İçeriğe atla

Pandantif (mimarlık)

Pandantifler sarı renkli gösterilmiştir.

Pandantif ya da küresel bingi, (Osmanlıcası: ﻋﻠﻴﻘﻪ, 'Alîka') yapı mimarisinde kullanılan özel bir inşaat tekniği olup kare şekilli bir oda boşluğu üzerine bâzı daire şekilli bir kubbe veya bâzı dikdörtgen şekilli bir oda boşluğu üzerine elips şekilli bir kubbe inşa etmek için kullanılır.[1]

Pandantifler kesilmiş olan bir küresel şeklin bir üçgensel kısmından olmakta, alt taraflarında sanki tek bir isnat noktasına inmekte, üstü ise kubbenin dairesel veya eliptik bazının yerleştirilmesi için genişlemekte ve dörtte bir bir daire parçası veya elips parçası şeklinde olmaktadır.[2] Genellikle tuğladan veya taştan yapılan pandantifler kubbenin ağırlığını taşımakta ve bu ağırlığı dört kenara konsantre ederek bu kenarlarda bulunan mimarı payeler tarafından bu ağırlığın taşınmasını sağlamaktadırlar.

Tarihçe

Pandantifler ilk defa Antik Roma binalarında 2. ve 3. yüzyıllarda deneysel olarak kullanılmaya başlamışlardır.[3] Pandantiflerin uygulanması 6. yüzyılda Bizans İmparatorluğu döneminde Doğu Hristiyan sonradan Doğu Ortodoks Kilisesi patriklik ana tapınağı olan Ayasofya'da zirvesine erişmiştir. Ayasofya'nın pandantifler kullanılarak yapılan kubbesinin çapı o zaman dünyasının en büyüğü olup yüzyıllarca hiçbir Dünya binası tarafından erişilememiştir.[4] Bu kubbe ile boy ölçüşen Floransa Katedrali kubbesi yapımında pandantifli kubbeler kullanılmamıştır. 1574'te bitirilen Selimiye Camii kubbesi ise sekiz sütuna dayanan bir kasnak üzerine oturtulmuş ve kasnak da fil ayaklarına 6 metre genişliğinde kemerlerle bağlanmıştır.

Pandantifler ve bunlara dayalı kubbeler, Doğu Ortodoks kiliseleri kubbelerinden ve Batı Avrupa'da Rönesans ve barok mimarî stilli kilise binalarında çok kullanılmıştır. Bu kilise binalarının çoğunda pandantiflerin sağladığı baz üzerine hemen kubbe bazı oturtulmamış, pandantiflerin üstü ile kubbenin bazı altında dikey duvarları ve pencereleri olan "kasnak" veya "tambur" adı verilen değişik bir inşaat elemanı kullanılmıştır.

Galeri

  • Moskova Katedrali
    Moskova Katedrali
  • Çek Cumhuriyeti'nde Fulnek'de Kutsal Üçleme Kilisesi
    Çek Cumhuriyeti'nde Fulnek'de Kutsal Üçleme Kilisesi
  • Pandantifin kurulması için sema
    Pandantifin kurulması için sema
  • Bir pandantif, A ile gösterilmiş
    Bir pandantif, A ile gösterilmiş

Kaynakça

  1. ^ The Columbia Encyclopedia, sixth edition 10 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
  2. ^ "pendentive (architectüre) - Britannica Online Encyclopedia" (İngilizce). Britannica.com. 8 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2012. 
  3. ^ Rasch (1985_)...say=129
  4. ^ Heinle ve Schlaich 1996, s.32

Konuyla ilgili yayınlar

  • Heinle, Erwin ve Schlaich, Jorg (1996) Kuppeln aller Zeiten, aller Kültüren, Stuttgart, ISBN 3-421-03062-6 (Almanca)
  • Rasch, Jürgen (1985) "Die Kuppel in der romischen Architektur. Entwicklung, Formgebung, Konstruktion" Architectura (1985, C. 15, say. 117–139) (Almanca)

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Ayasofya</span> Osmanlı döneminden kalma büyük cami ve eski Bizans Ortodoks patrik katedrali

Ayasofya, resmî adıyla Ayasofya-i Kebîr Câmi-i Şerîfi, İstanbul'da kiliseden camiye çevrilmiş önemli bir tarihî yapıdır. Bizans İmparatoru I. Justinianus tarafından, 532-537 yılları arasında İstanbul'un tarihî yarımadasındaki eski şehir merkezine inşa ettirilmiş bazilika planlı bir patrik katedrali olmuştur. 1453 yılında İstanbul'un Osmanlılar tarafından fethedilmesinden sonra II. Mehmed tarafından camiye dönüştürülmüştür. Mustafa Kemal Atatürk tarafından 1934 yılında yayımlanan kararname ile tadilat çalışmasına alınmış, 1935 yılında Bakanlar Kurulu kararı ile müzeye dönüştürülme kararı alınıp müzeye dönüştürülmüş, kazı ve tadilat çalışmaları başlatılmış ve 1935'ten 2020'ye kadar müze olarak hizmet vermiştir. 2020 yılında ise tekrar camiye çevrilmiştir. 2024 yılında caminin üst katı ücretli bir müze olarak hizmet vermeye başlamıştır. Böylelikle Ayasofya'nın alt katı cami, üst katı müze olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Ayasofya (Trabzon)</span> Türkiyenin Trabzon şehrinde yer alan bir cami

Ayasofya ya da eskiden Ayasofya Kilisesi, Trabzon'un Fatih Mahallesi'nde bulunan tarihi yapı.

