İçeriğe atla

Panipat Savaşı (1526)

Birinci Panipat Savaşı
Babür seferleri'nin bir parçası

Panipat Savaşı ve Sultan İbrāhīm'in ölümü
Tarih20 Nisan 1526
Bölge
Panipat
Sonuç

Timurlu zaferi

Taraflar
Babür İmparatorluğu Delhi Sultanlığı
Komutanlar ve liderler
Babür
Muhammad Khwaja
Hümayun
Mir Khalifa
Chin Timur Khan
Ustad Ali Quli
Mustafa Rumi
Asad Malik Hast
Raja Ali Khan		 İbrahim Ludî (ölü)
Güçler
7,000-8,000 Piyade ve Atlı[1]
 Afganlardan Ve Hintlilerden Oluşan 100,000 Asker[2]
Kayıplar
Bilinmiyor 50 Bin Asker[3]


Birinci Panipat Savaşı, 20 Nisan 1526 tarihinde, Babür'ün işgalci güçleri ile Ludi hanedanı arasında yapılmıştır. Bu savaş Kuzey Hindistan'da gerçekleşmiş ve Babür İmparatorluğu'nun başlangıcı ve Delhi Sultanlığı'nın sonu olmuştur. Bu savaş, Babür İmparatorluğu tarafından Hint alt kıtasında tanıtılan barutlu ateşli silahlar ve sahra topçusu içeren ilk savaşlardan biriydi.[4]

Babür, Delhi Sultanı İbrahim Ludî'yi ateşli silahların kullanımı ve süvari hücumları gibi taktiklerin bir kombinasyonunu kullanarak mağlup etti. Bu savaş Hindistan'da Babür egemenliğinin başlangıcı oldu ve sonrasında ülkenin siyasi ve sosyal manzarası üzerinde önemli bir etki yaratarak 231 yıl (1526-1757) sürecek olan Babür İmparatorluğu'nu kurdu.[5]

Arka plan

Babür ve İbrahim Ludî orduları arasındaki Panipat Savaşı (1526). Babür, Daulat Han Lodi tarafından Hindistan'a girmesi ve İbrahim Lodi'yi yenmesi için davet edildi.[6] Deo Gujarati tarafından Vaqi 'at-i Baburi'ye yapılan bir illüstrasyon, yaklaşık 1590.

Semerkant Kuşatması'nı ikinci kez kaybettikten sonra, Babür 1519'da Çenab kıyılarına ulaştığında Hindistan'ı fethetmeye önem verdi.[7] 1524'e kadar amacı, eskiden imparatorluğunun bir parçası olduğu için atası Timur'un mirasını yerine getirmek amacıyla egemenliğini sadece Pencap'a genişletmekti.[8] O dönemde Kuzey Hindistan'ın çoğu Ludî hanedanı'ndan İbrahim Ludî'nin yönetimi altındaydı, ancak imparatorluk parçalanıyordu ve birçok sığınmacı vardı. Pencap Valisi Daulat Han Ludî ve İbrahim'in amcası Ala-ud-Din'den davetler aldı.[9] İbrahim'e bir elçi göndererek kendisinin ülke tahtının yasal varisi olduğunu iddia etti, ancak elçi Lahor'da gözaltına alındı ve aylar sonra serbest bırakıldı.[7]

Babür 1524'te Pencap'ın Lahor şehrine doğru yola çıktı ancak Daulat Han Lodi'nin İbrahim Lodi tarafından gönderilen kuvvetler tarafından kovulduğunu gördü.[10] Babür Lahor'a vardığında Lodi ordusu yürüyüşe geçti ve bozguna uğratıldı.[10] Buna karşılık Babür, Lahor'u iki gün boyunca yaktı, ardından Dipalpur'a yürüdü ve Lodi'nin bir başka asi amcası Alam Han'ı vali olarak atadı.[10] Alam Han kısa sürede devrildi ve Kabil'e kaçtı. Buna karşılık Babür, Alam Han'a daha sonra Daulat Han Lodi ile birleşen birlikler sağladı ve yaklaşık 30.000 askerle birlikte Delhi'de İbrahim Ludi'yi kuşattılar.[11] Onları yenerek Alam'ın ordusunu uzaklaştırdı ve Babür, Lodi'nin Pencap'ı işgal etmesine izin vermeyeceğini anladı.[11]

