İçeriğe atla

Pachycephalosaurus

Pachycephalosaurus
Yaşadığı dönem aralığı: 70-66 myö
Maastrihtiyen-Senozoyik 
PreЄ
J
"Sandy" örneğinin dökümü, Royal Ontario Müzesi
Biyolojik sınıflandırma Bu sınıflandırmayı düzenle
Âlem:Animalia
Şube:Chordata
Klad:Dinosauria
Takım:Ornithischia
Familya:Pachycephalosauridae
Oymak:Pachycephalosaurini
Cins:Pachycephalosaurus
Brown & Schlaikjer, 1943
Tip tür
Troodon wyomingensis
Gilmore, 1931
Species
  • P. wyomingensis
    (Gilmore, 1931) (korunmuş ad)
  • P. spinifer?
    (Galton & Sues, 1983)

Pachycephalosaurus ("kalın başlı kertenkele" anlamına gelir) Pachycephalosauridae familyasından bir kuş kalçalı dinozor cinsidir. Tip türü, P. wyomingensis, bilinen tek türdür, ancak bazı araştırmacılar Stygimoloch cinsinin ikinci bir tür P. spinifer olduğunu veya P. wyomingensis'in genç bir örneği olduğunu öne sürmektedir. Geç Kretase döneminin Maastrihtiyen çağında, şu anda Batı Kuzey Amerika olan bölgede yaşamıştır. Kalıntıları Montana, Güney Dakota, Wyoming ve Alberta'da bulundu. Tür esas olarak tek bir kafatasından ve birkaç aşırı kalın kafatası çatısından (22 cm kalınlığında) bilinmektedir. Gelecek yıllarda daha eksiksiz fosillerin bulunacağı varsayılmaktadır.

Pachycephalosaurus, Kretase-Paleojen yok oluşundan önce yeryüzündeki son kuş olmayan dinozorlar arasındaydı. Son çalışmalarda Tylosteus cinsi, Stygimoloch ve Dracorex cinsleri gibi Pachycephalosaurus ile sinonim hâle getirilmiştir.[1][2]

Diğer pachycephalosauridler gibi, Pachycephalosaurus da uzun, güçlü bacaklara, biraz küçük kollara ve beş parmaklı ellere sahip, iki ayaklı bir otoburdu. Pachycephalosaurus, son derece kalın, hafif kubbeli kafatası çatısına sahip olan, bilinen en büyük pachycephalosaurdur; görsel olarak, kafatasının yapısı, günümüzün büyük boynuzlu koyunlarında veya misk öküzlerinde (erkek hayvanların rutin olarak hücum ettiği ve grup egemenliği için kafa salladığı) görülenlere benzer biçimde, bir savunma mekanizması veya türler arası dövüş için kullanılmak üzere evrimleşmiş bir "koçbaşı" işlevine işaret etmektedir. Aslında bu varsayım son yıllarda oldukça tartışılmaktadır.

Açıklama

AMNH 1696 adlı kafatası örneği
Bir insanla boyut karşılaştırması

Pachycephalosaurus'un vücut yapısı iyi bilinmemektedir çünkü cins yalnızca kafatası kalıntılarından tanımlanmıştır.[3] Dinozor 25 cm kalınlığa ulaşabilen, beynini iyi bir biçimde koruyan kubbe biçimindeki kafatası ile tanınır. Kubbenin arkası kemikli çıkıntılarla ve burundan yukarı doğru çıkan kısa kemikli, sivri uçlarla çevrelenmişti. Ancak sivri uçlar muhtemelen keskin değil, körelmişti.[4]

Pachycephalosaurus 4.5 metre uzunluğunda ve 370–450 kg ağırlığındaydı.[5][6] Ayrıca en büyük pachycephalosauridlerden biriydi.[7] Diğer pachycephalosauridlere göre oldukça kısa, kalın bir boyuna, kısa kollara, iri bir gövdeye, uzun bacaklara ve muhtemelen kemikleşmiş tendonlar tarafından sert tutulan ağır bir kuyruğa sahipti.[8]

