İçeriğe atla

Orli Wald

Orli Wald Auschwitz'e vardığında, 26 Mart 1942

Orli Wald (1 Temmuz 1914 - 1 Ocak 1962), Nazi Almanyası'nda Alman Direnişi'nin bir üyesiydi. 1936'da tutuklandı ve vatana ihanetle suçlandı, bunun üzerine dört buçuk yıl bir kadın hapishanesinde yattı ve ardından kaçtığı 1945 yılına kadar Nazi toplama kamplarında "koruyucu gözetim" altında kaldı.

Auschwitz-Birkenau'daki revirde mahkum görevlisiydi, Yahudi ve diğer mahkûmlara yardım etmesi nedeniyle "Auschwitz Meleği" olarak anıldı. Savaştan sonra Wald, hapsi sırasında hastalıktan kaynaklanan fiziksel sorunlar nedeniyle sık sık hastaydı. Ayrıca, toplama kamplarıyla ilgili anılarıyla baş edemediği için depresyona girdi ve çok sayıda intihar girişiminde bulundu. Geçmişin üstesinden gelmek için yaşadıkları hakkında hikâyeler yazdı, ancak 48 yaşında bir psikiyatri hastanesinde öldü.

İlk yıllar

Wald, Aurelia Torgau olarak Fransa'nın Maubeuge kenti yakınlarındaki Bourell'de, Maria ve August Torgau adlı Alman bir çiftin altıncı çocuğu olarak dünyaya geldi.[1] Kalifiye bir işçi olan babası, Fransa'da lokomotif tamircisi olarak iş buldu,[2] ancak Wald'un doğumundan haftalar sonra I. Dünya Savaşı çıktı ve aile tutuklandı.

Babası 1919'a kadar gözaltında kalmasına rağmen[3] annesi ve çocukları Fransa'yı terk etmeye zorlandı. Lüksemburg'a gittiler ama oradan da ayrılmak zorunda kaldılar ve 1916'da Almanya'nın Trier kentine vardılar. August Torgau serbest bırakıldıktan sonra, Komünist harekette aktif olduğu Trier'deki aileye katıldı.[1] Wald, Trier'deki okuldan mezun oldu, ardından satış görevlisi olarak çıraklık yaptı. 1920'lerde, Willi adlı erkek kardeşleri Fritz ve Willhelm gibi, Almanya Genç Komünistler Birliği'nin (YCLG) bir üyesi oldu.[1]

Nazi dönemi

Naziler 1933'te hükümetin kontrolünü ele geçirdikten sonra, Almanya'ya eğitim broşürleri kaçırarak siyasi direnişe dahil oldu. Bu çalışması 1934'te tutuklanmasına yol açtı, ancak delil yetersizliği konunun düşmesine neden oldu ve faaliyetlerine devam etti.[1]

1934'te bir inşaat işçisi ve YCLG üyesi Friedrich-Wilhelm (Fritz) Reichert ile 1935'te[1][4] evlendi, ancak evlilik sadece altı ay sürdü. Desteğini Nazilere çeviren ve Sturmabteilung'a (SA) üye olan Reichert, 1936'da ayrılık davası açtı. Haziran 1936'da, direniş hücresi tutuklandı ve muhtemelen kendisini suçlayan kocasının yaptığı suçlayıcı ifadeler nedeniyle[5] idamla cezalandırılabilecek bir suçlama olan vatana ihanetle suçlandı.[6]

21 Aralık 1936'da, 22 yaşında, dört buçuk yıl ağır çalışma cezasına çarptırıldı ve aynı gün Ziegenhain kadınlar hapishanesine götürüldü. Üçü hücre hapsinde olmak üzere, Ziegenhain'de dört yıl görev yaptı.[1] Annesi onun affedilmesi için çok çaba sarf etmiş, ancak bir sonuç alamamıştır.[1]

