Osmanlı-Bizans Savaşı (1352-1357)
| Osmanlı-Bizans Savaşı (1352-1357) | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Bizans-Osmanlı Savaşları | |||||||||||
 Orhan Gazi | |||||||||||
| |||||||||||
| Taraflar | |||||||||||
 Osmanlı İmparatorluğu Ceneviz Cumhuriyeti |  Doğu Roma İmparatorluğu Venedik Cumhuriyeti Bulgar Çarlığı  Sırbistan Krallığı Aragon Krallığı | ||||||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||||||
| Orhan Gazi Süleyman Bey VI. İoannis Matheos Paganino Doria | V. İoannis Niccolò Pisani Stefan Duşan Gradislav Boriloviç İvan Aleksandr | ||||||||||
| Güçler | |||||||||||
| 10-12.000 | 10-15.000 | ||||||||||
| Kayıplar | |||||||||||
| Nispeten hafif | Ağır | ||||||||||
Osmanlı-Bizans Savaşı (1352-1357), Bizans-Osmanlı savaşları'ndan ikincisi, Bizans İç Savaşı (1352-1357) ve 1350-1355 Ceneviz-Venedik Savaşı'nın parçası.
Osmanlılar Rumeli'ye yerleşerek ilk fetihlerini gerçekleştirdiler.
Savaş öncesi
Doğu Roma İmparatorluğu'ndaki İç Savaş (1341-47) sürerken, Osmanlı Sultanı Orhan 1346 yılında Ioannes Kantakuzenos'ın kızı Theodora'yla Silivri'de evlenerek ittifak kurdu. Bu ittifakın ardından Ioannes Kantakuzenos 1 Şubat 1347'de maiyetindeki 1.000 kişilik kuvvetle İstanbul'a girip Tekfur Sarayı'nı kuşattı ve varılan uzlaşı sonucunda 15 yaşındaki genç İmparator V. İoannis Paleologos'la birlikte tahta oturdu (8 Şubat 1347).
Bu esnada Stefan Duşan'ın önderliğinde Sırp İmparatorluğu, Doğu Roma İmparatorluğu'nun topraklarını istilaya başladı. 1348'deki bu istilaya karşı VI. Ioannes Kantakuzenos Orhan ve Umur Bey'den yardım istediyse de, Sırplar Kavala dahil Kuzey Yunanistan, Teselya ve Epir’i işgal etti. Bu gelişmeler üzerine; başta Trakya olmak üzere Doğu Roma İmparatorluğu halkı ve kentleri VI. Ioannes Kantakuzenos'tan desteğini çekip V. İoannis Paleologos'tan ayana olunca iki ortak imparator arasında kamplaşma başladı: VI. Ioannes Kantakuzenos Galata'da kolonileri bulunan Cenevizlilerle anlaşıp (1350) Osmanlılarla ittifakını sürdürürken, V. İoannis Paleologos da 1352'de Sırp İmparatoru Stefan Duşan ve Bulgar Kralı İvan Aleksandr'dan yardım istedi. Bu suretle, 1357'ye kadar sürecek yeni bir Bizans İç Savaşı başlarken, VI. Ioannes Kantakuzenos'un müttefiki Osmanlılar da iç savaşın tarafı V. İoannis Paleologos, Sırp İmparatorluğu ve Bulgar Krallığı ile savaşa girmiş oldular.
Savaş
V. İoannis Paleologos, VI. Ioannes Kantakuzenos'un Edirne'de hüküm süren oğluMatheos Kantakuzinos'u kuşatma altına aldı. Sırp İmparatoru Duşan 6.000 süvari gönderdi.[1] Bulgar Kralı Aleksandr da 1352 sonbaharında bu ittifaka katıldı. Orhan ise müttefiki VI. Ioannes Kantakuzenos'un oğlu Matheos'u desteklemeye karar verdi.
