İçeriğe atla

Pakistan'daki Yahudilerin tarihi

Pakistan Yahudileri (Urduca:یھودی "Yehudi") Pakistan'ın küçük bir dini azınlığını oluşturmaktadır. Çeşitli hesaplamalar 20. yüzyılın başlarında Karaçi'de yaklaşık 2500 Yahudinin, Peşaver'de küçük bir Yahudi cemaatinin ve diğer şehir merkezlerinde sayısı bilinmeyen Yahudilerin olduğunu gösterir. Bu iki şehirde de birer sinagog bulunmaktaydı, raporlara göre Peşaver'deki sinagog hala aktiftir. Diğer hesaplamalara göre Orta Asya, İran ve Afganistan'dan gelen Yahudilerle bu nüfus daha fazladır.

1947'den önce

1881 nüfus sayımına göre Sindh eyaletinde 153 Yahudi vardı.[1] 1919'da bu sayı yaklaşık 650'ye kadar çıktı.[2]

1947'den önce Pakistan'ın Sindh eyaletinde yaklaşık 2500 Yahudi bulunmaktaydı ardından İngiliz sömürge hakimiyeti altındaki Yahudilerin çoğu Karaçi'de yaşadı. Çoğunluğunu Bene Israel'in oluşturduğu Yahudiler zanaat, sanat, şiir, felsefe ve bürokrasiyle ilgilendiler. Şehirde Bağdadi Yahudiler ve Buhara Yahudileri de bulunmaktaydı.

Karaçi

Pakistan Yahudi cemaatine hizmet veren bazı örgütler bulunmaktaydı:

  • Genç Erkeklerin Yahudi Birliği: 1903'te kurulan bu birlik Karaçi'deki Bene Israel gençlerini spor yapmaya, dini ve sosyal aktivitelere katılmaya teşvik etme amacıyla kurulmuştu.
  • Karaçi Bene Israel Yardım Fonu: Karaçi'deki fakir Yahudilere yardım için kuruldu.
  • Karaçi Yahudi Sendikası: 1918'de kurulan sendikanın amacı fakir Yahudilere uygun kira fiyatlarıyla ev tedarik etmekti.

Karaçi'de 1893'te Magain Shalome Sinagogu kuruldu.[3] Kurucuları Shalome Solomon Umerdekar ve oğlu Gershone Solomon'du (bazı bilgilere göre sinagog Karaçi belediye müfettişi Solomon David ve eşi Sheeoolabai tarafından kurulmuştur). Bu sinagog küçük ama canlı Yahudi cemaatinin merkezi haline geldi. Cemaat liderlerinden Abraham Reuben 1936'da şehir meclis üyeliğine seçildi.

Peşaver

İki ana Yahudi grubu olan Bene Israel ve Bağdadi Yahudileri dışında komşu ülke Afganistan'da da bulunan Buhara Yahudilerinin de küçük bir cemaati vardı. Bu cemaat bir kuzey şehri olan ve Hayber-Pahtunhva eyalatine bağlı Peşaver'de bulunmaktaydı. Peşaver'de hizmet veren iki sinagog vardı.

1947-1968

Bağımsızlık kazanıldıktan sonra çoğunluğunu Sefarad ibadetleri olan Bene Israel Yahudilerinin oluşturduğu 2000'den fazla Yahudi mevcuttu. İlk toplu göç 1948'de İsrail'in kurulmasıyla başladı; bu, Yahudilere karşı saldırıların ve sinagogların yakılışının tetikçisi oldu. Karaçi sinagogu anti-İsrail gösterilerinin merkezi haline geldi ve Yahudilere karşı ulusal alanda güvensizlik baş gösterdi. Yahudilere karşı saldırılar 1956'da Süveyş Krizi ve 1967'de Altı Gün Savaşı'yla devam etti. Her zaman önce Pakistan'lı olarak görülen Yahudiler Suudi Arabistan maddi destekli örgütlerin protestolarıyla karşılaştı.