Sınıflandırma

Aşağıda Evans vd. 2013 tarafından düzenlenmiş bir kladogram bulunmaktadır.[9]

 Pachycephalosauria 

Wannanosaurus yansiensis

 Pachycephalosauridae 

Colepiocephale lambei

Hanssuesia sternbergi

Stegoceras novomexicanum

Stegoceras validum

Goyocephale lattimorei

Homalocephale calathocercos

Tylocephale gilmorei

"Prenocephale" brevis

Amtocephale gobiensis

Acrotholus audeti

Prenocephale prenes

Alaskacephale gangloffi

Pachycephalosaurus wyomingensis

Sphaerotholus buchholtzae

Sphaerotholus goodwini

Aşağıda, Evans vd.'nin 2021 yılındaki çalışmasına dayanan kladogram bulunmaktadır.[10]

Psittacosaurus mongoliensis

Yinlong downsi

Pachycephalosauria

Wannanosaurus yansiensis

Pachycephalosauridae

Stegoceras novomexicanum

Stegoceras validum

Colepiocephale lambei

Hanssuesia sternbergi

Pachycephalosaurinae

Goyocephale lattimorei

Homalocephale calathocercos

Tylocephale gilmorei

Foraminacephale brevis

Amtocephale gobiensis

Acrotholus audeti

Prenocephale prenes

Sinocephale bexelli

Sphaerotholus goodwini

Sphaerotholus buchholtzae

Sphaerotholus edmontonensis

Alaskacephale gangloffi

Pachycephalosaurus wyomingensis

Stygimoloch spinifer

Kaynakça

  1. ^ Horner, John R.; Goodwin, Mark B. (27 Eki 2009). "Extreme Cranial Ontogeny in the Upper Cretaceous Dinosaur Pachycephalosaurus". PLOS ONE (İngilizce). 4 (10): e7626. doi:10.1371/journal.pone.0007626. ISSN 1932-6203. PMC 2762616 $2. PMID 19859556. 29 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2023. 
  2. ^ Goodwin (2016). "The early expression of squamosal horns and parietal ornamentation confirmed by new end-stage juvenile Pachycephalosaurus fossils from the Upper Cretaceous Hell Creek Formation, Montana". Journal of Vertebrate Paleontology. 36 (2): e1078343. doi:10.1080/02724634.2016.1078343. ISSN 0272-4634. 
  3. ^ Sullivan, Robert M. (2006). "A taxonomic review of the Pachycephalosauridae (Dinosauria:Ornithischia)" (PDF). Late Cretaceous Vertebrates from the Western Interior. New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin. Cilt 35. ss. 347-366. 27 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 10 Kasım 2010. 
  4. ^ Carpenter, Kenneth (1 Aralık 1997). "Agonistic behavior in pachycephalosaurs (Ornithischia: Dinosauria): a new look at head-butting behavior" (pdf). Contributions to Geology. 32 (1). ss. 19-25. 2 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2023. 
  5. ^ Paul, Gregory S. (2010). The Princeton Field Guide to DinosaursÜcretsiz kayıt gerekli. Princeton, NJ: Princeton University Press. s. 244. ISBN 978-0-691-13720-9. 
  6. ^ Benson, Roger B. J.; Campione, Nicolás E.; Carrano, Matthew T.; Mannion, Philip D.; Sullivan, Corwin; Upchurch, Paul; Evans, David C. (6 Mayıs 2014). "Rates of Dinosaur Body Mass Evolution Indicate 170 Million Years of Sustained Ecological Innovation on the Avian Stem Lineage". PLOS Biology (İngilizce). 12 (5). ss. e1001853. doi:10.1371/journal.pbio.1001853. ISSN 1545-7885. PMC 4011683 $2. PMID 24802911. 
  7. ^ Black, Riley (28 Ekim 2009). ""Bone-Headed" Dinosaurs Reshaped Their Skulls". Smithsonian Magazine. 10 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2023. 
  8. ^ Organ, Christopher O.; Adams, Jason (2005). "The histology of ossified tendon in dinosaurs" (PDF). Journal of Vertebrate Paleontology. 25 (3). ss. 602-613. doi:10.1671/0272-4634(2005)025[0602:THOOTI]2.0.CO;2. 29 Ağustos 2008 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2008. 
  9. ^ Evans (7 Mayıs 2013). "The oldest North American pachycephalosaurid and the hidden diversity of small-bodied ornithischian dinosaurs". Nature Communications. 4: 1828. doi:10.1038/ncomms2749. PMID 23652016. 
  10. ^ Evans, David C.; Brown, Caleb M.; You, Hailu; Campione, Nicolás E. (Kasım 2021). "Description and revised diagnosis of Asia's first recorded pachycephalosaurid, Sinocephale bexelli gen. nov., from the Upper Cretaceous of Inner Mongolia, China". Canadian Journal of Earth Sciences. 58 (10): 981-992. doi:10.1139/cjes-2020-0190. ISSN 0008-4077. 16 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2023. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<i>Compsognathus</i> küçük teropod dinozor

