İçeriğe atla

Oxvame

Oxvame (Türkçe: Dua yeri), Lazların eski zamanlarda tapınak olarak kullandıkları, ibadet ettikleri ve dua ettikleri yerdir.[1] Çoğunlukla yerleşim yerlerine yakın yerlerde bulunan oxvameler, bölgeye hakim tepelerin düz yerlerinde kurulurdu. Oxvamenin kurulduğu bölgede, insanları kötülüklerden koruduğuna inanılan "Mçüoni" adında bir meşe ağacı bulunurdu. Belirli günlerde insanlar meşe ağacın etrafında toplanarak toplu ayinler yapar ve tanrılardan yardım isterlerdi.

Etimoloji

Oxvame, Lazca'da dua veya ayin anlamına gelen "oxvamu" sözcüğünden türemiştir. Lazcada yarasa anlamına gelen burbu[2] kelimesinin oxvame ile birleşmesiyle oluşan "Burbuşoxvame" ifadesi, yarasa kilisesi anlamına gelmektedir. Bu ifade, Lazların İslama geçmesinden sonra kiliselerin boş kalmasını ifade etmek için kullanılmaktaydı.

Tarihi

Oxvame, Lazların Paganist olduğu dönemlerde, isteklerinin gerçekleşmesi için toplanıp ayinler yaptıkları yerdir. İlkbahardaki ekin döneminden önce, hasat zamanı ürünün bol olması için bu ayinler düzenlenirdi. Bu istekler sırasıyla dua (oxvamu) ve horon (oxoronu) yoluyla tanrılara bildirilir ve tanrıdan gelen mesajlara göre davranılırdı. Bina yapımına elverişli bazı Oxvameler, cami ve kilise gibi bölgede sonradan yaygınlaşan dinlerin kutsal mekanlarına dönüştürüldü.

Oxvamu

Oxvamu, tanrılara kurban sunulması anlamına gelen "Tisya meçamu" ile başlar. Ardından çeşitli ilahilerin eşlik ettiği "Oxoronu" danslarıyla devam eder.[3]

Yapılan ibadetlerin amacı, gökyüzünde yaşadığına inanılan tanrıların yere gelmesini sağlamak ve onlarla bütünlük kurmaktır. İbadetlerde eller gökyüzüne doğru kaldırılır, toplu halde "3i éi, méa méa" gibi sözler söylenerek meşe ağacının etrafında dönülürdü. Tapınmalar, tanrı yere inene kadar sürerdi. Sadece halk arasında özel yetenekleri olan insanlar tanrıların yere inip inmediğini hissedebilirdi. Tapınmalar esnasında ortak bir ruh hali oluşturmak için bu kişilerin dediklerine göre hareket edilirdi. Ortamdaki mistik havadan etkilenen insanlar tanrıların gelip kendileriyle bütünleşmeleri için sabırsızlanır ve ayinin başındakilere "Geldi mi? geldi mi?" anlamına gelen " Komoxtuyi?, Komoxtuyi?" şeklinde seslenerek durumu öğrenirlerdi. Ayininin başındakiler duruma tanrının gelmemesi durumunda "Va moxtu, va moxtu" şeklinde cevap vererek ayine devam ederlerdi. Ayini yöneten kişinin tanrının geldiğini hissetmesi durumunda bağırarak "Geldi" anlamındaki " Komoxtu, komoxtu" diyerek herkesi harekete geçirirdi. Topluluk, tanrıların yere indiğini öğrendiğinde "i i i i i i hu hu hu hu " şeklinde haykırarak coşar ve tepinirdi.

Kaynakça

  1. ^ Meryem Özçep. "Oxvame (Lazca duayeri): Tarihi mabetler". lazca.org. 26 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2018. 
  2. ^ "Türkçe-Lazca indeks S-Z". ayla7.free.fr. 27 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2020. 
  3. ^ Esat Sarı (5 Mayıs 2007). "OXVAME -1-". lazuri.com. 26 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2018. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Yahudilik</span> tek tanrılı etnik bir İbrahimî din

Yahudilik, Yahudi milletinin kolektif inancını, kültürünü, hukukî kurallarını ve medeniyetini içeren etnik bir dindir. İlk İbrahimî din olmasının yanı sıra insanlık tarihindeki en eski dinler arasında da yer alan Yahudilik, monoteizm temelli dinlerin ilk örneğidir. Yahudilik, riayetkâr Yahudiler tarafından "Avraham'ın YHVH ile yaptıkları sözleşmenin bir ifadesi" olarak yorumlanır. Geniş metinleri ve uygulamaları, çeşitli teolojik pozisyonları ve örgütlenme biçimlerini kapsayan Yahudilik, bir İbrani felsefi görüşü olmakla birlikte aynı zamanda bir dünya görüşüdür. Torah, Tanah'ın bir parçasıdır ve Midraş ile Talmud gibi ikincil metinlerle birlikte temsil edilen tamamlayıcı bir sözlü geleneğin parçasıdır. Dünya çapındaki toplam 14 ila 15 milyon takipçisi ile Yahudilik, en büyük onuncu dindir.