Osmanlı-Ceneviz ittifakı
Bununla birlikte, Osmanlıların (1352'den itibaren) Rumeli'nde genişlemelerine Bizans İç Savaşı'nın ortaya çıkardığı fırsatlar kadar, 1350-1355 Ceneviz-Venedik Savaşının ortaya çıkardığı koşullar bir hayli yardım etti. Nitekim, İstanbul/Galata'daki Ceneviz kolonisi, varlığını sürdürebilmek için Marmara’nın ötesinde gelişen ve Maltepe Muharebesi'nden (1329) sonra İstanbul Boğazı'nın Anadolu yakasına da yerleşen Osmanlı Beyliği’ni doğal bir müttefik olarak görmeye başladı. Keza, Orhan da, Bizans (V. İoannis Paleologos-Venedik-Aragon ittifakına karşı Ceneviz'i olası bir müttefik olarak görüyordu. 1351 yılında Venedik donanması'nın Galata'yı kuşatması üzerine, 12 Kasım 1351'de Orhan ile Ceneviz arasında ilk temaslar gerçekleşti. Orhan ile 60 kadırga ve 10.000 askerle Galata'yı savunma için gelen Ceneviz Amirali Paganino Doria arasında Üsküdar'da varılan anlaşmayla, Osmanlılar Galata'yı Bizans-Venedik-Aragon ittifakına karşı korumak için Ceneviz gemileriyle Rumeli yakasına geçirilecek 1.000 okçu gönderdi.[2] Marmara Ereğlisi'ni işgal ettiği gibi Anadolukavağı'ndaki Yoros Kalesi'ni üs olarak kullanan Ceneviz donanması, 1350-1355 Ceneviz-Venedik Savaşı boyunca erzak ikmalini Osmanlılara ait Marmara limanlarından yaptı. Orhan; 1352 yılında Ceneviz'e Osmanlı tarihinin ilk kapitülasyonlarını verdiği gibi,[3] 13 Şubat 1352'de meydana gelen İstanbul Boğazı Muharebesi'nde de Üsküdar’a kuvvet yığarak Cenevizlileri destekledi.[4] Osmanlılar ve Cenevizliler tarafından sıkıştırılan İmparator VI. İoannis Venedikliler ve Katalanlarla (Aragon) ittifakını sona erdirerek Cenevizlilere 6 Mayıs 1352'de barış antlaşması imzaladı.
Osmanlı-VI. Ioannes Kantakuzenos ittifakı
Balkan cephesinde ise; 1352 yılında Sırp ve Bulgar askerleri Meriç boyunca konuşlandı. Orhan ise oğlu Süleyman Bey komutasında 10-12.000 kişilik süvari ordusunu bölgeye gönderdi. Türk ordusu 1352 Ekim'inde Gradislav Boriloviç komutasındaki Sırp-Bulgar ordusunu Dimetoka Muharebesi'nde ağır bir yenilgiye uğrattı.[5] Süleyman Bey, Edirne’ye girdikten sonra Bulgaristan'a akın düzenledi, ardından ise kışlamak üzere Çimpe Kalesi'ne yerleşti.[6]
Süleyman Paşa'nın "Rumeli Fütühatı"
Çimpe Kalesi'ne yerleşerek burayı Osmanlı askerî üssü haline getiren Süleyman Bey 1352-1353 yıllarında Osmanlı egemenlik alanını genişletti. Bu çerçevede, önce stratejik yerleşim birimi Bolayır (Plagiarion) ve limanı Akçaliman'ı, ardından Aya Şilonya ve Ortaköy (Heksamilyon) hisarlarını ele geçirdiler.[7] Kavak (Sausadia), Balabancık da Osmanlılarca zaptedildi.
2 Mart 1354’te Gelibolu kıyılarını tahrip eden büyük bir deprem sonucunda Gelibolu surları yıkılınca Biga civarında bulunan Süleyman Bey Rumeli tarafına geçerek Gelibolu'yu ele geçirdi. Eceabat (Madytos/Maydos) ve Seddülbahir (Elaious/Eski Hisarlık) Osmanlı topraklarına katıldı. Osmanlılar iskân politikası çerçevesinde (1335 yılında Osmanlı egemenliğine girmiş) Karesi ilinden birçok gönüllüyü aileleriyle birlikte getirterek bölgeye yerleştirmeye başladı.
Balabancık'ın ele geçirilmesi Osmanlılara Doğu Trakya'ya daha fazla yayılma olanağı sağladı. Bu çerçevede, Süleyman Bey 1357'ye kadar harekât alanını kuzeyde Malkara (Migalkara) ve Hayrabolu'ya (Hariupolis), doğuda Tekirdağ'a (Tekfurdağı) batıda ise Keşan (Kisson) ve Dimetoka’ya (Didimoteichon) kadar genişletti.[8][9]
Doğu Roma İmparatorluğu'nun Haçlı Seferi arayışları
Gelibolu'nun Süleyman Paşa tarafından ele geçirilmesini müteakip, İstanbul'da VI. İoannis Kantakuzenos'e yönelik muhalefet arttı ve adıgeçen 1354 Aralık ayında tahttan feragat etti. Bu gelişmenin ardından, V. Ioannes Palaiologos Trakya'da Osmanlılara karşı daha sert bir siyaset izlemeye başladığı gibi,[10] İstanbul'da Papa-Latin yanlısı hizip üstünlüğü ele geçirdi. Katolik inancına sahip V. Ioannes Palaiologos, 15 Aralık 1355 tarihinde Papa VI. Innocentius'a mektup yazarak halkını Katolikliğe sokmak için bir plan sundu ve 15 gemiyle 500 şövalye ve 1.000 piyadeyle düzenlenecek bir Haçlı Seferi istedi.[11] Papa VI. Innocentius da bu mektubun üzerine Venedik, Kıbrıs Krallığı ve Rodos Şövalyelerinden Doğu Roma İmparatorluğu'na yardım etmelerini istedi (bu seferin düzenlenmesi ise 1359'u buldu).
