Osman Kocaoğlu - Turkipedia

Osman Kocaoğlu Buhara Sovyet Halk Cumhuriyeti’nin ilk cumhurbaşkanı
Usmonxoʻja Poʻlatxoʻjayev

Doğum	1878 Oş kenti
Ölüm	1968 (90 yaşında) İstanbul
Milliyet	Özbek
Vatandaşlık	Buhara Emirliği Buhara Sovyet Halk Cumhuriyeti Türkiye
Meslek	Öğretmen Gazeteci Siyasetçi
Siyasi parti	Yaş Baharalılar
Evlilik	Fatima (ilk evliliği) Hakime Kocaoğlu
Çocuk(lar)	Timur Kocaoğlu Ayrıca ilk evliliğinden iki oğlu ve bir kızı, ikinci evliliğinden birkaç çocuğu daha var.

Osman Kocaoğlu (1878 - 1968), kısa ömürlü Buhara Sovyet Halk Cumhuriyeti’nin ilk cumhurbaşkanıdır. Adı yabancı kaynaklarda Polat Usmon Khodzhayev olarak geçmektedir. Ancak burada Türkiye’deki bulunduğu süre içinde kullandığı isim esas alınmıştır.

Gençlik yılları

Osman Kocaoğlu 1878 yılında günümüzde Özbekistan’a bağlı olan Fergana’daki Oş kentinde doğmuştur. Babası bir gezici tüccar olan Polat Hoca’ydı. Sabire isminde bir ablası ve Ata Hoca isminde bir küçük kardeşi vardı. Küçük yaştan itibaren babası ile birlikte ticaret amacıyla çeşitli kentlerini gezdi. Medrese eğitimi aldıysa da daha sonra Cedidcilik ve Genç Türkler hareketinden esinlenen Yaş Baharalılar hareketlerinin etkisi altında kaldı.^[1] 1898 yılında bir ara Ruslar tarafından tutuklandıysa da daha sonra Buhara Emirliği topraklarını terk etmeme kaydıyla serbest bırakıldı. Kocaoğlu daha sonraki yıllarda uzun süre öğretmenlik yaptı.^[2]

Siyasi faaliyetler

O tarihte Buhara Hanlığı Rus İmparatorluğuna bağlı bir vasal prenslik durumundaydı. Kocaoğlu Yaş Buharalılar hareketinin önemli isimlerinden biri oldu. Ancak, Yaş Buharalıların Buhara Hanı Alim Hanı görevden uzaklaştırmak için Bolşevikler ile işbirliği yaparak 1918 yılında yaptıkları ilk hücum başarısız olunca, Yaş Buharalılar Bolşevik ve Milliyetçi olarak iki gruba ayrıldı. Kocaoğlu milliyetçi gruptaydı. 1920 yılında nihayet Buhara Hanı Buhara’yı bırakıp doğuya çekildi. 23 Eylül 1921'de Buhara’da Buhara Sovyet Halk Cumhuriyeti kuruldu ve Kocaoğlu Cumhurbaşkanlığına ("Mekezi İdare Komitesi Başkanlığına") getirildi. Kocaoğlu'nun cumhurbaşkanlığı 12 Nisan 1922'ye kadar devam etti. Bu dönemde Osman Kocaoğlu'nun Bolşevik olmadığı ortaya çıktı. Kimi girişimleri Ruslar tarafından Basmacı hareketi taraftarlığı olarak değerlendirilince Kocaoğlu Afganistan’a geçmek zorunda kaldı.^[2]

Kocaoğlu Türkiye’de

1922 Ağustoa ayında Enver Paşa'nın ölümü üzerine, Afganistan’da umduğu desteği bulamayan Kocaoğlu siyaseti bırakarak 1923 Eylül ayı içinde Türkiye’ye geldi. Zeki Velidi Togan’ın yayımladığı "Yeni Türkistan" dergisinde yazıları yayımlandı. II. Dünya Savaşı yıllarında önce Polonya'ya daha sonra İran'a giden Kocaoğlu, savaş sonrasında Türkiye'ye döndü ve 28 Temmuz 1968 de İstanbul'da öldü.^[3] Üsküdar'da Özbekler Tekkesinde toprağa verildi.