Savaş

İbrahim'in ordusunun büyüklüğünü duyan Babür, sağ kanadını Panipat şehrine karşı emniyete alırken, sol kanadını emniyete almak için ağaç dallarıyla kaplı bir hendek kazdı. Merkeze, halatlarla birbirine bağlanmış 700 araba yerleştirdi. Her iki araba arasında, kibritçi adamları için siperler vardı. Babür ayrıca askerlerinin silahlarını dinlendirmeleri ve ateş etmeleri için yeterli alan olmasını sağladı. Babür bu yöntemi daha önce Çaldıran Savaşı sırasında Osmanlılar tarafından kullanıldığı için "Osmanlı cihazı" olarak adlandırmıştır.[12]

İbrahim'in ordusu geldiğinde, Babür'ün ordusuna yaklaşımı saldırmak için çok dar buldu. İbrahim kuvvetlerini cepheyi daraltacak şekilde yeniden konuşlandırırken, Babür de bu durumdan faydalanarak Lodi ordusunu yan manevra (tulghuma) ile durdurdu. [13] İbrahim'in birliklerinin çoğu harekete geçemedi ve savaş aleyhlerine döndüğünde kaçtı.[14] İbrahim Ludi geri çekilmeye çalışırken öldürüldü ve başı kesildi. Savaşta 20.000 Ludi askeri öldürüldü.[13]

Savaşta topların avantajı

Babür'ün topları savaşta belirleyici oldu, çünkü öncelikle İbrahim'in sahra topçusu yoktu, ama aynı zamanda topun sesi İbrahim'in savaş fillerini korkuttu ve adamlarını çiğnemelerine neden oldu.[14]

Taktik

Babür 1526'da Panipat'ta sahra silahlarını tanıttı.

Babür tarafından kullanılan taktikler "tulguhma" ve "araba" idi. "Tulguhma", tüm orduyu Sol, Sağ ve Merkez olmak üzere çeşitli birimlere bölmek anlamına geliyordu. Sol ve Sağ tümenler de İleri ve Arka tümenler olarak alt bölümlere ayrılıyordu. Bu sayede küçük bir ordu düşmanı her yönden kuşatmak için kullanılabiliyordu. Merkezdeki İleri tümen, düşmana karşı sıralar halinde yerleştirilen ve birbirlerine hayvan derisinden iplerle bağlanan arabalarla (araba) donatılırdı. Bunların arkasına, topları kolayca manevra ettirmek için kullanılabilecek mantletler tarafından korunan ve desteklenen toplar yerleştirildi. Bu iki taktik Babür'ün topçularını ölümcül kılıyordu. Toplar vurulma korkusu olmadan ateşlenebiliyordu, çünkü öküz arabası tarafından korunuyorlardı ve iplerle saklanarak yerlerinde tutuluyorlardı. Ağır toplar ayrıca tekerlekli mantletler sayesinde manevra yapabildikleri için yeni hedeflere kolayca geçebiliyorlardı.

İbrahim Ludî öldükten sonra

İbrahim Ludî, 20.000 askeriyle birlikte savaş alanında öldü. Panipat Savaşı askeri açıdan Timurlular için kesin bir zaferdi. Siyasi açıdan Babür'e yeni topraklar kazandırdı ve Hint alt kıtasının kalbinde 300 yılı aşkın bir süre ayakta kalacak olan uzun ömürlü Babür İmparatorluğu'nu kurmasının yeni bir aşamasını başlattı.[15]