Muhammed Eyüb Han döneminde Pakistan'daki Yahudilerin mevcudiyeti neredeyse yok olmak üzereydi; çoğu Yahudi İsrail'e, bir kısmı da Amerika Birleşik Devletleri ve Birleşik Krallık'a göç etti. 1960'larda Peşaver'deki küçük Yahudi cemaati varlığını yitirdi ve her iki sinagog da kanadı. 1968'de Pakistan genelinde Yahudi nüfusu 250'ye kadar düştü ve bunların çoğu Karaçi'de yaşıyordu, hizmet veren tek bir sinagog vardı. Arap ülkeleriyle olan Müslüman bağları nedeniyle Pakistan İsrail'le diplomatik ilişki kurmadı. Siyonizm ile Yahudilikin karıştırılmaması gerektiğini anlatan politik çabalar Suudi Arabistan destekli aşırı görüşlü örgütler tarafından dikkate alınmadı.

1969-1999

1974'teki İkinci İslam Zirvesi'nde Başbakan Zülfikar Ali Butto şunları söylemiştir: "Yahudi olan Yahudilere karşı kötü niyetimiz yoktur; militarizmiyle kendinden geçmiş ve teknolojik ukalalıklarından pis kokan Siyonist Yahudilere misafirperver olmayı reddediyoruz."

Karaçi'deki son sinagog olan Magen Shalome sinagogu 1980'lerde bir alışveriş merkezine yol açmak için yıkıldı.

2000'den günümüze

Karaçi'de küçük bir Yahudi cemaati varlıklarını hâlen sürdürmektedir. Karaçi Yahudilerinin çoğu İsrail'in Ramla kentine yaşamaktadır ve Pakistan'daki eski sinagoglarına atfen burada inşa ettirdikleri sinagoga Magen Shalome adını verdiler. Bazı Yahudiler kendilerini Zerdüştçü olarak tanıttığı için Pakistan'daki Yahudi sayısının düşünülenin üzerinde olma ihtimali bulunur.

İsrail'in Gazze şeridinden çekilmesi gibi Orta Doğu barış sürecindeki gelişmeler sayesinde Türkiye aracılığıyla iki ülkenin diplomatları İstanbul'da bir araya geldi. Pakistan seneler boyunca İsrail'i Filistin'e olan saldırıları nedeniyle kınadı. Pakistan ve İsrail arasındaki diplomatik tek sorun Filistin sorunudur.

Kaynakça

  1. ^ W. W. Hunter, The Imperial Gazetteer of India, vol XII, Trubner and Co, London, 2nd edition, 1887. Online at: http://www.panhwar.net/rarebooks/The%20Imperial%20Gazetteer%20of%20India%20Vol%20XII%201887.pdf 11 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  2. ^ Joan G. Roland, The Jewish Communities of India: Identity in a Colonial EraPg 149 Limited Preview : http://books.google.com/books?pg=PA149&lpg=PA149&dq=jews+karachi&sig=YzcQuJHDc7pllJ9pKs_lcxe2c_w&id=kHJccZ92IecC&ots=UATw6OEEDF&output=html 5 Ocak 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  3. ^ Israel Goldstein, My World As a Jew: The Memoirs of Israel Goldstein, Herzl Press, New York, USA, vol 2, Pg 21 Limited preview: http://books.google.com/books?id=mCU0XsXUDOYC&pg=PA21&lpg=PA21&ots=Rf8WikzBrB&dq=jews+karachi&output=html&sig=5giViHwkF4nloob2TatlYnh0k6k 9 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Dış bağlantılar

Ayrıca bakınız

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Yahudilik</span> tek tanrılı etnik bir İbrahimî din

Yahudilik, Yahudi milletinin kolektif inancını, kültürünü, hukukî kurallarını ve medeniyetini içeren etnik bir dindir. İlk İbrahimî din olmasının yanı sıra insanlık tarihindeki en eski dinler arasında da yer alan Yahudilik, monoteizm temelli dinlerin ilk örneğidir. Yahudilik, riayetkâr Yahudiler tarafından "Avraham'ın YHVH ile yaptıkları sözleşmenin bir ifadesi" olarak yorumlanır. Geniş metinleri ve uygulamaları, çeşitli teolojik pozisyonları ve örgütlenme biçimlerini kapsayan Yahudilik, bir İbrani felsefi görüşü olmakla birlikte aynı zamanda bir dünya görüşüdür. Torah, Tanah'ın bir parçasıdır ve Midraş ile Talmud gibi ikincil metinlerle birlikte temsil edilen tamamlayıcı bir sözlü geleneğin parçasıdır. Dünya çapındaki toplam 14 ila 15 milyon takipçisi ile Yahudilik, en büyük onuncu dindir.

