İçeriğe atla

Osmanlı İmparatorluğu'nun zırhlı savaş gemileri listesi

SMS Goeben, limanda (1911). Adı 1914 yılında Yavuz Sultan Selim olarak değiştirilmiş ve Osmanlı donanmasına katılmıştır.

Osmanlı İmparatorluğu'nun zırhlı savaş gemileri listesinde, Osmanlı İmparatorluğu'na ait olan ve olması planlanan zırhlılar[a] yer alır. Jön Türkler'in 1908 yılında Osmanlı'da güç kazanmasının ardından İttihat ve Terakki cemiyeti iktidara yükseldi; güçlü bir Osmanlı Donanması hazırlamak için planlara başlandı.[1] 1910 yılında yapılan Osmanlı Donanması geçit töreninde ciddi eksiklik açıkça görülmüştü. Girişilen zırhlı gemi inşa çalışmaları Abdülkadir'de olduğu gibi başarısızlıkla sonuçlanmıştı,[2] bunun için Donanma Cemiyeti kuruldu; yerel bağışlar toplanması yoluyla gemi alımını hedeflemekteydi. Bu çabalara rağmen donanma kötü durumda kaldı. Donanmanın yetersizliği, Birinci Balkan Savaşı'nda kesin olarak görüldü. Bu savaşta Osmanlı Donanması, Yunan Donanması tarafından İmroz ve Mondros Deniz Muharebesi'nde iki defa yenilgiye uğratıldı.[3]

Balkan Savaşları'nın bitmesinin ardından, donanma konusunda Osmanlı İmparatorluğu ile Yunanistan Krallığı arasında bir yarış başladı. Donanmanın yeterli hâle gelebilmesi için Donanma Cemiyeti'nin çabaları ile Birleşik Krallık'tan Sultan I. Osman zırhlısı ve beraberinde Reşadiye sınıfı zırhlı savaş gemisinden iki gemi daha sipariş edildi. Fakat Birleşik Krallık, I. Dünya Savaşı'nın tehlikesini sebep göstererek parası verilmiş olan zırhlıya el koydu. Zırhlılardan Sultan I. Osman HMS Agincourt, Sultan Reşat ise HMS Erin adını aldı.[4] Yaptıkları bağışlar ile bu savaş gemilerini merakla bekleyen Osmanlı halkı, gemilere el konulduğunu duyunca öfkelendi. Alman İmparatorluğu, bu olay üzerine SMS Goeben muharebe kruvazörü ile SMS Breslau hafif kruvazörünü Osmanlı'nın başkenti İstanbul'a 1914 yılında gönderdi, iki savaş gemisi de Osmanlı Donanmasının mülkiyetine geçti. Gemilerin adları Yavuz ve Midilli olarak değiştirildi. Bu olay, birkaç ay sonra Osmanlı İmparatorluğu'nun İttifak Devletleri tarafında I. Dünya Savaşı'na girmesi için oldukça etkili oldu.[5][6]

I. Dünya Savaşı'nda çok az sayıda Osmanlı zırhlı savaş gemisi aktif oldu.[7] Hala çok kötü durumda olduklarından, neredeyse hepsi de bağlı kaldı. Birçok Osmanlı zırhlı savaş gemisi daha savaşın ilk zamanlarında kullanılamayacak hâle geldi. Abdülkadir 1914'te hurdaya çıkarıldı,[2] Barbaros Hayreddin 1915'te battı.[8] Turgut Reis büyük deniz muharebelerinden kurtuldu ve 1950'lerde hurdaya çıkarıldı.[8] Planlanan üç Reşadiye sınıfı zırhlı savaş gemisinden sadece biri yapılabildi ve ona da Birleşik Krallık tarafından el konuldu.[4] Sultan I. Osman zırhlısı, ilk sipariş eden ülke olan Brezilya'nın parasını ödeyememesi sebebiyle Britanya'da kızakta kalmış ve ardından Osmanlı'ya devredilmiş, ama Ağustos 1914'te I. Dünya Savaşı sebebiyle bu gemiye de el konulmuştu.[6][9] Osmanlı donanmasının son zırhlısı olan Yavuz ise savaştan hasar almadan kurtulmuş ve 1973 yılında hurdaya çıkarılmıştır.[10][11]

Liste anahtarı

Ana silahlarTop sayısı ve tipi
DeplasmanSavaş halindeki deplasman
İtme kuvvetiŞaft sayısı, itme gücü ve en yüksek hızı
HizmetGeminin inşasına başlama ve inşasını bitirme tarihleri ile akıbeti
İnşaya başlamaMonte çalışmalarına başlama tarihi
Denize indirilmeDenize indirilme tarihi
Göreve başlamaGöreve başlama tarihi

Abdülkadir

Ana madde: Abdülkadir (zırhlı)
Abdülkadirin planı

Abdülkadir, Osmanlı'nın ilk ön dretnot savaş gemisi olmak üzere planlanmıştı. Osmanlı donanmasında küçük çaplı bir genişleme var iken, 1892 yılında inşa çalışmalarına başlandı. İskelet yapımı sırasında çalışmalar oldukça yavaşladı. 1900'lerin başındaki tek ilerleme iskeletin zırh ile kaplanması olmuştur. Bunun üzerine çalışmalar sonlandırıldı. Çalışmalara 1904 yılında devam edilmesi planlandı, ama iskeletinin blokları kamburlaşma ve sarkmayı önlemek üzere kaydırılmak zorunda kalındı. Sonuçta gemi inşasının artık mümkün olmayacağı düşünüldü. 1914 yılında kızakta parçalanıp hurdaya çıkarıldı.[2]

