Osman Nuri Akçokraklı

Osman Nuri Akçokraklı (Osman Nuri Asanoğlu, Osman Asanoviç; Osman Nuri Asanoviç) (d. 1879 ö. 1938) Kırımlı tarihçi, etnograf, paleograf, sanat tarihçisi, coğrafyacı ve yazar.

Hayatı

Bahçesaray'da köylü ailede doğdu. 1899 ve 1901 yılları arasında Sankt-Peterburg Üniversitesi Doğu Dilleri Fakültesi'nde hat dersleri verdi. Öğrencileri arasında ünlü Y. Kraçkovski de bulunuyordu. Bazı Sankt-Peterburg ve Bahçesaray camilerini hat sanatıyla yazılı Kuran ayetleriyle süsledi. 1895 yılına kadar Türkiye'de okudu. Kendini geliştirmek için 1908 yılında Kahire'ye gitti.

Çalışmaları

Klasik Rus edebiyatı örneklerinden bazılarını Kırım Tatarcasına çevirdi. 1908 ve 1910 yılları arasında, Orenburg'da "Şura" dergisi genel yayın yönetmeni oldu. Kırım'da "Tercüman" gazetesinde 1906 yılında ve 1910 ve 1916 yılları arasında çalıştı. Zincirli Medrese'de ders verdi. 1921 yılında Kırım Tatar halkının ünlü aydını Gaspıralı İsmail'in müze evini kurdu. Kırım Devlet Üniversitesi'nde (Kırım Pedagoji Enstitüsü) 1922 yılından itibaren hat, paleografi, Türkçe, Kırım Tatar folkloru ve etnografyası dersleri verdi. 1925 yılı yazında Kırım'ın kuzey bölgelerine düzenlenen etnografya araştırma gezisine katıldı. Bu gezide çok sayıda folklor örneği derlendi, yaklaşık 50 yazma kitap ve belge toplandı. Kırım Tatarlarının soy işaretlerini (damgalar) topladı ve araştırdı. Türkçe ve Arapça Kırım yazıtlarının okunması alanında büyük bir uzmandı. "Çora Batır", "Koplandı Batır", "Edige" gibi tarihi epik destanlar üzerinde araştırmalar yaptı. 1926 yılında Sovyet Türkologlarının I. Bakü Kurultayı'na katıldı. Simferopol'de yaşadı.

Ölümü

1930'lu yılların başlarında ırkçılık suçlamasıyla takip edildi. 1934 yazında Kırım Pedagoji Enstitüsü'ndeki görevine son verildi. Bir süre sonra Bakü'ye taşındı. 1937 yılı Nisanında yakalanarak Simferopol'e götürüldü. Pantürkizm, devrim karşıtlığı ve ajanlıkla suçlandı. Mahkemede susuz olduğunu beyan etti. 17 Nisan 1938 tarihinde SSCB Yüksek Mahkemesi Askeri Encümeni'nce en ağır ceza olan ölüm cezasına çarptırıldı. Aynı gün kurşuna dizildi.

Eserleri

"Kırım'da Tatar Damgaları: Kırım Tatar Kültürünün Araştırılması Amaçlı Bilimsel Etnografik Gezinin Notları, 1925", Kırım Pedagoji Enstitüsü Haberleri, 1927, I. cilt, s. 32-47.
"XIII.-XV. Yüzyıllara Ait Eski Kırım ve Oğuz Yazıtları", Taurid Tarih, Arkeoloji ve Etnografya Cemiyeti Haberleri, 1927, I. cilt, s. 5-17.
"Çufut-Kale'nin Tarihine Dair Yeni Bilgiler", Taurid Tarih, Arkeoloji ve Etnografya Cemiyeti Haberleri, 1928, II. cilt, s. 158-172.
"Kırım Otonom Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Merkez Arşivi'nde Muhafaza Edilen XV.-XIX. Yüzyıllara Ait Tatar Belgeleri", Kırım Otonom Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Merkez Arşivi Belleteni, Simferopol, 1931, Nu. 3, s. 13-19.
"Kırım Merkez Arşivi'ne Yeni Giren Kırım Tatar ve Türk Tarihine İlişkin Belgeler", Kırım Otonom Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Merkez Arşivi Belleteni, Simferopol, 1932, Nu. 2, s. 12-16.

