İçeriğe atla

Ouranosaurus

Ouranosaurus
Biyolojik sınıflandırma
Âlem: Animalia
Şube: Chordata
Klad Dinosauria
Klad Ornithischia
Klad Ornithopoda
Klad Styracosterna
Klad Hadrosauriformes
Cins: Ouranosaurus
Taquet, 1976
Türler

O. nigeriensis (Tip tür)
Taquet, 1976

Ouranosaurus (anlamı: cesur kertenkele) Erken Kretase (Aptian) döneminde bugünkü Nijer dolaylarında yaşamış otçul ornithopod dinozor cinsidir.[1]

Kökenbilim

İlgili dinozorun cins adı Ouranosaurus, Arapça atılganlık anlamına gelen ourane sözcüğü ve Antik Yunanca kertenkele anlamına gelen sauros sözcüklerinin birleştirilmesinden oluşmuştur. Tür adı ise bulunduğu ülkeye izafeten nigeriensis olarak verilmiştir.[2]

Keşif ve Adlandırma

1965'ten itibaren birkaç yıl boyunca Nijer'in Sahra Çölü dolaylarındaki Gadoufaoua mevkiine birçok paleontolojik keşif seferi düzenlenmiştir. Bu çalışmalar ışığında birçok fosil parçası açığa çıkmıştır; ama en çarpıcı buluntulardan bazıları da Elrhaz formasyonu yakınlarında bulunan, GDF 300 ve GDF 381 olarak adlandırılan fosil numunelerdir. GDF 300 numunesi hemen hemen tam iken; bir paratipe işaret eden GDF 381 numunesi üçte iki oranında tamdır. Adlandırma da 1976 yılında Fransız paleontolog P. Taquet tarafından yapılmıştır.[3]

Fiziksel Özellikler

Venedik Müzesi - Ouranosaurus nigeriensis fosili

Holotip (bir canlının resmi olarak tanımlandığı fiziksel örnek) olarak belirlenen GDF 300 fosil numuneleri neredeyse tam bir bütün oluşturur, sadece sol üst çene yoktur. Var olan kemik parçaları el ve ayak kemikleri, kaval kemiği, kuyruk omurları, ökçe kemiği, her iki uyluk kemiği, gözyaşı kemiği, üzengi kemiği, eklemler vb. gibi çok sayıda fosil parçası bulunmuştur. Bu numune 15 m2ik bir alana saçılı halde bulunmuştur. GDF 381 adlı fosil numuneleri de bir paratip olarak kabul edilmektedir. Bu numune kısmen eksiktir zira kafatası yoktur ve kuyruk omurlarının bir bölümü kayıptır; ancak anatomik anlamda iyi derecede eklemli sırt omuru dizisi korunmuştur. Venedik numunesi olarak literatüre girmiştir.[3]

Bu erken Kretase kuş kalçalı dinozor cinsi yaklaşık 8 metre uzunluğa ve 1,5-2 ton ağırlığa sahiptir.[4] Fiziksel anlamda dikkat çekici özellikleri bulunan Ouranosaurus tipik bir Ornithopod görünüşüne sahipti. En karakteristik özelliği sırtındaki yelken şekilli omur çıkıntılarıdır. Görece aynı yerde yaşadığı Spinosaurus'unkilere benzemektedir; ancak işlevi konusunda hâlâ bir netlik yoktur. Bu dinozorların sırt omurlarının genel olarak ısıl düzenleme işlevi gördüğü (zira erken Kretase Afrika'sı ciddi ölçüde nemli ve sıcaktır) tahmin edilse de bir diğer görüş de güçlü sırt kaslarına destek olacak bir yapı oluşturmalarıdır, tıpkı Amerikan bizonlarının sırt yapısı gibi.[1]

Ouranosaurus'un kafası

Diğer İguanodon ailesi üyelerinden ayrı olarak farklı bir kafatası yapıları vardır. Uzun, alçak ve eğimli başları görece düz bir burun yapısıyla biter. Kafalarında kemiksi yumru çifti bulunmaktadır. İguanodonlara benzeyen özellikleri de bulunmaktadır. Beş parmaklı ön ayaklara sahip olan Ouranosaurus'un ön ayak ve ön ayak parmakları İguanodon'a nazaran biraz daha küçüktür ve arka ayakları da üç parmaklıdır.[1]

Habitat ve Beslenme

Sarcosuchus imperator ve Ouranosaurus nigeriensis

Bugünkü Nijer'in Sahra Çölü içinde yer alan Gadoufaoua adlı yöredeki çökellerden çok sayıda fosil çıkarılmıştır. Bunlar arasında Suchomimus, Nigersaurus, Lurdusaurus ve Ouranosaurus vardır.

