İçeriğe atla

Osmanlı Güç Derneği

Osmanlı Güç Derneği, Osmanlı Devleti'nde 1914 yılında kurulan paramiliter gençlik örgütü.

Arka plan

Balkan Savaşlarında Osmanlı devletinin henüz yeni kurulmuş Balkan Devletleri karşısında aldığı yenilginin nedenini tetkik eden hükûmet görevlileri; seferberliğin tamamlanamaması, iaşe ve nakliye sıkıntıları, yeter sayıda mevcuda ulaşılamaması, silah ve teçhizat eksikliği gibi nedenleri mağlubiyetin sebepleri arasında saydılar. Bunlardan ayrıca askerin yeterli talim yapmamış olması, bedenen ve ruhen savaşa hazır olunmayışını en önemli nedenlerden biri olarak gördüler. Gençliği erken yaşlardan itibaren okullar ve paramiliter gençlik örgütleri vasıtasıyla savaşa hazırlamanın bir gereklilik olduğu görüşü benimsendi. İzciler Ocağı bizzat Enver Paşa tarafından harbiye ve maarif nezaretine bağlı olarak kurulmuş başına da Parlift getirilmiştir. Bütçeden giderleri için pay ayrılmıştır. Enver Paşa başbuğ adı altında başkanlığa getirilmiştir.[1]

Kuruluş ve amacı

Harbiye Nezareti tarafından 30 Mart 1914'te gençliğin savaşa hazırlanmasını sağlamak için Osmanlı Güç Derneği isimli örgütlenmenin kurulmasını kararlaştırmış ve ilgili düzenlemeleri Bakanlar Kuruluna göndermiştir. Derneğin kurulmasındaki temel amaç hali hazırdaki izci derneklerini devletin emri ve teftişi altına sokmak ve amaçlarına ulaşmayı kolaylaştıracak hale getirmekti. Derneğin kuruluşundan evvel Harbiye nezareti halkı bilgilendirmek için gazetelerde beyannameler yayınlayarak bu tür derneklerin milleti müsellaha oluşturma da ve harbe hazırlıkta ne kadar önemli olduğunu beyan etmiştir.[2] Bir örnek verecek olursak:

“Şu halde silah kullanmaya, yol yürümeye, meşakkate ve tahammüle herkes küçük yaşlardan itibaren başlamalıdır ki askerliği çıktığı vakit oldukça talim görmüş, vücudu zindeleşmiş bir halde sancağın altına gelsin. Böyle olunca tabii daha çabuk hayat-ı askeriyeye alışırlar.”

Bu gibi beyannameler dönemin Tanin ve İkdam gibi gazetelerinde yayınlanarak Güç Dernekleri halka tanıtılıyordu. Dönemin Harbiye Nazırı Enver Paşa, Abdullah Cevdete verdiği röportajda maarif ve harbiye vekaletlerinin uyum içinde çalışarak okul çağındaki gençleri silahlı eğitime tabii tutacaklarını bildiriyordu. Yine örgütün kuruluş amaçlarından birisi de Balkan Savaşlarında alınan yenilginin intikamını almak kaybedilen vatan topraklarının kazanılmasını sağlamaktı. 8 Haziran 1914'te Bakanlar Kurulu tarafından Osmanlı güç dernekleri ile ilgili kararname çıkartıldı. Uygulanması Harbiye nezaretine bağlandı. Genç evlad-ı memleketi maddeten ve manen vatan müdafaasına hazırlamak ve ölünceye kadar kavi ve sağlam bir vatanperver hasletini muhafaza etmesini temin etmek amacıyla Osmanlı Güç Derneklerinin kurulduğu ifade edilmektedir. Güç dernekleri okul ve medrese merkezli kurumuştu. Azınlıklara ait izcilik eğitimi veren derneklerde sıkı takibata uğrayarak kapatıldı. Ermeni ve Rumların kendi dillerinde kendi etnik menşeden çocuklara toplayarak askeri eğitim vermeleri engellendi. Anadolu vilayetlerine talimatnameler gönderilerek derhal her köy ve beldenin kendi Osmanlı Güç teşkilatını kurması istendi.