<span class="mw-page-title-main">Melek</span> dinler terminolojisindeki doğaüstü figür

Melek, dini bir terim. Melek, birçok dinde inanılan semavi verilen isimdir. Meleklerin görevleri Tanrı'ya hizmet etmektir. Meleklere inancın var olduğu her din ve inançta melek kavramına bakış farklıdır.

<span class="mw-page-title-main">Namaz</span> İslamda farz olan günlük ibadet

Namaz, İslâm'ın şartlarından biri olarak kabul edilen bir ibadettir. Kur'an'da günün belli vakitlerinde abdestle birlikte duaya kalkılması ifadesi bulunur. Kur'an'a göre namaz Allah'ı anarak teslimiyetin gösterildiği bir arınma biçimi ve İbrâhim peygambere öğretilen bir ibadet şeklidir.

<span class="mw-page-title-main">Hinduizm</span> Hindistan merkezli bir din

Hinduizm, çok kapsamlı inanç ve yaşam felsefesinin toplamıdır. Özellikle Hindistan, Nepal ve Bangladeş'te yaygındır. Günümüzde yaklaşık 1.25 milyar izleyeni ile Hristiyanlık ve İslam'dan sonra üçüncü sırada yer alan Hinduizm inancının neredeyse tüm takipçileri Hindistan ve çevresinde bulunmaktadır. Budizm ve Zen Budizmi gibi çeşitli ekoller Hinduizm'den kaynaklanıp ayrılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Dua</span>

Dua veya yakarış, bir ilah ya da gözle görülmeyen varlıkla ilişkiyi etkinleştirmeyi amaçlayan çağırma veya eylemdir. Dua, bireysel ya da toplumsal olarak; özel ya da kamusal bir yerde edilebilir. Sadece sözlerden oluşabileceği gibi şarkı şeklinde de olabilir. Ayrıca çeşitli bedensel hareketler de içerebilir. Duanın yakarış, şükran veya ibadet/övgü olarak farklı formları vardır.

<span class="mw-page-title-main">Ağaç inancı</span>

Ağaç inancı birçok doğa inançlarının barındırdığı animizimde, ağaçların saygı gösterilmesi gereken bir ruha sahip oldukları ve ağaçlara gösterilen saygı, bereketi etkilediğine inanmaktan kaynaklanan bir kült'dür.

Cem, Alevilerin, Bektaşilerin cemaatle birlikte yaptığı, son derece ayrıntılı kurallara bağlanmış ibadet. Cem, yalnızca dinsel nitelikli bir toplantı değil, aynı zamanda hem ruhen yenilenme, yıkanma ve hem de toplumsal ve bireysel sorgulanma yeridir.

<span class="mw-page-title-main">Yom Kippur</span> Yahudilik için bir dinî bayram

Yom Kippur, Yahudiliğin en mukaddes bayramıdır. Var olan şahsi günahlar için Yahudiler tarafından oruç tutularak tövbeler edilir. Gregoryen takvimine göre hesaplandığında Eylül veya Ekim aylarının farklı günlerine denk gelir.

<span class="mw-page-title-main">Sinagog</span> Musevi ibadethanesi

Sinagog veya havra, Yahudilik inancına inanan Yahudi ve Samirilerin ibadet etmek için gittikleri ibadethane.

<span class="mw-page-title-main">Paskalya</span> İsanın dirilişini anmak için Hristiyanlarca kutlanan bayram

Paskalya, Hristiyanlıktaki en eski ve en önemli yortu. İsa'nın çarmıha gerildikten sonra 3. günde dirilişi kutlanır. Doğu ve Batı kiliseleri arasında farklılıklar olmakla beraber, Paskalya dönemi yaklaşık olarak mart sonundan nisan sonuna kadar olan dönemdir. Her sene sabit bir tarihte gerçekleşmeyen ve dünya kiliselerinin çoğunda pazar günü kutlanan Paskalya Günü ise, Diriliş Bayramı, Diriliş Pazarı ya da Kıyam Yortusu olarak da adlandırılır.

Anglikanizm, İngiltere'nin resmî kilisesi olan İngiltere Kilisesi'ne has ilke, doktrin ve kurumlar. İngiltere Kralı VIII. Henry'nin kurduğu bir Hristiyan mezhebidir. İngiliz Reformu, Katoliklik ve Protestanlık arasında bir orta yol olarak görüldüğü için Latince Via Media olarak adlandırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Yggdrasill</span>

Yggdrasill, İskandinav mitolojisinde önemli rol oynayan, dokuz diyarı birbirine bağladığına inanılan devasa bir mitolojik ağaçtır.