Compsognathus, Jura dönemi'nde Avrupa'da yaşamış, coelurosaurian teropod dinozor cinsidir. İsminin anlamı Yunancada "zarif çene" dir.

<i>Achelousaurus</i>

Achelousaurus, Achelousaurus'un Geç Kretase devrinde, Kuzey Amerika’da yaşadığı sanılmaktadır. Papağan benzeri gagası, burnu ile gözlerinin üzerinde kemikli çıkıntılar ve uzun yakasının sonunda iki boynuzu olan, dörtayaklı bir otoburdur. 6 metrelik uzunluğuyla, orta boyda bir ceratopsian dinozordur.

<i>Avaceratops</i>

Avaceratops, yaklaşık 77 milyon yıl önce Kuzey Amerika'da yaşamış bir ceratopsid dinozor cinsi.

<span class="mw-page-title-main">Kuş kalçalı dinozorlar</span> Dinozor takımı

Kuş kalçalı dinozorlar veya Ornithischia, kuşlarınkini andıran kalça yapılarıyla karakterize edilen ve çoğunlukla otçul dinozorlardan meydana gelen soyu tükenmiş bir klad. Ornithischia veya "kuş kalçalı" kelimesi Eski Yunanca "kuşa ait" anlamına gelen ornith- (ὀρνιθ-) ve "kalça eklemi" anlamına gelen ischion (ἴσχιον), çoğul haliyle ischia kelimelerinin birleşmesiyle oluşmuştur. Ancak kuşlar teropod dinozorlardan olduğu için bu grupla yalnızca uzaktan akrabadır.

<i>Tylocephale</i>

Tylocephale Geç Kretase Dönemi pachycephalosaurid türü dinozor bir cinsidir. Uzunluğunda 1.4 metre (4.6 ft) olduğu tahmin eilen otobur bir dinozor türüdür. Tylocephale yaklaşık 75 milyon yıl önce, Kampaniyen aşamasında yaşadı. Moğolistan'ın Khulsan bölgesinde keşfedildi. Tip türü 1974 yılında tanımlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Spinosauridae</span> teropod dinozor familyası

Spinosauridae, 10 ila 17 cinsten oluşan bir tetanuran teropod familyasıdır. Spinosaurid fosilleri Afrika, Güney Amerika, Avrupa ve Asya'da bulunmuştur. Kalıntılar genelde Erken Kretase ve Geç Kretase'nin başlarına tarihlendirilmiştir.

<i>Majungasaurus</i> boynuzlu teropod

Majungasaurus, 70 Milyon yıl öncesinden 66 milyon yıl öncesine kadar yaşamış bir seratozoriyen teropod dinozor cinsidir. Fosilleri Madagaskar'da bulunmuştur. Madagaskar'daki kalıntıları –ayrıca Madakskar'da bulunan ilk teropod kalıntıları– 1890'larda bir Fransız askerî personeli tarafından keşfedildi ve daha sonra Charles Depéret (1896) tarafından tanımlandı. Uzunluk tahminleri 6-7 metre arasındadır.

