İçeriğe atla

Orta Çağ arkeolojisi

Bu madde Orta çağın arkeolojik incelenmesi hakkındadır. Akademik dergi için Medieval Archaeology sayfasına bakınız.

Orta Çağ arkeolojisi, Avrupa Orta çağ döneminde uzmanlaşan, maddi kültür aracılığıyla insanoğlunun incelenmesidir. En geniş anlamıyla bu dönem 5. yüzyıldan 16. yüzyıla kadar uzanır ve Roma sonrası ancak modern öncesi kalıntıları ifade eder. Dönem, Batı Roma İmparatorluğu'nun Çöküşü ve Vikingler, Saksonlar ve Franklar gibi kültürlerin neden olduğu kargaşayı kapsar. Birçok proje ve profesyonel bu kronolojik sınırları aşsa da Arkeologlar genellikle Erken Orta Çağ (Kavimler Göçü) ya da Yüksek Orta Çağ ve Geç Orta Çağ dönemlerini incelemekte uzmanlaşmıştır. Orta Çağ yazılı kayıtlarının zengin doğası, özellikle Geç Orta Çağ'da arkeolojinin sıklıkla "tarihin hizmetçisi" olarak görüldüğü anlamına gelir.[1] Maddi kültürün analizi Orta Çağ dönemine ait yazılı kanıtları zenginleştirebilir ya da sorgulanmasına neden olabilir ve bu iki kanıt kaynağının birlikte kullanılması gerekir. Orta Çağ arkeolojisi, Orta Çağ yerleşimlerinin, özellikle de Orta Çağ kasabalarının, manastırlarının ve Orta çağ kalelerinin gelişimini incelemiştir. Orta Çağ döneminde Hristiyan manastırcılığının yayılması ve gelişmesinin anlaşılmasına da katkıda bulunmuştur.

Orta çağ arkeolojisi çalışmalarının tarihçesi

Orta çağ Arkeolojisi Derneği (The Society for Medieval Archaeology) (Birleşik Krallık) 1957 yılında kurulmuştur. Kuruluşunun 50. yıldönümünü kutlamak amacıyla, derneğin ve alt disiplinin tarihini inceleyen çeşitli yayınlar hazırlanmıştır.[2][3] Christopher Gerrard'ın 2003 tarihli Orta çağ Arkeolojisi (Medieval Archaeology) kitabı da Birleşik Krallıkta antikacılıktan Viktorya dönemi Orta Çağcılığına ve 20. yüzyılda Orta Çağ arkeolojisinin bir alt disiplin olarak ortaya çıkışına kadar olan süreci anlatmaktadır.[4] Michel de Boüard, University of Caen, Ecole pratique des Hautes Etudes ve Polonya Bilimler Akademisi 20. yüzyılın ikinci yarısında Fransa'da Orta Çağ arkeolojisinin bir alan olarak yerleşmesinde etkili olmuştur.[5]

Uzmanlık alanları

Orta Çağ arkeolojisi çalışmaları genellikle belirli türdeki yerleşim modellerine odaklanır.

Kırsal yerleşimler ve peyzajlar

Orta Çağ kırsal yerleşimlerinin dokusu genellikle modern zaman köylerinden oldukça farklıdır. Bu durum mimari, yerleşimlerin ana hatları ve sosyal yapı açısından geçerlidir.

Kasabalar

Orta Çağ'da kent öncesi ve kentsel yerleşimlerin geniş bir yelpazesi vardır (örneğin Kuzey Denizi ve Baltık Denizi'ndeki Erken Orta Çağ ticaret yerleri, eski Roma şehirleri ve Geç Orta Çağ'ın kasaba temelleri).

Önemli bir araştırma alanı, kurtarma arkeolojisi tarafından belirlenen ve halen mevcut olan şehirlerdeki kentsel arkeolojidir.

Kaleler

Holt Kalesi'nin 1495 yılında yeniden inşası

Kaleler Orta Çağ'dan kalma müstahkem yapılardır.

