Gergedan, Gergedangiller (Rhinocerotidae) familyasından, ağır ve hantal gövdeli, burun kemiğinin üstünde derisine yapışık bir veya iki boynuzu bulunan, kalın derili otçul memelilerin genel adı. Atgiller ve tapir gibi tek toynaklılar (Perissodactyla) takımına dahildir.
Primatlar veya iri beyinli yüksek memeliler, memeliler sınıfının Euarchontoglires üst takımına ait bir takımdır. Maymun adı kimi zaman bütün primatları kapsarken yalnızca simiyenler için de kullanılabilir. Primatları inceleyen bilim dalı primatolojidir.
Tapir, domuza benzeyen, burunlarının kavrama özelliği olan ve otlanarak beslenen büyük memelilerden oluşan Tapirus cinsindeki hayvanların ortak adıdır. Güney ve Orta Amerika ile Güneydoğu Asya'nın cengel ve ormanlık bölgelerinde yaşar. Dört tapir türü de, soyu tehdit altında ya da korunmasız olarak sınıflandırılmıştır. En yakın akrabaları diğer tek toynaklılardan atlar ve gergedanlardır.
Tek toynaklılar ya da tek parmaklılar, memeliler (Mammalia) sınıfından otobur hayvanları barındıran bir takımdır. Ayaklarında genelde tek sayıda toynağı bulunan bu takımdaki hayvanlar büyük ve çok büyük hayvanlar olarak nitelenebilir. Çift toynaklılar takımının geviş getiren hayvanlarının aksine tek toynaklılar bitki selülozunu midede değil bağırsaklarda sindirir. Atgiller, gergedanlar ve tapirler mevcut tek toynaklılardır.
Keseliler, memeliler sınıfının bir alt sınıfıdır. Eteneliler ile aralarındaki en önemli fark, yavruların henüz iyi gelişmemiş şekilde çok erken doğup annenin kesesinde gelişmeye devam etmesidir. Bugün Avustralya ve Amerika'da yaklaşık 320 keseli türü yaşamaktadır. Bunlar bütün memelilerin %6'sını oluşturur.
Balinaların evriminin, Hindistan alt kıtasında 50 milyon yıl önce çift toynaklılardan başladığı ve en az 15 milyon yıllık bir süre boyunca ilerleyip günümüz dişli ve dişsiz balina gruplarını oluşturduğu düşünülmektedir. Balinalar, çift toynaklılar takımına ait, tamamen suda yaşayan deniz memelileridir ve yaklaşık 50-55 milyon yıl önce diğer çift toynaklılardan kopmuşlardır. Birçok analiz, balinaların Eosen veya daha öncesinde evrimleştikleri ve su aygırları ile nispeten yakın – diğer çift toynaklılara göre – bir ortak ataya sahip olmaları gerektiğini göstermiştir. Memeli olarak, hava solumak için yüzeye çıkarlar; yüzgeçlerinde 5 parmak kemiği vardır; yavrularını emzirirler. Tamamen suda yaşamalarına rağmen, karasal atalarından gelen birçok iskelet özelliğini korumuşlardır. 1970'lerin sonlarında Pakistan'da yapılan araştırmalar, deniz memelilerinin karadan denize geçişindeki çeşitli aşamaları ortaya çıkardı.
Moeritherium içinde çeşitli soyu tükenmiş türleri barındıran, hortumlular (Proboscidea) familyasında bir cins. Bu hayvanlar fil ve deniz inekleri ile akrabadır. Eosen döneminde yaşamışlardır.
Phiomia Kuzey Afrika'da günümüzden 36-35 milyon yıl önce Eosen'in sonu ile Oligosen'in başı arasında yaşamış hortumlular takımından soyu tükenmiş hayvan cinsidir.
Ilaria, Geç Oligosen döneminde Güney Avustralya'da soyu tükenmiş, Ilariidae familyasına ait bir keseli cinsidir. Diyeti yapraklardan oluşurdu.
Kuaterner döneminde Pleistosen'den Holosene geçiş sırasında özellikle megafaunal türlerde birçok yok oluş olayı görülmüştür. Ancak, yok olma dalgası Pleistosen'in sonunda durmamış özellikle izole adalarda Holosen yok olmaları olarak devam etmiştir. Paleontologlar tarafından ortaya atılan hipotezlere göre yok olma olaylarının başlıca nedenleri olarak Orta-Geç Pleistosen ve Holosen sırasında dünyanın birçok bölgesine yapılan göçler, doğal iklim değişiklikleri ve insanlar tarafından yapılan avcılık faaliyetleri gösterilmektedir. Avcılığın diğer bir varyantı ise ikinci dereceden avlanmadır ve insan olmayan avcılardan kaynaklanan üstün rekabetten dolaylı gerçekleşen yok olmalar üzerine odaklanılmaktadır. Hastalıkların yayılması da olası bir neden olarak ele alınmaktadır.
Pakicetus, Erken Eosen'de Pakistan yakınlarında yaşamış, ilkel bir ikiyaşamlı cetacean cinsidir. Yaklaşık olarak kurt büyüklüğünde bir çift toynaklıydı. Muhtemelen suda veya yakınında yaşayan hayvanlarla, balıklarla ve böceklerle besleniyordu. Paleontologların büyük çoğunluğu, onu kara memelileri ile balinalar arasında bir geçiş türünü temsil eden en bazal balina olarak tanımlar.