İlgili Araştırma Makaleleri

Akmescit veya Simferopol, Ukrayna'ya bağlı Kırım Özerk Cumhuriyeti'nin de jure başkentidir. Kırım konusunda, Ukrayna ile Rusya arasında toprak anlaşmazlığı söz konusudur. Bu anlaşmazlık sonucunda Rusya, Kırım'ı ilhak etmiştir. İlhak edilişinden sonra Rusya Federasyonu'na bağlı Kırım Cumhuriyeti'nin, de facto başkenti olmuştur.

Kırım Tatarları ya da Kırımlılar, anayurtları Karadeniz'in kuzeyindeki Kırım yarımadası olan Türkî halktır. 1783'te Kırım Hanlığı'nın Rusya tarafından ilhak edilmesiyle birlikte Osmanlı Devleti'ne zorunlu göçe tabi tutulmuşlar ve kendi vatanlarında azınlığa düşmüşlerdir. SSCB döneminde Stalin'in emriyle 18 Mayıs 1944'te sürgüne uğrayarak nüfuslarının yarısını yitirmişlerdir. SSCB'nin yıkılmasıyla sürüldükleri topraklardan Kırım'a geri dönmeye başlayan halk, Ukrayna'nın ana Müslüman unsurunu oluşturur.

Kırım Tatarcası ya da Kırımca, Türk dillerinin Kıpçak koluna ait bir dildir. Ancak bazı Oğuz grubuna ait özelliklere de sahiptir. Romanya'nın Dobruca yöresinde konuşulan şekline Dobruca Tatarcası adı verilir.

Derviza, Güz Bayramı veya Bereket Bayramı, Kırım Tatarları'nın 23 Eylül (Ekinoks) civarı bağbozumu zamanında kutlanan millî bayramıdır. Kırım'da ortaya çıkan bu bayram, diasporadaki Tepreş'ten farklı olarak Kırım'daki tüm halkı toplamayı amaçlayan millî bir bayram halini almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Hansaray</span> Kırım, Bahçesarayda I. Sahib Giray tarafından yaptırılan bir saray yerleşkesi

Hansaray veya Kırım Han Sarayı, Ukrayna'nın Kırım Özerk Cumhuriyeti'deki Bahçesaray şehrinde bulunan I. Sahib Giray tarafından yaptırılan bir saray kompleksidir.

Ahmet Özenbaşlı, Kırım Tatar Milli Fırka hareketi önderlerinden, siyaset ve fikir adamı. Bahçesaray'da, ünlü medeniyet erbabı, kültür adamı Seyit Abdullah Özenbaşlı'nın ailesinde doğdu.

Kırım Özerk Cumhuriyeti,, Ukrayna'nın özerk cumhuriyeti. Sovyetler Birliği döneminde varlık gösteren Kırım Oblastı ile aynı sınırlara sahiptir. Kırım Oblastı 1954'te Rusya SFSC'den Ukrayna SSC'ye geçti. 20 Ocak 1991'deki referandumdan sonra Ukrayna SSC içerisinde bir özerk cumhuriyet hâlini aldı. Sovyetler Birliği dağıldığında ve Ukrayna bağımsızlığını elde ettiğinde, Kırım yeni kurulan Ukrayna'nın parçası olarak kaldı.

Saim Osman Karahan, Kırım Tatar dil bilgini ve yazar.

Azret Urtenov ya da Azret Örten, Karaçay halk bilimci, şair, yazar.

