Ostrogotlar

Ostrogotlar (Ostrogoth), Roma İmparatorluğu'nun son dönemlerinde ortaya çıkmış bir Cermen kabilesiydi. Ostrogotlar, Gotların doğu koluydu. Gotların batı koluna ise Vizigotlar deniyordu.

Gotlar MS 1. yüzyılda İskandinavya'yı bırakıp, Vistül nehrinin alt kısmında yerleşmişlerdi. 2. yüzyılda Karadeniz'in kuzey kıyılarına gelmişler, 3. yüzyılda ise birçok kafileler halinde Yunanistan, Trakya ve Anadolu'nun sahil şehirlerine yerleşmişlerdi. Akrabaları olan birçok kavimleri çeşitli bölgelerde bıraktıktan sonra etnik bütünlüklerini kaybetmiş ve Ostrogotlar (Doğu Gotları) ile Vizigotlar (Batı Gotları) olmak üzere ikiye ayrılmışlardır. Gotlar, sağlam idari, askeri teşkilatlar kurup, güçlenerek Roma İmparatorluğu elindeki Daçya'yı işgal etmişlerdir. İmparatorluk ile sıkı münasebetleri sonucu Ostrogotlar medenileşmeye başlamışlardır. Hatta bunlardan bir kısmı Roma ordusuna asker olarak katılmışlardır. Roma İmparatorluğunun sınırlarına yapılan baskılar, Cermenlerin çoğalması ve İmparatorluğun zayıflaması sonucu kuvvetlenen Vizigotlar Daçya'yı bütünüyle ele geçirip, Bizans'a, Balkanlar'a ve Kuzey İtalya'ya doğru yayılıp, buraları istila etmişlerdir. MS 269-270 yıllarında Roma İmparatorlarından II. Claudius ve Aurelianus batıya doğru olan Got akınını durdurmuşlardır. Gotlar, I. Konstantin ile ittifak anlaşması yapmışlar, Piskopos Ulfilas (Wulfila), İncil'i Vizigot diline tercüme ederek, Gotlar'ın, Hristiyanlığı kabul etmelerini sağlamıştır.

Birçok tarihsel kaynakta bildirildiğine göre Gotlar MS 3. yüzyılda, (ilk yazılı belge 291 tarihli) ^[1] doğuda "Greuthunglar" ve batıda "Thervingler" olarak en aşağı iki kabileye ayrılmışlardı.^[2] "Greutnung" kabilesi ismi ilk defa (392 ile 395'te yazıldığı kabul edilen) antik Roma tarihçisi Ammianus Marcellinus'un tarihte geçmektedir. ve bu tarihte bir Thervigler kabile reisinin (en erken olarak 376'da) söylediği bazı sözlerden bahis edilmektedir.^[2] Ostrogotlar ise, Claudian adlı bir antik Romalı yazarın Milano'da bulunan Eylül 392 tarihli bir belgesinde, Frigler'in Anadolu'ya göçten önce yaşadıkları Kuzey Balkanlarda yaşadıkları yerler ile "Greuthungler"'in yaşadıkları arazilerle birlikte bahisleri geçmektedir.^[2] Herwig Wolfram'a göre "Greuthiungi", "Austrogothi", "Thervingi" ve "Visi" ikişer olarak belgelerde bulunmakta ve böylece "Greuthungi" Ostrogotlara ve ve "Thervingler" Vizigotlara tekabül etmektedir.^[2] Antik yazar Jordanes de 4. yüzyıldaki Thervingler kralı Athanaric'in Vizigotlar kralı II. Alarik'in ecdadı ve "Greuthunglar" kralı "Ermanarik"'in Ostrogotlar kralları olan Büyük Teoderik ve Theodahad'in ataları olduğunu bildirir.^[3] Jordanes'in "Getika" adındaki kitabında ise Ostrogotların "Ostrogotha" adlı bir kral tarafından yönetildikleri için Ostrogot adını aldıkları belirtilmektedir. Fakat modern tarihçiler bunun aksinin doğru olduğunu ve "Ostrogotha" kral adının, mevcut olan kabile adından "Ostrogotlsr Atası" anlamına gelerek, türetildiğini kabul etmektedirler.^[2]