Örgütlenme biçimi

Osmanlı Güç Dernekleri okullarda öğrenci ve öğretmenlerden müteşekkil olup dışarıdan kimse alınmayacak şekilde örgütlenmişti. Dernek, sivil asker işbirliği içerisinde işleyecekti. Harbiye Nezaretince görevlendirilecek bir askeri memur denetim ve eğitim hizmetlerinden sorumlu olacaktı ve Güç Derneği bulunduğu vilayetin en üst düzey komutanınca denetime tabi tutulacaktı. Osmanlı Güç Dernekleri devlet okullarında zorunluydu. Fakat özel okullar gönüllü olarak Güç Derneği kurabilirdi. Fakat bu dernekler ücretsiz malzeme alamazdı. Zorunlu derneklerin tüm teçhizatı devlet tarafından verilirdi. Ayrıca orduya ait arazi ve talimhanelerde kullanılabilirdi. Osmanlı Güç derneklerinde eğitim ve talimlerin Türkçe yapılması yasada belirtilmiştir. Osmanlı Güç derneğinin üniformasına gelince, bu üniforma; Haki renk kabalak,[3] ceket, haki pantolon, dolak, siyah bağlı ayakkabı, kaput, arka çantası, ekmek ve cephane torbası, matara şeklindedir. Ayrıca ceketin önünde bir revolver işareti ve yanında bağlı bulunduğu Güç Derneğinin ismi yazacaktı.

Sonuç

Osmanlı Güç Dernekleri 1916 yılına kadar faaliyet göstermiştir. Fakat beklenen randıman sağlanamamıştır. Bunda sadece okul gençliğinin örgütlenmesi okul dışı gençliğin örgütlenememesi önemli bir neden teşkil etmektedir. Ayrıca sadece İstanbul içinde ve birkaç il merkezi hariç esas örgütlenmesi gereken okul dışı ve taşralı nüfus buna dahil edilememiştir.[4] Çünkü ilköğretim zorunlu olmasına rağmen sadece 5 Müslüman çocuktan biri okula gidiyordu. İstanbul'da öğrenci sayısının nüfusa oranı %1.14 idi.[5] Ayrıca tecrübesizlik ve okulların altyapısal eksikliğinde Osmanlı Güç dernekleri projesinin başarısız olmasına neden olmuştur.[6] Güç dernekleri yerine Almanya'dan esinlenilerek Genç Dernekleri kurulmuştur. Enver Paşa, Almanya'da uzun yıllar gençli örgütleriyle uğraşmış olan Von Hoff'u Türkiye'ye çağırmış ve miralay rütbesiyle Osmanlı Genç Dernekleri Müfettiş-i Umumiliği'ne getirmiştir. Kendisine yardımcı olarak Mekatib-i Umumiye Genç Dernekleri Müfettişi unvanıyla Selim Sırrı Bey ve Müfettiş-i Umumi sıfatıyla Mustafa Asım Bey verilmiştir.

Kaynakça

  1. ^ Zafer Toprak, “II. Meşrutiyet Döneminde Paramiliter Gençlik Örgütleri”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, 2. cilt, İstanbul: İletişim Yayınları, 1985, s. 531-536.
  2. ^ Sanem Yamak Ateş, Asker Evlatlar Yetiştirmek, İletişim Yay. İstanbul 2012., s.296
  3. ^ Şapkaya benzeyen bir tür başlık. Özellikle I. Dünya Savaşında Osmanlı askerinin başlığı olarak kullanıldı. Türk Dil Kurumu, Büyük Türkçe Sözlük, www.tdk.gov.tr)
  4. ^ Sarısaman, Osmanlı Güç Dernekleri, s.835
  5. ^ Mehmet Beşikçi, Militarizm, topyekûn savaş ve gençliğin seferber edilmesi: Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı İmparatorluğu’nda Paramiliter dernekler, Tarih ve Toplum Yeni Yaklaşımlar, S.8, 2009, s.64
  6. ^ S. Yamak Ateş, a.g.e, s.341

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Enver Paşa</span> Türk asker ve siyasetçi (1881–1922)

