İçeriğe atla

Osmanlı Anonim Elektrik Şirketi

Osmanlı Anonim Elektrik Şirketi ya da değişen adıyla Türk Anonim Elektrik Şirketi, Osmanlı İmparatorluğu'nda kurulan ilk elektrik üretim ve dağıtım kuruluşuydu.[1]

1910 yılında devlet tarafından açılan ihaleyi kazanan Avusturya-Macaristan İmparatorluğu sermayeli Ganz Electric Company adlı şirket 1911 yılında, Brüksel Bankası (Fransızca: Banque de Bruxelles) ve Macar Kredi Genel Bankası 'ndan (Fransızca: Banque Générale de Credit Hongrois) aldığı finansal destekle Osmanlı Anonim Elektrik Şirketi'ni kurdu ve devletten 50 yıllık elektrik üretim imtiyazı almış oldu.[2][3][4][5]

Şirket yetkililerinin yaptıkları etütler sonucunda İstanbul'da hidroelektrik güç elde etmeye uygun su kaynağı bulunmadığına kanaat getirilince kömür yakıtlı bir tesis kurulması kararlaştırıldı.[4] Şirket derhâl Silahtarağa semtinde bir termik santral kurma işlemlerine başladı. 1913 yılında tamamlanarak kullanıma girmesi planlansa da o yıl aşırı yağışlar nedeniyle bölgeyi etkileyen su baskınları ve Balkan Savaşı'nın etkileri tesisin açılmasını geciktirdi.[5] Silahtarağa Elektrik Santrali 11 Şubat 1914'te resmen açılışını yaptı. Üretilen elektrik ilk olarak İstanbul tramvaylarına ve Osmanlı sultanının o dönemde yaşadığı Dolmabahçe Sarayı'na verildi.[2][3] Böylece İstanbul'da havagazına bir alternatif enerji türü doğmuş oldu. Şirketin kurucu sahibi aynı yıl içinde şirketi Belçika menşeli SOFINA şirketine devretti.[1]

Santralin işletmesini yapan yabancı sermayeli şirket, Osmanlı Devleti dağıldıktan sonra kurulan cumhuriyet yönetimi süresince de faaliyetini sürdürdü. İlk olarak ülkede değişen rejim nedeniyle şirket unvan değişikliğine gitti ve adını Türk Anonim Elektrik Şirketi olarak değiştirdi.[1] Çalışan personelin Türk vatandaşı olması ve hizmet geliştirmesi yapılması koşuluyla şirketin faaliyetine izin verildi. Şirket, 1937 yılında devlet tarafından satın alınarak kamulaştırıldı ve Nafia Vekaleti'ne bağlı Elektrik Umum Müdürlüğü'ne geçti.[1] Böylece şirketin tüzel kişiliği sona ermiş oldu.

Kaynakça

  1. ^ a b c d "Silahtarağa Elektrik Santrali'nin Tarihi". 3 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2011.  (WebCite® 15 Aralık 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.)
  2. ^ a b "Silahtarağa Elektrik Santrali". 6 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2011.  (WebCite® 15 Aralık 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.)
  3. ^ a b Göncüoğlu, Süleyman Faruk (2010). "İlk Elektrik Santrali". İstanbul'un İlkleri Enleri. İstanbul: Ötüken. s. 129. ISBN 978-975-437-753-8. 
  4. ^ a b "Ayın ikonu Santralistanbul". 15 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2011.  (WebCite® 15 Aralık 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.)
  5. ^ a b "Silahtarağa Elektrik Santrali'nin Hikâyesi". 15 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2011.  (WebCite® 15 Aralık 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.)

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">İstanbul</span> Türkiyenin ve Avrupanın en kalabalık şehri

İstanbul, Türkiye'de Marmara Bölgesi'nde yer alan ve İstanbul ilinin merkezi olan şehirdir. Ekonomik, tarihî ve sosyo-kültürel açıdan önde gelen şehirlerden biridir. Şehir, iktisadi büyüklük açısından dünyada 34. sırada yer alır. Nüfuslarına göre şehirler listesinde belediye sınırları göz önüne alınarak yapılan sıralamaya göre Türkiye ve Avrupa'da birinci, dünyada ise altıncı sırada yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Santralistanbul</span> kültür ve sanat merkezi

Santralistanbul, 1914 yılında kurulan Silahtarağa Elektrik Santrali'nin restore edilmesiyle 8 Eylül 2007 tarihinde açılmış bir uluslararası kültür, sanat ve eğitim platformudur.