Bu iki proto-Gotik kabile birçok birbirine benzer karakterler taşımaktaydı. Özellikle, her ikisi de en önemli tanrı olarak antik Romalıların Mars olarak isimlendirdikleri "Savaş Tanrısı"'na tapınıyorlardı. Bu iki kabileye ayrılmak, gerçekte batıda bulunan kabile mensuplarının Karadeniz'in kuzeyindeki arazilerde nüfusun artıp tarım arazi kullanımın taşıyabileceğinden daha yüksek sayılara varmasının doğal sonucu olarak fazla nüfusun Roma İmparatorluğu'na bağlı olan Dakya eyaletine göçe başlamasının göstergesidir. Üçüncü ve dördüncü yüzyıllarda Daçya'da yerleşik olan Gotlar, Tuna Nehri ile Dinyeper Nehri arasında bulunan arazilerde (günümüzde Romanya, Moldova ve batı Ukrayna'da) geniş bir yüzölçümü olan ve güçlü bir krallık kurmuşlardır. Bu birçok değişik kabilelerden oluşan "çoklu-kültürlü" bir devletti ve bir Got asıllı elit tarafından yöneltilmekte idi. Bu Gotik krallıkta yaşayan halk çok değişik diller konuşmakta idi. Bu krallıkta konuşulan diller arasında İran-Aryan dili konuşan Sarmatlar; Almanca konuşan Gepidler; Trakyalıca konuşan Trakyalılar ve diğer azınlık Keltçe ve Trakyalıca diller konuşan kabileler ve olasılıkla yeni ortaya çıkmakta olan İslav dili konuşan Slavlar bulunmaktaydı.^[4]

Greuthunglar ve Thervingler sözcükleri bu tek krallık döneminde 400'den hemen sonra ortadan kalkmıştır. Fakat Gotlar Roma İmparatorluğu arazilerine göçle girdikleri zaman bu göç eden Gotlara Ostrogotlar ismi kullanılmaya başlanmıştır.^[2] "Vizigotlar" terimi ise İtalya'da kurulan Ostrogotlar Krallığı ilk kralı olan Büyük Teoderik hizmetindeki Romalı bir yüksek memur olan Cassiodorus tarafından ortaya atılmıştır. Cassiodorus sadece Ostrogotlara "Gotlar" ismi kullanmıştır. Gotların Doğu Gotlar (Ostrogotlar) ve Batı Gotlar (Vizigotlar) isimleri ile anılmaları 6. yüzyıldaki (çoğu Bizanslı) tarihçiler tarafından popüler olarak başlatılmıştır. 7. yüzyıla kadar Vizigotlar da kendilerini Gotlar olarak kabul etmekteydiler. Ancak 7. yüzyılda İspanya ve Galya'da krallık kuran Vizigotlar Bizans İmparatorluğu ile yaptıkları yazışmalarda ilk defa Vizigotlar ismini kullanmaya başlamışlardır.^[2]

370'te Hun İmparatorluğu'nun ortaya çıkıp güç kazanması Gotlar Krallığı'nın yıkılmasına neden olmuştur. Gotların birçoğu Balkanlarda bulunan Roma İmparatorluğu arazilerine göç etmişlerdir. Yine önemli bir kısım Gotlar ise Tuna Nehri kuzeyinde Hunların yönetimi altında yaşamaya başlamışlardır. Hunların Avrupa'da yaptıkları askeri seferlerine, örneğin Chalons Muharebesi'nde Hunlara tabi olup onlarla birlikte savaşa katılan kabile halkları orduları arasında bu geride kalan Gotlar da bulunmakta idi. Gotlar Hunlar aleyhine birkaç isyan yapmışlardı ama bu isyanlar hemen Hunlarca bastırılmıştı. 450'li yıllarda Hun İmparatorluğu çökmesi sırasında Tuna Nehri kuzeyi çok kargaşalık ve karışıklıklarla dolu, tek bir devletin idaresini eline alamadığı bir bölge olmuştu. Bu dönemde Tuna Nehri kuzeyinde Hunlar idaresi altından kalmış bulunan Gotlar da Balkanlara göç etmeye başladılar. İşte Hunların çöküşünden sonra oturdukları arazilerden ayrılıp Batıya doğru göçe başlayan Gotlara Ostrogotlar adı verilmektedir.

Ostrogotların kendilerinin hazırlamış oldukları tarihsel belgeler 453'te Hun İmparatoru olan Attila'nin ölmesinden sonra bağımsızlık kazanmaları ile başlamaktadır. Kralları Theodemir tarafından yönetilen Ostrogotlar eskiden kendilerine teba ve vasal olan Gepidler ile mütteffiklik yaparak Hun İmparatorluğu'na karşı 454'te yaptıkları Nedao Muharebesi sonunda Attila'nın oğulları idaresindeki Hunları yenerek bağımsızlık kazanmışlardır.

