İçeriğe atla

Orta Amerika Kızılderilileri

Çoko kadını, Panama
DNA'sına göre Amerika yerlileri genetik grupları
  1. Arktik
  2. Saliş
  3. Atabask
  4. North Amerindian
  5. Ojibwa
  6. Meksika
  7. Maya
  8. Orta Amerika
  9. Andlar
  10. Amazon
  11. Gran Chaco
  12. Patagonya

Orta Amerika Kızılderilileri (İspanyolca Indios «Hintler»), Orta Amerika'daki farklı dil ailelerinde toplanan yerli Kızılderili halklarıdır.

Ülkelerine göre Kızılderililer

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Amerika Birleşik Devletleri Silahlı Kuvvetleri</span> ABDnin askerî gücü

Amerika Birleşik Devletleri Silahlı Kuvvetleri, ABD'nin bütün silahlı kuvvetlerinin birleşik olarak oluşturduğu yapıdır. ABD Ordusu ilk kez, yeni kurulan ulusu Amerikan Bağımsızlık Savaşı'nda Büyük Britanya'ya karşı savunmak üzere 13 kurucu eyaletin oluşturduğu Kongre yönetimi sırasında kuruldu. Amerika Birleşik Devletleri Kara Kuvvetleri, ABD Deniz Piyadeleri ve ABD Deniz Kuvvetleri 1776'daki bağımsızlık bildirisinin açıklanacağı öngörüsüyle 1775'te oluşturuldu. Dünyadaki en büyük hava kuvvetlerinden birine sahip olmasına rağmen, Amerika Birleşik Devletleri Hava Kuvvetleri 1947'ye kadar bağımsız bir komutanlık haline getirilmedi.

<span class="mw-page-title-main">Iowa</span> Amerika Birleşik Devletlerinde eyalet

Iowa, ABD'nin Ortabatı eyaletlerinden birisidir. Amerika Birleşik Devletleri'ne 1846 yılında katılmıştır. Başkenti ve en büyük şehri Des Moines'dur.

<span class="mw-page-title-main">Amerika Birleşik Devletleri Kızılderilileri</span>

Kızılderililer ya da Amerika Yerlileri veya kısaca Yerliler, Amerika Birleşik Devletleri'nde yaşayan Kızılderililer için kullanılan ortak birleştirici ad. Dilce birbiriyle akraba olmayan en az iki ayrı grupta toplanırlar: Sibirya kökenli olan Na-Dene dilleri ile Na-Dene dilleri dışındaki bütün Kızılderili dillerini içeren Amerind dilleri.

<span class="mw-page-title-main">Kızılderililer</span> Amerika kıtasının yerlilerine verilen isim

Kızılderililer ya da Amerika Yerlileri, Sibirya kökenli Eskimo - Aleut halkları dışında kalan bütün Amerika yerlileri için kullanılan ortak birleştirici ad. Dilce birbiriyle akraba olmayan iki ayrı ana grupta toplanırlar: Sibirya kökenli olan Na-Dene dilleri ile Na-Dene dilleri dışındaki bütün Kızılderili dillerini içeren Amerind dilleri.

<span class="mw-page-title-main">Pueblo Kızılderilileri</span>

Pueblo Kızılderilileri, Amerika Birleşik Devletleri'nin güneybatısında New Mexico, Arizona ve Teksas eyaletlerinde İspanyolca «halk» anlamına gelen pueblo yerleşimlerinde yaşayan Kızılderilileri ve kültürlerini belirten ortak ad. Bu kültürün karakteristik bir özelliği kurutulmuş çamurdan yapılmış evleridir. Geçimleri tarım ve ticaret üzerinedir. En iyi bilinenleri arasında Taoslar, Akomalar, Zuniler ve Hopilerdir.

<span class="mw-page-title-main">Rushmore Dağı Anıtı</span> Güney Dakota eyaletinde bulunan ulusal anıt

Rushmore Dağı Anıtı, Amerika Birleşik Devletleri'nin Güney Dakota eyaletinde, Rushmore Dağı'nın Black Hills denilen kayalıklarında bulunan anıt. Bu anıt Amerika Birleşik Devletleri'nin dört başkanını gösteren dev heykellerden oluşur. Anıt, heykeltıraş John Gutzon Borglum'un ve Kızılderili karşıtı görüşleriyle bilinen oğlunun eseridir. Heykellerin yapımına 1927'de oğlu ile birlikte sert granitleri yontarak başlayan Borglum, eserini 14 yılda tamamladı. Black Hills'te yan yana kabartma heykelleri bulunan dört Amerika Birleşik Devletleri başkanı soldan sağa doğru: George Washington, Thomas Jefferson, Theodore Roosevelt ve Abraham Lincoln'dür. Heykellerin her birinin yüksekliği 18-20 metre olup çok uzaktan görülebilmektedirler.

