İçeriğe atla

Paleologos Hanedanı

Paleologos Hanedanı
Παλαιολόγος
ÜlkeBizans İmparatorluğu
Osmanlı İmparatorluğu
Kuruluş11. yüzyıl
1259 (1259'da imparatorluk ailesi oldu)
KurucuNikiforos Paleologos (hanedan kurucusu)
VIII. Mihail (ilk imparator)
Son hükümdarXI. Konstantinos (son imparator)
Thomas Paleologos & Dimitrios Paleologos (Mora)
Unvan(lar)


Paleologos veya Palologoz Hanedanı (Yunanca: Παλαιολόγος Palaiologos), 1259-1453 arasında hüküm sürmüş Bizans hanedanı.

Hakkında

Bizans kaynaklarında Paleologos Hanedanı, kökleri eski çağlara kadar uzanan soylu bir aile olarak sunulursa da bilinen ilk Paleologos, VII. Mihail döneminde (1071-1078 arası hükümdar) Mezopotamya'nın Stratigos'u Nikiforos Paleologos'tur. Onun oğlu Georgios ise I. Aleksios'un (1081-1118 arası hükümdar) başarılı bir komutanı idi. 12. yüzyılda da Paleologosların çoğunluğunun, başarılı generaller olarak görülür. Aralarında sivil görevlere yükselmiş bir aile üyesi bilinmemektedir. Hemen hepsi zengin toprak sahipleri olan Paleologoslar, diğer soylu aileler Komninoslar, Angeloslar ve Dukaslarla akrabaydılar. Bunlardan, III. Aleksios'un (hd 1195-1203) kızı Eirene ile evlenen Aleksios Paleologos'a, 1200'de Konstantinopolis'te çıkan bir isyanı bastırdıktan sonra taht üzerinde vesayet hakkı verilmişti.

Paleologoslar devletteki bu ayrıcalıklı konumlarını 1204'te Konstantinopolis'te kurulan Latin İmparatorluğu'ndan sonra da devam ettirdiler. Aleksios Paleologos'un oğlu Andronikos "Megas Domestikos" (eyalet ordularının kumandanı) unvanını taşıyordu. Onun oğlu ise, Nikea'da (günümüzde İznik) hüküm süren meşru imparator IV. İoannis'in çocuk yaşta olmasından yararlanarak VIII. Mihail adıyla 1259'da imparatorluğunu ilan etti ve Paleologos Hanedanı'nı kurdu.

VIII. Mihail'in 1261'de Konstantinopolis'teki Latin işgaline son vererek Bizans İmparatorluğu'nu yeniden kurmasını takiben, Paleologos ailesinin üyeleri imparatorluğun dört bir yanına yayıldılar ve yüksek görevleri işgal ettiler. 1347'ye kadar kesintisiz süren Paleologos iktidarı söz konusu tarihte Kantakuzinos ailesinden "megas domestikos" İoannis'in tahtı gasp etmesi ile bir süre kesintiye uğradıysa da 1354'te VI. İoannis Kantakuzinos'un safdışı edilmesiyle hanedan sürdü fakat iktidar kavgası aile içinde devam etti. 1376-1379 arasında V. İoannis'in oğlu Andronikos (IV), 1390'da ise Andronikos'un oğlu İoannis (VII) tahtı gasp ettiler, fakat her iki sorun da bazı tavizler verilerek aile içinde halledildi.

Paleologos Hanedanı'nın Peleponnes'te hüküm süren kolu ise bağımsız davranmasına karşın hanedana sadakatini korudu. VIII. İoannis'in çocuksuz olarak ölümü üzerine yerine geçen kardeşi Mora Despotu Konstantinos bu koldan geliyordu. Konstantinos'un Mora'dan gelerek tahtı ele geçirmesi, kardeşinin muhalefeti ile karşılaştığı için yaklaşık iki ay imparatorluk sahipsiz kalmıştır. Konstantinos'un 1453'te Konstantinopolis'i kuşatan Osmanlılara karşı savaşırken ölmesiyle Paleologos Hanedanı'nın iktidarı sona erdi, fakat İoannis'in kardeşleri Dimitrios ve Thomas ise 1460'ta II. Mehmed'in (Fatih) Yunanistan'ı fethetmesine dek bu topraklarda hüküm sürmeye devam ettiler. Son Mora Despotu Thomas 1465'te Roma'da ölürken, kızı Zoi (Sofia) Palaiologina 1472'de Rus Prensi III. İvan ile evlenmiş, oğlu Manuel ise İstanbul'a yerleşerek Müslümanlığı kabul etmişti. II. Andronikos'un oğlu Teodoros'un Montferratlı Argentina Spinola ile evlenmesiyle hanedanın bir başka kolu da 1305-1533 arasında Monferrato markiliğini elinde tuttu.