<span class="mw-page-title-main">Kalenderhane Camii</span> İstanbulda bir cami

Kalenderhane Camii ya da eski adıyla Theotokos Kyriotissa Kilisesi, İstanbul'un Vefa semtinde Doğu Roma döneminden kalma bir yapıdır. Bozdoğan Kemeri'nin en doğu ucunun güneyinde yer alır. Doğu Ortodoks Kilisesi formundadır. 18. yüzyılda Osmanlı'lar tarafından camiye çevrilmiştir. Yüksek olasılıkla kilise ilk durumunda Theotokos Kyriotissa'ya adanmıştı. Yapı, Yunan haçı kemerli Bizans kilisesi örneğinin var olan birkaç örneğinden birini temsil eder. Plan ve üslup özelliklerine göre binanın 9. veya 10. yüzyıla ait olduğu varsayılır.

<span class="mw-page-title-main">Romanesk sanat</span>

Romanesk sanat, 1066 yılında Normanların İngiltere'yi fethetmesiyle başlayan sanat akımı. İngiltere'de Norman üslubu, Avrupa'da ise Roman üslubu - Romanesk olarak adlandırılır.

<span class="mw-page-title-main">Fenari İsa Camii</span> İstanbul Fatihte bir cami

Fenari İsa Camii, Molla Fenari Camii ya da eski adıyla Lips Manastırı Kilisesi, İstanbul'da, eskiden Ortodoks kilisesi olarak kullanılırken Türklerin şehri ele geçirmesi ile birlikte camiye çevrilen bir ibadethanedir.

Filippo Brunelleschi,, Floransalı sanatçı ve İtalyan rönesans temsilcilerinden.

<span class="mw-page-title-main">Roma kubbeleri listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Romalılar, mimarlık tarihinde geniş ve iyi tanımlanmış iç alanlar yaratmak için kubbe potansiyalini gerçekleştiren ilk inşaacılardır. Kubbeler, birkaç Roma yapı tiplerinden olan tapınaklar, termal, Saray, mozele ve daha sonra Kiliselerde oluşturuldu. Yarım kubbe ayrıca favori mimari unsur oldu ve Hristiyan dini mimarisinde apse olarak benimsendi.

<span class="mw-page-title-main">Anthemios (matematikçi)</span> Bizanslı Rum bilim insanı ve mimar

Trallesli Anthemius, Konstantinopolis şehrinde bulunan Ayasofya Katedrali'ni, İsidoros ile birlikte tasarlayan Doğu Romalı mimar. Katedralin tasarımında, tamamen yeni bir mimari türü kullandı, bu da kiliseyi son derece istikrarsız hale getirmeye katkıda bulundu, bu yüzden yapının birkaç kez onarılması gerekti. İki odakta sabitlenmiş bir ip ile bir elipsin yapımını ve parabolün odak özelliklerini anlattı. Fizikte ışığın aynalardan yansımasını inceledi.

<span class="mw-page-title-main">Bizans mimarisi</span> Doğu Roma mimarisine genel bakış

Bizans mimarisi, Bizans İmparatorluğu mimarisidir. İmparatorluk, Büyük Konstantin, Roma İmparatorluğu başkentini Roma'dan Byzantion'uma doğuya taşıdığı 330 yılından sonraki Roma İmparatorluğu'nun sanatsal ve kültürel varlığını adresler. Byzantion, "Yeni Roma", sonradan Konstantinopolis ismini almıştır, bugün İstanbul olarak adlandırılmaktadır. İmparatorluk, bir Milenyumdan fazla yaşamış, Avrupa'da Orta Çağ ve Rönesans mimarlığını etkin şekilde etkilemiş, 1453 yılında İstanbul'un fethinden sonra Osmanlı mimarisini etkilemiştir.

<span class="mw-page-title-main">Aya Triada Rum Ortodoks Kilisesi (Beyoğlu)</span> İstanbul, Beyoğlunda bulunan kilise

Aya Triada İstanbul, Beyoğlu'nda bulunan Rum Ortodoks kilisesidir. Taksim Meydanı'nın güneybatısında; Meşelik Sokağı, İstiklal Caddesi ve Sıraselviler Caddesi'nin kesişiminde bulunan kilise, İstanbul'daki en büyük Rum Ortodoks mabetlerinden biridir. Halen Rum cemaati tarafından aktif olarak kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Marko Manastırı</span> Makedonyada bir manastır.