Gemi Ana silahları Deplasman İtme kuvveti Hizmet
İnşaya başlama Denize indirilme Göreve başlama Akıbet
Abdülkadir4 x 20 cm [2]8.100 metrik ton [2]2 şaftlı, 18 kn (33 km/sa; 21 mil/sa) [2]1892[2]— — Denize indirilmedi ve 1914'te hurdaya çıkarıldı.[2]

Barbaros Hayreddin ve Turgut Reis

Ana maddeler: Barbaros Hayreddin (zırhlı) ve Turgut Reis (zırhlı)
SMS Kurfürst Friedrich Wilhelm, Osmanlı İmparatorluğu'na satılmadan önce

Osmanlı zırhlı savaş gemileri Barbaros Hayreddin ve Turgut Reis, orijinal adıyla ve sırayla Kurfürst Friedrich Wilhelm ve Weissenburg; Alman Brandenburg sınıfı zırhlı savaş gemisi mensubu pre-dreadnought idiler. Okyanusa uygun bu tip savaş gemileri, Alman donanmasında hizmet etmek üzere inşa edilmişti. İlk ikisi Brandenburg ve Wörth pre-dreadnought savaş gemilerinin ardından Kurfürst Friedrich Wilhelm ile Weissenburg savaş gemileri de inşa edildi. Bu iki savaş gemisi, çelik bakımından daha ileri seviyedeydi.[12]

1910 yılında Kurfürst Friedrich Wilhelm ile Weissenburg zırhlıları Osmanlı'ya satıldı ve isimleri sırasıyla Barbaros Hayreddin ile Turgut Reis olarak değiştirildi. İki savaş gemisi Trablusgarp Savaşı'nda nadiren aktif oldu ve genellikle Çanakkale Boğazı'nı herhangi bir İtalyan saldırısına karşı korumak üzere hizmet verdi.[13] Barbaros Hayreddin ile Turgut Reis, Balkan Savaşları'nda oldukça aktif olduysa da Aralık 1912'de ve Ocak 1913'te Yunan donanmasının Çanakkale ablukasına engel olamadı,[3] Trakya'da Osmanlı ordusu'na topçu desteği sağladı.[14] I. Dünya savaşı esnasında 8 Ağustos 1915'te bir İngiliz denizaltısı, Çanakkale Boğazı'nda Barbaros Hayreddin'i torpilledi ve birçok mürettebatıyla batırdı.[8][15] Turgut Reis ise düşük hızı nedeniyle I. Dünya Savaşı'nda uzun süre hizmet dışı tutuldu. 1924 yılında eğitim için kullanılmaya başlandı, 1956-57'de ise hurdaya çıkarıldı ve söküldü.[8]

Gemi Ana silahları Deplasman İtme kuvveti Hizmet
İnşaya başlama Denize indirilme Göreve başlama Akıbet
Barbaros Hayreddin6 × 28 cm [16]10.670 metrik ton[16]2 pervane, üçlü genleşme tipi motorlar, 16.5 kn (30.6 km/sa; 19.0 mil/sa)[16]Mayıs 1890[17]30 Haziran 1891[17]29 Nisan 1894[18]12 Eylül 1910'da Osmanlı donanmasına katıldı, 8 Ağustos 1915 tarihinde battı.[8]
Turgut Reis6 × 28 cm[16]10,670 metrik ton[16]2 pervane, üçlü genleşme tipi motorlar, 16.5 kn (30.6 km/sa; 19.0 mil/sa) [16]Mayıs 1890[17]14 Aralık 1891[17]14 Ekim 1894[18]12 Eylül 1910'da Osmanlı donanmasına katıldı, 1956 - 1957'de hurdaya çıkarıldı.[8]

Reşadiye sınıfı

Ana madde: Reşadiye sınıfı zırhlı
HMS Erin (Reşadiye), 1918 yılında balon ile seyir halinde

Almanya'dan SMS Kurfürst Friedrich Wilhelm ve SMS Weissenburg zırhlılarının alınmasının ardından, Osmanlı donanması yeni bir savaş gemisi sınıfına dair planlarına önem verdi ve Reşadiye sınıfı olarak isimlendirilen yeni bir savaş gemisi sınıfı hazırlandı. Reşadiye sınıfı iki savaş gemisinden oluşacaktı; Reşadiye ve Fatih. Planlanan iki gemiden yalnızca Reşadiye tamamlanabildi. Fakat bu savaş gemisine de I. Dünya Savaşı'na az zaman kala Britanya el koydu, sebep Britanya'nın donanma gücünü en yüksek seviyede tutmak istemesi ve Osmanlı'nın bu savaş gemisi ile İttifak Devletleri'ne destek vermesinden korkmaları idi; geminin adı HMS Erin olarak değiştirildi ve Britanya donanmasına katıldı.[4][19] Gemilerin siparişi için ayrılan fon Osmanlı halkından gelen bağışlardan oluşuyordu, olay Osmanlı halkında kızgınlığa sebep oldu. Bu olay, Osmanlı Devleti'nin Alman İmparatorluğu ve müttefikleri yanında I. Dünya Savaşı'na katılmasına çok etkili oldu.[5] Sınıfın ikinci gemisi olan Fatih ise Nisan 1914'te sipariş edilmiş, I. Dünya Savaşı'nın başlamasının ardından İngiltere'de kızakta iken parçalanıp hurdaya çıkarılmıştır.[20] Onun yerine Brezilya için inşasına başlanan Rio de Janeiro dretnotunu Sultan I. Osman adıyla satın almak için çalışmalar yapıldı, ancak bu gemiye de Britanya tarafından el konuldu.[5][21] I. Dünya Savaşı'nda HMS Erin, 2. Savaş Filosunun 1. Tümenine atandı. Sonra Jutland Muharebesi'nde bulundu. Savaşın ardından, 1919 yılında yedekte bekleyen bayrak gemisi oldu ve 1922 yılında Washington Denizcilik Antlaşması uyarınca gemi tamamen parçalandı.[5]