Kilise ve manastır arkeolojisi

Birleşik Krallıkta, Manastırların tasfiyesi birçok manastır alanını terk edilmiş halde bırakmıştır. Manastırların ayakta kaldığı veya başka kullanımlar için dönüştürüldüğü yerlerde, "bina arkeolojisi" de tarihlerini incelemek için uygulanmıştır. Orta Çağ manastırları genellikle büyük mülklere sahipti ve manastır peyzajlarının incelenmesi uzmanlaşmış bir araştırma alanıdır.[6] Orta Çağ manastır ve kilise arkeolojisinde iki ana araştırma dalgası olmuştur: 1970-1995 ve 1995'ten günümüze. İlk dalga, peyzaj tarihi ve süreçsel arkeolojiden etkilenmiştir; burslar esas olarak tarihsel, ekonomik ve teknolojik sorulara odaklanmış ve çalışma için tek tek alanları ve anıtları hedeflemiştir. İkinci dalga ise süreç sonrası (post-processual) yaklaşımlardan beslenmiş ve dini peyzajlardaki değişim ve karmaşıklık ile dini mekân, bedenlenme ve eylemlilik perspektiflerini dikkate almıştır.[7]

Ayrıca bakınız

  • Orta çağ biyoarkeolojisi

Kaynakça

  1. ^ Gilchrist, Roberta 1994. 'Bölüm 1. The Handmaid's Tale'. Gilchrist, R. Gender and Material Culture içinde. Londra: Routledge, s. 1-21.
  2. ^ Gilchrist, Roberta & Reynolds, Andrew, eds. (2009) Reflections: 50 Years of Medieval Archaeology, 1957-2007. Society for Medieval Archaeology Monographs, 30. Maney, Leeds
  3. ^ Gerrard, Chris M. (2007). "Retrospect and Prospect: 50 years of Medieval Archaeology", webpage: MA-uk 26 Eylül 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
  4. ^ Gerrard, Chris M. (2003). Medieval Archaeology. Understanding traditions and contemporary approaches. London: Routledge.
  5. ^ Audouze, Françoise; Leroi‐Gourhan, André (1981). "France: A continental insularity". World Archaeology (İngilizce). 13 (2): 170-189. doi:10.1080/00438243.1981.9979824. ISSN 0043-8243. 19 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2023. 
  6. ^ Aston, Mick (2000) Monasteries in the Landscape. Revised Edition. The History Press
  7. ^ Gilchrist, Roberta (21 Ekim 2014). "Monastic and Church Archaeology". Annual Review of Anthropology (İngilizce). 43: 235-250. doi:10.1146/annurev-anthro-102313-025845. 

Konuyla ilgili yayınlar

  • Poisson, Jean-Michel (19 Aralık 2017). "Medieval archaeology and the history of material culture: forty years later". Palethnologie (9). doi:10.4000/palethnologie.332 Özgürce erişilebilir. 

Dış bağlantılar

Scholia has a topic profile for Orta Çağ arkeolojisi.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Arkeoloji</span> Geçmişin, insanlık tarihinin maddi kültür yoluyla incelenmesi

Arkeoloji, arkeolojik yöntemlerle ortaya çıkarılmış kültürleri, sosyoloji, coğrafya, tarih, etnoloji, antropoloji, nümizmatik, filoloji, gibi birçok bilim dalından yararlanarak araştıran ve inceleyen bilim dalıdır. Türkçeye yanlış bir şekilde "kazıbilim" olarak çevrilmiş olsa da kazı, arkeolojik araştırma yöntemlerinden sadece bir tanesidir. Arkeoloji asıl olarak insanlığın kültürel geçmişini, kültürlerin değişimini ve birbirleriyle ilişkilerini inceler.

<span class="mw-page-title-main">Bazilika</span> Hristiyan kutsal mekanı

Bazilika, eski Roma kentlerinde forumun yanında bulunan, içinde mahkemelerin görüldüğü veya diğer resmi hizmetlerin görüldüğü büyük çatılı kamusal binalara; Erken Hristiyanlık ve Orta Çağ dönemlerinde ise yan geçitleri bulunan, galerili veya galerisiz olabilen kiliselere verilen isim.

<span class="mw-page-title-main">Orta Çağ</span> 5. yüzyıl – 15. yüzyıl arasını kapsayan tarihî dönem

Orta Çağ, tarihçiler tarafından 5. yüzyılın sonlarından 15. yüzyılın sonlarına kadar sürdüğü söylenen tarihî dönemi ifade eden kavramdır. Orta Çağ dönemine verilen bir diğer isim olan "Klasik Sonrası Dönem" terimi, "Klasik Antik Çağ" döneminin adından türetilmiş olsa da, daha geniş bir coğrafi tanıma sahiptir. Orta Çağ, tarihçiler tarafından ihtilaflar olmasıyla birlikte, genel olarak MS 500–1500 aralığındaki dönemi kapsamaktadır ve Antik Çağ ile modern zamanlar arasında ayrı bir dönem olarak görülmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Antik Çağ</span> en eski kayıtlardan klasik dönemlerin sonuna kadar insanlık tarihi