Makale serilerinden
Bizans İmparatorluğu tarihi
Territorial development of the Byzantine Empire (330–1453)
Territorial development of the Byzantine Empire (330–1453)
Öncül
Erken dönem (330–717)
Orta dönem (717–1204)
Geç dönem (1204–1453)
Konu olarak
Sanat Yönetim
Ekonomi Ordu
Donanma

Paleologos Hanedanı dönemi, VIII. Mihail'in başlattığı geçici bir canlanma döneminden sonra Bizans İmparatorluğunun giderek zayıfladığı, küçük feodal beylikler halinde parçalandığı ve nihayet Osmanlılar karşısında yok olduğu dönemdir. Bizans toprak düzeninin temelini oluşturan "pranoia" (büyük çiftlikler) sistemi yozlaşarak, yerine "paroikoi" sistemi (yarı özgür köylülüğe dayalı bir sistem) geçmeye başladı. Buna bağlı olarak vergilerin düzenli toplanması güçleşti ve Bizans sikkesi İperpiron, Batılı paralar karşısında değer kaybetmeye devam etti, devlet hazinesi ve dolayısıyla ordu zayıflamaya başladı. Bu dönemde, devlet ve imparator gücünü sürekli kaybederken buna karşılık kilise kurumu iktidarını pekiştiriyordu.

Palaigoslar döneminde Bizans ordusu büyük ölçüde yabancı paralı askerlerde (Alanlar, Sırplar, Bulgarlar, Katalanlar, Türkler, İtalyanlar ve Almanlar), donanması da Venedikliler ve Cenevizlilerden oluşuyordu. Aynı zamanda İtalyan şehir devletlerinin Konstantinopolis'teki ticari ayrıcalıkları ve etkinlikleri giderek arttı ve neredeyse devlet içinde devlet haline geldiler (Latinler).

13. yüzyılın ortalarından itibaren Anadolu'yu tehdit eden Moğol ve Türk akınları, Balkanlar'da Bulgarlar ve Sırpların ilerlemesi, başkentin çevresindeki dirliklerin de zayıflaması ile doğrudan Konstantinopolis'i tehdit eder hale gelmişti. Artan Osmanlı tehlikesine karşı sürekli Batı ile ittifak yapmaya çalışan Palaigoslar, kiliselerin birleşmesi politikalarını desteklerken, Batılı prens ve prensesler yaptıkları evlilikler aracılığı ile askeri yardım sağlamaya çalıştılar. II. Andronikos önce Macar prensesi Anna, sonra da Montferratlı Yolanda ile, III. Andronikos önce Braunschweig'li Adelheid sonra da Savoylu Anna ile, II. Andronikos'un oğlu Teodoros Montferratlı Argentina Spinola ile bu amaçlarla evlendiler. Palaigos Hanedanı'ndan pek çok üye ayrıca Sırp, Bulgar, Ermeni, Norman, Trebizondlu (Trabzon) ve Epiruslu (Yunanistan'da) soylularla da evlenmişler, fakat tüm bu girişimler Bizans İmparatorluğu'nu ayakta tutmaya yetmemiştir.