<span class="mw-page-title-main">Şayenler</span>

Şayenler ya da Çeyenler, Büyük Düzlükler'de yaşamış Algonkin halklarından bir Kızılderili ulusudur. Ova Kızılderilileri kültür grubuna dahildirler. Cheyenne ulusu Sotaeo'o ve Tsitsistas adlarındaki iki kabilenin birleşmesinden oluşmuştur. Tsitsistas "Yürekli İnsanlar Gibi" anlamına gelirken; Sotaeo'o kelimesinin kesin bir tercümesi yoktur. Cheyenne ismi ise Siyu dili'nden gelir ve "Küçük Cree" anlamındadır.

<span class="mw-page-title-main">Apaçi Savaşları</span> 1849dan yaklaşık 1924e kadar süren, yerliler ve Amerikan ordusu arasındaki silahlı çatışmalar

Apache Savaşı. 1871-1873 yılları arasında yapılmış ABD-Kızılderili savaşı.

<span class="mw-page-title-main">Mezoamerika</span>

Mezoamerika, Orta Amerika'da Meksika'nın ortalarından Belize, Guatemala, El Salvador, Honduras, Nikaragua ve Kosta Rika'nın kuzeyine kadar olan sahada 15. ve 16. yüzyıllarda İspanyollarca sömürgeleştirilmeden önceleri Kolomb öncesi toplumları tarafından oluşturulan bölge ve kültür alanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Bureau of Indian Affairs</span>

Bureau of Indian affairs (BIA) ya da Kızılderili İşleri Bürosu, Amerika Birleşik Devletleri'nde 225.000 km² alandaki federal olarak tanınan 566 kabilede 48.000 kişilik Amerika yerlileri ile Alaska yerlilerinin eğitim, sağlık ve idaresinden sorumlu olan, ABD İçişleri Bakanlığı bünyesinde Amerika Birleşik Devletleri'nin yönetimine ait bir dairedir. Yönetim merkezi 22 Mayıs 2009 tarihinden itibaren Washington, DC'de 1849 C Street, N.W adresindedir. 1824 yılında Savaş Bakanlığına bağlı bir bölüm olarak kurulmuş olup 1824-1830 yılları arasında ilk başkanı Thomas L. McKenney'dir. BIA tarafından kurulan ABD yerli yatılı okullarında Carlisle Indian Industrial School meslek lisesinin asimilasyon modeli esas alınmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Alaska yerlileri</span>

Alaska Yerlileri, Amerika Birleşik Devletlerinde Alaska eyaletinin yerlisi olan ve Eskimo-Aleut halkları ile Kızılderililerden oluşan avcı ve toplayıcı Amerika yerlileri. 2006 yılındaki yaklaşık nüfusları 106.660 kişidir.

Subarktik Kızılderilileri, Kuzey Amerika'da Kuzey Amerika yerlileri kültür bölgesinden Arktika'nın güneyinde kalan Subarktik bölgede, İç Alaska, Batı Subarktik ya da Batı Kanada Kalkanı ile Doğu Subarktik ya da Doğu Kanada Kalkanı ve Mackenzie Nehri drenaj sahasındaki yerli kültürü oluşturan Kızılderililer. Kuzey ve kuzeybatıdan Arktika halkları olan Eskimo-Aleutlarla çevrilidirler. Batıda Atabask dillerinin konuşan Atabasklar doğuda ise Algonkin dillerini konuşan Algonkin halkları (kısmen) olmak üzere iki ana büyük grup görülür. Güneydoğusunda Kuzeydoğu Kızılderilileri, güneyinde Ova Kızılderilileri, güneybatısında Plato Kızılderilileri, batısında Pasifik Kuzeybatısı Kızılderilileri kültür grupları yer alır. Eskimolar'a komşu olanlar onların kültüründen etkilenmişlerdir.

Ova Kızılderilileri ya da Ovalar Bölgesi Yerlileri veya Buffalo Yerlileri, Kuzey Amerika'nın ortasında Büyük Ovalar bölgesinde Kuzey Amerika yerlileri kültür bölgesinden yerli kültürü oluşturan Kızılderililer. Kuzeyde Subarktik Kızılderilileri, batıda Plato Kızılderilileri, Büyük Havza Kızılderilileri, güneybatıda Güneybatı Kızılderilileri, güneydoğuda Güneydoğu Kızılderilileri, doğuda ise Kuzeydoğu Kızılderilileri kültür gruplarıyla çevrilidir. Algonkin dilleri, Siyu dilleri, Atabask dilleri gibi birbirinden oldukça farklı dilleri konuşsalar da aynı kültürde buluşurlar.