<span class="mw-page-title-main">Atatürk Barajı ve Hidroelektrik Santrali</span> Adıyaman ve Şanlıurfada bir baraj

Atatürk Barajı, Adıyaman ve Şanlıurfa illeri arasında, enerji ve sulama amaçlı bir barajdır. GAP Projesi içinde, Karakaya Barajının 180 km mansabında, Adıyaman iline 51 km uzaklıkta, Şanlıurfa ilinin Bozova ilçesine ise 24 km uzaklıkta olup, Fırat Nehri üzerinde kurulmuştur. Barajın tamamlanmasıyla Türkiye'nin en büyük üçüncü gölü olan Atatürk Baraj Gölü oluşmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi</span>

Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi (TEİAŞ), 8 Haziran 1984 tarih ve 233 sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ve değişiklikleri ile 22 Ocak 1990 tarih ve 399 sayılı Kanun Hükmünde Kararname'ye dayanılarak çıkarılan, 2001/2026 sayılı kararnamenin eki Bakanlar Kurulu kararı ve 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu çerçevesinde faaliyette bulunmak üzere kurulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Eyüpsultan</span> İstanbul ilçesi (Avrupa Yakası)

Eyüpsultan ya da eski adıyla Eyüp, İstanbul ilinin Avrupa yakasında yer alan bir ilçesidir. 1936'da Fatih, Beyoğlu ve Sarıyer ilçelerinin bir bölümüyle kurulan Eyüpsultan ilçesinin yüzölçümü 242 km²'dir. 29 mahallesi bulunan Eyüpsultan ilçesinin nüfusu 2021 yılındaki Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi verilerine göre 417.360'tır. İlçenin Haliç'in iç kesiminde kısa bir sahil şeridi, Karadeniz'de Akpınar ve Çiftalan köyleri arasında da uzun bir sahil şeridi vardır. Kurulduğunda bugünkü Sultangazi ilçesinin Eskihabipler Mahallesi dışında tamamını, Gaziosmanpaşa ve Bayrampaşa ilçelerini de kapsayan Eyüpsultan, bugünkü sınırlarına 2009'da Yayla mahallesini Sultangazi'ye vererek ulaşmıştır. Eyüpsultan ilçesi doğuda Sarıyer, güneydoğuda Kâğıthane ve Beyoğlu, güneybatıda Gaziosmanpaşa ve Bayrampaşa, güneyde Zeytinburnu ve Fatih, batıda Arnavutköy ve Sultangazi, güneybatıda Başakşehir ilçelerine komşudur.

<span class="mw-page-title-main">Ziraat Bankası</span> Kamusal sermayeli Türk bankası

T.C. Ziraat Bankası A.Ş., Türkiye'deki faaliyet gösteren altı kamu bankasından biri. 1863 yılında Osmanlı Devleti döneminde Midhat Paşa tarafından kurulan Memleket Sandıkları'nın devamı niteliğindedir.

<span class="mw-page-title-main">İstanbul'daki sinagoglar listesi</span> Vikimedya liste maddesi

İstanbul'daki sinagoglar, ilk olarak Bizans döneminde şehre gelen Musevilerin dinî gereksinimleri için kurdukları ibadethanelerdir. Kayıtlarda, İstanbul'da ilk sinagoğun MS 318 yılında, bakırcılıkla uğraşan Musevilerin yoğun olarak yaşadığı Halkopratia semtinde inşa edildiği geçmektedir. Bu sinagog, II. Theodosius döneminde kiliseye çevrilse de, şehrin çeşitli noktalarında sinagoglar her dönemde varlığını sürdürmüştür. İstanbul'un 1453 yılında Türkler tarafından ele geçirilmesinin ardından da, Museviler İstanbul'daki varlıklarını sürdürmüşlerdir. Osmanlı İmparatorluğu'nun 1492 yılında İspanya'dan sürgün edilen Musevilere sığınma hakkı vermesiyle, Osmanlı topraklarındaki Musevi nüfusu büyük oranda artmıştır. Türkiye'de cumhuriyet ilan edildikten sonra, ülkenin dört bir yanındaki pek çok Musevi, İstanbul'a yerleşmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Osmanlı Bankası</span> Osmanlı İmparatorluğu ve Türkiye’de kamusal-özel sermayeli eski bir banka

