İçeriğe atla

Palaestina Prima

Provincia Palaestina Prima
Dioecesis Orientis (Doğu Piskoposluğu) (Bizans İmparatorluğu) Eyaleti

390–636
Levant harita üzerinde
Levant harita üzerinde
5. yüzyılda Bizans Eyaletleri
MerkezCaesarea Maritima
TarihGeç Antik Çağ
 - Roma İmparatorluğu'nun bölünmesi 390
 - Samiri isyanları 484–572
 - Pers istilası ve Yahudi isyanı614–628
 - Müslümanların Suriye'yi fethi636
Bugün parçası
  • Filistin Devleti
  • İsrail

Palæstina Prima ya da Palaestina I, 390'dan[1] 7 yüzyıla kadar bir Bizans eyaleti idi. 614 yılında Sasani İmparatorluğu tarafından ele geçirildi ancak 636 yılında Müslümanların Suriye'yi fethi ile nihai kaybından önce 628 yılında tekrar geri alındı.

Tarih

634-639 yılları arası Râşidîn Halifeliği'nin Levant'ı fethinin detay haritası.

Bölge, İsauria, Kilikya, Kıbrıs (536'ya kadar), Euphratensis, Mezopotamya, Osroene, Phoenice ve Arabia Petraea vilayetleriyle birlikte Dioecesis Orientis'in (Doğu Piskoposluğu) bir parçası olarak geç Roma İmparatorluğu döneminde örgütlendi. Bizans döneminde, yeni bir alt bölüm, Kilikya bölgesini Cilicia Prima'ya, Kilikya Secunda'ya, 6. yüzyılda Suriye Palaiestina Suriye Prima, Suriye Salutaris, Phoenice Lebanensis, Palaestina Prima, Palaestina Secunda ve nihayetinde Palaestina Salutaris olarak ayrıldı.

Hristiyan egemenliğine rağmen, 4. ve 5. yüzyıllar boyunca Samiriler, yavaş yavaş bir dizi açık isyan halinde Samaria'nın yüksek yerlerinde bir yarı-özerklik geliştirdiler. Bu dönemde dört büyük Samiri isyanı, Samiri cemaatinin yakın bir yok oluşuna ve önemli Hristiyan kayıplara neden oldu. 6. yüzyılın sonlarında, Bizanslılar ve Hristiyan Gassani müttefikleri mücadelede belirgin bir üstünlük sağladı.

614 yılında, Palaestina Prima ve Palaestina Secunda, ortak bir Sasani ve Yahudi ordusu tarafından fethedildi. Olay, Hristiyan toplumunu şok etti, çünkü kiliselerinin çoğu yok edildi ve Gerçek Haç Persler tarafından Tizpon'a götürüldü. Pers askerlerinin çekilmesi ve müteakiben yerel Yahudi asilerin teslimini takiben, bölge Bizans tarafından 628'de yeniden ilhak edildi.[2]

Tekrar 636'da Müslümanların Suriye'yi fethi sırasında eyaletin Bizans kontrolü geri döndürülemez bir şekilde kaybedildi.

Nüfus

Palaestina Prima eyaleti, Yunan ve Roma Hristiyanları en büyük demografik gruplardan birini oluşturan, Karışık bir Yunanca ve Aramice konuşan nüfusa sahiptir. Samiriler, Samaria'nın yüksek yerlerinin çoğunu dolduran ve 4. ve 5. yüzyılda bir milyona yaklaşan nüfuslarıyla ikinci hakim gruptu. Yahudileri, Hristiyan Gassaniler ve Nebatiler azınlık olarak vardılar. Yahudiler komşu Palaestina Secunda (Celile) çoğunluğunu oluştururken, Gassaniler ve Nebatiler Arap çölünün güney ve doğusunda yaşıyorlardı. Bununla birlikte, Romalılar ile savaşlardan sonra Babil'e sürülen, Antik Çağ öncesi Yahudilerin çoğu, Farisi Babil Talmudu'nun kurulmasına yol açtılar.

Zamana bağlı olarak, önemli bir Roma ya da Pers ordusunun varlığı not edilebilir.

Din

Bizans döneminde Palestina Prima yavaş yavaş Hristiyanlığın merkezi haline geldi ve Yakın Doğu ve Güney Avrupa'dan çok sayıda keşiş ve din bilginleri kendisine çekti ve önceki Roma ve Helen kültürlerini terk etti. Aryanizm ve diğer Hristiyanlık biçimleri de kendilerini düşmanca bir ortamda buldular.