Ayrıca bakınız

Kaynaklar

Kaynaklar

  1. ^ Stephen Frederic Dale,Babur;Timurid Prience And Mughal Emperor(1483-1530),Syf:152
  2. ^ Babür,Babürname,Syf:425
  3. ^ Babür,Babürname,Sayfa:429
  4. ^ Butalia 1998, s. 16.
  5. ^ Bates, Crispin (26 Mart 2013). Mutiny at the Margins: 1857'deki Hint Ayaklanması Üzerine Yeni Perspektifler: Cilt I: Anticipations and Experiences in the Locality (İngilizce). SAGE Publications India. ss. 3-4. ISBN 978-81-321-1336-2. 21 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2023. 
  6. ^ Chandra 2009, ss. 27-31.
  7. ^ a b Mahajan 1980, s. 429.
  8. ^ Eraly 2007, ss. 27-29.
  9. ^ Chaurasia 2002, ss. 89-90.
  10. ^ a b c Chandra 2009, s. 27.
  11. ^ a b Chandra 2009, s. 28.
  12. ^ Chandra 2009, s. 29.
  13. ^ a b Chandra 2009, s. 30.
  14. ^ a b Watts 2011, s. 707.
  15. ^ Chandra 2009, ss. 30-31.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Lahor</span> Pakistanda bir şehir

Lahor, Pakistan'ın Pencap eyaletinin başkenti ve en büyük şehridir. Karaçi'den sonra Pakistan'ın en büyük ikinci, 13 milyonu aşan nüfusuyla da dünyanın en büyük 26. şehridir. Pencap'ın kuzeydoğu bölgesinde, Ravi Nehri boyunca yer almaktadır. Lahor, Pakistan'ın başlıca sanayi ve ekonomi merkezlerinden biridir. Geniş Pencap bölgesinin tarihi başkenti ve kültür merkezi olmakla birlikte Pakistan'ın sosyal açıdan en liberal, ilerici ve kozmopolit şehirlerinden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Babürlüler</span> Bir zamanlar Hindistan alt kıtasının büyük kısımlarına uzananan hanedan imparatorluğu

Babürlüler veya Babür İmparatorluğu, günümüzdeki Hindistan ve çevresi üzerinde kurulmuş ve hüküm sürmüş Türk-Moğol kökenli devlet. Çağatay Türkü bir şef ve Timurlu Hanedanı'ndan olan Babür Şah tarafından 1526 yılında kurulan ve 17. yüzyılın sonu ile 18. yüzyılın başında imparatorluğun gücünün zirvesinde olduğu dönemde, Hindistan'ın büyük bölümüne hakim olan imparatorluğun nüfusunun o tarihlerde 3,2 milyon kilometre karelik bir bölge üzerinde 110 milyon ila 150 milyon arasında olduğu tahmin edilmektedir. Babür İmparatorluğu'nun hakimiyet alanı, en geniş olduğu dönemde bugünkü Hindistan, Pakistan, Bangladeş ve Afganistan'ı kapsamaktaydı.

<span class="mw-page-title-main">Delhi Sultanlığı</span> Türk-Hint devleti

Delhi Sultanlığı ya da Sultanat-ı Hint, 1206-1526 yılları arasında Hindistan'da hüküm sürmüş olan sultanlıktır.

<span class="mw-page-title-main">Babür</span> Babür İmparatorluğunun kurucusu ve ilk hükümdarı

Babür ve Bebür veya tam adıyla Zahîreddîn Muhammed Bâbur Türk lider, Babür İmparatorluğu'nun kurucusu ve ilk hükümdarı. Soyu, baba tarafından Timur anne tarafından Cengiz Han'a dayanan Babür Şah, 1519'dan itibaren Hindistan'a düzenlediği seferler sonunda bütün Kuzey Hindistan'ı kontrol altına alıp 1526'da Delhi Sultanlığı'na son vererek günümüzdeki Afganistan, Pakistan ve Hindistan'ın kuzeyini kapsayan topraklar üzerinde Babür İmparatorluğu'nu kurdu.