Marko Manastırı, Kuzey Makedonya'da, Üsküp'ün güneybatısında, şehre yaklaşık 18 km uzaklıktaki Markova Sušica köyünde bulunan manastırdır. Manastırın inşasına Sırp Kral Vukašin önderliğinde 1345 yılında başlanmış olsa da, içindeki freskler dönemde yaşanan Osmanlı akınları ve iç karışıklıklar nedeniyle oğlu Prens Marko tarafından yaklaşık 30 yıl sonra tamamlanabilmiştir. Manastırın Katholikon'u Aziz Dimitrios kilisesidir ve bu kilise manastır kompleksinin merkezini oluştur.

<span class="mw-page-title-main">Ani Katedrali</span> 11. yüzyıla ait terk edilmiş bir katedral

Ani Katedrali adı verilen Meryem Ana Kilisesi, 989 yılında İstanbul'daki Ayasofya'nın kubbesini onaran mimar Trdat tarafından inşa edilmiştir. 1319 yılında meydana gelen depremde kubbesi yıkılan ve kullanılmamaya başlanan yapı, 1832 depreminde de hasarlandı. 1988'deki depremden sonra yapı komple harabeye dönmüştür. Katedral, Kars'taki bugünkü Ani harabelerinde yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Reims Katedrali</span>

Reims Notre-Dame Katedrali, Fransa'nın Reims kentinde, yüksek Gotik mimari tarzda inşa edilmiş bir Roma Katolik kilisesidir.

<span class="mw-page-title-main">Soğan kubbe</span>

Soğan kubbe, şekli bir soğanı andıran bir kubbedir. Bu kubbeler genellikle üzerine kuruldukları kubbe kasnağından çap olarak daha büyüktür ve boyları genellikle genişliklerini aşar. Bu soğan biçimli yapılar, bir noktaya doğru düzgünce sivrilmektedir. Rusya ve Ukrayna'daki kilise kubbeleri ve Bavyera, Almanya için baskın bir formdur. Avusturya, Çekya, Kuzeydoğu İtalya, Doğu Avrupa, Babür İmparatorluğu, Orta Doğu ve Orta Asya'da düzenli olarak inşa edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Vaçnadziani Manastırı</span>

Kutsal Vaçnadziani veya Vaçnadziani Manastırı, Doğu Gürcistan'ın Gurcaani belediyesindeki Vaçnadziani köyünün yanında konumlanmış eski bir Gürcü Ortodoks manastırıdır. Ana Kilise, Bütün Azizler manastırından sonra adlandırılmıştır. Ayrıca 9. yüzyılda piskoposluk bölgesinin ana kilisesiydi.

<span class="mw-page-title-main">Ruisi Katedrali</span>

Ruisi Meryem Ana Katedrali Doğu Gürcistan'ın Şida Kartli bölgesindeki Ruisi köyünde konumlanmış bir Gürcü Ortodoks kilisesidir. Aslen 8-9. yüzyılda inşa edilen kilise, 11. yüzyılda yeniden modellenmiş ve 15. yüzyılda yeniden inşa edilmiştir. Doğusunda at nalı şekilli apsisi bulunan, uzun kubbeli bir Yunan haçı planlı kilisedir. Katedral, Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Ayios Panteleimon Rum Ortodoks Kilisesi</span>

Ayios Panteleimon Rum Ortodoks Kilisesi, İstanbul'un Üsküdar ilçesine bağlı Kuzguncuk mahallesinde bulunan Aziz Panteleimon'a adanmış bir Rum Ortodoks kilisesidir.

<span class="mw-page-title-main">Ayasofya Katedrali (Polotsk)</span>

Polotsk'taki Kutsal Bilgelik Katedrali, Prens Vseslav Briacheslavich (1044-1101) tarafından 1044 ve 1066 yılları arasında inşa edilen bir katedraldir. Polota Nehri ile Batı Daugava Nehri'nin kentin doğu tarafında birleştiği yerde yer almaktadır ve muhtemelen Belarus'taki en eski kilisedir.

<span class="mw-page-title-main">Gürcistan mimarisi</span> gürcistan mimarisine genel bakış

Gürcistan mimarisi, Gürcistan'da bulunan mimari tarzları ifade eder. Ülke mimari anıtlar açısından son derece zengindir. Gürcü mimarisinin karakteristik özellikleri, anıtsallık, net kompozisyon, katı orantılar, makul derecede dekorasyon kullanımı ve hepsinden önemlisi doğa ile uyumlu etkileşimdir.

<span class="mw-page-title-main">Yeni Bizans mimarisi</span> Uyanış mimarisi akımı

Bizans Uyanış çoğunlukla dini, kurumsal ve kamu binalarında görülen bir mimari uyanış hareketidir. Özellikle İstanbul ve Ravenna Eksarhlığı olmak üzere 5. ila 11. yüzyıllardan kalma Doğu ve Ortodoks Hristiyan mimarisiyle ilişkili Bizans stilinin unsurlarını içerir. Yeni Bizans mimarisi 1840'larda Batı Avrupa'da ortaya çıktı ve 19. yüzyılın son çeyreğinde Rusya İmparatorluğu'nda ve daha sonra Bulgaristan'da zirveye ulaştı. Yeni Bizans ekolü Yugoslavya'da I. Dünya Savaşı ile II. Dünya Savaşı arasında etkindi.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.