Osmanlı Bankası, 1856'da kurulan İngiliz sermayeli Bank-ı Osmani ile 1862 istikrazını üstlenen Fransız mali grubu Banque de Paris et des Pays-Bas ortaklığıyla, 1863'te İstanbul'da Bank-ı Osmanî-i Şahane adıyla kurulan bankadır. 2001 yılında Garanti Bankası'na katılmasıyla varlığı sona ermiştir.

<span class="mw-page-title-main">Elektrik Üretim Anonim Şirketi</span>

Elektrik Üretim Anonim Şirketi, (EÜAŞ); Türkiye'nin genel enerji ve ekonomi politikasına uygun olarak, elektrik üretim faaliyetlerinde bulunmak amacıyla teşkil edilen kamu kuruluşu niteliğindeki, %100 hissesi hazineye ait bir şirkettir. Türkiye'deki elektrik üretiminin büyük bir kısmını karşılamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Çatalağzı Termik Santrali</span>

Resmi adı : Çatalağzı B Termik Santral İşletmesi
Kısa adı : ÇATES

<span class="mw-page-title-main">Akkuyu Nükleer Güç Santrali</span> Türkiyede inşa edilen nükleer enerji santrali

Akkuyu Nükleer Güç Santrali, Türkiye'nin yapımı devam eden ilk nükleer enerji santralidir. İdari olarak Mersin ilinin Gülnar ilçesine bağlı, en yakın yerleşim merkezi Büyükeceli beldesi olan sahada inşa edilmektedir. 27 Nisan 2023'te yakıt çubukları getirilmiş ve yapı nükleer tesis olarak anılmaya başlanmıştır. İlk reaktördeki elektriğin 2025 dolaylarında üretilmesi beklenmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'deki bankalar listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Türkiye'de faaliyet gösteren 62 banka bulunmaktadır. Bunlar; 33 mevduat bankası (3 adet devlet mevduat bankası, 30 adet yerli ve yabancı sermayeli özel mevduat bankaları, 1 adet TMSF'ye ait banka, 19 kalkınma ve yatırım bankası ve 9 katılım bankası şeklindedir.

<span class="mw-page-title-main">Toshiba</span> çokuluslu bir Japon üretim şirketi

Toshiba Corporation Japonca: 株式会社東芝, çokuluslu bir Japon üretim şirketidir. Genel merkezi Tokyo, Japonya olan şirket tüketici ürünleri elektronik cihazlar ve parçaları konusunda Dünyanın sayılı markalarından biridir.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'de nükleer enerji</span>

Türkiye'de şu an nükleer enerji santrali yapılma aşamasındadır. 1970 yılından itibaren nükleer santral kurulma girişimlerinde bulunuldu fakat bu girişimlerin çoğu sonuçsuz kalmış, 2004'te nükleer enerji santrali konusu yeniden gündeme gelmiş ve toplamda üç santralden biri için yapıma aşamasına gelinmiştir. İki santral daha planlama aşamasındadır.

<span class="mw-page-title-main">Silahtarağa Elektrik Santrali</span> Eyüpsultanın Haliç kıyısında bulunan tarihi elektrik santrali

Silahtarağa Elektrik Santrali, Silahtarağa Termik Santrali ya da kısaca Silahtarağa Santrali, İstanbul'da bulunan eski bir enerji üretim tesisidir. 1914 yılında, Osmanlı İmparatorluğu döneminde kurulan kömür yakıtlı santral, kurulduğu tarihten, kapılarını kapattığı 1983 yılına değin İstanbul'un enerji gereksiniminin karşılanmasında kullanıldı. 20 yıl metruk durumda kaldıktan sonra, İstanbul Bilgi Üniversitesi tarafından 20 yıllığına kiralandı ve tesis restore edilerek üniversite yerleşkesi, müze ve sanat galerisi olarak hizmet vermeye başladı. 2007'de yenilenmiş biçimde açılan tesis, günümüzde Santralistanbul olarak hizmet vermeye devam etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Haliç-Karadeniz sahra hattı</span>