Ateşkes ve barış
Rumeli'de Osmanlı ilerlemesi ise 1357'de beklenmeyen bir gelişmeyle durdu. Nitekim Orhan Gazi, (o zaman 11 yaşında olan) küçük oğlu Halil'in İzmit Körfezinde korsanlar tarafından tutsak edilip Eski Foça’ya götürüldüğünü öğrendi.
İleri yaştaki Orhan Gazi, Theodora’dan olan Halil'in kurtarılması için İmparator V. Ioannes Palaiologos'a başvurdu. Bunun üzerine 1357 yılında yapılan anlaşmayla Osmanlılar;
- Trakya’daki Bizans topraklarına karşı her türlü saldırıyı durdurmayı,
- Halil'in kurtarılması için Foça’ya gönderilecek gemilerin bütün masraflarını üstlenmeyi,
- İmparator V. İoannis'in borçlarını silmeyi,
- VI. İoannis Kantakuzenos'un Trakya’da hüküm süren oğlu Matheos’a destek vermekten vazgeçmeyi taahhüt ettiler.[12]
Savaş sonrası
1357'deki bu ateşkes anlamasıyla Osmanlıların Rumeli'ndeki ilerlemeleri durdu. Aynı yıl, (iddialara göre anlaşmadan önce) Süleyman Paşa bir av sırasında öldü. Osmanlı desteğini kaybeden Matheos Kantakuzenos da 1358'de Sırplar tarafından esir alındı ve fidye karşılığı İmparator V. İoannis'e teslim edildi. 1359 yılında ise Haçlıların Lapseki'ye saldırmalarıyla yeni bir Osmanlı-Bizans Savaşı başladı.
Kaynakça
- ^ Vizantološki institut 1986.
- ^ "A propos de la bataille du Bosphore: I’Expédition génoise de Paganino Doria à Constantinople, 1351-1352, Taravaux et Mémoires", M. Balard, Paris (1970), c.4, s.431-469
- ^ "Osmanlı Devletinde Kapitülasyonların İktisadi ve Siyasi Perspektiften Analizi", Hacettepe Ünisversitesi İkktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, c.29, Sy.2 (2011), s4
- ^ "A propos de la bataille du Bosphore: I’Expédition génoise de Paganino Doria à Constantinople, 1351-1352, Taravaux et Mémoires", M. Balard, Paris (1970), c.4, s.444
- ^ "The Late Medieval Balkans: A Critical Survey from the Late Twelfth Century to the Ottoman Conquest", John Van Antwerp Fine, Ann Arbor: University of Michigan Press (1994), ISBN 978-0-472-08260-5, s.325-326
- ^ "Devlet-i Aliyye, Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar-I, Klasik Dönem (1302-1606): Siyasal, Kurumsal ve Ekonomik Gelişim", Halil İnalcık, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul (2009), ISBN 978-9944-88-465-1, s.49-53
- ^ "Kitâb-ı Cihan-nümâ, Neşrî Tarihi", Mehmed Neşri (haz. Faik Reşit Unat ve Mehmed A. Köymen), Türk Tarih Kurumu, Ankara, (1995), s.176
- ^ "The Ottoman Conquest of Thrace - Aspects of Historical Geography", Georgios C. Liakopoulos, Bilkent Üniversitesi, Ankara (2002), s.63-66
- ^ "İslam Ansiklopedisi, "Süleyman Paşa" maddesi, Türk Diyanet Vakfı, İstanbul (2010), c.38, s.95". 13 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2022.
- ^ "A History of the Crusades", Kenneth Meyer Setton, University of Wisconsin Press (1969), c.6, s.235
- ^ "Osmanlılar ve Haçlılar", Halil İnalcık, Alfa Yayıncılık, İstanbul (2017), s.23
- ^ "İslam Ansiklopedisi, "Orhan" maddesi, Türk Diyanet Vakfı, İstanbul (2007), c.33, s.382". 13 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2022.