Reşadiye sınıfının parçası olan gemilerin sayısı ve adıyla ilgili karışıklık mevcuttur. Bazı kaynaklar Reşadiye ve Mehmed Reşad V gemilerinin farklı gemiler olduğunu belirtse de bu ikisi aslında aynı gemidir.[22] Gemi önce Mehmed Reşad V adıyla sipariş edilmiş, ardından adı Reşadiye olarak değiştirilmiştir.[23] Benzer şekilde Fatih Sultan Mehmed gemisi bazı kaynaklarda Fatik veya Fatih adıyla geçmektedir.[22][24]

Bazı kaynaklarda Reşad-ül Hamid veya Reshad-i Hammiss adıyla üçüncü bir geminin 1911'de sipariş edildiği, 1912'de iptal edildiğini belirtmektedir ancak Bernd Langensiepen ve Ahmet Güleryüz'ün The Ottoman Steam Navy kitabına göre Osmanlılar ilk başta sadece tek bir gemi sipariş etmişlerdir.[25][23]

Gemi Ana silahlar Deplasman İtme kuvveti Hizmet
İnşaya başlama Denize indirilme Göreve başlama Akıbet
Reşadiye10 × 34 cm[5]27.900 metrik ton[5]4 buhar türbini, 21 kn (39 km/sa; 24 mil/sa)[5]1 Ağustos 1911[5]3 Eylül 1913[5]Ağustos 1914[5]Ağustos 1914'te Britanya tarafından el konuldu,[19] 1922'de hurdaya çıkarıldı.[5]
Fatih10 × 34 cm[5]Bilinmiyor[b]4 buhar türbini, 21 kn (39 km/sa; 24 mil/sa)[5]— — — 1914'te kızakta iken hurdaya çıkarıldı.[5]

Sultan Osman-ı Evvel

Ana madde: Sultan Osman-ı Evvel (zırhlı)
HMS Agincourt, (Sultan Osman-ı Evvel) ve önünde HMS Erin (Reşadiye) zırhlısı

Sultan Osman-ı Evvel zırhlısı görev süresi boyunca üç farklı donanmaya geçti ve üç defa isim değişmek zorunda kaldı. İlk olarak Brezilya'nın siparişi ile Rio de Janeiro; 14 Eylül 1911 tarihinde inşa çalışmalarına başlandı, çalışmaları İngiltere'de Armstrong Whitworth şirketi yürütüyordu. İki yıl sonra ancak gövdesine başlanabildi, bunun sebebi de Brezilya'da ekonomik kriz başlamıştı. Bunun üzerine 28 Aralık 1913 tarihinde Osmanlı Devleti'ne gemi devredildi.[26][27] İsmi de Sultan Osman-ı Evvel olarak değiştirildi. Geminin denemeleri Ağustos 1914'te bitti, bu arada I. Dünya Savaşı patlak vermiş ama Osmanlı Devleti katılmamıştı. Britanya hükûmeti, gemiye el konulmasını uygun gördü, savaşta Osmanlı'nın İttifak Devletleri'ne katılıp Britanya'ya karşı savaşmasından ve gemiyi de bu savaşta kullanılmasından endişe duyulmuştu. Bu arada Reşadiye sınıfından tamamlanmış bir gemiye de el konulmuştu. İki yeni savaş gemisine parası verildiği halde el konulması Osmanlı halkını öfkelendirmiş ve İngiliz karşıtlığı artmıştı.[6][9] Geminin adı bir kez daha değiştirildi; HMS Agincourt. Savaştan ciddi bir hasar almadan kurtuldu, hizmetine son verildi ve 1924'te hurdaya çıkarıldı.[10][28]

Gemi Ana silahlar Deplasman İtme kuvveti Hizmet
İnşaya başlama Denize indirilme Göreve başlama (Britanya donanmasında) Akıbeti
Sultan Osman-ı Evvel14 × 12 cm[29]27.500 metrik ton[30]4 buhar türbini, 22 Babcock ve Wilcox su kazanı, 22 kn (41 km/sa, 25 mil/sa) [31]14 Eylül 1911[32]22 Ocak 1913[32]7 Ağustos 1914[32]Ağustos 1914'te Britanya tarafından el konuldu ve adı HMS Agincourt olarak değiştirildi. 1924'te hurdaya çıkarıldı.[30]

Yavuz Sultan Selim

Ana madde: Yavuz (muharebe kruvazörü)
A large warship is tied to the dock in a narrow channel of water. Two smaller ships are alongside her.
SMS Goeben (Yavuz) zırhlısı İstanbul Boğazı'nda