Hüseyin Bodaninski, Kırım Tatarı asıllı tarihçi, sanatçı, sanat eleştirmeni, etnograf, arkeolog ve aktivist. Bahçesaray'daki Hansaray müzesinin ilk yöneticisidir.

Şefika Gaspıralı, 20. yüzyıl başlarındaki Rusya'da Türk kadın kültürel ve siyasi uyanışın önderlerinden olan düşünür, yayıncı, eğitimci, politikacı ve reformcu İsmail Gaspıralı'nın kızı ve en önemli yardımcısı olup, Rusya'daki Türk Kadın Hareketi'nin öncülerinden, ilk kadın dergisi Alem-i Nisvan'ın baş editörü ve yayıncısıdır. Kırım Türk Cumhuriyeti'nde Kurultay (Parlamento) Başkanlık divanı üyesi ve iki dönem milletvekili olmuştur. Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'nin başbakanlarından Nesib Bey Yusufbeyli'nin eşidir. Anaokulu eğitmenliği de yapmıştır.

Sovyetler Birliği'nde Kırım Tatarları, Sovyetler Birliği sınırları içerisinde içinde yaşayan Kırım Tatarı kişi veya grupları betimler.

Mihail Katsar, Sovyet Beyaz Rus sanat tarihçisi doktoru, profesör. Katsar'ın kardeşi Matrona Markeviç Belarus Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti bayrağında ve ardından 1995 referandumunda kabul edilen Belarus bayrağında kullanılan süsleme deseninin tasarımcısıdır.

Kırım Mühendislik ve Pedagoji Üniversitesi Ukrayna Kırım'ın Bahçesaray şehrinde kurulmuş bir üniversite. Sovyet döneminde sınır dışı edilen insanların ihtiyaçları dikkate alınarak Sovyetler Birliği'nin dağılması sonrasında 1993 yılında kurulmuştur. Üniversite uzmanlarının çoğunun IV. derecesi vardır.

Sabriye Erecepova - Sovyet Kırım Tatar şarkıcısıdır. Kırım Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Onur Sanatçısı (1940) ve Özbek SSR Onur Sanatçısı (1966) unvanlarına sahiptir.

Tercüman 1883'ten 1918'e kadar Bahçesaray'da yayınlanan ve Rus İmparatorluğu'nda Türkçe konuşan nüfusunun basılı organı olan bir gazeteydi. Kurucu ve yayıncısı Kırım Tatar eğitimci İsmail Gaspıralı idi. Tercüman, 35 yıl boyunca yayınlanmış olan tarihteki ilk Kırım Tatar gazetesiydi.

İsmail Gaspıralı Kırım Tatar Kütüphanesi - Simferopol'de yer alan kütüphane.

<span class="mw-page-title-main">İsmail Müftüzade</span>

İsmail Murza Müftüzade, Kırım Tatarı kökenli emekli albay ve siyasetçi. Rus İmparatorluğu'nun 3. Devlet Duması'nda Tavrida Guberniyası'nı temsilen milletvekilliği yapmıştır.

Seyit Halil Çelebi Camii ; Simferopol'un eski şehir bölgesinde bulunan bir camii. Yapı 19. yüzyılın ortalarında inşa edilmiştir. Sovyet döneminde ise cami apartmana dönüştürülmüştür.

Tatar Devlet Beşeri Bilimler ve Pedagoji Üniversitesi, Rusya Federasyonu Kazan şehrinde bulunan bir üniversite. 2005 yılında, bazıları Tatarcanın öğretim dili olarak kullanıldığı veya odak noktası Tatar dili üzerindeki çalışmaların olduğu birçok farklı enstitünün birleşimiyle kuruldu. Bu üniversite, Moskova Pedagoji Devlet Üniversitesi ile Sankt-Peterburg'da yer alan Hertzen Üniversitesi'nden sonra Rusya'daki en eski üçüncü pedagoji üniversitesi olan Kazan Devlet Pedagoji Üniversitesi'nin ardılı olarak görülür.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.