İstanbul Rum Ortodoks Patrikhanesi, Fener Rum Patrikhanesi ya da Kostantiniyye Ekümenik Patrikhanesi, Hristiyanlığın Ortodoks mezhebini temsil eden Doğu Ortodoks Kilisesi'ni oluşturan 14 otosefal kiliseden biri ve birincisidir. Günümüzde İstanbul Başpiskoposu ve Ekümenik Patriği I. Bartholomeos tarafından yönetilmektedir.
Ortodoks Kiliseleri veya Bizans Ortodoks Kiliseleri, Bizans ayininin Reform öncesi kiliseleridir. Başlangıçtan itibaren hem katolik hem de havarilerin ardıllığında havariseldirler..
Metropolit, Hristiyanlıkta bir bölgenin tüm kiliselerinden sorumlu piskopos veya başpiskopos.
Başpiskopos ya da Başepiskopos sözcüğü, Yunanca episkopos sözcüğünden gelir. Episkopos, epi (yukarıdan) ve -skopos (bakmak) sözcüklerinin birleşiminden oluşur ve "yukarıdan izleyen, gözeten" anlamlarına gelir.
Patrik, Ortodoks Kilisesileri, Oriental Ortodoks Kiliseleri, Süryani Kilisesi ve diğer Doğu Kiliseleri'nde kilisenin başında bulunan en yüksek rütbeli piskopos.
Arnavutluk Otosefal Ortodoks Kilisesi, Başpiskoposluğu idaresi Tiran, Dıraç bölgeleriyle beraber, genelde ülkenin güney bölgesini kapsar. Ayin dili Arnavutçadır. Ortodoks cemaat yaklaşık yarım milyon üyeye sahiptir. ABD'de yaşayan 15.000 ortodoks Arnavut için iki ayrı idari birim kurulmuş olup, bunlardan birisi dolaysız şekilde İstanbul Ekümenik Patrikhanesi'ne bağlıdır.
Rus Ortodoks Kilisesi veya Moskova Patrikliği, dünyanın en büyük özerk Ortodoks Kilisesi. Rus Ortodoks Kilisesi, resmî olarak Ortodoks kiliselerinin öncelik sırasına göre, Rum Ortodoks Kilisesi'nin dört antik patrikhanesi olan, İstanbul, İskenderiye, Antakya ve Kudüs'ün hemen altında beşinci sırada yer alıyor.
Gürcü Ortodoks Kilisesi Dünya'nın en eski Hristiyan kiliselerinden biridir.
Kıbrıs Ortodoks Kilisesi bağımsız bir Ortodoks kilisesidir. İlk kurucusu ve koruyucusunun havari Barnabas olduğu kabul edilir. Osmanlı Devleti, 1571 yılındaki fetihden sonra Kilisenin bağımsızlığını tanımış ve Kıbrıs Rum cematinin lideri olarak Kıbrıs episkoposunu kabul etmiştir.
Otosefal kavramı şu bağlamlarda kullanılabilir:
- Otosefal, Ortodoks kilisesi'nde bir kilisenin en üst otonom derecesi
- Otosefal (sosyoloji), sosyolojide Max Weber'e göre bir organizasyon şekli
Katolikos, Doğu Hristiyanlığı geleneğine bağlı bazı kiliselerde kilisenin başında bulunan kişi için kullanılan unvandır. Unvan otosefale işaret eder bazı durumlarda özerk kilisenin başı için kullanılsa da bu durumda Patrik de yaygın biçimde kullanılır. Sözcük Antik Yunanca'daki καθ' ὅλου, κατά ve ὅλος sözcüklerinden türemiş olan καθολικός, 'tan gelir ve "tümü, evrenseli, geneli ilgilendiren" anlamındadır. İlk kullanımı Roma İmparatorluğu'ndaki finansal ya da sivil ofislerdir. Katolik Kilisesi'nin adı da buradan gelir.
Bizans Riti, Yunan Riti ya da Konstantinopolis Riti günümüzde Doğu Ortodoks Kilisesi ve Bizans Katolik Kiliseleri'nde uygulanmakta olan bir liturjik rit. Kısıtlı ölçüde de olsa Anglikan Komünyonu ve Lüteran kiliselerde de uygulanan rit bu mezheplerde özellikle Doğu Riti Anglikanizmi Toplumu ve Ukrayna Lüteran Kilisesi'nde benimsenmiştir. 3. yüzyılda Konstantinopolis'te uygulanmaya başlayan rit bugün dünyada Roma Riti'nden sonra en çok uygulanan ikinci rittir.