Reichert, 1939'da[4] eşinden "Naziler tarafından tanındığı" ve SA üyesi olduğu gerekçesiyle ondan boşandı.[7] 1940 yılında, cezasının tamamını çekmesine rağmen, o zamanlar Orli Reichert olarak bilinen Wald serbest bırakılmadı ve Üçüncü Reich için bir tehlike olarak "koruyucu gözaltında"[8] tutulduğu Ravensbrück toplama kampına gönderildi. Kendisine siyasi tutuklu[1] olduğunu belirten "kırmızı üçgen" takıldı ve Margarete Buber-Neumann ile arkadaş oldu.[9] Mart 1942'de Auschwitz'e transfer edildi ve 502 numaralı mahkûm oldu. Mahkûm revirinde çalışmaya gönderildi ve ertesi kış kendisi hastalandı. Durumunun umutsuz olduğunu görünce uyku haplarıyla intihara kalkıştı ama kurtuldu ve iyileşti.[1] 1943'te Lagerälteste oldu ve onu diğer mahkûmlara yardım etmek için daha iyi bir konuma getirdi. Josef Mengele başkanlığındaki kötü şöhretli revirde, anneler gaz odasına gönderilirken doktorlar tarafından fenol enjeksiyonlarıyla öldürülen yeni doğan bebekler de dahil olmak üzere çok sayıda Nazi suçuna tanık oldu.[10]

Mahkumlar üzerinde yapılan Nazi tıbbi deneyleri; ve doktorların hasta insanları tedavi etmek yerine gazla öldürmek üzere seçtikleri "seçimler".[7] Lagerälteste olarak bazen seçimlerde Mengele'ye yardım etmek zorunda kaldı,[11] ancak birçok kişiyi kurtarabildi.[12]

Wald, tutukluyken bile Alman direnişinde çalışmaya devam etti.[4] Yahudi ve diğer mahkûmlara yardım etmek ve onları kurtarmak için hayatını riske atarak ona "Auschwitz Meleği" adını kazandırdı.[13] Ocak 1945'te Auschwitz'den Ravensbrück ve Malchow toplama kampına yapılan ölüm yürüyüşünden sağ kurtuldu ve Nisan 1945'te bir grup kadınla birlikte kaçmayı başardı. Sovyet askerleri tarafından bulundu ve askerler ona tecavüz etti.[4]

II. Dünya Savaşı'ndan sonra

Orli Wald'ın gömülü olduğu Hannover mezarlığında onun adını taşıyan yol

Hapis cezasının bir sonucu olarak, Haftentschädigung (hapis cezası için maddi tazminat) ve daha sonra hapsedilmesinden kaynaklanan artan tıbbi masrafları karşılamak için devlet yardımı[14] alabilmesi için gerekli olan Reichert soyadını[7] bırakamadı.

Savaştan sonra Eduard Wald ile Harz dağlarındaki Sülzhayn'da, o zamanlar Nazi Rejimi Zulmüne Uğrayanlar Birliği tarafından yönetilen Carl von Ossietzky Sanatoryumu'nda tanıştı.[1] Bir editördü, aynı zamanda bir Alman direniş savaşçısıydı ve Brandenburg-Görden'de hapsedilmişti . Kasım 1947'de evlendiler ve daha önce yaşadığı Hannover'e taşındılar. Hem kendisi hem de daha sonra siyasetçi ve sendikacı olan kocası, Almanya Sosyalist Birlik Partisi'nin stalinizasyonuna karşı mücadele etmiş ve Sosyal Demokratlara katılmışlardı.