<span class="mw-page-title-main">Gurlular</span> Afganistan, Pakistan ve Kuzey Hindistanda kurulmuş devlet

Gurlular, Horasan'da, diğer birçok doğu İran Tacikler'i gibi Sünni Müslüman bir hanedandı. Gurlular'ın kurduğu imparatorluğun merkezi bugün Afganistan sınırları içinde kalan Gur kenti olup toprakları günümüz İran, Afganistan, Pakistan topraklarını, Hindistan'ın kuzey bölgelerini, Türkistan'ın ve günümüz Arap ülkelerinin ise bazı bölümlerinden oluşuyordu.

<span class="mw-page-title-main">Buhara Yahudileri</span>

Buhara Yahudileri, Farsçanın bir lehçesi olan Buhori dilini konuşan Orta Asya'daki Yahudilerdir. İsimleri, zamanında oldukça büyük bir Yahudi cemaati olan Buhara Emirliği'nden gelir. Sovyetler Birliği'nin dağılmasıyla cemaatin çoğunluğu İsrail ve ABD'ye bir kısmı da Avrupa ve Avustralya'ya göç etti.

<span class="mw-page-title-main">Bahreyn'deki Yahudilerin tarihi</span>

Bahreyn Yahudileri dünyanın en küçük Yahudi cemaatlerinden biridir. Bir zamanlar nüfusu 1500'e kadar ulaşan cemaatte bugün geriye elliden az üye, bir sinagog ve bir de küçük mezarlık kalmıştır.

Yahudilerin Arnavutluk'taki tarihi 1300 yıl öncesine dayanır. Arnavutluk Yahudileri ağırlıklı olarak Sefarad olmakla birlikte modern zamanlarda toplam ülke nüfusuna olan yüzdesi çok düşüktür. Arnavutluk, II. Dünya Savaşı'nda Yahudi nüfusu artan ender Avrupa ülkelerindendir. Arnavutluk Sosyalist Halk Cumhuriyeti'nin Komünist diktatörü Enver Hoca aralarında Yahudiliğin de bulunduğu bütün dinleri yasaklayıp devlet ateizmini yürürlüğe soktu. Komünizm sonrası bu politikalar kaldırılıp ibadet serbestliği getirildi fakat Yahudilerin çoğunun İsrail'e göç etmesiyle Arnavutluk'taki Yahudi nüfusu azaldı.

Küba'daki Yahudilerin tarihi, Küba'da yaşayan Yahudi kökenli topluluk. Bazı Yahudi asıllı Kübalılar atalarını, İspanyol Engizisyonundan kaçan Marrano'lara kadar dayandırırlar. 20. yüzyılının başında Küba'ya önemli ölçüde bir Yahudi göçü gerçekleşti. Birçok Kübalı gibi ülkedeki Yahudilerin çoğu da Fidel Castro başa geçince Amerika Birleşik Devletleri'ne kaçtı ve Güney Florida'da büyük bir cemaat oluşturdular. Modern Küba'da Yahudiler ve Lübnanlılar gibi Orta Doğu kökenli halklar bulunmaktadır.