Askeri, siyasal ve ekonomik başarısızlıklara karşılık, Paleologoslar dönemi kültürel ve bilimsel açıdan zengin bir dönemdir. Konstantinopolis Akademisi'nde sonradan Rönesans hareketini de etkileyecek çok sayıda felsefeci, tarihçi, yazar, şair ve bilim insanı yetiştirmiştir. Tarihçiler Georgios Pahimeres, Nikiforos Grigoras, Laonikos Halkokondiles, Mihail Dukas, Georgios Sfrantzes, Mihail Kritobulos, Demetrios Kidones, Prohoros Kidones, Aleksios Makrembolites ve Pseudo Kodinos, bilim adamları Teodoros Metohites, Georgios Akropolites, Nikiforos Blemmides ve Georgios Kiprios; felsefeciler Gemistos Plethon ve Nikiforos Humnos; filolog Tomas Magistros; şairler Manuel Holobolos ve Manuel Files, ilahiyatçılar Gregorios Sinaites, Gregorios Palamas, Gregorios Akindinos, İoannes Eugenikos, Markos Eugenikos ve İoannes Bessarion; hukukçular Konstantinos Harmenopulos ve Matteos Blastares bu canlı ve verimli kültür yaşamına işaret etmektedirler.

Hanedan üyesi imparatorlar

Paleologos döneminde hanedan dışından gelerek tahtı ele geçiren tek imparator VI. İoannis'tur (hd 1347-1354). Ancak o da V. İoannis'in kızıyla evlenerek hanedana akraba olmuştu.

Kaynakça

  • J. C. Cheynet-J. F. Vanier, Études prosopographiques, Paris, 1986, s. 123-187
  • A. Th. Papadopulos, Versuch einer Genealogie der Palaiologen, 1259-1453, Amsterdam, 1962
  • Nicol, Donald M. (1993). The Last Centuries of Byzantium, 1261–1453 (İngilizce) (İkinci bas.). Londra: Rupert Hart-Davis Ltd. ISBN 0-246-10559-3. 
  • Georgiy Ostrogorskiy, Bizans, 433-527
  • Şerif Baştav, Bizans İmparatorluğu Tarihi, Son Devir, 1261-1461, Ankara, 1989
  • A. E. Laiu-Thomadakis, Peasant Society in the Late Byzantine Empire, Princeton, 1977
  • The Twilight of Byzantium, (yay. haz. S. Curcic-V. Mouriki), Princeton, 1991
  • Art et Société à Byzance sous les Paléologues, Venedik, 1971
  • I. Sevcenko, Society and Intellectual Life ın the Late Byzantium, Londra, 1981
  • The Palaelogan Renaissance, Renaissance Before the Renaissance (yay. haz. Warren Treadgold), Stanford, 1984, s. 194-223
  • Ayşe Hür, Dünden Bugüne İstnbul Ansiklopedisi, c. 6, s. 207, İstanbul, 1994

Diğer kaynaklar

  • Damiani, Roberto (27 Kasım 2012). "Teodoro Paleologo Greco". Condottieri di ventura (İtalyanca). Erişim tarihi: 17 Haziran 2020. 
  • "Manuel II Palaeologus". Encyclopaedia Britannica. Erişim tarihi: 18 Haziran 2020. 
  • "Palaiologos". Forebears. Erişim tarihi: 18 Haziran 2020. 
  • "Palaiologou". Forebears. Erişim tarihi: 18 Haziran 2020. 
  •  
  • "Paleologos". Forebears. Erişim tarihi: 18 Haziran 2020. 
  • "Palaeologan Dynasty (1259–1453)". Encyclopaedia of the Hellenic World. Asia Minor: Foundation of the Hellenic World. 2008. Erişim tarihi: 17 Haziran 2020. 
  • "The Palaiologos family". Genealogy.eu. Erişim tarihi: 18 Haziran 2020. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">XI. Konstantinos</span> Son Bizans imparatoru

XI. Konstantinos Paleologos veya Dragaš Paleologos, 1449'dan 1453'te Konstantinopolis'in Düşüşü sırasında savaşta ölümüne kadar hüküm süren son Bizans imparatorudur. Konstantin'in ölümü, kökeni Büyük Konstantin'in 330 yılında Roma İmparatorluğu'nun yeni başkenti olarak Konstantinopolis'i kurmasına dayanan Doğu Roma İmparatorluğu'nun kesin sonu oldu.