İbadet, genellikle bir Tanrı'ya yönelik yapılan eylemlerin genel adıdır. İbadet, farklı dinlerde farklı şekillerde yapılabilir.

<span class="mw-page-title-main">Sukot</span>

Barakaların Festivali veya Çadırların Festivali olarak adlandırılan, Sukot, kutsal bir bayramdır ve Tişri ayının 15. günü kutlanır. Yahudilerin Kudüs’teki tapınağa hac ettikleri üç kutsal festivalden biridir

<span class="mw-page-title-main">Simha Tora</span>

Simha Tora, bir yıllık toplu Tora okuma döngüsünün sona erdiğini ve yeni döngünün başladığını işaret eden kutlamadır. Simha Tora, Yahudi Kutsal Kitap Günleri olan Şemini Atzeretlerden biridir. Kutlama, Sukot bayramına müteakip Tişri ayında gerçekleşir.

Alevîler'in dinî i'tikadı Siyâseten İslâmiyet’in “İmamiye-i İsnâ‘aşer’îyye / Onikicilik” fıkhî mezhebinden olan Alevîler, i’tikaden Horasan Melametîliği’nden köken alan Hoca Ahmed Yesevî’in kurduğu “Sünnîliğin Tasavvufî–Yesev’îyye Tarikâtı” ile Fâtımîler Halifeliği devrinde Orta Asya ve Türkistan’da çok önemli fa’aliyetlerde bulunan Muin’ed-Dîn Nâsır-ı Hüsrev’in kurucusu olduğu Pamir Alevîliği’nin de altyapısını oluşturan “Şiîliğin Bâtınî–İsmâilîyye” fıkhî mezhebinin şiddetli etkisi altında gelişimini tamamlayarak ortaya çıkan “Tasavvufî-Bâtın’îyye” i’tikadî mezhebi mensûplarıdır. Alevîlik içerisinde Kızılbaş, Dazalak, Kalender’îyye, Bedr’îyye, Bektâş’îyye, Câm’îyye, Şems’îyye, Edhem’îyye gibi farklı birçok bâtınî tarîkat (yol) yer almaktadır. 13. asırda Babâîlik’ten ve 14. asrın sonlarından itibaren de yoğun olarak Hurûfîlik’ten etkilenen Anadolu kaynaklı Bektaşilik Tarikatı bunların içlerinde en meşhur olanıdır. 14. ve 15. asırlarda “Fadl’Allah Ester-Âbâdî” tarafından Şiîlikten ayrılarak zuhur eden “Hurûfîlik” mezhebinin tesirleri altında kendisini yeniden yapılandırmış olan Bektâşîlik, Alevîliğin içinde yer aldığı varsayılan bir tarîkat (yol) olması itibarıyla Anadolu Alevîliği’nin tamamını tanımlamamaktadır.

Dînî ibadet, Alevîler, Muhammed’in son Peygamber olduğuna, Ali bin Ebu Talib’nin ise Veliliğine (ya da İmamlığına) inanırlar. Alevîler, ibâdetlerini Cemevi’nde yaparlar. Kadir Gecesi’yle bağlantılı olarak üç gün ve Muharrem ayında ise on iki gün oruç tutarlar. Muharrem’den sonra da üç gün Hızır Orucu tutarlar. Muharrem orucundan evvel üç gün Masumu Paklar orucunu tutarlar.

<span class="mw-page-title-main">Antik Mezopotamya dini</span> din

Antik Mezopotamya dini, Antik Mezopotamya medeniyetlerinin, özellikle yaklaşık MÖ 3500 ve 400 yılları arasında Sümer, Akad, Asur ve Babil medeniyetlerinin dinî inançlarına ve uygulamalarına atıfta bulunur. Antik Mezopotamya dininin temelleri Erken Sümer Hanedanları tarafından atılmış, daha sonra oluşan uygarlıklar ve bölgeye yerleşen kavimler bu dinî yapıyı benimsemiştirler. Her ne kadar bölgenin bölümleri arasında farklılık gözlense de temel dinî figürler, destanlar ve inanışlar aynı kalmıştır. Politeistik bir din olan Mezopotamya dininin tanrı ve tanrıçaları zaman içinde isim değiştirse de özellikleri genelde aynı kalmıştır fakat dinler tinsel olarak nitelik kazanmıştır.

Dóminus vobíscum, Katolik Kilise litürjisinde, diğer litürjilerde ve ayrıca Lütercilik, Anglikanizm, Metodizm gibi diğer Batı kiliselerinin ayinlerinde din adamları tarafından geleneksel olarak kullanılan eski bir selamlama ve kutsamadır.

<span class="mw-page-title-main">Prie-dieu</span>

Bir prie-dieu, öncelikle özel ibadet amaçlı kullanım için tasarlanmış, ancak kiliselerde de bulunabilen bir tür dua masasıdır. Ev mobilyalarında da benzer bir sandalye şekline benzetme yoluyla "prie-dieu" adı verilmektedir.