Hindistan'ın Moğollar tarafından istilası, 1221 – 1327 yılları arasında Hindistan yarımadasına düzenlenen çok sayıdaki Moğol İmparatorluğu istilalarını anlatır. Moğollar Kaşmir bölgesine boyun eğdirseler de Delhi Sultanlığına karşı yapılan saldırılar başarısız olur.

<span class="mw-page-title-main">Ahmed Şah Dürrânî</span> Afgan Dürranî İmparatorluğunun kurucusu

Ahmed Şah (Abdali) Dürranî , Dürranî hanedanının ilk şahıdır ve Afganistan'ın kurucusu olarak kabul edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Bahadır Şah (Gücerât Sultanı)</span>

Bahadır Şah, 1526 ile 1535 ve 1536 ile 1537 yılları arasında hüküm süren Gücerât Sultanı. 1511 ile 1526 yılları arasında Gücerât Sultanı olan II. Muzaffer Şah'ın oğludur.

<span class="mw-page-title-main">Pencap, Hindistan</span>

Pencap, Hindistan'ın kuzeybatısında ve büyük Pencap Bölgesi'nde yer alan eyalettir. Eyalet doğuda yine Hindistan eyaletlerinden olan Himaçhal Pradeş, güney ve güneydoğuda Haryana, güneybatıda Rajasthan ve batıda Pakistan'ın Pencap eyaleti ile çevrilidir. Ayrıca kuzeyden yine Hindistan eyaletlerinden Cemmu ve Keşmir ile komşudur. Eyaletin başkenti, bir Birlik Bölgesi olan ve aynı zamanda komşu eyalet Haryana'nın da başkenti olan Chandigarh'tır.

<span class="mw-page-title-main">Barut İmparatorlukları</span> Üç büyük Türk-Müslüman İmparatorluk

Barut İmparatorlukları ya da Ateşli Silah İmparatorlukları, üçü de farklı çizgilerde de olsa müslüman Osmanlı, Safevi ve Babür imparatorluklarını anlatmak için kullanılan bir terimdir. Bu imparatorluklar, daha tarih sahnesinde yeni geliştirilmeye başlanmış olan ateşli silahları kısa sürede askeriyelerinin ana silah unsurları haline getirmiş, ateşli silahların sistemli ve yaygın kullanımıyla güçlü birer imparatorluk haline gelmişlerdir. Bu üç imparatorluğun ateşli silahları son derece etkin bir şekilde kullanan ilk devletler oldukları ileri sürülür. Üç imparatorluk, ateşli silah teknolojisi sayesinde geniş ve verimli toprakları ele geçirerek, erken modern dönemin en güçlü ve en istikrarlı ekonomileri arasında yer aldılar. Bunlar ticari büyümeye ve kültürel faaliyetlerin himayesine yol açarken, siyasi ve yasal kurumları artan bir merkezileşme derecesiyle konsolide edildi. Kişi başına gelir ve nüfusta önemli bir artış ve sürekli bir teknolojik inovasyon hızı elde ettiler.

<span class="mw-page-title-main">Muhammed Şah (Babür imparatoru)</span>

Muhammed Şah, 12. Babür İmparatorudur. Asıl adı Ruşan Akhtar Bahadır olan Muhammed Şah, yönetimi sırasında Babür İmparatorluğunda idari açıdan dağılmaya sebep olan politikalar izlenmiş, sanat ve kültürde ise önemli gelişmeler yaşanmıştır.

İbrahim Ludî, Ludîler Hanedanı'ndan son Delhi Sultanlığı sultanı.

<span class="mw-page-title-main">Ludîler</span>

Ludîler, Delhi Sultanlığı'nı 1451-1526 yılları arasında idare eden Peştun kökenli bir hanedan.

