İçeriğe atla

Oyo İmparatorluğu

Oyo İmparatorluğu, Lagos'un kuzeyinde, günümüzdeki Nijerya ve Benin devletleri sınırları içinde kurulmuş olan bir Yoruba Devleti. En güçlü döneminde (1650-1750), batıda Volta Irmağıyla doğuda Nijer Nehri arasında kalan bölgeye egemenliğini kabul ettirmiştir.

Kuruluş

Yerel efsanelere göre, Oyo'nun temelleri doğudan gelerek Ile-Ife'ye yerleşen, Yorubaların efsanevi atası ve kahramanı Oduduwa tarafından atıldı. Oduduwa'nın oğlu Oyo tahtına çıkan ilk hükümdar (alafin) oldu. Dilbilimsel kanıtlar ise 700-1000 yılları arasında Yoruba topraklarına iki büyük göç olduğunu, ikinci göç sırasında bölgeye gelenlerin Gine Ormanının kuzeyindeki ağaçsız bölgeye yerleştiğini göstermektedir. Bu bölgede kurulan devlet ticarete elverişli olan konumu, doğal kaynak bakımından zenginliği ve halkının çalışkanlığı sayesinde çok geçmeden Yoruba devletleri arasında üstünlüğü ele geçirdi.

Oyo devleti 16. yüzyıl başlarında kuzeydeki komşuları Borgu ve Nupe'ye göre güçsüz, küçük bir devletti. 1550 yılında Borgu ve Nupe'nin egemenliği altına girdi. Ama ticaretten kazandığı paralar sayesinde bir süvari ordusu kuran ve eğitimli bir orduyu ayakta tutmayı başaran Alafin Orompoto'nun yönetimi zamanında (16. yüzyıl sonları) giderek güçlenmeye başladı.

Gelişme ve İmparatorluk dönemi

17. yüzyılın ilk yarısında batıdaki Dahomey Krallığı'nı fethederek egemenliği altına alan Oyo devleti, Ajase limanı (Porto-Novo) aracılığıyla kıyı bölgesindeki Avrupalı tüccarlarla ticari ilişkiler kurdu. Devlet zenginleştikçe, izlenmesi gereken politikalar konusunda siyasi liderler arasında çeşitli görüş ayrılıkları su yüzüne çıkmaya başladı. Liderlerin bir bölümü bütün çabaların servet birikimini arttırmada yoğunlaşmasını isterken diğer bir bölümü ise servetin yeni topraklar fethetmek için kullanılmasını savunuyordu. Bu siyasi ayrılıklar Alafin Abiodun'un (1770-1789) muhaliflerini kanlı bir iç savaşın sonunda yenmesine değin sürdü. Abiodun temelde Avrupalı tüccarlarla yapılan kıyı ticaretine dayalı bir ekonomik kalkınma politikası izledi.

Gerileme

Abiodun'un ekonomi haricinde hiçbir şeyle ilgilenmemesi sonunda ordunun ve dolayısıyla da merkezi hükûmetin gücünün ve denetiminin zayıflamasına yol açtı. Onun ardılı olan Alafin Awole tahta geçtiği sırada yerel ayaklanmalar başlamış, karmaşık bir kamu hizmetleri sistemiyle ayakta duran yönetim zayıflamış ve haraca bağlanmış olan kabile şefleri güçlerini kaybetmişlerdi. Awole ile danışmanları arasında başlayan çatışmalar ülkenin gerilemesini daha da hızlandırdı. 18. ve 19. yüzyıllarda devam eden sürekli gerileme sonucunda Oyo İmparatorluğu 19. yüzyılda kıyıdan geçen ticaret yolları üzerindeki denetimini yitirmeye başladı. Sonunda Dahomey'de (bugün Benin) yaşayan Fonlar (Dahomeyler) tarafından istila edilen Oyo toprakları, 1800'den hemen sonra da kuzeydoğudaki Hausa topraklarından gelen Müslüman Fulaniler tarafından fethedildi.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Nijerya</span> Batı Afrikada bulunan bir ülke

Nijerya ya da resmî adı ile Nijerya Federal Cumhuriyeti, Afrika kıtasının batısında yer alan ülkedir. Ülkenin sınır komşularını Nijer, Çad, Kamerun ve Benin oluştururken, ülkenin güneyinde Gine Körfezi içerisinde yer alan Benin Körfezi yer almaktadır. Ülkenin başkenti Abuja'dır.

