İçeriğe atla

Osmanlı-Portekiz çekişmesi (1538–1559)

16. ve 17. yüzyılda Basra Körfezi'ndeki Portekiz varlığı. Ana şehirler, limanlar ve rotalar.
16. ve 17. yüzyılda Kızıldeniz'de mor _ Portekiz kuvvetleri Osmanlı İmparatorluğu'na karşı Koyu Yeşil - Adal kuvvetleri[1]

Osmanlı İmparatorluğu-Portekiz İmparatorluğu çekişmesi 1538-1559 yılları arasında Hürmüz Boğazı hakimiyeti için gelişen çatışmalı bir dönemdir.

Olayların gelişmesi

Etiyopya İmparatorluğu ve Adal Sultanlığı arasında 1529 yılında patlak veren savaşta Portekiz İmparatorluğu'nun müslüman olan Adal Sultanlığı 'na karşı yenilmekte olan Etiyopya İmparatorluğu'na yardıma gelmesiyle olaylar gelişmiştir.

Sıcak çatışmalar

Portekiz ve Osmanlı İmparatorluğu arasındaki büyük düşmanlıklar 1538'de, Osmanlıların Gujarat Sultanlığı'na yaklaşık 80 gemi ile yardım etmesiyle ve 1535'te Portekizliler tarafından inşa edilen Diu'ya kuşatma yapmaları ile başladı. Osmanlı filosunu I. Mısır valisi Süleyman Paşa kumanda etti, ancak saldırı başarılı olmadı ve kuşatma kaldırıldı.

Estêvão da Gama (Vasco da Gama'nın ilk oğlu) yönetimindeki Portekizliler, 31 Aralık 1540'ta Goa'dan ayrılarak 27 Ocak 1541'de Aden'e ulaşarak Süveyş'teki Osmanlı filosunu yok etmek için bir sefer düzenledi.Gama'nın kumanda ettiği Portekiz donanması 12 Şubat'ta Massava'ya ulaştı.Bir kısım gemiyi geride bırakan Gama kuzeye doğru devam etti. Portekizliler daha sonra Osmanlı yönetimindeki Suakin limanını yağmaladı. Portekiz filosu süveyş'e vardığında, Osmanlıların saldırı planlarını uzun zamandır bildiğini keşfetti ve sahildeki gemileri yakma girişimleri başarısız oldu. Gama, Massava'ya geri çekilmek zorunda kaldı ve Sina Yarımadası'ndaki limanlara saldırıları durdu.

Etiyopya Cephesi

Massava'da vali Estevão da Gama Bahr Negus'un Hristiyan Etiyopya İmparatorluğu'na işgalci Adalit güçlerine karşı yardım çağrısına yanıt verdi. Valilerin kardeşi Cristóvão da Gama'nın komutasındaki 400 kişilik bir sefere bırakıldı. 1542 Şubat'ında Portekizliler Baçente Muharebesi'nde önemli bir Adalite kalesini ele geçirdi. Jarte Savaşı'nda bir zafer daha kazanan Portekizliler neredeyse bütün Osmanlı birliklerini yok ettiler. Osmanlının Yemen valisinin gönderdiği yaklaşık 4 bin asker[] Wofla muharebesi'de Osmanlı ve Somalili güçler Portekiz ordusunu yenip Gama'yı esir aldı. []

Hürmüz Boğazı cephesi

Hint Okyanusu'nun başka yerlerinde deniz savaşı da yoğundu. 1547'de Amiral Piri Reis, Hint Okyanusu'ndaki Osmanlı-Mısır filosunun komutasını aldı ve 26 Şubat 1548'de Aden'i geri aldı.1552'de Maskat limanını yağmaladı. Ancak Piri Reis Hürmüz boğazını ele geçiremedi.[2] Bu olayların ardından Portekizliler Hürmüz'e önemli takviyeler gönderdi ve ertesi yıl Hürmüz Boğazı Savaşı'nda bir Osmanlı filosunu yendi.