<span class="mw-page-title-main">Vezir Han Camii</span>

Vezir Han Camii, Pakistan'ın Lahor kentinde bulunan bir camidir. 17. yüzyılda Babür İmparatorluğu döneminde inşa edilmiş olup Lahor Surları'nın eteklerinde yer almaktadır. Cami avlusunun girişi ve yapının ön cephesi, Vezir Han Meydanı'na bakmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Hindistan Yarımadası'ndaki Müslüman fetihleri</span>

Hindistan alt kıtasındaki Müslüman fetihleri esas olarak 13. ve 18. yüzyıllar arasında gerçekleşmiştir. Alt kıtadaki daha önceki Müslüman fetihleri, günümüzün modern Pakistan'ında başlayan istilaları, özellikle 8. yüzyıldaki Emevi seferlerini ve Rajput'ların onlara karşı direnişini içerir.

<span class="mw-page-title-main">Seyyid Hanedanı</span>

Seyyid hanedanı, 1414-1451 yılları arasında hüküm süren Hindistan'daki Delhi Sultanlığı'nın dördüncü hanedanıydı. Tuğluk ve Timurlular'ın Multan valisi Hızır Han tarafından kuruldu. Tuğluk Hanedanı'nın yerini aldılar ve Sultanlığı Timurlular'a bağlı bir Vasal devlet olarak yönettiler. 1451’de Alaeddin Alem Şah, Sultanlığı Ludî Hanedanı'na devretti.

<span class="mw-page-title-main">Hızır Han (Seyyid Hanedanı)</span>

Timur'un işgalinden ve Tuğluk hanedanının yıkılmasından kısa bir süre sonra Hızır Han, kuzey Hindistan'da Delhi Sultanlığı'nın Seyyid hanedanını kurdu.

<span class="mw-page-title-main">Beas Nehri Muharebesi</span>

Beas Nehri Muharebesi, 1285 yılında Çağatay Hanlığı ile Delhi Sultanlığı’nın Memlûk Hanedanı arasında gerçekleşen bir savaştır. Gıyâseddin Balaban, Çağatay Hanlığı istilasına karşı bir önlem olarak Multan ve Lahor'daki tahkimat zinciri stratejisinin bir parçası olarak Beas Nehri boyunca bir askeri savunma hattı düzenledi. Balaban istilayı geri püskürtmeyi başardı. Ancak oğlu Muhammed Han savaşta öldürüldü.

<span class="mw-page-title-main">Lahor Subahı</span>

Lahor Subahı, günümüzde Pakistan ve Hindistan arasında bölünmüş olan orta Pencap bölgesini kapsayan Babür İmparatorluğu'nun bir vilayetiydi. Ekber Şah tarafından 1580 yılında gerçekleştirilen idari reformlar kapsamında Babür İmparatorluğu'nun orijinal 12 Subah'ından biri olarak kurulmuştur. Eyalet, son genel valisi Adina Beg'in 1758'de ölümünden sonra büyük bir kısmı Dürrânîler'e dahil olarak varlığını yitirmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Devlet Han Ludî</span>

Devlet Han Ludî Ludî hanedanının son hükümdarı İbrahim Ludî döneminde Lahor valisiydi. Devlet, İbrahim'e karşı duyduğu hoşnutsuzluk nedeniyle Babür'ü krallığı istila etmeye davet etti. Başlangıçta Jalandhar Doab'ın valisiyken daha sonra tüm Pencap'ın valiliğine getirilmiştir. Tatar Han'ın oğluydu, Pencap'ın önceki Nizamı, Sikander Ludî'nin babası Behlül Han Ludî yönetimindeki Ludî hanedanından bağımsızlığını ilan etmişti. Devlet Han hanedana sadıktı ancak katı, gururlu ve şüpheci doğası nedeniyle İbrahim'e ihanet etti.

<span class="mw-page-title-main">Panipat Savaşı (1556)</span>

İkinci Panipat Savaşı, 5 Kasım 1556'da Akbar ile Delhi kralı Hemu arasında gerçekleşti. Hemu, birkaç hafta önce Delhi savaşında Tardi Bey Khan komutasındaki Babür İmparatorluğu güçlerini yenerek Delhi ve Agra'yı fethetmiş ve Delhi'deki Purana Quila'da kendisine Raja Vikramaditya tacını giydirmiştir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.