<span class="mw-page-title-main">Asya</span> kıta

Asya veya Asya Kıtası, Avrupa'nın doğusunda, Büyük Okyanus'un batısında, Okyanusya'nın kuzeyinde ve Arktik Okyanus'un güneyinde bulunan kıta, yüz ölçümü olarak Dünya'nın en büyük kıtası, aynı zamanda nüfus açısından en kalabalık kıtasıdır. Sınırları değişkenlik gösterse de Avrupa ve Afrika kıtaları ile kara sınırı vardır. Avrupa ile birlikle Avrasya'yı, Avrupa ve Afrika kıtalarıyla birlikte Eski Dünya'yı oluşturur. İnsanlığın Afrika'dan çıktıktan sonra ayak bastığı ilk kıta olan Asya, aynı zamanda Dünya üzerindeki birçok dinin çıkış bölgesidir. Ortadoğu kökenli İslam, Hristiyanlık gibi İbrani dinler ile Hint Yarımadası kökenli Budizm ve Hinduizm gibi Dharmatik dinler buna örnektir. Kuzey Kutup Dairesi'nden Ekvator'a kadar uzanan Asya Kıtası, yeryüzünün en alçak noktası olan Lut Gölü ve en yüksek noktası olan Everest gibi çok farklı yeryüzü şekillerini içinde barındırır.

<span class="mw-page-title-main">Mezopotamya</span> Dicle ve Fırat nehirleri arasında kalan bölge

Mezopotamya, Orta Doğu'da, Dicle ve Fırat nehirleri arasında kalan bölge. Mezopotamya günümüzde Irak, kuzeydoğu Suriye, Güneydoğu Anadolu Bölgesi ve güneybatı İran topraklarından oluşmaktadır. Büyük bölümü bugünkü Irak'ın sınırları içinde kalan bölge, tarihte birçok medeniyetin beşiği olmuştur. Mezopotamya'da yer alan şehirler günümüzde sürekli gelişmektedir. Ayrıca bu bölgede bol miktarda petrol bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Feodalizm</span> ekonomik örgütleniş biçimi

Feodalizm ya da derebeylik, başta Ortaçağ Avrupası olmak üzere tarihin birçok evresinde rastlanan toplumsal, siyasal ve ekonomik bir örgütleniş biçimidir. Feodalizm kelimesi, Latince feodum (tımar) ile taşınabilir değerli mal anlamına gelen Latin kökenli bir kelimeden türetilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Asur</span> Irakta bulunan antik kent.

Asur, Mezopotamya'nın kuzey kısmında, günümüzde Musul yöresinde, Dicle Irmağı'na bakan bir plato üzerinde kurulmuş antik bir kenttir. Bölgedeki arkeolojik kazılar, MÖ 3. binyılın başlarında burada bir yerleşim olduğunu göstermektedir. Ancak yayılma alanı ve diğer nitelikleri hakkında kesin bilgilere ulaşılamamıştır. Bugüne kadar tespit edilen yapı kalıntıları, antik Mezopotamya'da yapıldığı gibi, eski yapıların üstüne aynı tarzda inşa edilmiş olan bir İştar tapınağı altında kalmış temellerdir. Asur, Kalah ve Ninova kentleri Asur'un başlıca kentleridir.