<span class="mw-page-title-main">Tyrannosauroidea</span> teropod dinozor kladı

Tyrannosauroidea veya tiranozorlar, Tyrannosauridae familyasını ve daha bazal akrabalarını içeren, teropod dinozor üst familyasıdır. Tyrannosauroidler, Jura döneminden itibaren Lavrasya süper kıtasında yaşadı. Kretase döneminin sonunda tyrannosauroidler, Kuzey Yarımküre'de devasa Tyrannosaurus ile bilinen baskın büyük yırtıcılardı. Fosil buluntuları; Kuzey Amerika, Güney Amerika, Avrupa, Asya ve Avustralya kıtalarında bulundu.

<span class="mw-page-title-main">Tetanurae</span> ana teropod kladı

Tetanurae, günümüz kuşlarına Ceratosaurus'tan daha yakın akraba olan tüm teropod dinozorları içeren, geniş bir dinozor grubudur. Tetanurae, Triyas'ın sonlarında muhtemelen kardeş grubu Ceratosauria'dan ayrıldı. Tetanuranlar fosil kayıtlarında ilk olarak Erken Jura devri'nde, yaklaşık 190 myö, ortaya çıktı ve Orta Jura döneminde küresel olarak dağıldı.

<span class="mw-page-title-main">Coelurosauria</span> dinozor kladı

Coelurosauria, Carnosauria'dan kuşlarla daha yakın akraba olan tüm teropod dinozorları içeren bir kladdır.

<i>Juratyrant</i>

Juratyrant, İngiltere'nin geç Jura döneminden bir tyrannosauroid dinozor cinsidir. Cins, bir zamanlar Stokesosaurus türü olarak sınıflandırılan Juratyrant langhami adlı tek bir tür içerir.

<i>Zuolong</i> soyu tükenmiş teropod dinozor cinsi

Zuolong, Geç Jura döneminde Çin'in Sincan Özerk Bölgesi Wucaiwan'da yaşamış bir coelurosaur dinozor cinsidir. Cinse atanmış tek tür olan Zulong sallei'nin holotipi Shishugou Formasyonu, Sincan, Çin'de bulundu.

<span class="mw-page-title-main">Ornithomimosauria</span> dinozor kladı

Ornithomimosauria, ornitomimozorlar veya devekuşu dinozorları, günümüz devekuşuna yüzeysel bir benzerlik gösteren theropod dinozorlardır. Laurasia'nın Kretase Dönemi'nden, ayrıca Afrika ve muhtemelen Avustralya'dan hızlı, dz.omnivor veya otçul dinozorlardı. Grup ilk olarak Erken Kretase'de ortaya çıktı ve Geç Kretase'ye kadar varlığını sürdürdü. Grubun ilkel üyeleri arasında kolları 2,4 m uzunluğa ulaşan Nqwebasaurus, Pelecanimimus, Shenzhousaurus, Hexing ve Deinocheirus bulunur. Ornithomimidae ailesinin üyeleri olan daha gelişmiş türler arasında Gallimimus, Struthiomimus ve Ornithomimus bulunur. Paul Sereno gibi bazı paleontologlar, esrarengiz alvarezsauridleri ornithomimosaurların yakın akrabaları olarak kabul eder ve onları Ornithomimoidea üst familyasında bir araya getirir.