Gadoufaoua haritası

Sarcosuchus ve diğer tatlı su ortamı canlıları da bölgede yaygın olarak yaşayan canlılar arasındadır. Bugünkü ekolojik ortamın tersine erken Kretase dönemi Afrika'sı nehirlerin kavşak noktası olarak oldukça tropikal bir görünüm arz etmektedir. Bölgenin erken Kretase yaşlı kayaç ve çökel toplulukları akarsu depoziti olan çapraz tabakalı kumtaşı çökelleri ve kum tepecikleridir. Alçak boylu bitkilerle beslendiği varsayılmaktadır. Gagasıyla yaprak, meyve ve tohumları yediği düşünülmektedir.[4][5]

Kaynakça

  1. ^ a b c Dixon, Dougal; ve diğerleri. (1992). The MACMILLAN of Illustrated Encyclopedia of Dinosaurs and Prehistoric Animals. New York: American Museum of Natural History. ss. 145. ISBN 0-02-042981-9. 
  2. ^ Taquet, Philippe. "OSTÉOLOGIE D'OURANOSAURUS NIGERIENSIS, IGUANODONTIDÉ DU CRÉTACÉ INFÉRIEUR DU NIGER" (PDF). www.paleoglot.com. Paleoglot. 2 Haziran 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  3. ^ a b Bertozzo, Flippo; ve diğerleri. "The Venice specimen of Ouranosaurus nigeriensis (Dinosauria, Ornithopoda)". www.ncbi.nlm.nih.gov/. NCBI. 13 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  4. ^ a b Dinosaurussen, Dinosaurussen. "OURANOSAURUS". www.dinosaurussen.weebly.com. 7 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  5. ^ Sereno, Paul; ve diğerleri. "Basal abelisaurid and carcharodontosaurid theropods from the Lower Cretaceous Elrhaz Formation of Niger". www.researchgate.com. Researchgate. 16 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Dinozor</span> Mezozoik Çağa (kuşlar dahil) hâkim olan sauropsid omurgalılar kladı

Dinozor (Dinosauria), ilk olarak Mezozoyik zamanda ortaya çıkan ve yaşayan tek üyeleri kuşlar olan arkozor sürüngen grubu. Dinozor adı, Richard Owen tarafından Grekçe "korkunç" anlamına gelen deinos ve "kertenkele" anlamına gelen sauros sözcüklerinin birleştirilmesinden oluşur. Dinozorlar, 243 ile 233 milyon yıl önce Geç Triyas döneminde ortaya çıkmış ve 66 milyon yıl önce kuşlar dışındaki tüm türlerinin soyu tükenmiştir. Dinozorlar, sıcakkanlı ve soğukkanlı arası özellikler gösteren mezoterm canlılardı. Mezozoyik'te oldukça başarılı biçimde tüm kıtalara yayılan dinozorlar çok farklı nişleri doldurdu. Yapılan araştırmalarda şimdiye kadar yaklaşık olarak 1.000 kadar kuş olmayan dinozor türünün yaşadığı belgelendi. Bugün dinozorların evrimsel olarak devamı olan kuşların 11.000 kadar türü vardır ki bu, yaşayan memelilerin tür sayısının (~6000) yaklaşık iki katıdır. Dinozorların nasıl yaşadığı, ne kadar çeşitlendiği ve ekosistemdeki yerleri kadar kuş olmayan dinozorların nasıl yok olduğu da bilim camiasını uzun zamandır meşgul etmektedir. Kuş olmayan dinozorları yeryüzünden silen yok oluşun aşamalı mı, yoksa yerbilimsel olarak katastrofik (ani) mi olduğu tartışmalıdır.

<i>Ankylosaurus</i>

Ankylosaurus,, Geç Kretase devrinde 68-66 milyon yıl önce Kuzey Amerika'da yaşamış bir kuş kalçalı dinozor cinsidir.

<i>Iguanodon</i>

Iguanodon, erken Kretase devrinde Kuzey Amerika ve Avrupa'da yaşamış kuş kalçalı dinozor cinsi.

<i>Dilophosaurus</i> teropod dinozor cinsi

Dilophosaurus, Erken Jura döneminde Kuzey Amerika'da yaşamış bir bazal teropod dinozor cinsidir.

<i>Gorgosaurus</i>

Gorgosaurus Geç Kretase döneminde Kuzey Amerika'nın batısında yaşamış teropod dinozor cinsidir.

<span class="mw-page-title-main">Wulong bohaiensis</span> teropod dinozor

Wulong erken Kretase devrinde yaşamış dromaeosauridae ailesi içinde yer alan microraptorinae alt ailesine mensup bir theropod dinozor cinsi.