<span class="mw-page-title-main">VIII. Mihail</span>

VIII. Mihail Paleologos, 1259-1282 arasında Bizans İmparatorluğu'nu yönetmiştir. VIII. Mihail, 1453'te Osmanlı Devleti tarafından İstanbul'un Fethi'ne kadar, Bizans İmparatorluğu'nda hükmünü sürdüren, Paleologos Hanedanı'nın kurucusu olmuştur. 1261'de Konstantinopolis şehrini Dördüncü Haçlı Seferi sonucu kurulan Latin İmparatorluğu elinden almış ve İznik İmparatorluğu'nu değiştirerek Bizans İmparatorluğu'nu yeniden kurmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Dukas Hanedanı</span>

Dukas veya Dükas Hanedanı Bizans İmparatorluğu'nu 1059-1081 yılları arası yönetmiş ve tarihin çeşitli dönemlerinde var olmuş bir hanedan.

<span class="mw-page-title-main">II. Andronikos</span> 1282 - 1328 yılları arası Bizans İmparatoru

II. Andronikos Paleologos, 1282–1328 arasında hüküm sürmüş Bizans imparatoru. II. Andronikos, VIII. Mihail ve Theodora Palaiologina'in en büyük yaşayan oğludur ve III. İoannis'in büyük yeğenidir. 1261'de Konstantinopolis Latinlerden tekrar geri alındıktan sonra Bizans İmparatoru olan babası VIII. Mihail'in taç giyme töreninde ortak imparator olarak ilan edilmiş; 1272'de taç giyme töreni yapılmış ve ancak 1282'de babasının ölümü üzerine tek imparator olabilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">II. Theodoros</span> Romalıların imparatoru ve otokratı

II. Theodoros Laskaris veya II. Theodoros Dukas Laskaris 1254–1258 yılları arasında İznik İmparatorluğu imparatoru olmuştur. II. Theodoros Laskaris İznik İmparatoru olan III. İoannis ile İrini Laskarina'nin tek oğluydu. Annesi İrini Laskarina, ilk İznik İmparatoru I. Theodoros ile Bizans İmparatoru III. Aleksios'un kızı Anna Angelina'nin kızıydı.

<span class="mw-page-title-main">III. Nikiforos</span>

III. Nikiforos Botaneiates, 1078 ile 1081 arasında Bizans imparatoru. Tanınmış bir general olarak tahtı bir darbe ile eline geçirmiş ve üç yıllık bir saltanattan sonra, bir başka darbe ile imparatorluktan indirilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">VII. Mihail</span>

VII. Mihail Dukas, Bizans imparatoru 1071-1078. VII. Mihail, X. Konstantinos Doukas ile Eudokia Makrembolitissa'nın büyük oğullarıdır. Malazgirt'deki yenilginin ardından Bizans İmparatorluğu'nun başına geçti. Tahta geçtiğinde artık Bizans en güçlü Hristiyan devleti olma vasfını yitirmiş ve bir çöküş dönemine girmişti. Hükümdarlığı sırasında enflasyon dolayısıyla Bizans parası değer kaybettiği için Parapinakēs, "dörtte-bir eksik" namı ile anılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">İrini Dukena</span>

İrini Dukaina ya da Ducaena Bizans İmparatoru I. Aleksios'un karısı ve İmparator II. İoannis ve Anna Komnini'nin annesidir.

Andronikos Dukas veya Dükas, Bizanslı protovestiarios ve protoproedros.

<span class="mw-page-title-main">Eudokia Makrembolitissa</span>

Eudokia Makrembolitissa Bizans İmparatoru X. Konstantinos'un ikinci karısı. 1067 yılında onun ölümünden sonra Romen Diyojen'in karısı olmuştur. Ayrıca Konstantinopolis Patriği I. Mihail Kirularios'un yeğenidir.

İoannis Dukas ya da Yannis Dükas, Paflagonyalı asil olan ve Moesia Superior Thema'sı valisi olan Andronikos Dukas'ın oğlu, Bizans İmparatoru X. Konstantinos'un kardeşidir. İoannis Dukas, İmparator I. Aleksios'un karısı İrini Dukena'nın baba tarafından büyük babasıdır.