Orijinal adı SMS Goeben olan Yavuz muharebe kruvazörü, Moltke sınıfı zırhlı savaş gemisi idi. Moltke ve Goeben, sırayla 1908 - 1909 yıllarında ısmarlanmıştı. Osmanlı donanmasına geçmeden önce; Goeben, Alman donanmasının Akdeniz Filosuna bayrak gemisi olarak atandı ve Akdeniz'e geldi. I. Dünya Savaşı başında, Goeben ve ona eşlik eden hafif kruvazör SMS Breslau takipte olan İngiliz donanmasından kaçma teşebbüsünde bulundu.[33] İttifak Devletleri'nden Avusturya-Macaristan İmparatorluğu donanmasının da yardımı ile iki Alman savaş gemisi 11 Ağustos 1914 tarihinde güvenle İstanbul'a ulaştı.[34] Ardından Osmanlı donanmasına katıldılar. Bunun üzerine SMS Goeben, Yavuz Sultan Selim; SMS Breslau ise Midilli olarak isim değiştirdi. Aynı ayda Britanya hükûmeti, Osmanlı'ya teslim edilecek olan iki savaş gemisine el koymuştu ve bu olayın da olması ile Osmanlı halkındaki Alman sempatisi arttı ve İttifak Devletleri yanında I. Dünya Savaşı'na girilmesinde çok etkili oldu. Yavuz Sultan Selim zırhlısı Sivastopol'da konuşlanmış Rus Karadeniz Filosu'na saldırdı. 1918 yılında, Yavuz Sultan Selim zırhlısı Çanakkale boğazı yakınlarında İmroz Deniz Muharebesi'ne katıldı ve üç deniz mayınına çarptı.[33] İngiliz bomba saldırıları altında kıyıya ulaşmayı başardı ve bakım çalışmalarına alındı. 1927 - 1930 arasında gemiye birçok bakım çalışması yapılmıştır.[35] 1936 yılında geminin adı kısaltıldı ve Yavuz oldu. II. Dünya Savaşı sırasında da Türk donanmasında görev yaptı, 1941 yılında uçaksavar sistemleri ile donatıldı. 20 Aralık 1950 tarihinde hizmeti sona erdi, 14 Kasım 1954 tarihinde de Türk Deniz Kuvvetleri tarafından donanma envanterinden düşüldü.[36] 1973 yılında hurdaya çıkarıldı.

Gemi Ana silahlar Deplasman İtme kuvveti Hizmet
İnşaya başlama Denize indirilme Görev Akıbeti
Yavuz Sultan Selim10 × 28 cm [37]25.400 metrik ton[37]4 pervane, buhar türbinli, 28 kn (52 km/sa; 32 mil/sa)[37]28 Ağustos 1909[38]28 Mart 1911[38]2 Temmuz 1912[38]16 Ağustos 1914 tarihinde Osmanlı donanmasına katıldı, 1973'te hurdaya çıkarıldı[11]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