Bundan sonra Ostrogotlar Roma İmparatorluğu ile iyi ilişkiler kurmuşlar ve Pannonia bölgesinden Foederati (uç beyliği benzeri) olarak yerleştirilmişlerdir. 5. yüzyılın son kısımlarında Ostrogotlar, bir yüzyıl önce Romalılar arazisinde yerleştirilmiş Batı Gotların Doğu Avrupa'da oynadıkları rolü hemen tekrar oynamışlardır. Doğu Roma İmparatorluğu ile her türlü, bazen müttefiklik ve bazen düşmanlık, rolünü Ostrogotlar doğudan batıya göçüp geçmekte iken yüklenmişlerdir.

Ostrogotlar Kralları'nın en tanınmışı olacak ve Büyük Teoderik ismini taşıyacak çocuk yaklaşık 454'te, Ostrogotların Hunları mağlup ettikleri Nedao Muharebesi'nden hemen sonra doğdu,. Babası bu muharebede Ostrogot komutanı olan Teomdemir idi ve Ostrogotlar'ın İtalya'ya göç yapmadan önce yaşadıkları topraklarda Amal Hanedanı'ndan Ostrogotlar Kralı olarak hüküm sürmekte idi. Teodorik 10 yaşında çocukken I. Leo'nun imparatorluk döneminde Bizanslılara bir diplomatik rehine olarak gönderildi. Çocukluğunun tümü Konstantinopolis'teki Bizans sarayında geçti ve bu sarayda bir Bizanslı prensinin alacağı gayet derin eğitimi aldı. Bizans yönetimini gerçekte idare eden Barbar kavimli asker Aspar onun hocası olmuştu.^[5] Teodorik Bizans sarayında iken tam bir saraylı olarak Bizans İmparatorluğu idareci sınıfının karşılaştığı anlaşmazlık, çatışmalar, entrikalar ve savaşlar arasında eğitilip büyüdü.

Bu sırada Bizans sarayından bulunup yetiştirilen diğer bir Ostrogot diplomatik rehine, Teodorik'in uzaktan akrabası olan babası Triarius adlı Bizans topraklarında yerleştirilmiş olan bir alt Ostrogot kabilesi reisi olan "Teodor Starbo" 'da bulunmaktaydı. 472'den beri Ostrogot kavminin iki lideri olan Teodemir'in oğlu Büyük Teoderik ile Teoderik Strabo Doğu Roma için devamlı büyük tehlike arz ediyordu. İmparator Zeno uyguladığı siyaset ve diplomasi ile bu iki potansiyel lideri bazen birbirlerine düşürmeye başarmıştı. Ama bu iki potansiyel Ostrogot lideri de Doğu Roma içindeki imparatorluk taht kavgalarından faydalanıp Ostrogotlar lehine faydalar sağlamayı başarmışlardı. Bu iki potansiyel lidere yüksek yıllık tazminat sağlamak ve her ikisine de yüksek Doğu Roma unvanları vermek suretiyle Zeno Ostrogotların Konstantinopolis üzerine yürümelerini engel oldu. Teodorik'e bu eğitimi sonunda İmparator Zeno bir soylu Bizanslı olarak patrici olma şerefi, Magister militum rütbesi ve hatta Roma konsülü unvanı verdi.

Teodorik Ostrogotların çoğunluğu gibi Hristiyan'dı ama Aryanizm mezhebine bağlı olduğu için Kalkedon Prensiplerini uyan diğer Katolik Hristiyanlardan bazı değişik inançlar taşımaktaydı.

481'de potansiyel Ostrogotlar lideri olabilecek Teodor Strabo öldü. Aynı yıl bütün Ostrogotlar kavmine kral olarak Teomdemir'in oğlu Teodorik seçildi. "Büyük Teodorik" olarak da anılmaya başlandı. Teodorik çok iyi bir Bizans eğitimi almış ve tam bir kültürlü Bizans soylusu gibi olmuş idi. Ama kendi kavimi başına kral olduğu zaman, kavmine oturacak ve gelişecek bir arazi ve ülke aramaya başladı. Bu nedenle Balkan yarımadasında Doğu Roma İmparatorluğu için çok büyük tehlike kaynağı olmaya başlamıştı.