Aleksios Komninos Strategopulos, Bizans İmparatoru VIII. Mihail döneminde Megas Domestikos ve Sezar rütbelerine yükselmiş bir generaldir. Aristokrat kökenlidir, 1250'li yılların başlarında zaten ileri yaşlarda olduğu kaynaklarda görülür, Epir'e karşı İznik İmparatorluğu'nun ordularına liderlik etmiştir. Gözden düştükten ve II. Theodoros tarafından hapsedildikten sonra Strategopulos, Mihail Paleologos'un etrafındaki aristokratların tarafını tutmuştur. 1258'de II. Theodoros'un ölümünden sonra Mihail Paleologos'un tahta geçmesini desteklemiştir. Pelagonia seferine 1259 yılında katılmıştır, Epir'i ele geçirmeye devam etmiş, ancak kazanımları ertesi yıl kaybedilmiş ve Epirliler tarafından esir alınmıştır. Birkaç ay sonra serbest bırakılmış, Konstantinopolis'in Latinlerden Temmuz 1261 tarihinde beklenmedik şekilde yeniden alınmasında liderlik etmiş böylece Bizans İmparatorluğu yeniden kurulmuştur. Ertesi yıl Epirliler tarafından tekrar esir alınmış ve serbest kalmadan önce İtalya'da birkaç yıl esir kalmıştır. Kamu hizmetlerinden emekli olmuş ve 1270'li yılların başında ölmüştür.

Georgios Mouzalon, II. Theodoros döneminde İznik İmparatorluğu'nun yüksek kademeli yöneticisi. Theodoros'un çocukluk arkadaşı olarak, Teodor'un iktidara gelmesi ile yüksek mevkilere gelmiştir. Bu, Theodoros'un politikalarına kızarak yeksenat bir muhalefete dönüşmüş aristokrakların büyük tepkisine neden oldu. 1258 yılında, Theodoros'un oğlu IV. İoannis'in, Patrik I. Arsenius ile taht naibi oldu. Ancak Theodoros'un ölümünden birkaç gün sonra, ileride imparator olacak VIII. Mihail'un liderliğinde aristokratların kurduğu bir komplo ile askerler tarafından suikast sonucu öldürülmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Bizans isyan ve iç savaşları listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Doğu Roma ya da Bizans İmparatorluğu (330-1453) tarihi boyunca gerçekleşmiş iç savaş ya da diğer iç huzursuzlukların listesidir. Tanım, Bizans İmparatorluğu sınırları içerisinde en az bir muhalefet liderinin iktidara karşı gerçekleştirdiği herhangi bir ihtilaftır. Harici ihtilaflar için, Bizans savaşları listesine bakınız.

<span class="mw-page-title-main">IV. İoannis</span>

IV. İoannis Laskaris. İznik imparatoru, II. Theodoros ile Bulgar Prensesi Eleni Asenina'nın oğludur.

Nikiforos Paleologos 11. yüzyıl Bizanslı general.

Andronikos Paleologos ya da Andronicus Palaeologus şu anlamlara gelebilir:

<span class="mw-page-title-main">Konstantinos (VII. Mihail'in oğlu)</span> Bizans İmparatoru

Konstantinos Dukas ya da Ducas, yak. 1074 ile 1078 ve 1081 ile 1087 yılları arasında Bizans ortak imparatoru. Bizans imparatoru VII. Mihail ile Gürcü karısı Maria Bagrationi'nin oğludur.

<span class="mw-page-title-main">Konstantinos Paleologos (VIII. Mihail'in oğlu)</span> Bizans İmparatoru VIII. Mihailin oğlu

Konstantinos Paleologos Paleologos Hanedanı'ndan Bizanslı prens. Ayrıca Sırplar ve Türklere karşı savaşlarda general olarak hizmet etmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Bizans İmparatorluğu'nun gerilemesi</span>

Bizans İmparatorluğu, 7. yüzyılın İslam'ın yayılışı sırasında büyük kayıplar da dahil olmak üzere, yaklaşık bin yıl boyunca birkaç büyüme ve bozulma döngüsü yaşadı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.