Notlar
  1. ^ Türk denizcilik terminolojisinde "zırhlı" kelimesi, İngilizce'deki "battleship" ve zaman zaman "battlecruiser" kelimelerine karşılık olarak kullanılmaktadır. Bu madde İngilizce kaynaklarda "battleship" ve "battlecruiser" olarak tanımlanan zırhlı gemi türlerini kapsamaktadır. Demir zırhlı (ironclad) ve korumalı kruvazörler bu maddede anlatılmamaktadır.
  2. ^ Fatih, aynı sınıftaki diğer gemilerden daha büyük olacaktı fakat göreve başlamadı, deplasmanı kesin olarak bilinmiyor.[5]
Özel
  1. ^ Langensiepen, Güleryüz ve Cooper, s. 14
  2. ^ a b c d e f g h Gardiner, s. 309
  3. ^ a b Hall, s. 64 - 65
  4. ^ a b c Johnston, s. 76
  5. ^ a b c d e f g h i j k l m n o Hore, s. 145
  6. ^ a b c Hough s. 143 - 144
  7. ^ Sondhaus, s. 218
  8. ^ a b c d e f Gardiner ve Gray, s. 390
  9. ^ a b Hough, s. 121
  10. ^ a b Staff, s. 20
  11. ^ a b Gröner, s. 55
  12. ^ Herwig, s. 25
  13. ^ Langensiepen, Güleryüz ve Cooper, s. 15
  14. ^ Erickson, s. 264
  15. ^ Halpern, s. 119
  16. ^ a b c d e f Gröner, s. 13
  17. ^ a b c d Gardiner, Chesneau ve Kolesnik, s. 247
  18. ^ a b Gröner, s. 14
  19. ^ a b Langensiepen, Güleryüz ve Cooper, s. 17
  20. ^ "World Battleships List: Other Nations' Dreadnoughts" (İngilizce). hazegray.org. 7 Ekim 2001. 9 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2011. 
  21. ^ Gardiner ve Gray, s. 79
  22. ^ a b Gardiner & Gray 1985, s. 391.
  23. ^ a b Langensiepen & Güleryüz 1995, s. 17.
  24. ^ Willmott 2009, s. 164.
  25. ^ Gardiner & Gray 1985, s. 36.
  26. ^ Hough, s. 75
  27. ^ Langensiepen, Güleryüz ve Cooper, s. 17–18
  28. ^ Burt, s. 250
  29. ^ Gardiner ve Grey, s. 37
  30. ^ a b Sondhaus, s. 220
  31. ^ Burt, s. 245, 250
  32. ^ a b c Burt, s. 245
  33. ^ a b Hore, s. 72
  34. ^ Langensiepen, Güleryüz ve Cooper, s. 28
  35. ^ Brice, s. 277
  36. ^ Gardiner ve Gray, s. 391
  37. ^ a b c Gröner, s. 54
  38. ^ a b c Staff, s. 12
Genel
  • Rasim Ünlü, Tarihimizde Reşadiye ve Sultan Osman-ı Evvel Dretnotları (2007) (Yüksek Lisans Tezi). (Bilgileri doğrulama konusunda yararlanılmıştır.)
  • Brice, Martin H. (1969). "S.M.S. Goeben/T.N.S. Yavuz: The Oldest Dreadnought in Existence—Her History and Technical Details". Warship International (Toldedo, OH: Naval Records Club) VI (4): 272–79.
  • Burt, R. A. (1986). British Battleships of World War One. Annapolis, MD: Naval Institute Press. ISBN 0-87021-863-8.
  • Erickson, Edward J. (2003). Defeat in Detail: The Ottoman Army in the Balkans, 1912–1913. Greenwood Publishing Group. ISBN 9780275978884.
  • Gardiner, Robert; Gray, Randal, eds (1984). Conway's all the World's Fighting Ships: 1906–1922. Annapolis: Naval Institute Press. ISBN 0870219073. OCLC 12119866. 27 Eylül 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  • Gardiner, Robert; Chesneau, Roger; Kolesnik, Eugene M., eds (1979). Conway's All the World's Fighting Ships: 1860–1905. London: Conway Maritime Press. ISBN 0-85177-133-5.
  • Gardiner, Robert, ed (1979). Conway's All the World's Fighting Ships 1860–1905. New York: Mayflower Books. ISBN 0-8317-0302-4.
  • Gröner, Erich (1990). German Warships: 1815–1945. Annapolis: Naval Institute Press. ISBN 0870217909.
  • Hall, Richard C. (2000). The Balkan Wars, 1912–1913: Prelude to the First World War. Routledge. ISBN 9780415229463.
  • Halpern, Paul G. (1995). A Naval History of World War I. Annapolis: Naval Institute Press. ISBN 1557503524.
  • Herwig, Holger (1980). "Luxury" Fleet: The Imperial German Navy 1888–1918. Amherst, New York: Humanity Books. ISBN 1573922862.
  • Hore, Peter (2006). The Battleships. London: Southwater Publishing. ISBN 9781844762996.
  • Hough, Richard (1967). The Great Dreadnought: The Strange Story of H.M.S. Agincourt: The Mightiest Battleship of World War I. New York: Harper & Row. OCLC 914101.
  • Johnston, Ian. (2000). The Battleships. London: Channel 4 Books. ISBN 9780760310182.
  • Langensiepen, Bernd; Güleryüz, Ahmet (1995), The Ottoman Steam Navy 1828–1923, Londra: Conway Maritime Press, ISBN 9781557506597 
  • Sondhaus, Lawrence (2001). Naval Warfare, 1815–1914. Abingdon, Oxfordshire: Psychology Press. ISBN 9780415214780.
  • Staff, Gary (2006). German Battlecruisers: 1914–1918. Oxford: Osprey Books. ISBN 1846030099. OCLC 64555761. 21 Haziran 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

İlgili Araştırma Makaleleri

<i>Yavuz</i> (muharebe kruvazörü) Osmanlı İmparatorluğunun I. Dünya Savaşına girmesinde önemli rol oynayan savaş gemisi

Yavuz, Osmanlı Devleti'nin I. Dünya Savaşı'na girmesinde önemli rol oynayan savaş gemisidir.

<i>Midilli</i> (kruvazör) Osmanlı İmparatorluğunun I. Dünya Savaşına girmesine yol açan Alman yapımı savaş gemisi

SMS Breslau veya sonraki adıyla Midilli, Alman İmparatorluğu donanması için inşa edilen Magdeburg sınıfı hafif kruvazördür. Yapımına 1910'da başlandı ve 16 Mayıs 1911'de denize indirildi. Göreve alınmasından sonra savaş kruvazörü Goeben ile birlikte, Balkan Savaşları'nın patlak vermesi nedeniyle Akdeniz Tümeni'nde görevlendirildi. Breslau ve Goeben, İstanbul'a ulaşmak için Akdeniz'deki İngiliz savaş gemilerinden kaçtıktan sonra Ağustos 1914'te Osmanlı İmparatorluğu tarafından satın alındı ve gemilerin adları Midilli ve Yavuz Sultan Selim olarak değiştirildi. İki gemi, ağırlıklı olarak Karadeniz'de, Rusların Karadeniz Filosu'na karşı hizmet etti ve diğer Osmanlı gemileri ile birlikte Ekim 1914'te Rus limanlarına baskınlar düzenledi. Bu baskınlar, Rusya'nın Osmanlı'ya savaş ilan etmesine ve Osmanlı İmparatorluğu'nun I. Dünya Savaşı'na İttifak Devletlerinin yanında katılmasına yol açtı.