Musa dininin varyantları, 4. yüzyıldan 6. yüzyıla kadar Samiri ve Yahudi etnik kökenli toplulukları tarafından uygulanmaya devam edildi. Bununla birlikte, Samiri ve Yahudi nüfusların savaş yoluyla ve dönüşümle 6. ve 7. yüzyıllarda gerilemesi ile dinin etkisi de azalmıştır. Geç Bizans döneminde daha az sinagoga rastlandı ve şiddet olayları ile birçoğu yok edildi. El Halil şehri son kalan Yahudi şehirlerinden biri olmakta dikkat çekmektedir (Patriklerin Mağarası kilise haline getirilmiş olsa da).

Ayrıca bakınız

Kaynakça

Özel
  1. ^ Lehmann, Clayton Miles (Yaz 1998). "Palestine: History: 135–337: Syria Palaestina and the Tetrarchy". The On-line Encyclopedia of the Roman Provinces. University of South Dakota. 11 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2014. 
  2. ^ Geoffrey Greatrex, Samuel N. C. Lieu (2002), The Roman Eastern Frontier and the Persian Wars: AD 363-628, p. 196.
Genel

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Filistin</span> Vikimedya anlam ayrımı sayfası

Filistin, sıklıkla şu tanımları ifade eder:

<span class="mw-page-title-main">Gassânîler</span> Helenleşmiş Hristiyan Arap Krallığı (MS 220-638)

Gassânîler, 200-636 yılları arasında Suriye'de hüküm sürmüş Monofizit Hristiyan Arap devleti.

<span class="mw-page-title-main">Yahudiye (eyalet)</span>

Yahudiye Eyaleti, Yahudiye, Samarya ve Edom bölgelerinin tümüne yayılmış ve Yahudilerin yaşadığı bir Roma eyaletiydi. Adını Herod Archelaus'un Yahudiye Tetrarşisinden almıştır, ancak bu Roma eyaleti çok daha geniş bir bölgeyi kapsıyordu. "Yahudiye" ismi, MÖ 6'ncı yüzyıldaki Yehuda Krallığı'ndan gelmiştir. Yahudilerin, bağımsızlık uğruna Romalılara karşı gerçekleştirdikleri Bar Kohba İsyanı'nından sonra ismi "Suriye Filistini" olarak değiştirildi.

<span class="mw-page-title-main">Suriye (eyalet)</span> Roma eyaleti

Suriye, MÖ 64 yılında Pompeius tarafından fethedilen Roma eyaleti. 637 yılında Müslümanlar tarafından fethedilene kadar yaklaşık yedi yüzyıl boyunca Roma (Bizans) egemenliğinde kalmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Kilikya (eyalet)</span>

Kilikya, Antik Cilicia Trachea ve Cilicia Pedias toprakları üzerinde, Tarsus başkent olacak şekilde düzenlenen antik Roma eyaleti.

<span class="mw-page-title-main">Arap-Bizans savaşları</span> 7. yüzyıl ile 11. yüzyıl arasında savaşlar serisi

Arap-Bizans savaşları, 7. yüzyıldan 11. yüzyıla kadar Müslüman Araplar ile Bizans İmparatorluğu arasında yapılan savaşlardır. Çatışmalar, 7. yüzyılda İslam peygamberi Muhammed'in, Raşidun ve Emevi halifelerinin ilk Müslüman fetihleri sırasında başladı ve halefleri tarafından 11. yüzyılın ortalarına kadar devam etti.

<span class="mw-page-title-main">Herakleios Hanedanı</span>

Herakleios (Heraklius) Hanedanı, 610-717 arasında Bizans İmparatorluğu'nu yöneten hanedan. Hanedanın kurucusu Herakleios 610-641 arasında başta kaldı. Herakleios Hanedanı ile Bizans İmparatorluğu Doğulaşmaya başladı ve Batı'dan kopuşta önemli bir evre başladı. Kimi müellife göre Doğu Roma'nın gerçek başlangıcı bu hanedan ile oldu. Latince yerine Grekçe'nin resmi dil olması ve Ortodoksluğun yükselmesi Batı'dan kopuşta başat nedenlerdi.

<span class="mw-page-title-main">Kilikya</span> Anadoluda Toros dağlarıyla çevrili alanı kapsayan antik bölge

Kilikya, Anadolu'nun Alanya'dan başlayıp, doğuda Kinet Höyük'te son bulan, kuzeyden de Toros dağlarıyla çevrili alanı kapsayan antik bölgedir.

