjikko, İsveç'in Dalarna ili'nin Fulufjället Dağı sınırlarını içerisinde bulunan bir Norveç Ladini 9.558 yaşındaki ladin halen dünyanın en yaşlı ağacı olarak kabul edilmektedir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.