Buhara altınları konusu

Türk Kurtuluş Savaşı sırasında Sovyetler Birliği'nden finansal destek alındığı bilinir. Bazı kaynaklarda bu desteğin kaynağının Buhara Hanlığı hazinesi olduğu öne sürülür. Buna göre Kocaoğlu'nun cumhurbaşkanlığı döneminde Buhara Hanlığı hazinesinde bulunan paranın Türkiye'ye iletilmesi için Ruslarla anlaşmaya varılmış fakat paraya el koyan Ruslar paranın ancak küçük bir bölümünü göndermiş, bir bölümünü de silah satış ücreti saymışlardır.^[3]^[4]

Kaynakça

^ Dergi Park
^ ^a ^b Marmara Universitesi Murat Yavan tezi^[]
^ ^a ^b "Öncevatan sitesi Kemal Sallı makalesi". 30 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2020.
^ "Stratejik Düşünme Enstitüsü Sinan Tavukçu Makalesi". 30 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2020.

İlgili Araştırma Makaleleri

Tacikistan, resmî adıyla Tacikistan Cumhuriyeti, 143.100 km² yüzölçümü ve 9.537.645 kişilik tahmini nüfusu ile Orta Asya'da denize çıkışı olmayan bir ülkedir. Komşuları güneyde Afganistan, batıda Özbekistan, kuzeyde Kırgızistan ve doğuda Çin'dir. Resmî dil, en büyük etnik grup olan Tacikler'in anadili olan Tacikçe'dir. Tacik halkının geleneksel anavatanları, günümüz Tacikistan'ının yanı sıra Afganistan ve Özbekistan'ın bazı kısımlarını içerir. Ülke başkanlık sistemiyle yönetilmekte olup, seküler bir yapıya sahiptir. Başkent ve en büyük şehir Duşanbe'dir.

Hokand Hanlığı,, bugünkü Özbekistan, Kırgızistan, Kazakistan, Tacikistan ve Doğu Türkistan'ı da kapsayan bölgede 1709 ile 1876 yılları arasında hüküm sürmüş Mangıt-Ming Hanedanlığı. Buhara Hanlığı ve Hive Hanlığı ile birlikte Buhara Hanlıkları olarak anılmıştır. Başkenti Hokand olan hanlığın yönetimi içerisinde Tacikler, Özbekler, Kırgızlar, Kazaklar, Farslar, Kıpçaklar, Soğdlar, Uygurlar bulunmaktaydı. Yönettiği şehirler arasında; Hokand, Taşkent, Buhara, Semerkand, Margilan, Namangan, Fergana, Andican, Türkistan, Çimkent, Taraz(Talas), Bişkek, Oş, Zaferabad, İsfara, Aksu, Kaşgar, Hoten vb şehirler bulunmaktaydı.,

<span class="mw-page-title-main">Yakub Beg</span>

Yakub Beg, Hokand Hanlığı'nın Özbek kökenli askeri.

<span class="mw-page-title-main">Nikolay Buharin</span> Bolşevik devrimci ve entelektüel, Sovyet siyasetçi

Nikolay İvanoviç Buharin, Bolşevik devrimci ve entelektüel, Sovyet siyasetçi.

Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti, bugünkü Azerbaycan'dan önce 1920 yılında Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'nin yıkılması ve Kızıl Ordu'nun işgaliyle kurulan, 1920–1922 ile 1936–1991 yılları arasında varlığını sürdüren, Sovyetler Birliği'ni oluşturan 15 cumhuriyetten biridir.