<i>Rhabdodon</i> geç Kretase dönemi Avrupasından orta boyutlu bir ornithopod cinsi

Rhabdodon, geç Kretase dönemi Avrupa'sından orta boyutlu bir ornithopod cinsidir. Fransa'nın La Nerthe bölgesinde 19. asrın ortalarında bir dinozora ait çene kemiği ve diş parçaları keşfedildi ve bu kalıntılar rhabdodona ilişkin ilk buluntulardı.

<i>Albertosaurus</i>

Albertosaurus, Kretase devrinin sonlarında Kuzeybatı Amerika'da yaşamış, Tyrannosauridae familyasına mensup bir theropod dinozor cinsidir.

<i>Carcharodontosaurus</i> Teropod dinozor cinsi

Carcharodontosaurus Geç Kretase (Cenomanian) zamanında Kuzey Afrika'da yaşamış Carcharodontosaurid teropod bir dinozor cinsidir. Cins adı Carcharodon'dan gelir, Grekçe karchar[os] ve odōn sözcükleri ve -saurus ("kertenkele") son ekinin birleşmesiyle oluşur. Cins güncel olarak iki tür içerir; C. saharicus ve C. iguidensis.

<i>Sarcosuchus</i> nesli tükenmiş dev timsah cinsi

Sarcosuchus Erken Kretase devrinde yaşamış ve yaklaşık 110 milyon yıl önce soyu tükenmiş crocodyliform üyesi bir timsah cinsidir.

<i>Suchomimus</i> Kretase döneminde yaşamış teropod dinozor cinsi

Suchomimus, Erken Kretase döneminde bugünkü Nijer dolaylarında yaşamış, Spinosauridae familyasından dev bir teropod dinozor cinsidir.

<i>Camptosaurus</i>

Camptosaurus, Batı Kuzey Amerika'nın Geç Jura dönemi'nde yaşamış, Kuş kalçalı dinozor cinsidir.

<i>Centrosaurus</i> sürüngen cinsi

Centrosaurus, Geç Kretase döneminde Batı Kuzey Amerika'da yaşamış Ceratopsidae ailesine mensup dinozor cinsidir.

<i>Brighstoneus</i>

Brighstoneus, İngiltere Wight adasındaki Erken Kretase yaşlı Wessex Oluşumundan bilinen bir kuş kalçalı hadrosauriform dinozor cinsidir. Cinsin şimdilik içerdiği tek tür B. simmondsi'dir.

Geç Kretase, jeolojik zaman cetvelinde Kretase döneminin ayrıldığı iki zaman diliminden genç olandır. Tebeşir anlamına gelen Kretase adı bu dönemde yoğun olarak çökelmiş olan tebeşir kayasına atıfta bulunularak verilmiştir.

<i>Balaur bondoc</i>

Balaur bondoc Geç Kretase Romanya'sında 70 milyon yıl önce yaşamış teropod dinozor türüdür. Avrupa Geç Kretase çağında adalar topluluğuydu ve bu ekosistemlerde pek çok otçul dinozor bulunsa da bu dönemin etçilleri bir esrar perdesi altında kalmıştı. Balaur keşfedilince, işte bu ekosistemdeki yırtıcıların ilk belirtisi olarak değerlendirilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Maip</span>

Maip Geç Kretase döneminde bugünkü Patagonya'daki Santa Cruz ili içinde yer alan Chorrillo Oluşumundan bilinen büyük megaraptorid bir dinozor cinsidir. Cins, eksik ve dağınık bir iskeletten bilinen tek bir tür içerir ve Maip'in Güney Amerikalı en büyük megaraptorid olduğu düşünülmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Meraxes gigas</span>

Meraxes Geç Kretase yaşlı Arjantin, Patagonya'daki Huincul Oluşumundan bilinen carcharodontosaurid bir teropod cinsidir. Cins tek bir tür içerir: M. gigas.

<i>Deinocheirus</i>

Deinocheirus Geç Kretase'de bugünkü Moğolistan'da yaşamış ornithomimozor kladından bir teropod dinozor cinsidir. Moğolistan'ın erken Maastrihtiyen yaşlı Nemegt Oluşumu'ndan bilinen bu dinozor cinsi tek bir tür içerir. Bu canlının en dikkat çekici özelliği olağanüstü büyük kollarıdır ve cins adı bu özelliğine atıfta bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Elemgasem</span>

Elemgasem, Arjantin'in Patagonya bölgesindeki Geç Kretase yaşlı Portezuelo formasyonundan bilinen brachyrostran abelisaurid dinozor cinsidir. Bu cins tek bir tür içerir. Elemgasem'in brachyrostra içindeki kladistik konumu belirsizdir. Yapılan kladistik çözümlemelere göre Elemgasem ya Furileusauria ya da bu kladın içindeki bazı konumlara kardeş takson olarak bulunmuştur.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.