İsmail Enver Paşa, Osmanlı İmparatorluğu'nun son yıllarında etkin olan Türk asker ve siyasetçi. İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin önemli önderleri arasında bulunmuş, 1913'te Bâb-ı Âli Baskını adı verilen askerî darbeyle cemiyetin iktidara gelmesini sağlamış, 1914'te Almanya ile askerî ittifaka önayak olarak Osmanlı Devleti'nin I. Dünya Savaşı'na girmesine öncülük etmiş, savaş yıllarında Harbiye Nazırı ve Başkumandan Vekili sıfatıyla askerî politikayı yönetmiştir. Bu savaş sırasında meydana gelen Ermeni Kırımı'nı hazırlayanlardan biridir. I. Dünya Savaşı'nın yenilgi ile sonuçlanması üzerine Almanya ve Rusya'da Türk halklarının bir araya getirilmesi amacıyla pek çok mücadelede bulunmuştur. Orta Asya'da Basmacı Hareketi'nin başına geçerek Bolşeviklere karşı savaşmıştır. 4 Ağustos 1922'de bir çatışma esnasında Bolşevikler tarafından öldürülmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Fethi Okyar</span> 2. Türkiye başbakanı

Ali Fethi Okyar, Türk asker, diplomat ve siyasetçi.

<span class="mw-page-title-main">Ahmet İzzet Furgaç</span> 215. Osmanlı sadrazamı

Ahmed İzzet Paşa ya da Soyadı Yasası sonrası Ahmet İzzet Furgaç, I. Dünya Savaşı'nın son günlerinde sadrazamlık yapmış, Arnavut asıllı Osmanlı asker ve devlet adamıdır.

<span class="mw-page-title-main">Colmar von der Goltz</span> Osmanlı ve Alman ordularında mareşal rütbesiyle görev yapmış Alman subay

Wilhelm Leopold Colmar Freiherr von der Goltz, Osmanlı'daki namıyla "Goltz Paşa",, Osmanlı ve Alman ordularından mareşal rütbesi sahibi Alman subay.

<span class="mw-page-title-main">İkinci Meşrutiyet</span> Osmanlı Devletinde ikinci anayasal monarşi dönemi (1908–1920)

İkinci Meşrutiyet, Osmanlı Anayasası'nın, 30 yıl askıda kaldıktan sonra, 23 Temmuz 1908'de yeniden ilan edilmesiyle başlayan ve Mebuslar Meclisinin Sultan Vahdettin tarafından 11 Nisan 1920'de tasfiyesi ile sona eren dönemdir. Bu dönemde parlamenter demokrasi, seçim, siyasi parti, askerî darbe ve diktatörlük olgularıyla tanışılmış, iki büyük savaş yaşanmış ve imparatorluğun dağılmasına tanık olunmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Harp Akademileri</span> Yüksek lisans seviyesinde eğitim vermiş askerî okul

Harp Akademileri Türk Silahlı Kuvvetlerine bağlı yüksek lisans düzeyinde eğitim ve öğretim veren, nitelikli kurmay subay yetiştiren bir askerî akademiydi. Eğitim ve öğretim faaliyetlerin Yenilevent'teki yerleşkesinde sürdürüyordu. 31 Temmuz 2016 tarihinde 15 Temmuz darbe girişiminden sonra ilan edilen OHAL kapsamındaki Kanun Hükmündeki Kararname ile birlikte kapatıldı. Aynı KHK'da yapılan düzenlemeyle Enstitüler adı altında Milli Savunma Üniversitesine bağlı olan yeni bir yapı oluşturuldu.

<span class="mw-page-title-main">Bâb-ı Âli Baskını</span> 1913te hükûmet binası olan Bâb-ı Âlinin basılmasıyla yapılan askerî darbe

Bâb-ı Âli Baskını, Osmanlı İmparatorluğu'nda 23 Ocak 1913 günü Enver Bey ve Talat Bey'in önderlik ettiği bir grup İttihat ve Terakki üyesi tarafından hükûmet binası Bâb-ı Âli'nin basılmasıyla yapılan askerî darbedir. Bu baskın sırasında Harbiye Nazırı Nâzım Paşa öldürülmüş, Sadrazam Kâmil Paşa'ya zorla istifası imzalattırılmıştır. Darbe sonrasında Mahmud Şevket Paşa Hükûmeti kurulmuş ve İttihat ve Terakki Partisi yönetime hakim hale gelmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Talat Paşa</span> 214. Osmanlı sadrazamı

Mehmed Talat, Osmanlı Hürriyet Cemiyeti'nin kurucu lideri, İttihat ve Terakki'nin kurucularından ve önde gelen liderlerinden olan Osmanlı devlet adamıdır.

