İçeriğe atla

Osmanlı tayyare bölükleri

Osmanlı ordusuOsmanlı İmparatorluğu arması
Klasik ordu (1451-1606)
Orduyu modernleştirme girişimleri
Modern ordu (1861-1922)
  • Modern Ordu
Donanma
Hava Kuvvetleri
Savaşlar
Madalyonlar
Osmanlı tayyare madalyonu (1914–1918)
Osmanlı tayyare madalyonu (1914–1918)
Osmanlı tayyare madalyonu (1915–1918)

Osmanlı tayyare bölükleri,[dn 1] Osmanlı İmparatorluğu'nun kara ve deniz kuvvetlerine ait askerî hava bölükleridir. Osmanlı askerî havacılığının tarihi Haziran 1909[1] veya Temmuz 1911'e kadar uzanmaktadır.[2][3] Türk Hava Kuvvetleri, Yüzbaşı Fesa Bey (Evrensev) ve Mülazım-ı Evvel Yusuf Kenan Bey'in 1911'de uçuş eğitimi için Fransa'ya gönderilmesini askerî havacılığının başlangıcı sayarak, 2011 yılında havacılığın 100. yıldönümünü kutladı.[4]

Havacılık Komisyonu

Haziran 1909'da Paris'teki Uluslararası Havacılık Konferansı'na iki Osmanlı pilotunu göndermesiyle Osmanlı İmparatorluğu'nun askerî havacılığının ilk adımı atıldı.[1] Harbiye Nazırı Mahmut Şevket Paşa tarafından temelleri atılan Osmanlı askerî havacılığı, 1911 yılında Fen Kıtaları Müstahkem Genel Müfettişliği 2. Şubesi bünyesinde Havacılık Komisyonu adıyla faaliyete geçirilmiştir. Havacılık Komisyonu'nun temellerini Fransa'dan satın alınan biri 25 Beygirlik, biri de 50 Beygirlik iki uçak oluşturmuştur.

Askerî havacılığın başlangıcı

Hava desteğinin önemine şahit olan Osmanlı Devleti kendi askeri hava gücünü oluşturmaya karar vermişti. Bu amaçla, savaş uçuşu eğitimine katılmaları için 1910'un sonlarında Avrupa'ya subaylar gönderildi. Fakat, kötü hayat koşullarından dolayı program iptal edildi ve subaylar 1911 ilkbaharında İstanbul'a döndüler. Zamanın Harbiye Nazırı Mahmut Şevket Paşa askeri havacılık fikrini desteklemeye devam etti ve 1911'de yapılan denemelerde en yüksek manevra punlarını alan subaylar olan Yüzbaşı Fesa Bey ve Mülazım-ı Evvel Yusuf Kenan Bey'i daha iyi uçuş eğitimi almaları için Fransa'ya gönderdi.[4]

1911'in sonlarında Süreyya İlmen, Harbiye Bakanlığı Fen Kıtaları Müstahkem Genel Müfettişliği'ne bağlı Havacılık Komisyonu'nu kurmakla görevlendirildi.

21 Şubat 1912'de Fesa ve Yusuf Kenan uçuş eğitimlerini tamamladılar ve 780. ve 797. Fransız havacılık diplomalarıyla eve döndüler. Aynı yıl, sekiz subay daha Fransa'ya uçuş eğitimine gönderildi.

1911 Trablusgarp Savaşı'nın patlak vermesiyle dünyadaki ilk hava saldırısının fitili de ateşlendi. İtalya, bu savaşta keşif ve bombalama uçuşu yapmak üzere getirdiği uçaklarını kullanmıştı.

Dünyanın ilk hava harekâtına sahne olan bu savaşta, Osmanlı ordusu hiçbir şekilde uçak ve balon kullanamadı.

Balkan Savaşları

1912 yılında ise başlayan Balkan Savaşlarında, Deperdussin, Bleriot, Harlan ve Mars tipi uçaklarla Osmanlı tayyare bölükleri kendini mümkün olduğunca göstermiştir.