<span class="mw-page-title-main">Müslümanların Mısır'ı fethi</span> Tarihi olay

Müslümanların Mısır'ı fethi veya Arapların Mısır'i fethi, Mısır'ın MS 7. yüzyılda Müslümanlar tarafından fethedilmesidir. Bunun sonucunda Bizans İmparatorluğu'nun elindeki Mısır ve Libya Râşidîn Halifeliği'ne geçti.

<span class="mw-page-title-main">Bizans-Sasani Savaşı (572-591)</span> Bizans ile Sasani arasında yaklaşık 20 yıl süren savaş durumu

Bizans-Sasani Savaşı (572-591), Bizans İmparatorluğu ile Sasani İmparatorluğu arasında gerçekleşen savaştır. Kafkasya bölgesinde Pers egemenliği altında olan Bizans yanlılarının ayaklanmaları ile başladı, ancak diğer olaylar patlak verdi. Çatışma büyük oranda Güney Kafkasya ve Mezopotamya ile sınırlıydı, ancak Doğu Anadolu, Suriye ve Kuzey İran'a da yayılmıştı. Bu, 6. ve 7. yüzyılın çoğunu kapsayan bu iki imparatorluk arasındaki yoğun bir savaş dizisinin bir parçasıydı. Büyük ölçüde sınır eyaletleri ile sınırlandığı ve bu sınır bölgesinin ötesinde herhangi bir düşman topraklarının kalıcı bir şekilde işgal edilmediği aralarındaki birçok savaşın sonuncusuydu. 7. yüzyılın başlarındaki çok daha kapsamlı ve belirgin son çatışmadan önce geldi.

614 yılında, Bizans-Sasani Savaşı (602-628) sırasında kısa bir kuşatmanın ardından Sasani İmparatorluğu Kudüs'ü fethetti; Pers Şahı II. Hüsrev, Yakın Doğu'nun Bizans kontrolündeki alanlarını fethetmek için generali Şahrbaraz' atadı. Antakya'daki zaferin ardından Şahrbaraz, eyaletin idari başkenti Caesarea Maritima'yı fethetti. O güne kadar büyük iç liman toprakla dolmuş ve işe yaramaz hale gelmişti ancak İmparator I. Anastasius dış limanı yeniden inşa ettirdi ve Caesarea önemli liman kenti olarak kaldı, Pers İmparatorluğu'nun Akdeniz'e çıkışını sağlıyordu. Taberiye, Nasıra ve Celile'nin dağ kentlerinden Yahudi askerleri alıp silahlandıran Nehemiah ben Hushiel Taberiyeli Benjamin ile Arap çeteleri ve ülkenin güneyinden ek Yahudiler ile beraber Sasani Perslerine katılarak Kudüs'e yürüdüler. Savaşa Bizans Hristiyanları aleyhine yaklaşık 20.000 Yahudi asisi katıldı. Tarihçilere bağlı olarak ya 20.000 ya da 26.000 rakamı verilir. Taberiyeli Benjamin ve Nehemiah ben Hushiel liderliğindeki Yahudi güçleri tarafından takviye edilen Pers ordusu, direniş olmaksızın Kudüs'ü ele geçirirdi.

Antakya Muharebesi, Suriye'de Antakya dışında 613 yılında Herakleios komutasındaki bir Bizans ordusu ile Bizans-Sasani Savaşı (602-628) sırasında Sasani ordusu arasında gerçekleşti. Zafer kazanan Persler yakın zamanda elde ettikleri Bizans topraklarında tutunmayı başardılar.

<span class="mw-page-title-main">Müslümanların Levant'ı fethi</span> 7. yüzyılda Râşidîn Halifeliği tarafından gerçekleştirilen fetih

Müslümanların Levant'ı fethi veya Müslümanların Biladü'ş-Şam'ı fethi ya da Arapların Levant'ı fethi

<span class="mw-page-title-main">Dioecesis Orientis</span> Roma İmparatorluğu Dioecesisi

Dioecesis Orientis, Akdeniz ile Mezopotamya arasında Orta Doğu'nun batı bölgelerini kapsayan Geç Roma İmparatorluğu Dioecesisidir. Geç Antik Çağ'da, İmparatorluğun en önemli ticari, tarımsal, dini ve entelektüel bölgelerinden biriydi ve Sasani İmparatorluğu'na ve asi çöl kabilelerine bakan stratejik konumu ona olağanüstü askeri bir önem verdi.