1554'te Portekizliler, Umman Körfezi Muharebesi'nde Seydi Ali Reis liderliğindeki bir Osmanlı filosunu mağlup etti ve 1557'de Osmanlı, Massava limanını ele geçirdiler.1559'da Osmanlılar, 1521'de Portekizliler tarafından fethedilen ve o zamandan beri dolaylı olarak hüküm süren Bahreyn'i kuşattılar, ancak [3] kuşatma başarısız oldu.[4] Bu gelişmelerden sonra Portekizliler Hürmüz Boğazı'nı ellerinde tutarak Basra Körfezi gemi trafiğini kontrol ettiler.

Sonuçları

Portekizlileri kararlı bir şekilde mağlup edemeyen veya sevkiyatlarını tehdit edemeyen Osmanlılar, Açe Sultanlığı gibi Portekizli düşmanları tedarik etmeyi seçerek yakın gelecekte daha fazla eylemden kaçındı. Portekizliler Osmanlı İmparatorluğu'nun düşmanı Safevi Pers ile ticari ve diplomatik bağlarını güçlendirdiler. Zaman içinde gergin bir ateşkes oluştu, burada Osmanlıların Avrupa'ya giden kara yollarını kontrol etmesine izin verildi, böylece Portekizlilerin almaya istekli olduğu Basra korundu ve Portekizlilerin deniz ticaretine Hindistan ve Doğu Afrika'ya hükmetmelerine izin verildi. [5] Osmanlılar Kızıldeniz'e daha fazla önem vermeye başladılar.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "Rise of Portuguese Power in India Por R. S. Whiteway". 8 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2020. 
  2. ^ Holt, Lambton, Lewis, p. 332
  3. ^ Larsen 1983.
  4. ^ Histories of City and State in the Persian Gulf: Manama Since 1800. Cambridge University Press. 2009. s. 60. ISBN 9780521514354. 20 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2020. 
  5. ^ Dumper & Stanley 2007.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Pîrî Reis</span> Türk denizci ve kartograf (1465–1553)

Pîrî Reis, Türk denizci ve kartograf. Asıl adı Muhyiddin Pîrî Bey'dir. Künyesi Ahmed ibn-i el-Hac Mehmed El Karamanî'dir. Amerika'yı gösteren Dünya haritaları ve Kitab-ı Bahriye adlı denizcilik kitabıyla tanınmıştır. Ayrıca Hadikat'ül Bahriye, Bilad-ül Aminat ve Eşkalname gibi eserleride bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Hadım Süleyman Paşa</span> 32. Osmanlı sadrazamı

Hadîm Süleyman Paşa, I. Süleyman saltanatı döneminde Nisan 1541-28 Kasım 1544 arasında sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamı ve Serdarıdır. İki kez Mısır Valiliği yapmış ve Hindistan'a sefere çıkan ilk Osmanlı Donanması'na komuta etmiştir.

Seydi Ali Reis; 1498-1562 tarihlerinde yaşayıp Mısır Kapudanlığı da yapmış olan Türk amirali. Coğrafya, matematik, astronomi bilgini.

<span class="mw-page-title-main">Açe Seferi</span>

Açe Seferi ya da Sumatra Seferi, Portekizliler karşısında zor durumda kalan Sumatra adasındaki Müslüman Açe Sultanlığı'nın, Osmanlı Devleti'nden yardım istemesi üzerine, Osmanlı Donanması tarafından gerçekleştirilen deniz aşırı seferdir.

<span class="mw-page-title-main">Lahsa (eyalet)</span>

Lahsa Eyaleti, 1551-1663 ve 1871-1913 tarihleri arasında Osmanlı Devleti'ne bağlı eyalet. Bugünkü Kuveyt'ten yine bugünkü Katar topraklarına kadarki bölgeyi kapsar. Osmanlı döneminde merkezi Katif kenti olmuştur. Lahsa adı, Bölgenin Arapça adı al-Hasa'dan bozmadır.

(Hollanda doğumlu olup, daha sonra Müslüman olarak Osmanlı İmparatorluğu hizmetine giren Murat Reis ile karıştırılmamalıdır.)

<span class="mw-page-title-main">Hint deniz seferleri</span>

Hint seferleri, Osmanlı İmparatorluğu'nun Hint Okyanusu'nda yaptığı bir dizi seferlere verilen addır.