İstanbul-Kahire Seferi

Balkan Savaşının acı hatıralarını silmek ve Türk Havacılığını tanıtmak için Harbiye Nazırı Enver Paşa, iki tayyarelik bir filonun Kahire'ye gitmesini kararlaştırdı. Bu yolculuğa Bleriot marka “Muavenet-i Milliye” uçağıyla, Deperdussine marka “Prens Celaleddin” uçağı katılmıştır. İstanbul'dan hareketle Eskişehir, Afyon, Konya, Ulukışla, Adana, Halep, Humus, Beyrut, Şam, Kudüs, El-Ariş, Port-Said, Kahire ve İskenderiye'den oluşan toplam 25 saat ve 2515 km'lik bir güzergâh üzerinden yürütülecekti. Seyahat 8 Şubat 1914'te İstanbul Yeşilköy'den başlamıştır. Törene Enver, Talat ve Cemal Paşalar katılmıştır. Şam'a ulaşan Fethi Bey ve Rasıt Sadık Bey, Kudüs'e gitmek için 27 Şubat'ta Şam'dan havalanmışsa da, bir süre sonra uçakları Taberiye Gölü yakınlarında düşmüştür. Bu uçuşu tamamlamak için üç sefer daha gerçekleştirilmiştir.[5][6]

UçuşMürettebatUçak tipiUçak adı
1Pilot Fethi (Şehit – 27 Şubat 1914) Rasıt Sadık (Şehit – 27 Şubat 1914)BleriotMuavenet-i Milliye
2Pilot Nuri (Şehit – 11 Mart 1914) Rasıt İsmail HakkıDeperdussinŞehzade Celaleddin
3Pilot Salim (İlkuçan) Rasıt Kemal BeyBleriotErtuğrul
4Pilot Salim (İlkuçan) Rasıt Kemal BeyBleriotEdremit

Birinci Dünya Savaşı

I. Dünya Savaşı döneminde, müttefik olunan Almanya'dan gizlice getirilen uçaklar ve düşmandan ele geçirilen uçaklar kullanıldı. Savaşın pek çok döneminde hava harekâtı yetersizliklerden ötürü kısıtlandı, ancak yine de kayda değer uçuşlar yapıldı.

Dört yıl süren savaştan sonra imzalanan antlaşmayla ordu dağıtıldı. Tayyare bölükleri lağvedildi. Kurtuluş Savaşının hazırlık evresinde, Birinci Dünya Savaşından kalma uçaklar onarılmaya başlandı. İtalya'dan satın alınan Spad 13 tipi birkaç uçakla da yeniden birlikler oluşturuldu ve sevkiyatlar başladı.

Galeri

  • Yeşilköy Havaalanı 1911
    Yeşilköy Havaalanı 1911
  • Fesa Bey (Evrensev)
    Fesa Bey (Evrensev)
  • Balkan Harbinde Osmanlı tayyarecileri, 1912.
    Balkan Harbinde Osmanlı tayyarecileri, 1912.
  • Yüzbaşı Fethi, Üsteğmen Nuri, Üsteğmen Sadık'ın Şam'da, Emevi Camii'nin avlusunda Selahaddin Eyyubi'nin türbesi yanında bulunan mezarları
    Yüzbaşı Fethi, Üsteğmen Nuri, Üsteğmen Sadık'ın Şam'da, Emevi Camii'nin avlusunda Selahaddin Eyyubi'nin türbesi yanında bulunan mezarları
  • Süveyş Kanalı boyunca keşif gezisi yapan Türk tayyareleri, Hans R. Schulze, Resimli Dünya Savaşı Tarihi 1914
    Süveyş Kanalı boyunca keşif gezisi yapan Türk tayyareleri, Hans R. Schulze, Resimli Dünya Savaşı Tarihi 1914
  • Düşürülmüş bir Osmanlı tayyaresi, Şubat 1914
    Düşürülmüş bir Osmanlı tayyaresi, Şubat 1914