<span class="mw-page-title-main">Ceratopsidae</span> kuş kalçalı dinozor familyası

Ceratopsidae, Triceratops, Centrosaurus ve Styracosaurus gibi kuş kalçalı dinozorları içeren bir ceratopsian dinozor familyasıdır. Bilinen tüm türler, Geç Kretase'de yaşamış dört ayaklı otoburlardı. Çin'de yaşamış Sinoceratops dışındaki tüm türler, Geç Kretase'de Laramidia ada kıtasını oluşturan batı Kuzey Amerika'da yaşamıştır. Ceratopsidler, gagalar, çenenin arkasında sıralanan kesme dişleri, gösterişli burun boynuzları ile boyunda geriye ve yukarı uzanan kalkansı yapılar ile ayırt edilir. Familya, Chasmosaurinae ve Centrosaurinae olmak üzere iki alt familyaya ayrılmıştır. Chasmosaurineler genellikle uzun, üçgen kalkanlar ve iyi gelişmiş alın boynuzları ile nitelenir. Centrosaurinelerin iyi gelişmiş burun boynuzları veya burun çıkıntıları, daha kısa ve daha dikdörtgen biçimli kalkanları ve onun üstünde yer alan ayrıntılı dikenleri vardı.

<i>Atrociraptor</i> teropod dinozor cinsi

Atrociraptor, Kanada, Alberta'nın Geç Kretase'sinden bir saurornitholestine dromaeosaurid teropod dinozor cinsidir.

<i>Erliansaurus</i>

Erliansaurus, Geç Kretase döneminin Senomaniyen aşamasında Asya'da, şimdiki İç Moğolistan, İren Dabasu Oluşumu'nda yaşamış bir terizinozor teropod dinozor cinsidir.

<i>Kerberosaurus</i>

Kerberosaurus, Rusya'nın Amur Bölgesi, Blagoveshchensk'teki geç Maastrihtiyen yaşlı Geç Kretase Tsagayan Formasyonundan kalma bir saurolofin ördek gagalı dinozor cinsidir. Saurolophus ve Prosaurolophus ile ilişkili olduğunu gösteren kafatası kalıntılarını da içeren fosil yatağı malzemesine dayanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Ornitopoda</span>

Ornithopoda kuş kalçalı dinozorların bir kladıdır, ornithopod denir, küçük, iki ayaklı koşucu otlayıcılar olarak başladılar ve Kuzey Amerika'yı domine ederek Kretase dünyasındaki en başarılı otçul gruplarından biri haline gelene kadar boyut ve sayı olarak büyüdüler. Başlıca evrimsel avantajları, evcil inek gibi modern memelilerinkine rakip olacak şekilde, kuş olmayan bir dinozor tarafından şimdiye kadar geliştirilen en gelişmiş çiğneme aparatının ilerici gelişimiydi. Diğer tüm kuş olmayan dinozorlarla birlikte Kretase-Paleojen neslinin tükenmesi olayı tarafından silinmeden önce, hadrosauridlerde çeşitlilik ve ekolojik üstünlüklerinin doruğuna ulaştılar. Üyeler, yedi kıtanın hepsinden tanınırlar, ancak genellikle Güney Yarımküre'de nadirdirler.

<span class="mw-page-title-main">Stegosauridae</span> bir dinozor ailesi

Stegosauridae, Stegosauria alt takımı içindeki bir thyreophoran dinozor familyasıdır. Sınıf, Stegosaurus'a Huayangosaurus'tan daha yakın akraba olan tüm dinozor türleri olarak tanımlanır. Bu nedenle "Stegosauridae" adı, iyi temsil edilen cins Stegosaurus'tan alınan kök tabanlı bir addır. Orta Jura'dan Erken Kretase'ye dek uzanan stegosauridlerin fosil kanıtları, Kuzey Amerika, Avrasya ve Afrika'da bulundu.

<i>Velafrons</i>

Velafrons, Meksika'nın Geç Kretase'sinden bir lambeosaurin hadrosaurid dinozor cinsidir. Alnında kemikli bir sorguç bulunan, genç bir bireyin çoğunlukla tam bir kafatası ve kısmi iskeletinden bilinmektedir. Fosilleri geç Kampaniyen yaşlı Cerro del Pueblo Formasyonu'nda bulundu, Rincon Colorado yakınlarında, Coahuila, Meksika. Tip örneği CPC -59'dur ve tip tür V. coahuilensis'tir.