<span class="mw-page-title-main">Rus İç Savaşı</span> 1917den 1922ye kadar süren bir iç savaş

Rus İç Savaşı, 1917 Ekim Devrimi'nden sonra 1918-1922 yılları arasında Bolşeviklerle muhalifleri arasında yaşanan savaştır. Savaş Beyaz Ordu birliklerinin 1918 baharında Beyaz Terör saldırılarıyla başladı. Ana muharebe Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti'ne bağlı Bolşevik Kızıl Ordusuyla komünizm karşıtlarının Beyaz Ordusu arasında geçti. Ancak savaşa Beyaz Ordu'ya finansal destek ile silah ve asker yardımında bulunan ABD, İngiltere, Fransa, Polonya ve Japonya da müdahil oldu. 1921 yılında Bolşevikler Beyaz Terör'ü ve destekçilerini yenerek tüm ülkeye hâkim oldular. 1922 yılında da Sovyetler Birliği kuruldu.

Hiva Hanlığı, günümüz Özbekistan, Türkmenistan ve Kazakistan sınırları içinde kalan bir alanda, 1512-1920 yılları arasında varlığını sürdürmüş olan Özbek devleti. Buhara Hanlığı ve Hokand Hanlığı ile birlikte "Özbek üç hanlığı" olarak anılmıştır.

Basmacı Hareketi, Özbeklerin Sovyet yönetimine karşı Orta Asya'da 1917'de başlattığı ve aralıklı olarak 1934'e değin sürdürdükleri ayaklanma hareketi.

Mejrayontsi Rusça kelime anlamı olarak bölge birliği olarak çevrilebilir, Rus Sosyal Demokrat İşçi Partisi Menşevik grubuna bağlı Enternasyonalistler grubudur. 1913-1917 yılları arasında parti içindeki Sankt-Peterburg merkezli küçük bir siyasi gruptur, 1917 Ekim Devrimi sürecinde Bolşeviklerle birleşmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Mangıtlar</span> Hanedan

Mangıt Hanedanı, 15. yüzyılın başı-1634 arasında Nogay Orda'yı, 1785-1920 yılları arasında Buhara Emirliği'ni yöneten hanedan. Cengiz Han soyundan gelmedikleri için Han unvanı alamamışlar, kendilerine emir, başlarında bulundukları sürede de Buhara Hanlığı'na Buhara Emirliği denmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Bolşeviklere karşı sol ayaklanmalar</span> bir dizi askerî karışıklıklar

Bolşeviklere karşı sol ayaklanmalar, Ekim Devrimi'ni izleyen dönemde Sovyetler Birliği henüz resmen kurulmamışken SRlar, Sol SRlar, Menşevikler ve anarşistlerce iktidardaki Bolşeviklere yönelik planlanan ve yürütülen bir dizi ayaklanma eylemidir. Bu ayaklanmaların bazıları sürmekte olan Rus İç Savaşında Bolşevik iktidarına karşı oluşturulan Beyaz Orduyu desteklerken bazıları bağımsız hareketlerdir. Bu ayaklanmalar 1918 yılında başlayacak ve 1922 yılına kadar sürecektir. Bu ayaklanmalar sonucunda o döneme kadar diğer sol grupları da iktidara dahil etmek isteyen Bolşevikler bu çabaları bir kenara bırakarak ayaklanmaları askeri kuvvetle bastırma yoluna gitmiştir. Bazı çevreler tarafından gündeme getirilen sol ve devrimci partilerin koalisyon olarak iktidarı gerçekleşmeyecek Bolşevikler tek başlarına iktidarlarını sürdüreceklerdir.

Muhammed Alim Han, Buhara Emirliği'nin ve Özbek Mangıt Hanedanı'nin son Emiri.

Beyaz Terör, Rusya'da 1917-1922 yılları arasında gerçekleşen Rus İç Savaşı sırasında Çarlık yanlısı Beyaz Orduların Kızıllara ve kendilerine destek vermeyen sivil halka yönelik şiddet ve katliam hareketlerine verilen isimdir.

<span class="mw-page-title-main">Feyzullah Hocayev</span>

Feyzullah Ubeydullayeviç Hocayev Özbek politikacı.

