İçeriğe atla

Pşıqo Ahecaqo

Pşıqo Ahecaqo
Doğum1777
Bjeduğ, Çerkesya
Ölüm1838 (60-61 yaşlarında)
Çerkesya
Bağlılığı Çerkesya
 Rus İmparatorluğu (1837-1838)
Çatışma/savaşlarıRus-Çerkes Savaşı
Ailesi
Aile adıAhecaqo

Pşıqo Ahecaqo (AdigeceАхэджакъо Пщыкъо), Çerkes siyasetçi, askeri komutan ve asker. Rus-Çerkes Savaşına katılmıştır.[1]

Biyografi

İsim

Pşıqo ismi Ahecaqo soy ismidir. Çerkeslerin "-qo" soneki ile biten hem soyadları hem de lakapları vardı. Bu ek Türkçe adlardaki "-oğlu" ekiyle eş anlamlıdır. Pşıqo Türkçe "Beyoğlu" anlamına denk gelen bir lakaptır.

Erken dönem

Çerkesler tarihlerini yazmadıkları ve tüm bilgiler Rus kaynaklarından geldiği için Ahecaqo hakkında pek bir şey kaydedilmedi. 1777'de Çerkesya'nın Bjeduğ bölgesinde doğdu. Askerî eğitim ile büyütüldü.

Rus-Çerkes Savaşına Katılımı

Birkaç kaynak, Ahecaqo'nun tüm Çerkesya'da saygı duyulan bir kişi olduğunu belirtir. En az 6.000 atlıdan oluşan kalıcı bir ordusu vardı[2] ve çatışmalar sırasında müfrezesi 12.000 atlıya ulaşıyordu. Rus birliklerine karşı kazandığı zaferlerle ünlüydü.[3] Askeri becerisinin yanı sıra yetenekli bir devlet adamıydı.[4][5]

Ölüm

1837 yılında Rusya ile ateşkes imzaladı ve bir yıl sonra hastalıktan öldü.[2][3][4][5]

Kaynakça

  1. ^ Очерки по истории Адыгеи. Том 1. Майкоп, 1957. Под. Ред. Бушуева С. К.
  2. ^ a b Панеш А. Д. Западная Черкесия в системе взаимодействия России с Турцией, Англией и имаматом Шамиля в XIX в. (до 1864 г.). Майкоп, 2006
  3. ^ a b Самир Хамидович Хотко (2001). История Черкесии: в средние века и новое время. Петербургский гос. университет. ISBN 9785288029752. 28 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2023. 
  4. ^ a b Губжоков М.Н. История Адыгеи с древнейших времен до 1920 года // Раздел по культуре адыгов, 2009
  5. ^ a b А. В. Казаков. Адыги (черкесы) на российской военной службе.Воеводы и офицеры. Середина XVI – начало XX в. Биографический справочник. Нальчик, 2006

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Ufa</span> Rusyada şehir

Ufa (Rusça: Уфа, romanize: Ufa, Rusça telaffuz: [ʊˈfa]; Başkurtça: Өфө, romanize: Öfö,

<span class="mw-page-title-main">Diaohi</span>

Diaohi veya Dayaeni, muhtemelen MÖ 12. yüzyılda, Bronz Çağı Çöküşü (Hitit) sonrası dönemde oluşmuş, Kuzeydoğu Anadolu bölgesinde bulunan kabileler birliğiydi. Burada yaşayan kabilelerin Kartveli dillerini veya Hurri dilini konuştukları tahmin edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Şeyh Mansur</span> General ve politikacı

Şeyh Mansur veya doğum ismiyle Uşurma, Çeçenistan, Çerkesya ve Dağıstan ordularına komutanlık etmiş Çeçen İslam âlimi, asker ve Kuzey Kafkasya'nın 1. İmamı. Kuzey Kafkasya'da Rus emperyalizmine karşı cihat hareketinin başlatıcısı olarak görülmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Rus-Çerkes Savaşı</span> Ruslar ve Kafkaslar, özellikle Çerkesler arasında yaşanan ve soykırımla sonlanan savaş

Rus-Çerkes Savaşı, 17 Temmuz 1763'te (E.U.) Rusya'nın Çerkesya'da hak iddia etmesi ve Çerkeslerin bunu reddetmesi ile başlayan, 21 Mayıs 1864'te (E.U.) son Çerkes ordusunun mağlup edilmesiyle sona eren askerî mücadele. Savaş 101 yıl sürmesi sebebiyle hem Rusya hem de Çerkesya tarihindeki en uzun savaştı.