<span class="mw-page-title-main">İttihat ve Terakki</span> Osmanlı İmparatorluğunda siyasal teşkilat

İttihat ve Terakki Cemiyeti, sonraları İttihat ve Terakki Fırkası, Osmanlı İmparatorluğu'nda İkinci Meşrutiyet'in ilanına önayak olup 1908-1918 yılları arasında faaliyet gösteren, 21 Mayıs 1889 tarihinde kurulmuş bir siyasal hareket ve siyasi partidir. Triumvira sistemi ile yönetilen bir meclis yapısında egemenlik sürmüştür.

Darülfünun, Arapça dar ve fünun (fenler) sözcüklerinden türetilmiş, "üniversite" anlamında kullanılan bir sözcüktür. Aynı zamanda 1900 yılında Avrupa üniversiteleri tarzında kurulan Darülfünun-ı Şahane veya İstanbul Darülfünununu ifade eder. Bu kurum 1933 reformuyla İstanbul Üniversitesi'ne dönüştürülmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Çürüksulu Mahmud Paşa</span>

Çürüksulu Mahmud Paşa, Gürcü kökenli Osmanlı asker ve devlet adamı.

<span class="mw-page-title-main">Tayyare Mektebi</span> Osmanlı uçuş okulu

Tayyare mektebi, Balkan Savaşlarının ardından 1912 yılının başında Osmanlı'nın askeri havacılığının gelişimi için Yeşilköy'de kurulmuş olan uçuş okuludur. Enver Paşa'nın Harbiye Nazırlığı sırasında başlanmış olan Askeri Havacılık Teşkilatının geliştirilmesi, eğitimi ve personelin yetiştirilmesi amacıyla Fransa'dan hava yüzbaşısı Marki De Gois De Mezeyrac sözleşme ile Yeşilköy Tayyare Mektebi Müdürlüğü'ne getirilmişti. Böylece, bu okulda eğitim veren ilk öğretmen pilot Fransız Marki De Gois De Mezeyrac olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Mehmet Vehip Kaçı</span> Türk asker

Mehmet Vehip Kaçı, Türk asker, Osmanlı generali. Mehmet Esat Bülkat'ın küçük kardeşi ve Kâzım Taşkent'in amcasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Kafkas İslam Ordusu</span> Askeri Birim

Kafkas İslam Ordusu, Osmanlı Devleti'nin Mart-Ağustos 1918 tarihleri arasında kurduğu Doğu Ordular Grubu'na bağlı bir askeri birim. Harbiye Nazırı Enver Paşa'nın emriyle ve tamamen Müslümanlardan oluşmuştur. I. Dünya Savaşı'nda Kafkasya Cephesi'nde yer almıştır. Kağıt üstünde "ordu" olarak adlandırılsa da üç tümenden oluşması ve bu dönemde yoğun çatışmalarla eriyen Kafkas Ordular Grubunun ve 9. Ordu ile Şark Ordular Grubu'na bağlı bir kolordu olarak yapılandırılmıştır. Üç tümenden oluşan orduya Azeri ve Dağıstanlı gönüllülerinin katılımıyla toplam 20.000 civarında bir güce erişmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Ziya Kutnak</span> Osmanlı eski jandarma askeri

Ziya Kutnak (1870-1940), Hicaz valisi Çürüksulu Osman Nuri Paşa’nın oğludur. 1870 senesinde İstanbul’da doğdu.

<span class="mw-page-title-main">Hafız Hakkı Paşa</span> Türk asker

Hafız Hakkı Paşa, Osmanlı Türk askeri.

Müdâfaa-i Milliye Cemiyeti, Osmanlı Devleti’nde 1913-1919 arasında faaliyet göstermiş İstanbul merkezli dernektir.

<span class="mw-page-title-main">Mehmet Hulusi Bey</span>

Mehmet Hulusi Bey Türk bürokrat, yüksek mühendis ve Fenerbahçe'nin 9. başkanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Mustafa Kemal Atatürk'ün askerî hayatı</span> Atatürkün askerî hayatı

Mustafa Kemal Atatürk'ün askerî kariyeri, İstanbul'daki Harp Okulundan 1905'te kurmay yüzbaşı olarak mezun olmasıyla başladı. 8 Temmuz 1919'da Osmanlı ordusundan istifa eden Atatürk, Türk Kurtuluş Savaşı boyunca askerî bir lider olarak yaşamını sürdürdü.