Pannonia

Pannonia ya da Panunya, Kuzey ve Doğusundan Tuna, Batısından Noricum ve daha yukarıda İtalya, Güneyinden Dalmaçya ve daha aşağıda Moesia eyaletleriyle çevrili olan Roma İmparatorluğu eyaleti.

Antik Pannonia eyaleti toprakları, günümüzde çoğunluğu Macaristan'da olmak üzere, Avusturya, Hırvatistan, Sırbistan, Slovenya ve Bosna-Hersek sınırları içerisindedir.

Pannonia terimi günümüzde genellikle Macaristandaki Transtuna bölgesi (Dunántúl) ya da tüm Macaristan için kullanılmaktadır.

İsmi

Julius Pokorny, Pannonia adını Ön Hint-Avrupa dili İlliryaca *pen-, "bataklık, su, ıslak" kökünden türetmiştir.

Tarihi

Bölgenin yerlileri Pannonii (Pannonialılar) olarak bilinen ve İllirya halklarıyla akraba bir kabiledir. MÖ 4. yüzyıl'dan itibaren bazı Kelt kabileleri tarafından işgal edilmiştir. Dalmaçya'lıların müttefiki olan yerlilerine MÖ 35 yılında Augustus tarafından yapılan ve Siscia'nın (Sisak) fethedilmesiyle sonuçlanan saldırıya kadar bölge hakkında çok az bilgi vardır. Bölge, MÖ 9 yılına kadar tam anlamıyla kontrol altına alınamamış ve bu tarihten sonra İllirya eyaletine bağlanmıştır.

MS 6 yılında Pannonialıların Dalmaçyalılar ve diğer İlliryalı kabilelerle birlikte kalkıştıkları isyan, yaklaşık üç yıl süren zorlu savaşların ardından Tiberius ve Germanicus tarafından bastırılmıştır. MS 9 yılında sona eren isyanın ardından İllirya eyaleti topraklarının Kuzeyi Pannonia eyaleti, Güneyi Dalmaçya eyaleti olacak şekilde ikiye bölünmüştür. Bölünme tarihi tam olarak bilinmemekle birlikte MS 20 yılından sonra ancak MS 50 yılından öncedir. Eyaletin, Quadi ve Marcomanni gibi tehlikeli barbar kabilelere olan yakınlığı nedeniyle bölgede çok sayıda birlik (İlerleyen zamanlarda 7 Lejyon) konuşlandırılması ihtiyacı ortaya çıkmış ve Tuna cephesi boyunca çok sayıda kale inşa edilmiştir.

MS 102 ve 107 yılları arasındaki birinci ve ikinci Daçya savaşları arasındaki bir tarihte, eyaletin toprakları İmparator Trajan tarafından Pannonia Superior (Batısı) ve Pannonia Inferior (Doğusu) olmak üzere iki eyalete bölündü. Tarihçi Batlamyus'a göre, bu bölünme Kuzeydeki Arrabona'dan (Győr) Güneydeki Servitium'a (Gradiška) kadar uzanan bir hatla sağlanmıştı. Sonradan bu hat biraz daha Doğuya kaydırılmıştır. Ülkenin tamamı zaman zaman Pannonias (Pannoniae) olarak adlandırılmıştır.

Pannonia Superior, konsüler bir Sefir tarafından yönetiliyordu ve emri altında üç Lejyon bulunuyordu. Pannonia Inferior ise önceleri Praetorian bir Sefir tarafından idare edilirken, Marcus Aurelius zamanında Konsüler bir Sefir idaresine verildi ancak halâ tek bir Lejyona sahipti. Tuna cephesi, İmparator Hadrianus tarafından kurulmuş iki koloni olan Aelia Mursia (Osijek) ve Aelia Aquincum (Óbuda) tarafından koruma altına alınmıştı.

Diokletian zamanında eyalet dört parça olarak yeniden düzenlendi:

Kuzeybatı'da Pannonia Prima, Başkent Savaria/Sabaria (Szombathely),
Kuzeydoğu'da Pannonia Valeria, Başkent Sopianae (Pécs),
Güneybatı'da Pannonia Savia, Başkent (Sisak),
Güneydoğu'da Pannonia Secunda, Başkent Sirmium (Sremska Mitrovica)

Diokletian ayrıca bu gün Slovenya olarak bilinen toprakları Pannonia eyaletinden ayırarak Noricum eyaletine dahil etmiştir.

Pannonia, 5. yüzyıl ortalarında II. Theodosius tarafından Hunlar'a terk edildi ve Attila'nın ölümünün ardından da sırasıyla, Ostrogotlar (456-471), Lombardlar (530-568), Avarlar (560'lar - 800 civarı), Slavlar (480'lerden beri orada yaşayan ve 800 - 900 arası özgür olan), Macarlar (900/901'den beri); Habsburglar ve Osmanlılar (1526 - 1878 arası) tarafından yönetildi. I. Dünya Savaşının ardından bölge Avusturya, Macaristan ve Sırp, Hırvat ve Sloven Krallıkları (1929 yılında Yugoslavya olarak yeniden adlandırıldı) arasında paylaştırıldı.

Ekonomi ve bölgenin çehresi

Ülke, özellikle mevcut büyük ormanların Probus ve Galerius tarafından ortandan kaldırılmasından sonra oldukça verimli bir yer haline gelmiştir. Bu süreçten önce en önemli ihraç kalemi keresteydi. Başlıca tarımsal ürünleri yulaf ve yerlileri tarafından sabaea adında bir çeşit bira üretilen arpa'dır. Şaraplık Üzüm asmaları ve Zeytin ağaçları kısmen bakımlıdır. Pannonia ayrıca av köpeği yetiştiriciliği ile meşhurdur. Antik dönemde herhangi bir madenden bahsedilmediği halde demir ve gümüş bulunma olasılığı yüksektir. Başlıca nehirleri Dravus, Savus ve Arrabo, Danuvius nehriyle birleşir.

Kaynakça

Radomir Popović, Rano hrišćanstvo u Panoniji, Vojvođanski godišnjak, sveska I, Novi Sad, 1995.
Petar Milošević, Arheologija i istorija Sirmijuma, Novi Sad, 2001.