Papa

Makale serilerinden
Katolik Kilisesi
Yönetim Papa Franciscus Kutsal Makam Kardinaller Heyeti Ekümenik konsil Piskoposçu yönetim Latin Kilisesi Doğu Katolik Kiliseleri
Geçmiş Tarihçe Hristiyanlık Katoliklik Apostolik veraset Kilise'nin Dört İşareti On Emir İsa'nın Çarmıha Gerilişi İsa'nın dirilişi & İsa'nın göğe yükselişi Meryem'in Göğe Çıkışı Katolik Kilisesi'ne eleştiriler
Teoloji Üçlü Birlik Katolik Teolojisi Apolojetik İlahi lütuf Sakramentler Araf Kurtuluş Orijinal Günah Azizler Dogma Bakire Meryem Meryemoloji Siret-i Meryem
Litürji ve Tapınma Katolik litürji Efkaristiya Tapınma Duası Litürjik yıl Kanonik İncil
Ayin ve Tören Roma ayini Ermeni ayini İskender ayini Bizans ayini Antakya ayini Batı Süryani ayini Doğu Süryani ayini
Diğer Konular Katoloik Kilisesi ve bilim Ekümenizm Evrim Teorisi Monastisizm Dua Müzik Sanat

Papa, Roma Başpiskoposu ve bu nedenle Roma Katolik Kilisesi'nin dünya çapındaki lideri.^[1] Katoliklere göre Havari Petrus'un halefidir.

İlk zamanlar tüm piskoposlara verilen papa unvanı, sonraları yalnız Roma Piskoposu için kullanılmaya başlandı. Katolik Kilisesi, kilise çerçevesinde Petrus ve haleflerinin temsil ettiği en yüce makam olan papalığın tanrısal bir kurum olduğunu iddia eder: İsa, papalık görevini Petrus'a vermiş ve Petrus da Uruc'dan itibaren bu görevi fiilen yapmıştır. Kilisede yerleşmiş bir geleneğe göre Petrus, Roma'da din kurbanı olarak ölmüştür, dolayısıyla da en tabii halefleri Romalı piskoposlardır.

Papalık tarihi birçok bakımdan kilise tarihiyle birleşir; bununla birlikte bu tarihin bazı dönemleri Papalık kurumunun gelişmesi bakımından ayrı bir özellik taşır. İlk üç yüzyıl boyunca papalar, daha çok Roma Kilisesi'ne önem vermişlerdi; ama kısa bir süre sonra çeşitli ölçülerde başka kiliselere de karışmaya başladılar: örneğin papa I. Clemens'in İlk Clemens mektubu (1. yüzyıl sonu); papa Victorios'un paskalyanın tarihi konusunda çıkan tartışmalara müdahalesi (2. yüzyılın sonu) vb. büyük kiliselerarası konsiller döneminde (4. ve 5. yüzyıl) papanın önderlik etkisi daha da açıkça belirdi; 451'deki Kadıköy Konsili, "Petrus'un papa Leo'nun ağzında iradesini bildirdiğini" ileri sürdü. Doğu Kilisesi'nin Batı Kilisesi'nden ayrılması, Papalığın batıdaki etkisini büyük ölçüde arttırdı; buna karşılık Doğu, yavaş yavaş Papalıktan koptu ve Mihail Kirularios'un ortaya attığı mezhep ayrılığıyla (1054) Papalığın yargılama yetkisini tanımaz oldu. Papalık tarihinin en buhranlı dönemi 10. yüzyıla ("Karanlık yüzyıl" adı verilen dönem) rastlar. Bu dönemde Papalık, Roma'da çeşitli hiziplerin elinde oyuncak oldu; Papalığın Roma'dan ayrılıp Avignon'a yerleştiği Avignon Papalığı'ndan itibaren, papalar özellikle Fransız siyasetinin etkisinde kaldılar; bir ara üç ayrı yerde (Roma, Avignon, Pisa) aynı anda üç ayrı papanın bulunduğu büyük ayrılık döneminden (1378-1417) itibaren de, Kiliselerarası konsilin papaya üstünlüğünü savunan "uzlaştırma" teorisi ağır basmaya başladı. Diğer buhramlı dönemler küçük sarsıntılarla atlatıldı. (Rönesans'ta din duygusunun zayıflaması, Protestan reformu, aydın zorbalık devri ve Napolyon devri). Buna karşılık papalık, 11. yüzyılın sonuyla 14. yüzyılın başı arasında VII. Gregorius'un (1073-1085) reformları ve Laterano konsillerinin (özellikle Papa III. Innocentius tarafından toplanan Dördüncü Laterano Konsili) aldığı disiplin kararları sayesinde çok parlak bir dönem yaşadı. Bugün, papalığın yalnız kilise içinde büyük etkisi vardır. IX. Pius, Sillabus (1864) adlı genelgesiyle liberal ve modern akılcı düşünceleri mahkûm ettikten sonra Leo XIII'ün Rerum Novarum (1891) adlı genelgesinden itibaren, Papalık, sosyal sorunları ele almak için geniş bir çaba gösterdi ve XXIII. Johannes'in papalığı sırasında çağdaş dünya meseleleriyle yakından ilgilendi.

