Palas Tuzla Gölü
| Tuzla Gölü | |
|---|---|
 | |
| Havza | |
| Konum | Sarıoğlan, Kayseri, Türkiye |
| Koordinatlar | 39°1′17″K 35°48′54″D / 39.02139°K 35.81500°D |
| Genel bilgiler | |
| Akarsu (gelen) | Değirmen Dere |
| Akarsu (giden) | Kapalı havza |
| Göl türü | Tuz gölü |
| Uzunluk | 8 km (5,0 mi) |
| Genişlik | 4 km (2,5 mi) |
| Yüzölçümü | 23,5 km2 (9,1 sq mi) |
| En derin noktası | 2 m (6,6 ft) |
| Yüzey rakımı | 1.131 m (3.711 ft) |
| Wikimedia Commons | |
  Palas Tuzla Gölü (Türkiye) | |
Palas Tuzla Gölü, Kayseri ili, Sarıoğlan ilçe sınırlarında bulunan tektonik oluşumlu tuzlu göldür. Yüzey rakımı 1131 m, uzunluğu 8 km, genişliği 8 km, alanı 23,5 km2'dir. Faylar ile çevrelenen, kapalı havza özellikli Palas Ovası'nın en alçak alanıdır[1].
Genel özellikleri
Türkiye'de fazlaca bulunan tuzlu göllerden ayırmak için yakınındaki Palas köyünün adı ile anılır. İnsanların olumsuz etkilerinden ve çevre şartlarından kısmen kurtulmayı başaran tek tuzlu göldür. Palas Ovası'nda bulunan gölün Kayseri'ye uzaklık mesafesi ise 40 km'dir. ‘’Önemli Doğa Alanı’' olan Palas Tuzla Gölü, 1993 yılında 1. derece doğal sit alanı ilan edildi.[2]
Sığ olan göl, yağışlar ile kışın genişlemekte, buharlaşma ile yazın daralmaktadır. Gölün çekildiği alanlarda biriken tuz ve kum rüzgar erozyonuna uğramaktadır. Tuzla Gölü Havzası, GD–KB doğrultusunda uzunluğu 30 km, genişliği 16 km, alanı 455 km2dir. Çevresi Göztepe, Kırkız, Elmalı Dağı ve ışıl Tepesi tarafından çevrilidir. Gölün batısından, Ömerhacılı köyü yakınlarında Kızılırmak'a uzaklığı 2,2 km'dir.
Hidrografya
Tuzla Gölü Havzası'nda yeraltı suları, mevsimlik ve sürekli akarsular, bir miktar kaynak suları bulunur. Akarsu ağı gelişmemiştir. Havzanın doğusundan doğup göle dökülen Değirmen Dere önemlidir. Kapalı havzada ayrıca Soğukpınar, Yertaşpınar, Başpınar ve Körpınar dereleri bulunur. Dağların havza çukuruna bakan yamaçlarında bazı kısa boylu, geçici akarsular bulunur: Fındıklı Dere, Çataldere, Göğ Dere, Eğri Dere, kuru dere, Dibiçıkmaz Dere, Lale Dere, Gök Dere, Kevker Dere, bunlardan bazılarıdır. Göl akarsular, yağmur ve kar suları, kaynaklar ile beslenir[1].
Tuzla Gölü seviyesinde genel bir düşüş görülmektedir. Seviye 1985'ten önce 1132 m'den yüksekte iken, zamanımızda 1131 m'yi geçememektedir. Göl çevresi yıllık yağışı 300 mm'den azdır. 1975 yılında yıllık ortalama sıcaklık 9,79 °C iken 20115'te 11,75 °C'ye çıkmış, 2020'de 12–12,5 °C, 2025'te ise 12,5 °C'nin üzerinde olacağı tahmin edilmektedir. Göl alanı 1975'ten itibaren küçülmektedir. Uydu ölçümlerine göre yağışlı dönemlerde; 1975'te 32,8 km², 2015'te 21,76 km², kurak dönemde, 1975'te 28,5 km², 2015'te 12,76 km²'dir[1].