Haliç-Karadeniz sahra hattı, 1914 yılında İstanbul'da faaliyet gösteren Silahtarağa Elektrik Santrali'yle, şehrin kuzeyindeki linyit ocakları arasında kurulan demiryolu hattıdır. Faaliyete geçtiği ilk dönemlerde Zonguldak'tan çıkartılarak denizyoluyla İstanbul'a getirilen kömürü kullanan Silahtarağa Santrali, I. Dünya Savaşı yıllarında kömür temininde sıkıntı yaşamaya başladı. Zonguldak'tan kalkan Şirket-i Hayriye gemileri Karadeniz'de Rus donanması tarafından batırılıyordu. Şehirde elektrik üretilen tek tesisin kömür sıkıntısı yaşaması nedeniyle tüm şehrin elektriksiz kalması söz konusuydu. Bu yüzden işletmeci kuruluş olan Osmanlı Anonim Elektrik Şirketi en ucuz ve kısa yoldan kömür bulmak için birtakım çareler aramaya başladı. Sonuç olarak günümüzde Eyüpsultan ilçesi sınırları içinde kalan Ağaçlı köyündeki linyit ocaklarından çıkartılan kömürün yeni ihdas edilecek bir dekovil hattıyla santrale getirilmesi yönünde karar alındı. Dönemin etkili isimlerinden Enver Paşa bu işle bizzat ilgilendi. 1 Şubat 1915 tarihinde hattın ilk ayağı olan Silahtarağa-Ağaçlı arası dekovil hattının inşasına başlandı. Hattın yapımını Ayastefanos Şimendifer Alayı ve Çorlu Amele Taburu üstlendi. Hattın ilk ayağı kısa bir sürede bitirilip temmuz ayı içinde hizmete alındı. Ağaçlı kömürleri giderek katlanan elektrik gereksinimine yanıt veremez hâle gelince Çiftalan köyündeki ocaklarla da demiryolu bağlantısı kurulması kararlaştırıldı. Hattın ikinci ayağı için 30 Haziran 1916 tarihinde çalışmalara başlandı. Burası da 20 Aralık 1916 günü hizmete girdi. Hattın günlük kapasitesi sekizer vagonlu yirmidört çift katardı. Hat üzerinde günde ortalama 960 ton kömür taşınıyordu.

Maltepe Havagazı Fabrikası 1929-1990 yılları arasında Ankara'nın Maltepe semtinde faaliyet gösteren elektrik santralı ve havagazı üretim tesisi.

<span class="mw-page-title-main">Sinop Nükleer Güç Santrali</span>

Sinop Nükleer Güç Santrali, Sinop ilinin merkeze bağlı Abalı köyünde Karadeniz kıyısında kurulması planlanan nükleer enerji santrali. Türkiye'nin Akkuyu Nükleer Güç Santrali'nden sonra projelendirilen ikinci nükleer santraliydi. 27 Haziran 2019'da yayınlanan mülakatta başlangıçtaki maliyet tahminlerinin ikiye katlanması üzerine durduruldu. Eylül 2022'de yapılan açıklamada santral projesi konusunda Rusya ile görüşüldüğü duyuruldu. Ocak 2023'te Güney Koreli KEPCO yetkilileri santral için teklif sundu.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'de elektrik</span>

Türkiye'de her yıl yaklaşık 300 TWs elektriği, yani Türkiye'nin birincil enerjisinin miktar karşı beşte bir, kullanılır. Türkiye'de elektriği çok kömür yakıyor, hem yerel hem ital. O yüzden Türkiye'nin sera gaz emisyonlarının en büyük kaynağı Türkiye'nin kömür yakan termik santralleri. Onlar'dan çok hükûmet sübvansiyon veriyor.