Engizisyon 13 yüzyılda ateşli ayaklanmaların önüne geçmek için kurulmuştur.

Papalık ve imparatorluk mücadelesi, Almanya ve İtalya'da, kilise otoritesiyle (Papalık) laik otoriteyi (İmparatorluk) karşı karşıya getiren mücadeledir (1154-1250). Papaz ve piskoposların tayini konusundaki anlaşmazlığa son veren Worms konkordatosundan sonra (1122), Guelfiler (papa taraftarları) arasındaki rekabet, imparatorluk etkisini zayıflattı ve papaların Alman ruhban sınıfı üzerindeki otoritesini arttırma ve imparatorluk seçimlerine müdahale imkânını sağladı. Fakat Friedrich von Hohenstaufen'in seçilmesi üzerine (1152), Almanya'da Welf'ler ile Stafer'ler barıştı. Gözü yükseklerde olan yeni hükümdar, imparatorluğu bir siyasi varlık haline getirmek istiyordu. Kilise otoritesini zayıflatmayı amaçlayan bu tasarı, Papalık ve İmparatorluk mücadelesinin başlamasına yol açtı. 1154'te papa IV. Adrianus, 1143'ten beri Arnoldo di Brescia tarafından ayaklandırılan Romalıları dize getirmek üzere, Friedrich'i yardıma çağırdı, böylece ona İtalya'ya müdahale etme fırsatını vermiş oldu. 1155'te imparatorluk tacını giyen I. Friedrich'in papa ile uzlaştığı sanılıyordu, fakat aslında bu uzlaşma sadece görünüşteydi. 1157'de Besançon'da toplanan diyette kardinal Bandielli'nin imparatora kilisenin üstünlüğünü hatırlatması üzerine anlaşmazlık başladı. Bunun üzerine I. Friedrich, İtalya'ya girdi, 1158 Roncaglia diyetinde Lombardia şehirlerini boyun eğmeye zorladı. Daha sonra, IV. Adrianus'un ölümü üzerine papa seçimine müdahale etti ve kardinallerin çoğunluğu tarafından seçilen III. Alexander'e (Bandinelli) karşı antipapa IV. Victorius'u çıkardı (1159). Batı ve Doğu krallıklarından destek gören III. Alexander, rakibini aforoz ederek Sens şehrine sığındı ve Lombardiya şehirlerini ayaklanmaya kışkırttı. Bu isyanı bastırmak için, I. Friedrich, 1160'ta Crema'yı ve 1162'de Milano şehrini yakıp yıktı. 1165'te bir kurtarıcı olarak Roma'ya giren, Venedik'in ve Sicilya kralının müttefiki olan papa, şehir birliklerini (Verona birliği, Lombardia birliği, 1167) desteklediği ve Lombardia'da Alessandria kalesini yaptırarak direnme hareketinin başına geçti. İmparatorluk orduları bu kale önünde geri püskürtüldü.