Protocetus atavus, Orta Eosen'de Mısır'da yaşamış bir ilkel balina türüdür. Protocetus, ilk keşfedilen protocetiddi. Fosilleri Mısır, Kahire yakınlarında Orta Lütesiyen tetis denizinde, kireç taşında bulunan bir kafatasına ve bir dizi ilişkili omur ve kaburgaya dayanmaktadır.
Sphenacodon, Geç Karbonifer ve Erken Permiyen dönemlerinde yaklaşık 300 ila 280 milyon yıl önce yaşamış bir sinapsid cinsidir. Yakından ilişkili Dimetrodon gibi, Sphenacodon da Eupelycosauria ailesi olan Sphenacodontidae'nin etçil bir üyesiydi. Bununla birlikte, Sphenacodon'un sırtında, Dimetrodon'da bulunan uzun sırt yelkeni yerine, omurlarındaki bıçak benzeri kemiklerden oluşan alçak bir tepe vardı. Sphenacodon fosilleri, New Mexico ve ABD'deki Utah-Arizona sınır bölgesinden bilinmektedir.
Hyracodon, Eosen ila Oligosen dönemleri arasında yaşamış, soyu tükenmiş bir tek toynaklı cinsi.
Tapiroidea, modern tapiri içeren bir tek toynaklı üst ailesidir. Üst ailenin üyeleri, kısa, kavrayıcı burunları olan, kabaca domuz benzeri şekilli, küçükten büyüğe otobur memelilerdir. En yakın akrabaları, atlar ve gergedanlar da dahil olmak üzere diğer tek toynaklılardır. Taksonomik olarak, gergedan üst ailesi Rhinocerotoidea ile birlikte Ceratomorpha alt takımına yerleştirilirler. Tapiroidea'nın ilk üyeleri 55 milyon yıl önce Erken Eosen'de ortaya çıktı.
Sphenacodontoidea, Sphenacodontidae familyasını ve memelilerin dahil olduğu terapsitleri içeren bir sinapsit grubudur. Taksonun monofiletik bir grup olarak geçerliliği konusunda bilim insanları arasında genel bir fikir birliği yoktur.
Macrauchenia, Litopterna takımında büyük, uzun boyunlu ve uzun uzuvlu, üç parmaklı bir Güney Amerika toynaklısıydı. Cins, adını ailesine, Macraucheniidae veya "sağlam litopternlere" verir. Diğer litopternler gibi, litopternlerin yaklaşık 66 milyon yıl önce ayrıldığı tek toynaklılarla (Perissodactyla) en yakından ilişkilidir. Cinsin en eski fosilleri yaklaşık yedi milyon yıl önce Geç Miyosen'e aittir ve M. patachonica yaklaşık 20.000-10.000 yıl önce geç Pleistosen sırasında fosil kayıtlarından kaybolur. M. patachonica, ailenin son ve en iyi bilinen üyelerinden biridir ve esas olarak Arjantin'deki Luján Formasyonu'ndan bilinir, ancak güney Güney Amerika'daki yerleşim yerlerinden bilinir. Bir başka macraucheniid Xenorhinotherium cinsi, Geç Pleistosen sırasında kuzeydoğu Brezilya ve Venezuela'da mevcuttu. Tip örneği, Beagle'ın yolculuğu sırasında Charles Darwin tarafından keşfedildi. Hayatta, Macrauchenia, iki takson yakından ilişkili olmasa da, hörgüçsüz bir deveye benzemiş olabilir. Şu anda Güney Amerika'da bulunan çeşitli ortamlardaki bitkilerle beslendi. Tanımlanan türler arasında M. patachonica ve M. ullomensis geçerli kabul edilir; M. boliviensis bir nomen dubium olarak kabul edilir; ve M. antiqua Promacrauchenia cinsine taşınmıştır.
Astrapotherium, küçük bir file veya büyük bir tapire belli belirsiz benzeyen, soyu tükenmiş bir Güney Amerika memelisidir. Bununla birlikte, filler veya tapirlerle ilişkili değildi, bunun yerine soyu tükenmiş diğer Güney Amerika toynaklılarıyla ilişkiliydi. Fosilleri Erken Miyosen'den Orta Miyosen'e tarihlendirilmiştir. A. magnus türü fosil kalıntıları Arjantin'deki Santa Cruz Formasyonu'nda bulunmuştur. Arjantin ve Şili'deki Deseado, Sarmiento ve Aisol Formasyonlarında başka fosiller de bulunmuştur.
Boynuzlu sincaplar, soyu tükenmiş kemirici familyası Mylagaulidae'nin bir üyesi olan Ceratogaulus cinsinden soyu tükenmiş kemiricilerdir. Ceratogaulus, bilinen tek boynuzlu kemirici cinsidir ve en küçük boynuzlu memelidir. Ceratogaulus, geç Miyosen'den erken Pliyosen dönemlerine kadar yaşadı.
Patagopteryx, Arjantin'in kuzeybatı Patagonya'daki Sierra Barrosa'da 80 myö civarında Geç Kretase döneminde yaşamış soyu tükenmiş monotipik bir patagopterygiform cinsidir. Yaklaşık bir tavuk büyüklüğündeydi, ikincil uçuşsuzluğun bilinen en eski kesin örneğidir: iskeleti, Patagopteryx'in atalarının uçan kuşlar olduğuna dair açık işaretler göstermektedir.