<i>Turgut Reis</i> (zırhlı)

Turgut Reis veya SMS Weißenburg, Alman İmparatorluğu Donanması'nın ilk okyanus ötesi savaş gemilerinden biridir. Alman İmparatorluğu Donanması'nın ardından son olarak Osmanlı donanmasında görev yapmıştır. Alman İmparatorluğu'nda 1890'larda yapılan Brandenburg sınıfı dört ön-dretnot zırhlısından üçüncüsüdür. 1890 yılında AG Vulcan firmasının Stettin tersanesinde inşası başlamış, 1891'de denize indirilmiş, 1894 yılında tamamlanmıştı. Brandenburg sınıfı zırhlılar, üç adet ikiz tarette taşıdıkları altı büyük kalibre top ile, dönemin standardı olan iki adet ikiz taret taşıyan zırhlılardan farklıydılar. İngiliz Kraliyet Donanması, bu gemilere "whaler" adını vermişti. Turgut Reis, kendisiyle aynı sınıftan gemiler olan SMS Brandenburg, SMS Wörth ve SMS Kurfürst Friedrich Wilhelm ile aynı yıllarda suya indi.

Samsun, Osmanlı İmparatorluğu tarafından 1907 yılında Fransa'dan satın alınan dört "Durandal" sınıfı muhripten biridir. Gemi, Trablusgarp Savaşı, Balkan Savaşları ve I. Dünya Savaşı esnasında Osmanlı donanmasında görev yaptı.

TCG <i>Peyk</i>

TCG Peyk ya da Osmanlı donanmasındaki adıyla Peyk-i Şevket, Osmanlı donanması ve sonrasında Türk Deniz Kuvvetleri'nde hizmet gören Peyk-i Şevket sınıfının öncü gemi olan torpido kruvazörüdür. 1906-1907 yıllarında Kiel, Almanya'daki Germaniawerft tersanesinde inşa edilmiş ve Kasım 1907'de Osmanlı donanması hizmetine girmişti. Geminin ana silahı üç 450 mm torpido tüpü ve bir çift 105 mm toptan oluşuyordu ve gemi 21 knot hıza ulaşabiliyordu.

<i>Abdülkadir</i> (zırhlı) tamamlanmayan ön dretnot savaş gemisi

Abdülkadir, Osmanlı İmparatorluğu tarafından 1890'da sipariş edilen, 1892'de İstanbul'daki Tersâne-i Âmire'de yapımına başlanan ancak inşası tamamlanmadan 1909'da hurdaya çıkartılan ön dretnot savaş gemisidir. On yıldan uzun bir aranın ardından Osmanlılar tarafından inşasına başlanan ilk büyük gemi olan Abdülkadir, aynı zamanda kendi sınıfının da ilk gemisiydi. Ana silah olarak dört 28 cm top taşıması ve kemer zırhının 230 mm kalınlıkta olması planlanmıştı. Maddi kaynak sorunu nedeniyle inşası yavaş ilerleyen geminin iki yıl sonunda yalnızca gövde iskeleti tamamlanabildi. 1906'da çalışmalara son verildiğindeyse yalnızca gövdenin bir kısmı plakalarla kaplanmış durumdaydı. Yapımı tamamlanamayan gemi, 1909 yılında hurdaya ayrılarak parçalandı.

<i>Reşadiye</i> sınıfı zırhlı

Reşadiye sınıfı zırhlı savaş gemisi veya Reşadiye sınıfı dretnot, Osmanlı donanması için planlanan ve 1910'larda Birleşik Krallık'tan sipariş edilen iki adet dretnot savaş gemisinin sınıfıdır. Sınıfın tasarımı İngiliz King George V sınıfının tasarımına dayanmakta olup kapsamlı geliştirmeler yapılmıştır. Gemilerde İngiliz gemileriyle aynı 13,5-inç (340 mm) ana batarya yer almakta, ikincil bataryalar ise 4-inç (100 mm) yerine 6-inç (150 mm) sınıfı toplardan oluşmaktadır. İlk gemi olan Reşadiye 1911'de kızağa konulmuş ve Ağustos 1914'te tamamlanmıştır.

<i>Brandenburg</i> sınıfı zırhlı

Brandenburg sınıfı, Alman İmparatorluğu'nun okyanus ötesi ilk dört ön dretnot zırhlının dahil olduğu sınıf. Bu gemiler aynı zamanda kablosuz iletişim yapabilen ilk Alman savaş gemileridir. Bu sınıfta üretilen savaş gemilerinin adları SMS Brandenburg, SMS Kurfürst Friedrich Wilhelm, SMS Weißenburg ve SMS Wörth'tür. Dört geminin inşasına 1890 yılında başlandı, üçü 1893'te tamamlanırken SMS Weißenburg 1894'te bitirildi. Öncü gemi olan Brandenburg 9,3 milyon marka, Kurfürst Friedrich Wilhelm ise 11,23 milyon marka mal oldu. Birleşik Krallık Kraliyet Donanması, bu gemileri alaya alarak "balina avcıları" olarak nitelendirmiştir.

SMS <i>Wörth</i>

SMS Wörth, Alman Donanması'nın 1890'ların başında inşa edilen Brandenburg sınıfı dört ön dretnot zırhlısından biridir. Sınıftaki diğer gemiler SMS Brandenburg, SMS Kurfürst Friedrich Wilhelm ve SMS Weißenburg zırhlılarıdır. SMS Wörth, Alman Donanması için inşa edilen ilk okyanus aşırı gemilerden ve ilk ön dretnot gemidir. Geminin omurgası Mayıs 1890'da Kiel'deki Germaniawerft tersanesinde serildi. 6 Ağustos 1892'de denize indirilen gemi, donatımının tamamlanmasının ardından 31 Ekim 1893'te Alman Donanması'na katıldı. Wörth ve üç kardeş gemisi, taşıdıkları altışar ağır topla dönemin dört ağır top taşıyan zırhlılarına kıyasla daha modern tasarımlardı. Geminin adı 1870-71 Fransa-Prusya Savaşı'nın başındaki Wörth Çatışması'ndan gelmektedir.