Orta Çağ'dan gelen papanın ortalama saltanatı on yıl olmasına rağmen, çağdaş tarihsel verilerden saltanat süreleri belirlenebilenlerin bir kısmı şunlardır:

1. Petrus (y. 30-64/68): y. 34 - y. 38 yıl (12,410-13,870 gün)
2. IX. Pius (1846-1878): 31 yıl, 7 ay ve 23 gün (11,560 gün)
3. II. Ioannes Paulus (1978-2005): 26 yıl, 5 ay ve 18 gün (9,665 gün)
4. XIII. Leo (1878-1903): 25 yıl, 5 ay ve 1 gün (9,281 gün)
5. VI. Pius (1775-1799): 24 yıl, 6 ay ve 15 gün (8,962 gün)
6. I. Hadrianus (772-795): 23 yıl, 10 ay ve 25 gün (8,729 gün)
7. VII. Pius (1800-1823): 23 yıl, 5 ay ve 7 gün (8,560 gün)
8. III. Alexander (1159-1181): 21 yıl, 11 ay ve 24 gün (8,029 gün)
9. I. Silvester (314-335): 21 yıl, 11 ay ve 1 gün (8,005 gün)
10. I. Leo (440-461): 21 yıl, 1 ay ve 13 gün (7,713 gün)

Batı Bölünmesi sırasında, Avignon Papa XIII. Benedictus (1394-1423) 28 yıl, yedi ay ve 12 gün hüküm sürdü ve bu onu yukarıdaki listede üçüncü sıraya yerleştirdi. Ancak antipapa olarak görüldüğü için burada yer almamaktadır.

Saltanatı yaklaşık bir ay veya daha az süren birkaç papa oldu. Aşağıdaki listede takvim günlerinin sayısı kısmi günleri içermektedir. Bu nedenle, örneğin, bir papanın saltanatı 1 Ağustos'ta başlarsa ve 2 Ağustos'ta ölürse, bu, iki takvim günü hüküm sürmüş sayılır.

1. VII. Urbanus (15-27 Eylül 1590): 13 takvim günü, papalık tacı takma töreninden önce öldü.
2. VI. Bonifacius (Nisan 896): 16 takvim günü
3. IV. Celestinus (25 Ekim-10 Kasım 1241): 17 takvim günü, papalık tacı takma töreninden önce öldü
4. II. Theodorus (Aralık 897): 20 takvim günü
5. Sisinnius (15 Ocak-4 Şubat 708): 21 takvim günü
6. II. Marcellus (9 Nisan-1 Mayıs 1555): 23 takvim günü
7. II. Damasus (17 Temmuz-9 Ağustos 1048): 24 takvim günü
8. III. Pius (22 Eylül-18 Ekim 1503): 27 takvim günü
9. XI. Leo (1-27 Nisan 1605): 27 takvim günü
10. V. Benedictus (22 Mayıs-23 Haziran 964): 33 takvim günü
11. I. Ioannes Paulus (26 Ağustos-28 Eylül 1978: 34 takvim günü

Stephanus (23-26 Mart 752) seçildikten üç gün sonra ve kutsanmasından önce felç geçirerek öldü. Geçerli bir papa olarak tanınmadı, ancak 15. yüzyılda papa listelerine Stephen olarak eklendi ve II. Stephanus adlı daha sonraki papaları saymakta zorluklara neden oldu. Kutsal Makam'dan Annuario Pontificio, papalar ve antipapalar listesinde, Papa II. Stephanus'dan söz edilmesine bir dipnot ekler:

Zacharias'un ölümü üzerine Romalı rahip Stephanus seçildi; ancak dört gün sonra, zamanın dini yasasına göre papalığın gerçek başlangıcı olan kutsama töreninden önce öldüğü için, adı Liber Pontificalis'te veya diğer papa listelerinde kayıtlı değildir.^[2]

• Papalar listesi
• Sezaropapizm
• Aziz Malaki kehaneti

Wikimedia Commons'ta Papa ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Brusher, Joseph S. (1959). Popes Through the Ages (İngilizce). Princeton, N.J: Van Nostrand. OCLC 742355324. 
• Dollison, John (1994). Pope-pourri (İngilizce). New York: Simon & Schuster. ISBN 978-0-671-88615-8. 
• Maxwell-Stuart, P. G. (1997). Chronicle of the Popes: The Reign-by-Reign Record of the Papacy from St. Peter to the Present (İngilizce). Londra: Thames and Hudson. ISBN 0-500-01798-0. 
• Norwich, John Julius (2011). The Popes: A History (İngilizce). Londra: Chatto & Windus. ISBN 978-0-7011-8290-8. 
• Çoban, Bekir Zakir (2019). Geçmişten Günümüze Papalık (3. bas.). İstanbul: İnsan Yayınları. ISBN 9789755745169.