Çekya'nın başkentindeki Prag Yahudi cemaati Avrupa'nın en eski ve en bilinen cemaatlerinden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Dominik Cumhuriyeti'ndeki Yahudilerin tarihi</span>

Hispanyola'ya yerleştiği bilinen ilk Yahudiler İspanya Yahudileriydi. Kristof Kolomb adayı 1492'de keşfettiği zaman yerleşmişlerdi. Yüzyıllar boyunca Yahudilere ev sahipliği yapan İspanya'da antisemitizm ve engizisyonlar başlayınca Yahudiler ülkeden kaçtı. Elhamra Kararnamesinin yürürlüğe girdiği gün Kolomb ve tayfası İspanya'dan yola çıktı. Mürettebatta en az beş Yahudi vardı; bunlar tercüman Luis de Torres, cerrah Marco, doktor Bernal, Alonzo de la Calle ve Gabriel Sanchez'di. Luis de Torres Hispanyola adasına ayak basan ilk kişiydi. Ardından ada Fransızlar ve İspanyollar arasında ikiye bölündü ve Yahudiler sonra da Dominik Cumhuriyeti olacak olan İspanyol tarafında kaldılar. Diğer ülkelerden de Sefaradlar gelmeye başladı. 19. yüzyılda Kurasao Yahudileri de Hispanyola'ya vardı fakat güçlü bir cemaat oluşturmadı. Çoğu Yahudi kimliklerini saklayıp geleneklerini icra etmedi. Bu Yahudilerin soyundan gelenler arasında Dominik Cumhurbaşkanı Francisco Henriquez y Carvajal ve oğlu Pedro Henriques Ureña da bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Hindistan'daki Yahudilerin tarihi</span> Hindistanda bulunan dini bir azınlık

Hindistan Yahudileri Hindistan'da bulunan dini bir azınlıktır. Yahudiliğin, Hindistan'a giren ilk gayri-Dharma dinlerden olduğu tarihte kayıtlıdır. Antik çağlardaki cemaatler kültürel asimilasyona uğramıştır. Her Yahudi cemaati, Yehuda Krallığı ve Kayıp On Kabile gibi farklı kökenlerden geldiği için ülkedeki Yahudi sayısını kestirmek zordur. Toplam Yahudi nüfusunun yarısı Manipur ve Mizoram'da, çeyreği de Mumbai'de yaşamaktadır. Dünyadaki birçok ülkenin aksine Hintlerin kontrolündeki Hindistan'da antisemitizm olayları görülmemiştir. Bölgede görülen tek antisemitik olaylar, Portekiz'in Goa'yı işgal edip engizisyonları başlattığı dönemdir. Yahudiler Malabar kıyılarındaki Kodungallur'a yerleşip 1524'e kadar barış içinde ticaretle uğraştılar. Hem İngiliz hakimiyetinden önce hem de sonra Yahudiler Hint prensleri altında, hükûmette, orduda ve endüstride önemli mevkilere geldiler.

Malezya Yahudileri Malezya'da yaşayan veya Malezya kökenli Yahudilere denir. Başta Penang olmak üzere ülkenin Kuala Lumpur ve Malacca gibi diğer şehirlerinde de yaşarlar. Yahudilerin çoğu Doğulu olmakla birlikte Avrupa (Aşkenaz) ve Çin (Kaifeng) Yahudileri de bulunur. Çin Yahudileri Çin'den Malezya'ya 1949'da Milliyetçi Çin komünistler tarafından ele geçirildiği zaman kaçmıştır.

Singapur'a yerleşen ilk Yahudiler, Stamford Raffles 1819'da Singapur'u bir ticaret limanına dönüştürdükten sonra Hindistan'dan gelen Bağdadi Yahudilerdir.

Abhazya Yahudilerinin nüfusu, Aşkenaz, Gurjim ve diğer Yahudilerden oluşmaktaydı. Abhazya'nın 19.yy'ın ortasında Rus İmparatorluğu'na katılmasıyla bölgedeki Yahudi nüfusu arttı. 1992-1993 Gürcistan-Abhazya çatışması sebebiyle çoğu Yahudi bölgeyi terk etti veya çıkarıldı.