Antik Çağ, antik tarih ya da İlk Çağ, insanlık tarihinin başlangıcından erken dönem Orta Çağ'a kadar uzanan zaman dilimindeki belirgin kültürel ve siyasi olayları konu alır. Her ne kadar bitiş tarihi olan erken Orta Çağ büyük oranda göreceli olsa da, çoğu Batılı akademisyenler Batı Roma İmparatorluğu'nun 476'daki çöküşünü antik Avrupa tarihinin sonu olarak tanımlarlar. Antik tarih için kullanılan bir başka terim de antikitedir (antiquity). Yine de bu terim (antikite) daha çok Antik Yunan ve Antik Roma uygarlıklarını özel olarak tanımlamakta kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Bellapais Manastırı</span>

Bellapais Manastırı, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin Beylerbeyi köyünde bulunan tarihi bir manastır.

<span class="mw-page-title-main">I. Simeon</span>

I. Simeon, lakabı Büyük Simeon,, Birinci Bulgaristan İmparatorluğu'nun 893-927 yılları arasında hüküm süren çarı. I. Boris'in oğluydu.

<span class="mw-page-title-main">Mor Gabriel Manastırı</span> Dünyanın ayakta kalan en eski Süryani Ortodoks manastırı

Mor Gabriel Manastırı, dünyanın ayakta duran en eski Süryani Ortodoks manastırıdır. Mardin ilinin Midyat ilçesine bağlı Güngören köyü sınırları içerisinde, Süryanilerin anayurdu olarak bilinen Tur Abdin platosunda bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">North Yorkshire</span>

North Yorkshire, Birleşik Krallık'ın İngiltere ülkesinin Yorkshire ve Humber bölgesinde iki seviyeli bir metropoliten olmayan kontluk ve yine o bölgede ve kısmen Kuzey Doğu İngiltere bölgesinde bulunan tek seviyeli metropoliten olmayan yerel bölge/boroughlar için bir "törensel kontluk"'dur. Fiilen 1974'te kurulmuştur ve 1996'da bazı reorganizasyona uğramıştır. Yüzölçümü 8,654 km² olup İngiltere'de en büyük alanlı törensel kontluktur. Sınırları içinde "Yorkshire Dales" ve "Yorkshire Moors" boş kırları bulunur ve Kuzey Yorkshire'ın alanının %40'ı "milli Parklar" içindedir. North Yorkshire Kontluğu yerel idare merkezi Northallerton kentinde kurulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Bizantoloji</span>

Bizantoloji ya da Bizantinistik, Bizans İmparatorluğu'nu tarih, kültür, din, bilim, politika ve ekonomi olmak üzere hemen hemen her alanda inceleyen bir bilim dalıdır. Bizantoloji'nin kurucusu olarak "Bizans" teriminin mucidi Alman filolog Hieronymus Wolf kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Arkeolojik kazı</span>

Arkeolojik kazı ya da kısaca kazı, asırlarca toprak ya da su altında kalan ya da başka kültür kalıntılarınca örtülen her türlü arkeolojik yapı, belge ve diğer kalıntıları arkeolojik sit alanında arkeoloji bilimine uygun biçimde günyüzüne çıkarmak için yapılan kazma işlemidir. Arkeolojik kazılar alan arkeolojisi adı verilen özel bir çalışma alanına girer.

<span class="mw-page-title-main">Timotesubani Manastırı</span>

Timotesubani Manastırı Gürcistan'ın Samtshe-Cavaheti bölgesindeki Borjomi Vadisinin manastırla aynı adı taşıyan köyünde konumlanmış, Orta Çağ döneminden kalma Gürcü Ortodoks manastır kompleksidir.

<span class="mw-page-title-main">Frank Krallığı</span>

Frank İmparatorluğu veya Frank Krallığı, Roma İmparatorluğu sonrası Batı Avrupa'sının en büyük Cermen krallığı idi. Geç Antik Dönem'de ve Erken Orta Çağ'da Franklar tarafından yönetildi. Fransa, Belçika, Hollanda, Lüksemburg ve Almanya modern devletlerinin öncüsü olan devlet, 843'teki Verdun Antlaşması'ndan sonra, Fransa'nın öncülü olan Batı Frank Krallığı, kısa ömürlü Orta Frank Krallığı ve Almanya'nın öncülü olan Doğu Frank Krallığı olarak üçe bölünmüştür. Frank İmparatorluğu 843'teki bölünmesinden önce, Kavimler Göçü döneminden kalma son Cermen krallıkları arasındaydı.