Ayrıca bakınız

Wikimedia Commons'ta Osmanlı tayyare bölükleri ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

Notlar

  1. ^ Türkiye'deki çağdaş kaynaklarında bazen bariz abartma olan "Osmanlı Hava Kuvvetleri" terimi kullanılmaktadır. (Edward J. Erickson'a göre, Edward J. Erickson, Ordered To Die: A History of the Ottoman Army in the First World War, "Appendix D The Ottoman Aviation Inspectorate and Aviation Squadrons", ISBN 0-313-31516-7, p. 227.)

Kaynakça

  1. ^ a b Hamit Palabiyik, Turkish Public Administration: From Tradition to the Modern Age, USAK Books, 2008, ISBN 978-605-4030-01-9, p. 85.
  2. ^ "Story of Turkish Aviation in 'Turkey in the First World War' website". 29 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2012. 
  3. ^ "Founding", Turkish Air Force official website 7 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
  4. ^ a b ""Türk Hava Kuvvetleri 100 Yaşında", Türk Hava Kuvvetleri resmî websitesi". 26 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2012. 
  5. ^ "Arşivlenmiş kopya". 30 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2014. 
  6. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 29 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 29 Ekim 2014. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Türk Silahlı Kuvvetleri</span> Türkiye Cumhuriyetinin askerî gücü

Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK), yurt dışından gelecek tehdit ve tehlikelere karşı Türk vatanını savunmakla görevli askerî kuvvettir. Görevi caydırıcılık sağlayacak şekilde askerî gücün muhafazasını ve güçlendirilmesini sağlamak, Türkiye Büyük Millet Meclisi kararıyla yurt dışında verilen görevleri yapmak ve uluslararası barışın sağlanmasına yardımcı olmaktır.

Üsteğmen, birçok ülkenin kara ve hava kuvvetlerinde asıl görevi takım komutanlığı olan ve teğmenle yüzbaşı arasındaki askerî rütbe. NATO kodu OF-1'dir.

Yüzbaşı, birçok ülkenin kara ve hava kuvvetlerinde asıl görevi bölük komutanlığı olan ve Üsteğmen ile Binbaşı arasındaki askerî rütbe. NATO kodu OF-2'dir.

<span class="mw-page-title-main">Uçak</span> Motorlu hava taşıtı

Uçak veya tayyare; hava akımının başta kanatlar olmak üzere kanat profilli parçaların alt ve üst yüzeyleri arasında basınç farkı oluşturması sayesinde havada tutunarak yükselebilen, uçma özellikli motorlu bir hava gemisi ve hava taşıtıdır. Pistonlu ya da jet motorlu, sabit kanatlı ve havadan ağır pek çok hava taşıtı uçak kategorisine dahildir. Günümüzde en temel uçak tipleri, yolcu uçağı, savaş uçağı, kargo uçağı olarak bilinirken, farklı coğrafi şartlara göre özelleştirmiş uçaklar da mevcuttur.

<span class="mw-page-title-main">Hava Harp Okulu</span> Türk Hava Kuvvetlerine muvazzaf subay yetiştiren lisans düzeyindeki eğitim kurumu

Hava Harp Okulu (HHO), Türk Hava Kuvvetlerine muvazzaf subay yetiştiren, lisans derecesinde akademik eğitim ve öğretim veren askeri okul. 2016 yılında çıkarılan kanun hükmünde kararname ile Milli Savunma Üniversitesine bağlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Vecihi Hürkuş</span> Türkiyenin ilk yerli uçağını üreten pilot, mühendis ve girişimci