<span class="mw-page-title-main">Aden Yahudileri</span> Adendeki Yahudi topluluğu

Aden Yahudileri, Arap Yarımadası'nın güney ucunda, Hadramut'a sınırı olan Aden'de doğan veya Aden'de doğmuş kişilerin nesillerinden gelenlere denir. Aden, eskiden Birleşik Krallık'a ait bir liman şehriydi. Yahudilerin, burada ilk yerleşenlerden olmaları mümkündür. Bundan 500 yıldan uzun bir süre önce, Kudüs'e gelen Bartinuro'lu Rabbi Obadiah'ın yazdıklarına göre: "Eden topraklarından Yahudiler... Talmud ile pek tanışık değiller lakin sadece Rabbi Alfasi ve Rabbi Moşe ben Maymon ile [tanışıklar]". Aden Yahudilerinin hemen hemen hepsi Haziran 1947 ile Eylül 1967 arası ülkeyi terk etmişlerdir. Bugün çoğunluğu İsrail'de bir kısmı da başta Birleşik Krallık olmak üzere diğer yerlerde yaşamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Myanmar'daki Yahudilerin tarihi</span>

Myanmar'daki Yahudilerin tarihinde kayıtlara geçen ilk Yahudi, 18. yüzyılda Myanmar Kralı Alaungpaya'nın ordusunda yer alan Solomon Gabirol'du.

<span class="mw-page-title-main">Lübnan'daki Yahudilerin tarihi</span>

Lübnan Yahudileri geleneksel olarak bir Mizrahi cemaati olup genelde Lübnan'ın Beyrut şehrinde veya çevresinde yaşayan veya yaşamış olan Yahudilerdir. Cemaatin hemen hemen hepsi İsrail, Fransa ve Kuzey Amerika'ya göç etmiştir. Ülkede bugün 20 ila 40 arası Yahudi kalmıştır. Lübnan Yahudileri toplumla sıkıca entegre oldukları ve vatanlarını terk etme hissi duymadıkları için Lübnan'ın 1958'de yaşadığı iç savaşta dahi büyük oranda dış göç olmamıştır. Fakat, 1975'teki Lübnan İç Savaşı ve 1982'deki İsrail'in Lübnan'a girme harekâtıyla dış göçler hızlanmıştır.

Latin Amerika'daki Yahudilerin tarihi, bazı bakış açılarına göre Christopher Columbus'un İspanya'dan yola çıkıp Atlantik Okyanusu'nu geçtiği tarih olan 3 Ağustos 1492'de başlar. Onun yola çıktığı tarih, Katolik Monarklar olan I. Isabel ve II. Fernando'nun İspanya'daki Yahudilere ya Katolisizm'e geçmelerini ya da ülkeyi terk etmelerini emreden bildirgeyi yayınladığı tarihe denk gelir.

<span class="mw-page-title-main">Nikaragua'daki Yahudilerin tarihi</span>

Nikaragua Yahudileri, Nikaragua'da doğmuş veya oraya göç etmiş Yahudilere veya onların nesillerinden gelenlere denir. Yahudi diyasporasının bir parçasıdır.

Suriye'deki Yahudileri, ilk çağlardan beri Suriye'de yaşayan Yahudiler ile 1492'de İspanya'dan kovulan Sefaradlar oluşturur. Halep, Şam ve Kamışlı'da asırlar boyunca büyük Yahudi cemaatleri var olmuştur. 20. yüzyılın başlarında Suriye Yahudilerinin büyük bir yüzdesi ABD, Orta ve Güney Amerika ve İsrail'e göç etti. Bugün Suriye'de çok az Yahudi yaşamaktadır. Suriye Yahudilerinin oluşturduğu en büyük cemaat 75.000 kişilik nüfusuyla Brooklyn, New York'tadır.

<span class="mw-page-title-main">Bene Israel</span>

Bene Israel 19. yüzyılda batıdan Mumbai, Pune, Ahmedabad ve Karaçi şehirleri ve yakınlarına göç eden bir grup Yahudidir. Bene Israel alt kıtanın en kalabalık Yahudi nüfusunu oluşturur ve bu grup Pakistan Yahudilerini de teşkil eder. Bene Israel'in anadili Marathi'nin bir kolu olan Yahudi Marathi'dir. Bene Israel halkının çoğu İsrail'e göç etmiştir.