<span class="mw-page-title-main">Endülüs</span> 711–1492 yılları arasında İber Yarımadasında Müslümanların hakimiyeti altındaki bölgeler

Endülüs, 711-1492 yılları arasında İber Yarımadası'nda Berberi milletinin de katkısı ile Arapların etkisi altında bulunan bölgelere verilen isimdir. Müslümanların İber Yarımadası'ndaki varlığı en son Moriskoların 1609 yılında İspanya'dan Müslümanlığı bırakmadıkları için göçe zorlanarak sınır dışı edilmesiyle son bulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Levantenler</span> Osmanlı Devleti içinde yaşamış ve ticaretle uğraşmış Hristiyan azınlık

Levanten ya da argo tabiri ile Tatlısu Frenki, Osmanlı Devleti içinde özellikle Tanzimat sonrasında büyük liman kentlerinde yoğunlaşan ve ticaretle uğraşan Hristiyanları tanımlamak için kullanılır. En dar tanım olarak da; şu anki Doğu Akdeniz'e kıyısı olan devletlerde yaşayan Osmanlı döneminde yerleşmiş, Fransız-İtalyan kökenli Katoliklerdir. Yerel Hristiyan nüfusundan farklıdırlar.

<span class="mw-page-title-main">Mançurya</span> Doğu Asyadaki coğrafi bir bölge

Mançurya, Doğu Asya'da bugünkü Çin'in kuzeydoğu bölgesi ve Rusya'nın Primorski bölgesini kapsayan tarihî bir bölge.

<span class="mw-page-title-main">Coğrafi keşifler</span> Dönem

Keşifler Çağı olarak da bilinen Coğrafi keşifler dönemi, 15. yüzyılın ilk yarısından 17. yüzyılın ortalarına kadar Portekizli ve İspanyol kaptanlar tarafından Asya'daki baharat ve değerli maden zenginliğine ulaşacak alternatif ticaret yollarının bulunması amacıyla başlatılıp bu yolda yeni kıtalar, okyanuslar ve denizaşırı toprakların Eski Dünya tarafından keşfedilmesine sebep olan tarihsel aralıktır.

<span class="mw-page-title-main">Hansa Birliği</span>

Hansa Birliği, Almanya'nın kuzeyindeki kentlerin ve yabancı ülkelerde yaşayan Alman gruplarının karşılıklı çıkarlarını korumak amacıyla kurdukları ticari örgütlenme.

<span class="mw-page-title-main">Cücenler</span> Orta Asya kökenli bir Türk topluluğu

Cücenler, Kuzeydoğu Asya kökenli bir Moğol kavimdir. Önce 3. yüzyıl ile 6. yüzyıl arasında Asya'nın kuzeyinde etkinliği gösteren izole bir göçebe topluluk. Tarihte ilk defa Kağan (可汗) ünvanını bu devlette Yükük Şelun kullanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">İspanyol İmparatorluğu</span> Beş kıtada toprağı olan, dünyanın ilk küresel imparatorluğu

İspanyol İmparatorluğu, beş kıtada toprağı olan, dünyanın ilk küresel imparatorluğudur. İspanyol İmparatorluğu, İspanya veya İspanya hükümdarları tarafından fethedilen, miras kalan veya el konan arazileri kapsar. Bu arazilere Kuzey ve Güney Amerika'nın geniş kesimleri de dahildir. Hak iddia edilen ancak hiç ele geçirilemeyen topraklar da mevcuttur. Toplam arazilerin yüzölçümü 18. yüzyılın sonunda 18 milyon kilometre kare civarındadır. 16. ve 17. yüzyıllardaki kıtalararası yapısına rağmen koloni imparatorluğu deyimi 1768 yılı itibarıyla kullanılmaya başlanmıştır. 19. yüzyılda ise devlet yapısı tamamen kolonisel bir yapıya dönüşmüştür.

Estonya tarihi, bugünkü Estonya topraklarının tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar uzanan tarihini kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Yeni Fransa</span>

Yeni Fransa Naipliği (Nouvelle-France) 1534'te Saint Lawrence Irmağı'nın Jacques Cartier tarafından keşfini izleyen süreçte Fransız egemenliğinde kalmış ve 1763'te İspanya ve Büyük Britanya'ya bırakılmış olan bölgedir. Meksika Körfezi, Newfoundland ve Hudson Körfezi 1721'de bölgenin sınırları içinde bulunuyordu. Bölge daha sonra yönetsel bağımsızlığı bulunan beş sömürgeye ayrılmıştır. Bunlar, Kanada, Acadia, Hudson Körfezi, Newfoundland ve Louisiana'dır.