<span class="mw-page-title-main">Herakleios'a karşı Yahudi isyanı</span> Vikimedya liste maddesi

Herakleios'a karşı Yahudi isyanı, 602-628 tarihli Bizans-Sasani Savaşı'nın bir parçası ve modern zamanlardan önce İsrail Topraklarında özerklik kazanmak için yapılan son ciddi Yahudi girişimidir. Yeni bir teoriye göre bu ayaklanma ve genel olarak Bizans-Pers Savaşı gibi klasik imparatorlukların çöküşü, Yakın Doğu'da nüfus ve ekonomik düşüş ve Müslüman Araplar ve Türkler gibi güçlerin yükselişi Geç Antik Çağ Küçük Buz Çağı'nda gerçekleşti.

Kudüs'ün Fethi veya Kudüs Kuşatması, 637 yılında Bizans İmparatorluğu ve Râşidîn Halifeliği arasında gerçekleşen askeri çatışmanın bir parçasıdır. Çatışma, Ebu Ubeyde bin Cerrah komutası altındaki Râşidîn ordusunun Kasım 636'da Kudüs'ü kuşatmasıyla başladı. Patrik Sophronius, altı ay sonra yalnızca Râşidîn halifesine teslim olmak şartıyla teslimiyeti kabul etti. 637 yılının Nisan ayında Halife Ömer, şehrin teslimini almak için Kudüs'e şahsen gitti. Patrik de Ömer'e teslim oldu.

Aelia Capitolina, MS 70 kuşatmasından sonra neredeyse tamamen yerle bir edilen Kudüs'te,İmparator Hadrian'ın MS 129/130'da Yahuda'ya yaptığı yolculuk sırasında onun tarafından kurulan bir Roma kolonisiydi. Aelia Capitolina'nın kuruluşu ve eski Yahudi tapınağının bulunduğu yere Jüpiter Tapınağının inşası MS 132'de Bar Kokhba isyanının patlak vermesinin nedenlerinden biri olabilir. Aelia Capitolina, Geç Antik Dönem'e kadar koloninin resmi adı olarak kullanıldı ve Arap egemenliği döneminde de ismin "İliya" ya çevrilen Aelia kısmı da Emevi Halifeliği tarafından kullanıldı.

<span class="mw-page-title-main">Palaestina Salutaris</span> Roma/Bizans eyaleti (y.300-636)

Palaestina Salutaris ya da Palaestina Tertia, Lut Gölü'nün güneyinde, Necef Çölü, Sina Yarımadası ve Transürdün'ün güney-batı bölgesini kapsayan bir Bizans eyaletiydi. Dioecesis Orientis'in bir parçası olan eyalet, MS 300'de Diocletianus'un reformları sırasında Arabia Petraea'dan ayrıldı ve 7. yüzyıldaki İslam'ın yayılışına kadar varlığını sürdürdü.

Cebele bin Eyhem 7. yüzyılda Suriye'deki Ghassani hanedanının son hükümdarı veya filarşisiydi. 630'larda Müslümanların Levant'ı fethi sırasında Bizans İmparatorluğu adına Arap Hıristiyan kabile birliklerine Arap Müslüman güçlerine karşı komuta etmiştir. Kuzey Arabistan'daki Dumet-ül Cendel savaşlarında ve 636'da güney Suriye'deki belirleyici Yermük Muharebesi'nde güçleri yenilgiye uğratıldı. İslam'ın eşitlikçi ilkeleriyle ilgili olarak maruz kaldığı aşağılanmaları protesto etmek için inançla bağlarını koparmadan önce sözde İslam'a geçmiştir. Daha sonra Suriye'yi kalıcı olarak terk ederek aşireti ile Bizans Anadolu'suna sığınmıştır. Tarihçiler, döneme ait kaynakların bulunmaması nedeniyle Cebele'nin tarihselliği konusunda bölünmüş durumdadırlar; bazıları onun kişiliğinin esasen daha sonraki İslami yazarların edebi bir aracı olduğunu savunmaktadırlar.

Haris bin Cebele, Bizans İmparatorluğu'nun doğu sınırında yaşayan, İslam öncesi Arap Hıristiyan kabilesi olan Gassaniler'in kralıdır. Bu isimdeki beşinci Gassani hükümdarıdır, y. 528'den 569'a kadar, herhangi bir Hristiyan Arap hükümdarı arasında en uzun saltanat sürendir ve Pers-Roma savaşlarında ve Süryani Ortodoks Kilisesi'nin işlerinde önemli bir rol oynamıştır. Bizans'a yaptığı hizmetlerden dolayı patrikios ve vir gloriosissimus unvanını almıştır.