Pasifik Kuzeybatısı Kızılderilileri ya da Pasifik Kuzeybatı Kıyısı Kızılderilileri, Kuzey Amerika'nın Pasifik Okyanusuna bakan kuzeybatı kısmında Pasifik Kuzeybatısı denen bölgesinde, Amerika Birleşik Devletlerine bağlı güneydoğu Alaska, Washington ve Oregon eyaletleri ile Kanada'nnn Britanya Kolumbiyası eyaletinde Kuzey Amerika yerlileri kültür bölgesinden yerli kültürü oluşturan Kızılderililer. Kuzey ve kuzeydoğuda Subarktik Kızılderilileri, güneydoğuda Plato Kızılderilileri, güneyinde Kaliforniya Kızılderilileri kültür grupları yer alır.

Plato Kızılderilileri, Kuzey Amerika'nın Pasifik Okyanusuna bakan batı kısmında içbölgede, Amerika Birleşik Devletleri'ne ait Dağlararası Platolar denen bölgesindeki kuzey Idaho, batı Montana, doğu Washington, doğu Oregon ve kuzeydoğu Kaliforniya eyaletlerinde ve Kanada'ya ait Batı Kanada bölgesindeki Britanya Kolumbiyası eyaletini orta ve güneyindeki İç Britanya Kolumbiyası denen kısmında Kuzey Amerika yerlileri kültür bölgesinden yerli kültürü oluşturan Kızılderililer. Kuzeyde Subarktik Kızılderilileri, doğuda Ova Kızılderilileri, güneyde Büyük Havza Kızılderilileri, güneybatıda Kaliforniya Kızılderilileri ve batıda Pasifik Kuzeybatısı Kızılderilileri kültür grupları yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Büyük Havza</span>

Büyük Havza Amerika Birleşik Devletleri'nin batısında ayırtedici yeryüzü oluşumu. Batıda Sierra Nevada Dağları, doğuda ise Wasatch Dağları ile çevrilidir. Güneyde Mojave Çölü'ne uzanan havza, kuzeyde Kolumbiya Platosu ile birleşir.

Güneybatı Kızılderilileri, Kuzey Amerika'nın güneybatısında Amerika Birleşik Devletleri'nde Arizona, Colorado, New Mexico ve Utah eyaletlerin ile Meksika'da Chihuahua ile Sonora bölgelerinde Kuzey Amerika yerlileri kültür bölgesinden yerli kültürü oluşturan Kızılderililer. Bazen Oasisamerica olarak da adlandırılır. Kuzeyde Büyük Havza Kızılderilileri ile Kaliforniya Kızılderilileri, kuzeydoğuda Ova Kızılderilileri, batıda çok az Güneydoğu Kızılderilileri, güneyde ise Meksika'daki Aridoamerika kültür gruplarıyla komşudur.

Kaliforniya Kızılderilileri, Kuzey Amerika'nın güneybatısında Amerika Birleşik Devletleri'nde kuzey Kaliforniya eyaletinde Kuzey Amerika yerlileri kültür bölgesinden yerli kültürü oluşturan Kızılderililer. Kuzeyde Pasifik Kuzeybatısı Kızılderilileri ile Plato Kızılderilileri, doğuda Büyük Havza Kızılderilileri, güney ve güneybatıda Güneybatı Kızılderilileri kültür gruplarıyla komşudur.

<span class="mw-page-title-main">Kızılderili rezervi</span>

Kızılderili rezervi, Kanada'da Nunavut hariç bütün eyalet ve topraklarda Kanada Kızılderililerinin 1951 Kızılderili Yasası gereği Kanada hükûmeti tarafından yerlilere bir ayrıcalık olarak verilen yerleşim yerlerine verilen yasal ad. Bu ad ve düzenleme, Amerika Birleşik Devletleri'ndeki ABD Kızılderilileri için oluşturulan Kızılderili rezervasyonu kamplarının bir benzeridir.

<span class="mw-page-title-main">Kosta Rika Kızılderilileri</span>

Kosta Rika Kızılderilileri, Kosta Rika'da yaşayan Orta Amerika Kızılderilileri kültür grubundan Kızılderili halkları. Ülke genelinde 22 ~ 24 Kızılderili rezervi'nde toplanan ve sekiz farklı etnik halktan oluşan bu Kızılderililerden Consejo Nacional de Asuntos Indígenas (CONAI) adlı devlet kurumu sorumludur.