487'de Bizans İmparatoru Zeno bu tehlikeyi önlemek için uygun bir tedbir buldu. Barbar Germen kavmi olan Herulilerin lideri Odoacer, İtalya'da Batı Roma İmparatoru Romulus Augustus'u 476 yılında tahttan indirip Batı Roma İmparatorluğu'nu yıkıp kendine İtalya Kralı unvanı alarak İtalya'nın tümünü yönetmeye başlamıştı. Bu kendini tüm Roma İmparatoru olarak gören Doğu Roma İmparatoru Zeno'yu tedirgin etmekteydi. 488'de Büyük Teodorik bir Bizanslı elçi olarak bir diplomatik heyet ile (Zeno tarafından) İtalya'ya gönderildi. Bu diplomatik heyetin amacı İtalya'da kendine İtalya Kralı unvanı verip İtalya'nın tümünü yöneten bir Odoacer'a gözdağı vermek ve onun bu görevden ayrılıp İtalya'nın yönetimini esas yönetim hakkı olan Doğu Roma İmparatorluğu'na terk etmesini istemekti. Beklendiği gibi Odoacer bu teklifi kabul etmedi ve İmparator Zeno böylece Ostrogot Kralı olan Teodorik'i Odoacer ile savaşıp İtalya'yı almasını; bu bölgeye Ostrogotların göç etmesini ve Bizansa tabi olacak yeni bir Ostrogot Krallığı kurmaya teşvik etti. Teodorik 488'de bu hedefe erişmek için bir askeri kampanyaya başladı. Ostrogotlar önce Gepid kavmini mağlup edip Panonya'yı istila ettiler ve Padaniya'ya girdiler. Ostrogot ordusu Julian Alplerini geçip İtalya'ya girdi. 28 Ağustos 490'da ile Odoacer'in İtalya ordusuna karşı İsonzo Muharebesi'nde galip geldi. Odoacer Verona'ya kaçtı; oranın surlarını pekiştirip savunma mevzileri yaptırdı. Fakat Ostrogotlar ordusu surlar önüne geldiğinde, şehir kalesine kapanacağına, kale önüne çıkıp Ostrogotlar ordusuna bir meydan muharebesi yapmayı tercih etti. 30 Eylül 490'da Verona Muharebesi'ne girişti ve bunda da Odoacer mağlup oldu. Odoacer başkenti Ravenna'ya kaçtı. Teodorik Ostrogot ordusu ile kuzey İtalya yürüdü ve Mediolanum (Milano) ve Pavia'yi eline geçirdi. Mediolanum'da Odoacer'in İtalya ordusunun büyük bir kısmı komutanları general Tufa tarafından Teodorik'e teslim edildi. Tufa'ya inanan Teodorik teslim olan Tufa komutasında en iyi askerî birliklerini Revanna üzerine gönderdi. Fakat Tufa tam bu şehir önünde iken yine taraf değiştirdi ve emrine verilmiş en iyi Ostrogotlar birliklerine saldırıp onları elimine etti. Teodorik elindeki Ostrogot birlikleri ile Ticinum (Pavia)'a sığındı. Odoacer ise Ravenna'dan çıkıp Teodorik'i Ticnium'da kuşattı.

Teodorik ve Odoacer böylece birbirleri ile savaşmaktayken Germen asıllı Barbar Germen kavimlerden olan "Burgundililer" kuzey-batı İtalya'da bulunan ve savunmasiz kalan Ligürya'ya akın yaparak bu arazileri tahrip edip, büyük ganimet topladılar ve resmen Romalı vatandaşı olan birçok kişiyi köle olarak esaret altına aldılar.

Ağustos 490'da Vizigot kralı II. Alarık tarihte pek nadir görülecek şekilde Ticinumda muhasara altında bulunan Ostrogotlar Kralı Teodorik'e askeri yardım birlikleri gönderdi. Bu kenti kuşatan Odoaker bunun üzerine kuşatmayı bırakmak zorunda kaldı. Teodorik ve Ostrogotlar ordusu Ticimnum'dan çıkıp Odoacer ordusu peşine düştü. İki ordu 11 Ağustos 490'da Addo Nehri Muharebesi'ne giriştiler. Bu muharebede de Teodorik galip geldi ve Odoaker Ravenna'ya çekildi. Onu takip eden Teodorik ve Ostrogotlar ordusu Revanna'yı kuşatma altına aldı. Fakat Ravenna etrafında bataklıklar ve göller bulunan ve bu nedenle ikmal ve tedariki nispeten kolaylıkla sağlanan çok korunaklı bir savunma mevkii idi. Kuşatma uzadıkça uzadı ve üç yıl kadar sürdü. Ancak 2 Şubat 493'da Ravenna Piskoposu'nun aracılığı ile iki taraf birlikte müzakerelere girip bir barış antlaşması imzaladılar. İtalya Teodorik'in Ostrogot Krallığı ve Odoaker'in İtalya Krallığı arasında ikiye bölündü ve Ravenna her iki kısmın da başkenti olacaktı.