<span class="mw-page-title-main">Çerkes dilleri</span> Kuzeybatı Kafkas dil ailesinin alt bölümü

Çerkes dilleri, Kuzey Kafkasya’da, Rusya'ya bağlı Adigey, Karaçay-Çerkesya ve Kabartay-Balkarya cumhuriyetleri ile Krasnodar Krayı'nda yerli Çerkeslerin ve bugün Türkiye, Ürdün, Suriye ve İsrail gibi ülkelerde yaşayan diaspora Çerkeslerinin dili ya da lehçeleri birliğidir. Batı (ady) ve Doğu (kbd) olmak üzere her biri resmî olarak dil kabul edilen iki formu bulunur. En yakın akrabası 1992 yılında soyu tükenen Ubıhça [uby], en uzak akrabaları ise Abazaca [abq] ile Abhazca [abk] olup hepsi de Kuzeybatı Kafkas dilleri adıyla bir grupta toplanır. 17. yüzyılda Evliya Çelebi tarafından Çerkesçenin ilk kaydı yapılmıştır. Çerkesçe eklemeli dillerden olup ergatif yapı görülür.

Zihler, MÖ 1. yüzyıldan MS 15. yüzyıla kadar kaynaklarda adı geçen tarihi bir antik ve ortaçağ Çerkes veya proto-Çerkes halkıydı. Avrupalı kaynaklara göre Zihya olarak bilinen yerleşim alanları başlangıçta kabaca bugünkü Gagra ile Tuapse arasında yer alıyordu ve daha sonra tarihi Tmutarakan'ın Kuban bölgesinin ağzına kadar uzanıyordu. Muhtemelen bir dönemde geçici olarak Bizans egemenliği altındaydılar ve güney de Orta Çağ'da geçici olarak Gürcü egemenliği altındaydı. Antik çağda Çerkes ve Abhazların ortak atalarına verilen Zih ismi daha sonraları sadece Çerkesler ile ilişkilendirilmiştir. 15. yüzyılda Zihlerin kendilerine "Adige" dedikleri İtalyan seyyah Giorgio Interiano tarafından kaydedilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Gerandıqo Berzeg</span> Çerkes komutan

Gerandıqo Berzeg Hacı, Çerkesya Konfederasyonu'nun 1861-1864 arasında devlet başkanı olan Çerkes siyasetçi, askeri kumandan ve daha sonra Osmanlı komutanı. Gençliği de dahil olmak üzere hayatının büyük kısmını Rus-Çerkes savaşı (1763-1864) cephelerinde geçirdi. Çerkes Soykırımı'nın ardından Osmanlı topraklarına sürülen Berzeg, Çerkesya'da yürüttüğü direniş için Sultan Abdülaziz tarafından Paşa rütbesi ile onurlandırıldı. 93 harbi sırasında Çerkeslerden oluşan bir birlik kurdu ve Osmanlı devleti için savaştı.

<span class="mw-page-title-main">Qbaade Muharebesi</span>

Qbaade Muharebesi, 1864'te Rus-Çerkes Savaşı sırasında son Çerkes ordusu ile Rus kuvvetleri arasında yapılan bir son savunma muharebesi. 100.000 kişilik Rus ordusu ile 20.000 kişilik Çerkes ordusu karşı karşıya geldi. Bu muharebe savaşın son muharebesi olarak kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">İsmail Berzeg</span> Çerkes siyasetçi ve komutan

İsmail Berzeg Hacı, Çerkesya'nın 1827-1839 arasında de facto lideri olan Çerkes siyasetçi ve askeri kumandan. Rus-Çerkes Savaşında yer almış ve 1838'den sonra, Çerkesya adına diplomatlık yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Çerkes paganizmi</span>

Çerkes paganizmi veya Habzeism, Çerkes halkının etnik dini. Dinin temeli baş tanrı Thaşho'ya ibadettir. Tüm varlıklar öz olarak birdir ve sonsuz bir döngünün parçasıdır; sadece yaratıcı olan Thaşho bu döngüden etkilenmez. Herkes Thaşho'ya ihtiyaç duyar ancak Thaşho kimseye ihtiyaç duymaz.