<i>Feth-i Bülend</i> sınıfı zırhlı korvet

Feth-i Bülend sınıfı, 1860'larda ve 1870'lerde Osmanlı donanması için inşa edilmiş iki zırhlı savaş gemisini içeren bir gemi sınıfıdır. Sınıftaki ilk gemi Feth-i Bülend, Birleşik Krallık'ta inşa edildi ve Haliç'teki Tersane-i Amire'de inşa edilen ikinci gemi Mukaddeme-i Hayr için temel görevi gördü. Gemilerin tasarımı daha önce yine Birleşik Krallık'ta inşa edilen Avnillah sınıfına dayanıyordu. Ortadan bataryalı zırhlı korvetler Feth-i Bülend ve Mukaddeme-i Hayır ana silah olarak kazamatlarda yer alan namludan dolma dört 222 mm Armstrong top taşımaktaydı.

<i>Avnillah</i> sınıfı zırhlı korvet Osmanlı Donanmasının zırhlı savaş gemisi sınıfı

Avnillah sınıfı, Osmanlı donanması için 1860'larda inşa edilen iki zırhlı korvet savaş gemisinden oluşan bir gemi sınıfıdır. Sınıfta yer alan gemiler Avnillah ve Muin-i Zafer'dir. İki gemi İngiltere'de 1868 ve 1870 arasında inşa edildi. Gemi ortasındaki kazamatlara monte edilmiş dört adet 230 mm çapında top taşıyorlardı.

<i>İclaliye</i>

İclaliye, 1860'ların sonunda ve 1870'lerin başında Osmanlı donanması için inşa edilmiş, sınıfının tek örneği olan zırhlı savaş gemisidir. Avusturya-Macaristan tersanesi Stabilimento Tecnico Triestino'dan sipariş edildi, Mayıs 1868'de omurgası serildi ve inşası Şubat 1871'de tamamlandı. İclaliye'nin tasarımı, daha önceki Asar-ı Şevket sınıfına dayanıyordu. İki adet 228 mm ve üç adet 178 mm Armstrong top taşıyan İclaliye, 93 Harbi sırasında Kafkasya'da savaşan Osmanlı güçlerini destekledi. Kariyerinin geri kalanının çoğunu, Osmanlı donanmasına çok az bütçe ayrılan bir dönemde hizmet dışında geçirdi. 1912'de donanma, İstanbul'u savunan güçlere topçu desteği sağlamak için İclaliye'yi yeniden hizmete aldı. Birinci Balkan Savaşı sonrasında eğitim gemisi ve kışla gemisi gibi yan görevlerde bulundu. 1928'de hizmetten çıkartıldı ve hurda olarak söküldü.

<i>Necm-i Şevket</i>

Necm-i Şevket, 1860'larda Osmanlı donanması için inşa edilen iki Asar-ı Şevket sınıfı merkezî bataryalı gemi tipindeki zırhlı korvetlerin ikincisidir. Başlangıçta Mısır Hidivliği tarafından Muzaffer adıyla sipariş edildi ancak yapım aşamasındayken Osmanlı İmparatorluğu tarafından el konuldu. Gemi inşasına Fransız Forges et Chantiers de la Gironde tersanesinde 1867'de başlandı, 1868'de denize indirildi ve Mart 1870'te Osmanlı donanmasında hizmete girdi. Asar-ı Şevket sınıfı zırhlılar, merkezî bir kazamat içinde dört adet 178 mm ve döner tablalı barbette yer alan bir adet 229 mm Armstrong top ile silahlandırılmıştı.

<i>Asar-ı Şevket</i> sınıfı zırhlı korvet

Asar-ı Şevket sınıfı, 1860'larda başta Mısır, ardından Osmanlı donanması için inşa edilen Asar-ı Şevket ve Necm-i Şevket olmak üzere iki gemiden oluşan zırhlı korvet sınıfıdır. Fransa'da inşa edilen gemiler, tasarımları daha önceki zırhlı korvet sınıfı Asar-ı Tevfik'in tasarımına dayanıyordu. Merkezî bataryalı olarak inşa edilen iki gemi, merkezî bir kazamat içinde dört adet 178 mm Armstrong top ve kazamatın üstünde döner bir barbette bir adet 229 mm Armstrong top taşıyordu.

<i>Asar-ı Şevket</i>

Asar-ı Şevket 1860'larda Osmanlı donanması için inşa edilmiş merkezî bataryalı bir zırhlı korvettir. Başlangıçta Mısır Eyaleti tarafından sipariş edilen ancak yapım aşamasındayken Osmanlı İmparatorluğu tarafından el konulan geminin ilk adı Kahire'ydi. Geminin yapımına Fransız Forges et Chantiers de la Gironde tersanesinde 1867'de başlandı, 1868'de denize indirildi ve Mart 1870'te Osmanlı filosunda hizmete girdi. Asar-i Şevket, dört adet 178 mm Armstrong topundan oluşan kazamat içinde bir merkezi batarya ve kazamatın üzerinde yer alan bir döner barbete monte edilmiş bir adet 229 mm Armstrong top ile silahlandırılmıştı.