<span class="mw-page-title-main">Elmina Kalesi</span>

Elmina Kalesi, 1482 yılında Portekizliler tarafından São Jorge da Mina Kalesi olarak yapılmıştır. Bugün Gana sınırları içindeki Elmina kentinde yer alır. Portekiz coğrafi keşifleri kapsamında Gine'de kurulan bu kale bölgede Portekizliler tarafından inşa edilen ilk ticari üstür. Kale daha sonraları Atlantik köle ticaretinde önemli bir durak olacaktır. Kale ve civarı 1637 yılında Hollandalılar tarafından ele geçirilmiştir. Köle ticareti bölgenin 1871 yılında İngiltere denetimine geçinceye kadar sürmüş, 1957 yılında bölgenin İngiltere'den bağımsızlığını kazanmasıyla beraber günümüzdeki Gana sınırları içerisinde yer almıştır. Bugün önemli bir tarihi yer olan kale, çeşitli tarihi filmlerde kullanılmaktadır. Kale UNESCO tarafından Dünya Mirası listesine de dahil edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Rus Amerikası</span>

Rus Amerikası günümüzde ABD topraklarının Alaska eyaleti, Kaliforniya’nın bir kısmı ile Hawaii’yi içerisine alan ve 1733 – 1867 yılları arasında Rus İmparatorluğuna ait olan sömürge bölgelerinin adıdır. Amerika'nın Ruslar tarafından sömürgeleştirilmesi ile başlayan sürecin resmiyet kazanıp sömürge topraklarının resmî ilhak edilmesi 1799 yılındaki Çarlık ukazı ile olacaktır.

<span class="mw-page-title-main">Denizci cumhuriyetler</span>

Denizci cumhuriyetler İtalya'da Orta Çağ'da ortaya çıkan ve gelişen şehir devletlerini tanımlar. Bunlardan en bilinenleri Pisa, Ceneviz ve Venedik'tir. Bu devletler birbirleriyle hem askeri hem de ekonomik anlamda rekabet halinde olmuşlardır. 10 ila 13. yüzyıllar arasında Akdeniz bölgesinde egemenlikleri altındaki ticaret yollarını korumak ve genişletmek için güçlü donanmalar kurmuşlardır. Bu açıdan Haçlı Seferleri'ne lojistik olarak büyük destek vermişlerdir. Cumhuriyetler güçlü imparatorluklar arasında hayatta kalabilmek için çok çeşitli ittifaklarda bulunmuşlardır.

<span class="mw-page-title-main">Cape Kolonisi</span> Hollandanın Güney Afrikadaki ilk göçmen kolonisi

Cape Kolonisi, Hollanda'nın Güney Afrika'daki ilk göçmen kolonisi, daha sonra Birleşik Krallık egemenliğine geçmiştir. Merkezi bugünkü Cape Town'du.

<span class="mw-page-title-main">Çin dış göçü</span>

Tarih boyunca Çin dış göçü birbiri ardına dalgalar şeklinde gerçekleşmiştir. 19. yüzyıldan 1949 yılı na kadar yer almış göç dalgalarının ana sebepleri; Çin anakarasındaki savaşlar ve kıtlıklar, çeşitli yabancı ülkelerin Çin'i ele geçirmesi ve siyasi yolsuzluğun ortaya çıkardığı sorunlardır. Göçmenlerin çoğu, Amerika, Avustralya, Güney Afrika ve Güneydoğu Asya gibi bölgelere çalışmak için göç eden; "kuli" olarak bilinen; okuryazarlığı olmayan köylüler ve işçiler idi.

<span class="mw-page-title-main">Afrika imparatorlukları listesi</span>

Bu liste maddesinde, bilinen Afrika imparatorlukları ve bunların başkentleri listelenmiştir.