<span class="mw-page-title-main">Mihaylovski Kuşatması</span>

Mihaylovski Kuşatması Rus-Çerkes Savaşı sırasında 3 Nisan 1840'ta gerçekleşti. Çerkesler, Rus savunmasını bozguna uğratarak kuşatmayı kazandı. Yenilgiyi kabul etmeyen Rus asker Arhip Osipov barut deposuna sızdı ve patlayıcıları patlatarak kendisi, garnizonun kalıntıları ve önemli sayıda Çerkesi öldürdü. Rus Ordusu tarihinde bu eylem övülmüş ve "sembolik ölümsüzlük" olarak tanımlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Rededey</span> Çerkes kralı

Rededey veya Ridad, Orta Çağ Çerkes kralı ve Kasog boyunun lideri. Fiziksel kuvveti ile öne çıkmış ve "Dev Rededey" lakabını almıştır. Rus Prensi Mstislav ile olan duellosu ile bilinir.

Çerkesya'da din, tarihî Çerkesya'da yaşayan Çerkes halkının dini inancıdır. Bugün Çerkeslerin büyük çoğunluğu Sünni-Hanefi Müslümandır. Çok küçük bir azınlık ise Ateizm-Deizm, Ortodoks Hristiyan veya pagan inançlarına mensuptur. Tarihte Çerkesler, 3. yüzyıldan 16. yüzyıla kadar Hristiyan, daha sonraki dönemde ise Müslüman olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Çerkesya'nın Moğollar tarafından istilası</span>

Çerkesya'nın Moğollar tarafından istilası, 13. ve 14. yüzyıllarda Çerkesya'nın Moğol İmparatorluğu tarafından işgal edilmesidir. Çerkesler ve Moğollar arasında çatışmalar 1222'de başladı.

Tuqar veya Buqan, 13. yüzyılda hüküm sürmüş Çerkes kralı. Moğol istilasına karşı olan direnişi ile bilinmektedir ve bu savaşta ölmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Lazarevski Kuşatması</span>

Lazarevski kuşatması, 19 Şubat 1840 gecesi Rus-Çerkes Savaşı sırasında gerçekleşti. Kuşatmadan önce Çerkesler yoğun istihbarat faaliyetlerinde bulundular. 3 saatlik mücadelenin ardından Lazarevksi tahkimatı Çerkesler tarafından ele geçirildi.

<span class="mw-page-title-main">Velyaminovski Kuşatması</span>

Velyaminovski Kuşatması, 12 Mart 1840 gecesi Rus-Çerkes Savaşı sırasında gerçekleşti. Çerkesler sabah namazından sonra kaleye saldırdılar ve yedi buçuk saat sonra kale düştü.

<span class="mw-page-title-main">Anapa Kuşatması (1791)</span>

Anapa kuşatması 22 Haziran (E.U.) 1791'de Rus İmparatorluğu'nun Anapa kalesine saldırmasıyla gerçekleşen bir kuşatmadır. Kaleyi Çerkes ordularına kumandanlık eden İmam Mansur ve Osmanlı paşası İpeklizade Mustafa Paşa savunmaya çalıştı.

<span class="mw-page-title-main">Talkhig Şalinski</span>

Talkhig Şalinski - Kuzey Kafkasya İmamlığı uyruklu devlet adamı ve topçu komutanı. Çeçenya naibi. Kurçaloy teip'ine mensuptur. Kafkas Savaşı'na katılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Navaginski kuşatması</span>

Navaginski Kuşatması - 9 Ekim 1838'da Rus-Çerkes Savaşı sırasında gerçekleşti. Kuşatma başarısız oldu.