pH

pH, bir çözeltinin asitlik veya bazlık derecesini tarif eden ölçü birimidir. pH'in açılımının ne olduğu kesin olarak bilinmese de genellikle "potential of hydrogen" (hidrojen potansiyeli) veya "power of hydrogen" (hidrojen kuvveti) olduğu varsayılır.^[1]

pH kavramı ilk kez Danimarkalı kimyager Søren Peder Lauritz Sørensen tarafından Carlsberg Laboratuvarı'nda 1909 yılında tanımlanmıştır.

pH teriminde p; eksi logaritmanın matematiksel sembolünden ve H ise hidrojenin kimyasal formülünden türetilmişlerdir. pH tanımı, hidrojen konsantrasyonunun kologaritması olarak verilebilir:

$${\displaystyle pH=colog[H^{+}]}$$

pH hidrojen iyonun aktivitesi cinsinden bir asit veya bazın derecesini ifade etme yoluyla ihtiyaç duyulan niceliksel bilgiyi sağlar. Bir maddenin pH değeri hidrojen iyonu [H⁺] ile hidroksit iyonunun [OH^-] derişimlerinin oranına direkt bağlıdır. Eğer H⁺ derişimi OH^- derişiminden fazla ise çözelti asidik; yani pH değeri 7'den düşüktür. Eğer OH^- derişimi H⁺ derişiminden fazla ise maddemiz bazik; yani pH değeri 7'den büyüktür. Eğer OH^- ve H⁺ iyonlarından eşit miktarlarda mevcutsa, madde 7 pH değerine sahip olmak üzere nötrdür.

Asit ve bazlar her biri serbest hidrojen ve hidroksil iyonlarına sahiptirler. Belli koşullarda ve belli bir çözeltide hidrojen ve hidroksil iyonlarının ilişkileri sabit olduğu için, birini tespit etmek diğerini bilmek ile mümkündür. Bu anlamda, pH, tanımsal açıdan hidrojen iyonu aktivitesinin seçici bir ölçümü olsa da, hem alkalinlik hem de asitliğin bir ölçüsüdür. pH logaritmik bir fonksiyon olması açısından, pH değerindeki bir birimlik değişim hidrojen iyon derişimindeki on-katlık değişime karşılık gelir.

pH bir çözeltinin asitlik veya alkalinlik derecesini tarif eden ölçü birimidir.

0'dan 14'e kadar olan bir skalada ölçülür. pH teriminde p; eksi logaritmanın matematiksel sembolünden ve H ise Hidrojenin kimyasal formülünden türetilmişlerdir.

pH tanımı hidrojen konsantrasyonunun eksi logaritması olarak verilebilir:$${\displaystyle pH=-log(H^{+})}$$pH hidrojen iyonun aktivitesi cinsinden bir asit veya bazın derecesini ifade etme yoluyla ihtiyaç duyulan kantitatif bilgiyi sağlar. pH ölçmenin birçok yolu vardır. Bunlara pH kağıtları, pH metreler, indikatörler ve titrasyon örnek verilebilir.

PH ölçeği, pH'ı uluslararası anlaşmalarla belirlenmiş bir standart çözelti kümesine dayanır.^[2] Birincil pH standart değerleri aktarım ile konsantrasyon hücresi, bir hidrojen elektrodu ile gümüş klorür elektrodu gibi standart bir elektrot arasındaki potansiyel farkı ölçerek pH standart değerleri belirlenir.

Sulu çözeltilerin pH'ı cam elektrot ve pH metre veya renk-değiştiren gösterge ile ölçülebilir. PH'ın ölçülmesi kimya, tarım bilimi, tıp, su arıtma ve diğer birçok uygulamada önemlidir.

Normal değerler pH 4,6 ila pH 8,0 arasındadır. Ancak 7,0 olan pH nötr değerinden küçük ise, asidik, büyük ise bazik olduğunu gösterir. Böbrek taşları idrardaki pH ile ilgili fikir verebilir. Kalisyum fosfat, Kalsiyum karbonat ve Magnezyum taşları alkali idrarda oluşur. Kalsiyum oksalat, ürik asit ve sistin taşları asidik idrarda oluşur.^[3]

Bazik yani alkali olması anlamına gelir. Böbrek yetmezliği, idrar yolu enfeksiyonları, kusma ve böbrek tüplerine bağlı asidoz gibi durumlarda idrarın Ph değeri yükseldiği gibi, kan transfüzyonları, kusmalar, uzun süren soğuk banyo ve alkali yapıcı maddelerin (karbonat vb.) fazla alımı da etkileyici nedenlerdir.^[4]

İdrarda Ph değerinin düşük çıkması idrarın asit özellikle olduğunu göstermektedir. Asidik ilaçların alınması, Asidozlar, DM(Şeker Hastalığı), Kronik nefritler, Gut, Lösemi, Yüksek proteinli diyet, Sakkarin alınması, C vitamini eksikliği, Akut eklem romatizması gibi nedenlerle idara değeri asidik çıkabilir.

Besinlerin içerdiği mineraller asidik ya da alkali olmalarını sağlar. İyot(I), klor(Cl), kükürt(S) ve fosfor(P) asidik etki gösterirken, magnezyum(Mg), potasyum(K), kalsiyum(Ca), sodyum(Na), demir (Fe) ve manganez(Mn) alkali etkiye sahiptir. Günlük beslenmenizde % 30 asit, %70 alkali yani bazik oranında olması gerekir.

pH ölçümleme yapan önemli pH belirteci, turnusol kağıdı olup, evde ölçüm yöntemlerdeninden biri pH metre olarak bilinen cihazlar diğeri ise, daha kolay olan pH ölçüm çubuklarıdır.