Vecihi Hürkuş, Türk savaş pilotu, havacılık mühendisi ve havacılık öncüsüdür. Türkiye'nin ilk uçağı VECİHİ K-VI'yı inşa etmiş ve ülkenin ilk sivil uçuş okulunu kurmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Tayyareci Fethi Bey</span> Türk pilot

Fethi Bey, Türk asker ve ilk Türk pilotlardandır. Bahriye'den, bugünkü adı ile İstanbul Teknik Üniversitesi'nden, arkadaşı Ahmet Fetgeri Aşeni vasıtasıyla Beşiktaş Jimnastik Kulübü'nde 1909 sonrasında yöneticilik yapmıştır. Beşiktaş Jimnastik Kulübü kurucuları arasındadır.

<span class="mw-page-title-main">Blériot XI</span>

Bleriot, Fransız Louis Bleriot tarafından yapılan ve 25 Temmuz 1909 yılında havalanan uçak.

<span class="mw-page-title-main">Tayyare Mektebi</span> Osmanlı uçuş okulu

Tayyare mektebi, Balkan Savaşlarının ardından 1912 yılının başında Osmanlı'nın askeri havacılığının gelişimi için Yeşilköy'de kurulmuş olan uçuş okuludur. Enver Paşa'nın Harbiye Nazırlığı sırasında başlanmış olan Askeri Havacılık Teşkilatının geliştirilmesi, eğitimi ve personelin yetiştirilmesi amacıyla Fransa'dan hava yüzbaşısı Marki De Gois De Mezeyrac sözleşme ile Yeşilköy Tayyare Mektebi Müdürlüğü'ne getirilmişti. Böylece, bu okulda eğitim veren ilk öğretmen pilot Fransız Marki De Gois De Mezeyrac olmuştur.

İhsan Orgun Türk asker.

Güvercinlik Havalimanı Ankara'nın 10 km batısında bir askerî havaalanıdır. Ankara'nın ilk havaalanı ve Türk Hava Yolları'nın ilk teknik bakım merkezi olmuş, daha sonra askerî amaçlara tahsis edilmiştir. Günümüzde Kara Kuvvetleri Komutanlığı envanterinde yer almaktadır. Havaalanı'ndan Kara Kuvvetleri ve Jandarma Genel Komutanlığına bağlı birlikler ve Genelkurmay Başkanlığına doğrudan bağlı bazı birimler yararlanmaktadır. Kara Havacılık Komutanlığı da burada konuşlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Muzaffer Göksenin</span> Türk asker ve diplomat

Muzaffer Göksenin,, Türk asker ve diplomat.

<span class="mw-page-title-main">Ahmet Ali Çelikten</span> Osmanlı ve Türk havacı

Ahmet Ali Çelikten Arap Ahmet Ali ve İzmirli Ahmet Ali adlarıyla da bilinen (1883-1969), Afrika kökenli Türk pilot. Havacılık tarihindeki ilk siyahi pilotlardan biridir ve ilk erkek siyahi askeri pilottur. Çelikten, Eugene Bullard, William Robinson Clarke, Pierre Réjon ve Domenico Mondelli ile birlikte I. Dünya Savaşı'na katılmış bilinen beş siyahi pilottan biridir. Büyükannesi Osmanlı'ya Bornu'dan geldi.

<span class="mw-page-title-main">Türk Hava Kuvvetleri</span> Türk Silahlı Kuvvetlerinin hava gücü

Türk Hava Kuvvetleri, Türkiye'yi havadan gelebilecek her türlü saldırıya karşı korumakla görevlidir. Türk Silahlı Kuvvetleri komutası altındaki en büyük 3. kuvvettir. Türk Hava Kuvvetleri, barışta hava sahasını korumak ve gözetlemek, savaşta ise kara ve deniz kuvvetlerine destek olmak amacıyla kurulmuştur. Türk Hava Kuvvetleri'nin karargâhı Ankara'da bulunmaktadır. 2024 sayımlarına göre envanterinde 537 uçak ve 78 helikopter ile birlikte çok sayıda insansız hava aracı bulundurmaktadır. Avrupa ülkeleri arasında en kalabalık insansız hava aracı filosuna sahiptir. Göktürk-1 ve Göktürk-2 isimli uydular da hava kuvvetleri tarafından kullanılmaktadır. Göktürk-3 ise geliştirme aşamasındadır.