<span class="mw-page-title-main">Osmanlı-Portekiz savaşları</span>

Osmanlı İmparatorluğu ile Portekiz İmparatorluğu arasındaki çatışmalar 16. yüzyıldan 18. yüzyılın ilk çeyreğine kadar devam etmiş ve birçok bölgede meydana gelmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Aden'in Fethi</span>

Aden'in Fethi, 1547 yılında yerel Arap şeyhlerinin eline düşen Aden'in Portekiz İmparatorluğu'nun eline geçme tehlikesine karşı, 26 Şubat 1548'de Osmanlı İmparatorluğu tarafından tekrar ele geçirilişi.

Maskat'ın Fethi, Portekiz İmparatorluğu yönetimindeki Maskat'ın, 1552'nin ağustos ayında Osmanlı İmparatorluğu tarafından ele geçirilişi.

<span class="mw-page-title-main">Güney Arabistan Seferi (1546)</span> Vikimedya liste maddesi

Güney Arabistan Seferi (1546), Osmanlı Devleti'nin XVI. yüzyılda Hint Okyanusu'nda Portekiz ile mücadelesinde bir evre.

<span class="mw-page-title-main">Lahsa Seferi (1550-51)</span>

Lahsa Seferi, 1550-51 yıllarında Basra Körfezi çıkışını tutan Portekiz İmparatorluğu'nu bölgeden atma hedefine yönelik stratejik bir hamle olarak Arap Yarımadası'nın doğu kıyılarının Osmanlı İmparatorluğu tarafından ele geçirilerek doğrudan Türk idaresine alınışı.

<span class="mw-page-title-main">Bahreyn Kuşatması (1559)</span>

Bahreyn Kuşatması, 1559 yılında Lahsa Valisi Mustafa Paşa'nın İstanbul'a haber vermeden Osmanlı Devleti'ne bağlı bir emirlik olan Bahreyn'i işgal etmeye yönelik başarısız girişimi.

<span class="mw-page-title-main">Cristóvão da Gama</span>

Cristóvão da Gama, Etiyopya ve Somali'ye haçlı seferleri düzenleyen Portekiz ordusuna komuta eden Portekizli denizci ve asker.

<span class="mw-page-title-main">Hürmüz Deniz Muharebesi</span>

Hürmüz Deniz Muharebesi 9 Ağustos 1554 tarihinde Hürmüz Boğazı'nda Seydi Ali Reis komutasındaki Türk Donanması ve Fernando de Noronha komutasındaki Portekiz Donanması arasında gerçekleşmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Surat Kuşatması</span>

Surat Kuşatması, Surat'a sığınan Seydi Ali Reis komutasındaki Osmanlı donanmasını takip eden Portekiz donanmasının şehre saldırmasıyla meydana gelmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Selman Reis</span>

Selman Reis, 16. yüzyılın ilk yarısında ilk başta Memluk Donanmasında ve daha sonra Osmanlı Donanmasında görev yapan bir Osmanlı amirali ve eski korsandı. Selman Reis aslen Ege'deki Midilli adasındandı.

<span class="mw-page-title-main">Babülmendep Deniz Muharebesi</span>

Babülmendep Deniz Muharebesi, Osmanlı donanmasının Sefer Reis komutasındaki Kızıldeniz filosu 1560 yılında Babülmendep Boğazı ve Kamaran Adası arasında Christovão Pereira Homem komutasındaki Portekiz filosunu mağlup etti.

<span class="mw-page-title-main">Süveyş Seferi (1541)</span>

Süveyş Seferi, Portekiz İmparatorluğu'nun Goa merkezli Hindistan Sömürgeleri Yönetiminin Osmanlı İmparatorluğu'nun Kızıldeniz'deki filosunun ana üssü Süveyş'e yönelik 1541 yılının ilk çeyreğinde icra ettiği ve başarısızlıkla sonuçlanan askerî harekâtı.

<span class="mw-page-title-main">Basra'nın Zaptı (1546)</span> I. Süleyman döneminde Osmanlı Devleti tarafından gerçekleştirilen askerî harekât

Basra'nın Fethi, 1546 yılında Basra'nın Portekiz İmparatorluğu'nun eline geçme tehlikesine karşı Osmanlı İmparatorluğu tarafından ele geçirilerek doğrudan Türk idaresine alınışı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.