15 Mart 493'te her iki tarafta barışı kutlamak için "Ad Laurentum" sarayında bir ziyafete gittiler. Bu ziyafet sırasında yemekler yendikten sonra şerefe kadehler kaldırıldığı zaman Toeodorik kılıcını çekip Odoaker'in boğazına saplayıp onu şahsen katletti. Aynı gün Teordorik'in verdiği emirler üzerine kan gövdeyi götüren büyük bir katliam uyguladılar. Ostrogot ordusu Ravenna'da bulunan tüm Odoaker ordusu askerlerini teker teker arayıp öldürdü. Odoaker'in karısı, kardeşi ve diğer akrabaları da öldürüldü.

Üç yıl süren savaştan sonra 100.000-200.000 kadar Ostrogot İtalya'ya göç ettirildi. Ravenns başkentli olarak yeni Ostrogot Krallığı kuruldu. Teodorik'in Ostrogot Krallığı İtalya, Sicilya, Dalmaçya ve İtalya'nın kuzeyindeki bazı arazilerde iyice yerleşmiş oldu. Teodorik Ostrogot Krallığı tebaları üzerinde tam hükmü olmakla beraber hukuken Roma vatandaşlığı taşıyan İtalya'lar için Konstantinopolis'te bulunan Doğu Roma İmparatoru'nun naibi olarak hükûmet etmekte idi. Teodorik gerçekte tüm İtalya üzerinde mutlak hükümdar olmakla beraber hayatının sonuna kadar hukuki olarak Roma vatandaşlarına karşı hukuken bir "naiplik" görevi olduğunu devamlı ilan etmekten vazgeçmedi. Böylece Teodorik hukuken aynı topraklar üzerinde yaşayan değişik hukuki statülü, değişik hukuklu, değişik dili olan, Hristiyanlığın iki ayrı mezhebinden olan iki değişik halk kütlesi üzerinde değişik iki hukuki statü ile hüküm sürdü. Bu iki değişik statülü halk arasında nikâh yasaktı. Teodorik aynı zamanda Toulouse şehrinde başkentleri olarak Galya (Fransa) ve İberik Yarımadası'nın üzerinde hükümdarlık yapan Vizigotlar Krallığı'nın da Teodeorik'in damadı olan kral II. Alarik'in ölümüyle onun yerine Vizigotlar Kralı ilan edilen Teodorik'ik torunu Amalrik için Teodorik naiplik görevini taşıyıp hukuken bu arazileri de yönetimi altında idi.

Teoderik hükûmetinin son yıllarında Franklar ve Burgundililer krallıkları ile yakın müttefiklik kurmak için bir seri diplomatik evlenmeler organize etti. Teoderik böylece tüm Germen kavminden halklar üzerinde bir tek güç olmak istemekteydi. Onun bu hedefi ona gayet önemli diplomatik güçler kazandıracak diye Bizans İmparatorluğu tarafından endişe ile karşılanmaya başlandı. Bizans imparatoru, Franklar kralı olan I. Clovis ile müttefiklik görüşmelerine başladı. Bu görüşmelerden ortaya çıkan ittifak Teodorik öldükten sonra Ostrogotların İtalya'da yenilip oradan atılmalarına ufak da olsa bir etki yapmıştır.

• Valamir (İtalya'ya göçten önce)
• Theodemir (İtalya'ya göçten önce)
• Büyük Teoderik 493–526
• Athalarik 526–534
• Theodahad 534–536

• Vitiges 536–540
• İldibad 540–541
• Erarik 541
• Totila 541–552 (Baduila olarak da bilinmekte)
• Teya 552–553 (Theia veya Teja olarak da bilinmekte)

• Ostrogotlar Krallığı
• Büyük Teoderik
• Gotik Savaşı (535–554)

Wikimedia Commons'ta Ostrogotlar ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Bury, John Bagnell (1923). History of the Later Roman Empire Cilt. I & II, Macmillan & Co., Ltd.
• Amory, Patrick (2003), People and Identity in Ostrogothic Italy, 489–554. Cambridge: Cambridge University Press, ISBN 0-521-52635-3. (İngilizce)
• Burns, Thomas S. (1984), A History of the Ostrogoths, Bloomington:Indiana University Press ISBN=0-253-32831-4 [2]17 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
• Heather, Peter (1996) The Goths, Oxford:Blackwell Publishers ISBN 0-631-16536-3 (İngilizce)
• Heather, Peter (1995) "Theoderic, king of the Goths." Early Medieval Europe, Cilt:4, No:2 (Eylül), s.145-173. (İngilizce)