<span class="mw-page-title-main">Osmanlı ordusu</span> Osmanlı İmparatorluğu’nun askeri gücü

Osmanlı İmparatorluğu'nun silahlı kuvvetleri kara ordusu, donanma ve tayyare bölüklerini içermekteydi.

<span class="mw-page-title-main">Mehmet Fazıl</span> Türk asker ve pilot

Mehmet Fazıl, Türk asker ve pilot.

<span class="mw-page-title-main">Fesa Evrensev</span> Türk pilot

Mehmet Fesa Evrensev, ilk Türk hava pilotu ve Türk Hava Yolları'nın ilk başkanıdır. Fesa Evrensev, 1878 yılında İstanbul'da Gedikpaşa semtinde dünyaya geldi. Galatasaray Lisesi'nin ardından Harp Okulu'na girerek, 1899'da Süvari Teğmeni olarak mezun oldu. 1911'de pilot olmak için yapılan sınavı birincilikle kazandı ve Fransa'ya uçuş eğitimi almak için gönderildi. 1912 yılında yurda dönmesinin ardından, Balkan Savaşı'nda bir takım uçuş görevleri sırasında filo komutanlığı da yaptı. I. Dünya Savaşı sırasında, Kafkas Cephesi'nde görevlendirildi. Kafkasya'ya giderken Karadeniz'de, Amasra açıklarında bindiği gemi Rusların saldırısına uğradı. Batırılan gemide bulunanların tamamı Ruslar tarafından esir alındı. Sibirya'da yaklaşık beş yıl süren esaret hayatından kaçarak kurtuldu ve 1920 Haziran ayında yurda döndü. Türk Kurtuluş Savaşı'na katıldı ve Doğu Cephesi'nde, Büyük Taarruz'dan önce de Batı Cephesi'nde görevlendirildi. Daha sonra İzmir'deki Hava Okulu'na öğretmen olarak atandı. 1925 Kasım ayında emekli oldu.

Hamdullah Suphi Göker, Türk asker. Eski Türk Hava Kuvvetleri Komutanı.

<span class="mw-page-title-main">Ankara Hava Kuvvetleri Müzesi</span> Ankaranın Etimesgut ilçesi sınırlarında yer alan askeri havacılık müzesi

Ankara Havacılık Müzesi ya da Ankara Hava Kuvvetleri Müzesi, Türk Hava Kuvvetleri'nin sahip olduğu ve işlettiği askeri havacılık müzesidir. Müze, Ankara'nın Etimesgut ilçesi sınırlarında, İstanbul Yolunun 12. kilometresinde Şaşmaz mevkiinde yer almaktadır. Müze alanı 64.321 m2 (692.350 ft2)'dir.

Yusuf Kenan Bey, Türk pilot. İlk Türk savaş pilotlarından biridir. Pilotluk eğitimi için Harbiye Nazırı Mahmut Şevket Paşa'nın desteğiyle Süvari Yüzbaşı Fesa ile birlikte Fransa'ya gönderildi ve Bleriot Fabrikasının uçuş okulunda eğitim aldı. İlk görev yeri olan Trablusgarp Savaşı (1911-12) sonrasında Balkan Savaşları'nda (1912-13) görev aldı. Gelibolu Savunması'nda ise 3 yıl görev aldı ve burada öldü. Zehra adında bir eşi ve 2 çocuğu vardı. Eşiyle olan mektuplaşmaları “Gelibolu Mektupları 1912 – 1915, Ruhum, Sevgili Beyim!” adlı kitapta bir araya getirildi.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.