Piskoposluk, bir piskoposun dînî idâresi altında olan bölgedir. Batı Hristiyanlığında, piskoposluk bölgesi bir piskoposun yetki alanıdır. Yardımcı piskoposlar da bulunabilir. Bir piskoposluğun alt bölgelerine pariş denilir. Piskoposluk için kullanılan diocese, diócesis, diocèse, vb. isimler Yunanca διοίκησις (diokisis) isminden gelmektedir. Doğu Hristiyanlığında bu kelime, patriklik bölgesi anlamında kullanılmaktadır. Bu sebeple, Doğu Hristiyanlığında, patriğin astları konumundaki piskoposlar, parişlerin yöneticileridir. Bu sisteme piskoposluk yönetim sistemi denir. Başpiskoposluk, bir piskoposluktan hiyerarşik olarak üstündür. Başpiskopos, bir metropolit olabilir. Metropolitler, bir kilise eyâleti yöneticisidirler. Kilise eyâletleri, piskoposluklardan meydâna gelir ve eyâletin merkezi bir kilise metropolisidir. Kilise metropolisi, bâzen bir yerleşim yeri olan metropolisle çakışıktır. Bu yönetim düzeni, temel olarak, kiliselerin Roma eyâletlerine göre teşkilatlanması ile ortaya çıkmıştır. Metropolitlerin idâre ettiği kilise eyâletinde çalışan ve onun astı olan piskoposlara sufragan piskopos denir. Orta Çağ Avrupasında piskopos prensler ortaya çıktı. Yönetim alanlarındaki bölgenin hem piskoposu hem de siyâsî lideri durumundaki bu yöneticilerin alanları bâzen özerk bâzen de tam bağımsız siyâsî devlet olarak tezâhür etti.
Aziz Tomas Hristiyanları ya da Tomas Hristiyanları ya da Nasraniler, Hindistan'ın Kerala eyaletinde bulunan etnik bir gruptur. Tomas Hristiyanları kendi kökenlerini Aziz Tomas'ın 1. yüzyıldaki misyoner faaliyetlerine dayandırarak Havarisel olduklarını öne sürerler. Bugün Hindistan'daki 24 milyon Hristiyan'ın 6 milyondan çoğu Aziz Tomas geleneğinden gelen Süryani Hristiyanlar'dır. Vasco de Gama'nın üç gemilik filosu 1498 yılında Kerala bölgesindeki Kalkutta limanına yanaştığı zaman, bu yörede yalnız Hristiyanlar yaşıyordu. Ancak böylesine eski bir geleneğin izleyicileri bugün yedi kiliseye
Antakya Rum Ortodoks Kilisesi ya da resmî adıyla Antakya ve Tüm Doğu Rum Ortodoks Patrikhanesi Doğu Ortodoks Kilisesi'ni oluşturan otosefal kiliselerden biri. Antakya Patriği tarafından yönetilen kilise kendini Havariler Petrus ve Pavlus tarafından Antakya'da oluşturulan Hristiyan topluluğunun devamı olarak görür. Günümüzde X. Yuhanna Yazıcı tarafından yönetilmektedir.
Kudüs Rum Ortodoks Patrikhanesi Bizans Riti'ne bağlı otosefal bir Doğu Ortodoks Kilisesi'dir. Doğu Ortodoks'lar tarafından tüm Hristiyanlık'ın doğum yeri olan kilisenin günümüzdeki patriği III. Teofilos'tur.
Ukrayna Ortodoks Kilisesi, aşağıdaki manalara gelebilir:
- Ukrayna Ortodoks Kilisesi, 2018 yılında iki kilisenin birleşmesiyle bağımsız kilise olarak kuruldu.
- Ukrayna Ortodoks Kilisesi
- Ukrayna Ortodoks Kilisesi - Kiev Patrikhanesi
- Ukrayna Otosefal Ortodoks Kilisesi
- Ukrayna Ortodoks Kilisesi (Kanada)
- Ukrayna Ortodoks Kilisesi
Rum Ortodoks Kilisesi, geleneksel olarak Koini Yunancası'nı kullanan Doğu Ortodoks kiliseleri için kullanılan bir terimdir. Tarihsel olarak, Bizans İmparatorluğu'nun mirasına atıfta bulunmasından dolayı Rum Ortodoks terimi, genel olarak tüm Doğu Ortodoks Kiliseleri'ni tanımlamak için kullanılmıştır.
Moldova'da din ağırlıklı olarak Ortodoks Hristiyandır. Moldova Cumhuriyeti Anayasası din özgürlüğünü korur ve ulusal hükûmet uygulamada bu hakka genel olarak saygı gösterir.
III. Yeoryos, doğum adıyla Yeoryos Papahrisostomu, 2023 yılının ocak ayından beri görev yapmakta olan Kıbrıs Kilisesi başpiskoposudur. Başpiskoposluk öncesinde 1984 yılından beri kilisede görev yapmış olan Yeoryos, 2006-2022 yılları arasında Baf Metropoliti görevinde bulunmuştur.