<i>Hıfzur-Rahman</i>

Hıfzu'r-Rahman, Osmanlı Donanması için 1860'ların sonlarında inşa edilen Lütf-i Celil sınıfı zırhlı korvetlerin ikincisi olan demir zırhlı savaş gemisidir. Başlangıçta Osmanlı İmparatorluğu'na bağlı özerk vasal devlet olan Mısır Hidivliği tarafından sipariş edilen gemi, Osmanlı hükûmetinin Mısır'ı zorlaması ile henüz Fransa'daki Forges et Chantiers de la Gironde tersanesinde yapım aşamasındayken Osmanlı donanmasına devredildi. Taretli gemi türündeydi ve ön taretinde iki 229 mm Armstrong top, arka taretinde ise iki 178 mm Armstrong top taşıyordu.

<i>Lütf-i Celil</i> sınıfı zırhlı korvet

Lütf-i Celil sınıfı, 1860'ların sonlarında Osmanlı donanması için Fransa'da inşa edilmiş bir çift zırhlı korvet tipi savaş gemisidir. Sınıf, Lütf-i Celil ve Hıfzu'r-Rahman gemilerinden oluşmaktaydı. İki gemi de başlangıçta Mısır Eyaleti tarafından sipariş edilmiş; ancak yapım aşamasında iken Osmanlı İmparatorluğu'na devredilmiştir. İki gemi de döner taretli gemi türündeydi ve ön taretinde iki 229 mm Armstrong top, arka taretinde ise iki 178 mm Armstrong top taşıyordu.

<i>Hamidiye</i> (zırhlı) Osmanlı zırhlı gemisi

Hamidiye, 1885'te tamamlanan, Osmanlı donanması için inşa edilmiş sınıfının tek örneği zırhlı savaş gemisidir. Silahlarının çoğu merkezi bir kazamata monte edilmiş merkezi bataryalı bir gemiydi. Tersane-i Amire tarafından inşa edilen geminin tamamlanması yaklaşık yirmi yıl sürdü. Aralık 1874'te kızağa kondu, 1885'te denize indirildi ve 1894'te inşası tamamlandı. İnşasının görece uzun sürmesi nedeniyle hizmete girdiğinde modası geçmişti. Kötü dinamik karakteristikleri ve düşük kaliteli zırhı, neredeyse tamamını sabit bir eğitim gemisi olarak geçirdiği görece kısa bir kariyere yol açtı. 1897'deki Osmanlı-Yunan Savaşı sırasında bir süre kullanılsa da, eski Osmanlı filosunun geri kalanı gibi hizmete gireli sadece üç yıl olmasına rağmen kötü durumdaydı. Osmanlılar, savaşta donanmanın başarısızlığının ardından bir yeniden yapılanma programına başladı; ancak Hamidiye, 1903 yılında çok kötü bir durumdaydı; yeniden inşası mantıklı olmadığı için o yıl hizmetten çıkarıldı, 1909'da satışa çıktı ve 1913'te sökülmek üzere satıldı.

<span class="mw-page-title-main">Osmanlı İmparatorluğu'nun zırhlı korvetleri listesi</span> Vikimedya liste maddesi

1860'larda ve 1870'lerde Osmanlı donanması, neredeyse tamamen yabancı tersanelerde inşa edilen bir dizi zırhlı korvet savaş gemisi sipariş etti ve satın aldı. Sipariş edilen ilk sınıf olan Osmaniye sınıfı, dört adet zırhlı fırkateynden oluşuyordu. Osmaniye sınıfı 1860'ların başında Birleşik Krallık'taki tersanelerinden sipariş edildi. 1864'te beşinci gemi Fatih sipariş edilse de bu gemi, 1867'de Prusya donanması tarafından satın alındı. Aynı yıl Osmanlılar, Feth-i Bülend ile iki gemiden oluşan Avnillah sınıfını yine Birleşik Krallık'tan sipariş etti. Osmanlı İmparatorluğu'nun bir eyaleti olan Mısır da o dönem, merkezî otoriteden bağımsız olarak Fransa'daki tersanelerden; Asar-ı Tevfik, Asar-ı Şevket ve Lütf-i Celil zırhlı korvet sınıflarına ait gemi siparişleri vermiş, bir Avusturya-Macaristan firmasıyla ise İclaliye için sözleşme imzalamışlardı. Mısır'ın bağımsızlığını savunmaya yönelik çabaları, Mısır'dan 1868'de yaptığı sipariş ettiği tüm zırhlı korvetleri teslim etmesini isteyen Padişah Abdülaziz'i kızdırdı. Bu esnada ikinci bir Feth-i Bülend sınıfı zırhlı olan Mukaddeme-i Hayr sipariş edilmiş ve Osmanlı Tersane-i Amire'sinde inşa edilen ilk zırhlı olmuştu. 1871'de Osmanlılar, iki Mesudiye sınıfını sipariş etti. İlk gemi teslim alınırken ikinci gemi Birleşik Krallık'ın 1878'de Rusya ile savaşa girmesi korkusunun ortasında Kraliyet Donanması tarafından satın alındı ve yerini Tersane-i Amire'de inşa edilecek üçüncü bir gemi olan Hamidiye'ye bıraktı. Son iki gemi, Peyk-i Şeref sınıfı, 1874 yılında Birleşik Krallık'tan sipariş edildi fakat Kraliyet Donanması 1878'de savaş beklentileri sırasında her ikisini de satın aldı.

Osmanlı İmparatorluğu'nun zırhlı kruvazörleri listesinde, Osmanlı İmparatorluğu'na ait olan ve olması planlanan çelik kruvazörler yer alır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.