<span class="mw-page-title-main">Hava arkeolojisi</span> Gökyüzünden fotoğraf çekilmek suretiyle çalışan bir arkeolojik araştırma ve keşif yöntemi

Hava arkeolojisi veya havadan arkeoloji, arkeolojik kalıntıların daha yüksek bir irtifadan incelenerek araştırılmasıdır. Günümüzde bu genellikle uydu görüntüleri veya insansız hava araçları kullanılarak gerçekleştirilmektedir. Arkeolojik eserlerin, sit alanlarının ve peyzajların anlaşılması için gerçekleştirilen saha araştırmalarında hava fotoğraflarının yorumlanmasını ve analizini içerir. Diğer arkeolojik yöntemlerle kıyaslanamayacak bir ölçekte kapsamın ve geniş arazi alanlarının keşfedilmesini ve incelenmesini sağlar.

1400-1499 dönemindeki İtalya'nın kültürel ve sanatsal olaylarına toplu olarak Quattrocento denir. İtalyan'ların 1400 yılını tanımlamak için kullandıkları 400 kelimesinin İtalyanca anlamı olan ''millequattrocento'' kelimesinden gelir. Quattrocento, Geç Orta çağ'ın, erken Rönesans'ın ve genellikle 1495 ile 1500 arasında başladığı iddia edilen Yüksek Rönesans'ın sanatsal stillerini kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Orta Çağ Sıcak Dönemi</span> Kuzey Atlantik bölgesinde yaklaşık 950den yaklaşık 1250ye kadar süren sıcak iklim dönemi

Orta Çağ İklimi Optimum veya Orta Çağ İklim Anomalisi olarak da bilinen Orta Çağ Sıcak Dönemi (MWP), Kuzey Atlantik bölgesinde c. 950 ila c. 1250. Muhtemelen başka yerlerdeki ısınmayla ilgiliydi tropikal Pasifik gibi diğer bazı bölgeler daha soğuktu. Ortalama küresel ortalama sıcaklıkların 20. yüzyılın başlarındaki ısınmaya benzer olduğu hesaplanmıştır. Orta Çağ Sıcak Dönemi'nin olası nedenleri arasında artan güneş aktivitesi, azalan volkanik aktivite ve okyanus sirkülasyonundaki değişiklikler yer alır.

<span class="mw-page-title-main">On üç Süryani Peder</span>

On Üç Süryani Peder, Gürcü kilise geleneğine göre, 6. yüzyılda ülkede Hristiyanlığı güçlendirmek için Mezopotamya'dan Gürcistan'a gelen bir grup manastır misyoneriydi. Gürcü kilise tarihçileri tarafından birkaç manastırın ve zaviyenin kurulması ve Gürcistan'daki münzevi hareketin başlatılmasıyla anılıyorlar.

Çevresel arkeoloji, 1970'lerde ortaya çıkan, geçmiş toplumlar ile içinde yaşadıkları ortamlar arasındaki ilişkileri inceleyen arkeolojinin bir alt dalıdır. Bu alan, paleo-çevreyi anlamak üzere arkeolojik-paleoekolojik bir yaklaşımı benimsemektedir. Geçmiş çevreleri ve insanların içinde yaşadıkları doğa ile ilişki ve etkileşimlerini ortaya çıkarmak, arkeologlara antropojenik ortamların kökeni ve evrimi ile tarih öncesi uyum süreçleri hakkında fikir vermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Yalya Manastırı</span>

Yalya Manastırı Kıbrıs'ın batısının kuzeyindeki Baf kazası, Yalya (Yayla) köyündeki metruk Orta Çağ Gürcü Ortodoks manastırıdır. Manastır, Meryem Ana'ya adanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Kitâb-ı Mukaddes arkeolojisi</span>

Kitâb-ı Mukaddes arkeolojisi akademik bir ekol ve Kitâb-ı Mukaddes çalışmaları ve Levanten arkeolojisinin bir alt kümesidir. Kitâb-ı Mukaddes arkeolojisi, Eski Yakın Doğu ve özellikle Kutsal Topraklar, Kitâb-ı Mukaddes zamanlarından itibaren arkeolojik alanları inceler.

Çoğu akademik disiplinde olduğu gibi, tipik olarak belirli bir yöntem veya malzeme türüne, coğrafi veya kronolojik odağa veya diğer tematik kaygılara odaklanarak betimlenen bir dizi arkeolojik alt disiplin vardır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.