Buhara Komünist Partisi, 1918 yılında Rus İmparatorluğu'na bağlı olan Buhara şehrinde kurulan siyasi parti. Cedidizm (terakkiperver) hareketinden yola çıkarak, N. Husainovym, A. Aliyev, N. Kurbanovym, A. Turaevym ve arkadaşlarının öncülüğünde kurulmuştur. Başlangıçta bolşeviklere karşı bir hareket iken, bir süre sonra Sovyet sistemine dahil olmuştur.

Türk Kurtuluş Savaşı'nda Sovyetler Birliği-Türkiye ilişkileri, Türk Kurtuluş Savaşı döneminde Sovyetler Birliği ve Türkiye hükûmetleri arasındaki politik ve askerî ilişkilerdir. 1917'deki Ekim Devrimi sonrasında kurulan Sovyetler Birliği dünyadaki tüm komünist ayaklanmalara destek vermiş, bununla birlikte sömürgeci ve emperyalist müdahalelere karşı da mücadele etmiştir. Ekim Devrimi'nin ardından Sovyetlerde Rus İç Savaşı (1918-1922) sürerken aynı yıllarda Anadolu'da Türk Kurtuluş Savaşı (1919-1922) devam etmekteydi. Bu dönemde yeni kurulan Sovyetler, kendi gibi İtilaf Devletlerinin önde gelenleriyle savaşan Türkiye heyeti ile diplomatik ilişkiler geliştirdi ve Türkiye'ye para, silah ve mühimmat yardımı gönderdi.

Buhara Operasyonu (1920), RSFSC ile Genç Buharalılar karşısında Buhara Emirliği arasında askeri çatışma. Savaş 28 Ağustos ile 2 Eylül 1920 tarihleri arasında sürmüştür. Buhara Emirliği'nin yenilgisi ve RSFSC kontrollü Buhara SHC kurulması ile sonuçlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Hoca Niyaz</span>

Hoca Niyaz, Hoca Niyaz Hacı olarak da bilinir, Sincan'da önce Kumul Hanlığı, sonra Çinli hükümdar Jin Shuren, sonra da Hui savaş ağası Ma Zhongying'e yönelik isyanlarda önderlik yapmış Uygur bağımsızlık hareketi lideri idi. Hoca Niyaz, Doğu Türkistan İslam Cumhuriyeti'nin Kasım 1933'teki kuruluşundan cumhuriyetin 1934 yılındaki teslim oluşuna kadar bu kısa ömürlü cumhuriyetin ilk ve tek başkanı olmakla hatırlanır.

<span class="mw-page-title-main">Yakov Melkumov</span>

Yakov Arkediyeviç Melkumov, Ermeni asıllı Sovyet askeri komutanıdır. I. Dünya Savaşı'nda ve Rus İç Savaşı'nda savaşmıştır. Basmacı Hareketi'ne katılmıştır. Bu savaş sırasında Basmacı liderlerinden Enver Paşa'yı öldürmüştür.

Timur Kocaoğlu, Özbek asıllı Türk tarihçisi, dilbilim ve siyaset bilimi uzmanı. Columbia Üniversitesi'nde doktora tezini savunan ilk Özbek bilim adamı. 1947 yılında İstanbul'da Buhara Halk Sovyet Cumhuriyeti liderlerinden biri olan Osman Kocaoğlu ailesinde doğdu. 1971 yılında İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı bölümünden mezun oldu. 1977'de Columbia Üniversitesi'nde Sanat, Orta Doğu Dilleri ve Kültürleri (MELAC) Bölümü'nde okudu, ardından 1979'da Columbia Üniversitesi Uluslararası Çalışmalar Bölümü'nde siyaset bilimi alanında iki yüksek lisans tezi savundu. 1982'de Columbia Üniversitesi'nde görev yapan ünlü profesör Edward Allworth'un bilimsel rehberliğinde National Identity in Soviet Central Asian Prose Fiction of the Post-Stalin Period: 1953— 1982 adlı tezini savundu. Timur Kocaoğlu bu tezi savunduktan sonra uzun yıllar Özgür Avrupa Radyosu'nda çalıştı.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.