Gölün su kaybetmesinin sebepleri arasında; sıcaklıkların artması, yağışların azalması, tarımsal sulamada kullanılan derelerin göle ulaşamaması ve yeraltı sularının fazla kullanılması, bulunmaktadır[1]. Yanlış arazi kullanımı ve küresel ısınma ile birlikte iklim yarı kuraktan, kurak iklime doğru evrilmiş, hassas denge bozulmuş ve çölleşme belirmeye başlamıştır.[3]
Tarihçe
Göl ve çevresi MÖ 2. bin yılının başından günümüze kadar Hititler, Dulkadiroğulları ve Osmanlı Devleti gibi birçok devlet ve beyliğin yerleşim alanı olmuş, ticaret ve göç yollarının önemli kesişim noktalarından biri olmuştur. Göl ve çevresi tarihi ipek yolunun da üzerinde bulunmaktadır. O dönemde ticaret için Sultanhanı gibi birçok han bulunmaktadır.
Canlı hayatı
Kayseri, Asya, Avrupa ve Afrika kıtalarından göç eden kuşların göç yollarının bileşme noktasıdır. Ayrıca Kayseri, önemli sulak alanlar olan Palas Tuzla Gölü, Hürmetçi ve Sultan sazlığına sahiptir. Doğal bitkiler tahrip olmuş, ancak tuzcul bitkiler çalı ve otlar ile suya yakın alanlarda küçük ağaç grupları bulunur.
Çeşitli ekosistemlerin bir arada bulunup kaynaşmasıyla Palas Tuzla Gölü zengin bir biyolojik çeşitliliğe sahiptir. IUCN ve Türkiye Kuşları Kırmızı Listelerine göre nesli tükenmek tehdidi altında bulunan bazıları göç döneminde burada görülmekte bazıları da burada üremektedir. Bu kuşlar aşağıda sıralanmıştır;
- Toy (Otis tarda)
- Büyük cılıbıt (Charadrius leshenaultii)
- Akça cılıbıt (Charadrius alexandrinus)
- Angıt (Tadorna ferruginea)
- Mahmuzlu kızkuşu (Hoplopterus spinosus)
- Küçük kerkenez (Falco naumanni)
Bölgeye endemik bitki türleri de bulunmaktadır. Bunun yanında bölgedeki diğer bitki türleri şunlardır:
- Işıl lalesi (TuIipa Boiss.)
- lyrica (Baker) [[Marais}]]
- Elymus elongatus (Host) Runemark (Dünya' da sadece Sultansazlığı' nda ve Palas Tuzla Gölü' nde bulunmaktadır)
Bölgede bulunan önemli yabani memeli hayvanlar:
- Alaca kokarca (Vormela peregusna)
- Arap tavşanı (Allactaga williamsi)
- Gelengi (Spermophilus xanthoprymnus)
- Tilki (Vulpes vulpes)
- Kurt (Canis lupus)
Kullanım
Bazı hastalıklara iyi geldiği düşünülen göl kıyısında çamur banyosu yapılmaktadır.[4] Yazın geri çekilen göl geride tuz tabakası bırakmaktadır. Yöre halkı gölden tuz çıkarmaktadır. Bu tuz çıkarımı kuşların habitatına zarar vermektedir. Tarımsal ve evsel atıklar göle ulaşmaktadır. Doğal bitki örtüsü bozulmakta, aşırı otlatma yapılmaktadır. Sivas–Kayseri yolu göle 7–8 km yakınından geçmektedir, kuşların konakladığı bu alandan daha uzakta olmalıdır.[3]
Ayrıca bakınız
- Oluşumlarına göre Türkiye'nin gölleri listesi
- Türkiye'deki göller
Kaynakça
- ^ a b c d ÖZLÜ, Tamer; GÜNDÜZ, Sercan (2018). "TUZLA GÖLÜ'NÜN (KAYSERİ) HİDROGRAFİK ÖZELLİKLERİ VE 1975-2015 YILLARI ARASINDA YAŞANAN SEVİYE DEĞİŞMELERİ". Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 13 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2020.
- ^ "Palas Gölü". dogadernegi.org. 23 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2020.
- ^ a b Özlü, Tamer vd. (2017). "Tuzla Gölü Havzası'nın (Kayseri) Uygulamalı Jeomorfolojisi". Studies Of The Ottoman Domain. 24 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2015.
- ^ "Tuzla Gölü'nün Şifalı Çamuru Pazarlanacak". haberler.com. 2 Ocak 2015. 3 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2020.