Wald, toplama kamplarında yaşadığı travmatik deneyimlerin üstesinden gelmek için kısa biyografik öyküler yazdı ve ölümüne kadar hapsedilmesinin etkilerinden hem fiziksel hem de zihinsel olarak acı çekti. Unutamadığı anılarının yanı sıra, kendisine Auschwitz orkestrasını[15] hatırlatan ve gelen mahkûm nakilleri için çalan müziği duymaya artık dayanamıyordu. Sık sık depresyona girerek birçok kez intihara teşebbüs etti ve depresyon için kendisine verilen ilaçlara bağımlı hale geldi.[1] Yapmak istediği Frankfurt Auschwitz Duruşmalarında ifade vermesi planlandıktan sonra, anıları ona o kadar güçlü geldi ki, tam bir ruhsal çöküntü yaşadı ve Hannover yakınlarındaki Ilten'de bir psikiyatri kliniğinde 48 yaşında öldü.[13]

Miras

Hannover'in Wettbergen semtinde Reicherthof adında küçük bir sokak vardır. Akrabaları ve arkadaşları, muhtemelen tutuklanmasından sorumlu olan ilk kocasının adının kullanıldığı sokak adına itiraz etti.[16]

Bunun sonucunda 2007 yılında Hannover şehri, Orli Wald'ın gömülü olduğu Engesohde mezarlığının yakınındaki bir sokağa[17] Orli Wald adını verdi. 23 Şubat 2007'de daha önce yaşadığı Trier'de Orli Torgau-Wald adına bir stolperstein dikildi.[1]

Yayınlar

  • Nachgelassenes - Der dunkle Schatten'de Schriften von Orli Wald
  • Orli Wald-Reichert, Das Taschentuch in HG Adler, Hermann Langbein ve Ella Lingens-Reiner, editörler: Auschwitz. Zeugnisse ve Berichte . Europäische Verlagsanstalt, Köln (1979);3-434-00411-4 s. 105 - 108 [note 1]

Kaynaklar

  • Bernd Steger, Günter Thiele, ed. Peter Wald, Der Dunkle Schatten. Auschwitz ile Leben. Erinnerungen ve Orli Reichert-Wald . Schüren, Marburg (1989)3-924800-57-X
    • genişletildi ve yeniden yayınlandı: Steger & Wald, Hinter der grünen Pappe. Orli Wald im Schatten von Auschwitz. Leben und Erinnerungen. VSA-Verlag Hamburg (2008)978-3-89965-322-9
  • Hermann Langbein, Menschen Auschwitz'de . Avrupa, Viyana (1996)3-203-51145-2 (ayrıca Ullstein tarafından yayınlanmıştır)
  • Margarete Glas-Larsson, "Ich reden!" G.Botz, Viyana (1981)3-217-01186-4
  • Adélaïde Hautval, Medizin gegen die Menschlichkeit. Weigerung einer nach Auschwitz deportierten Ärztin, tıbbi bir deney teilzunehmen. Karl Dietz, Berlin (2008)978-3-320-02154-2
  • Ella Lingens-Rainer, Gefangene der Angst . Berliner Taschenbuchverlag (2005)3-8333-0152-X
  • Bruno Baum, Auschwitz'deki Widerstand. VVN, Berlin (1949) s. 25; ayrıca Kongre, Berlin (1962) s. 80 [note 2]
  • Edu Wald belgeleri, Alman İşçi Sendikaları Konfederasyonu -Archiv, Düsseldorf ve Archiv der sozialen Demokratie

Dipnotlar

  1. ^ Polonyalı annenin ifadelerine göre, bir Alman subayının kızı olan kör bir kızın Auschwitz'de SS tarafından zehirli iğne ile öldürülmesine ilişkin görgü tanığı ifadesi ve rapor. Thüringer Volk, 10 Nisan 1948. Enjeksiyonu yapan katil, 1945'ten sonra cezasız kalan Hans Nierzwicki (1905-1967) idi.
  2. ^ Wald, Orly Reichert olarak anılmaktadır. Baum daha sonra Sosyalist Birlik Partisi görevlisi olmuştur.

Kaynakça

  1. ^ a b c d e f g h i j k l Biography of Orli Torgau-Wald 6 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Stolpersteine Trier. Retrieved July 14, 2011 (Almanca)
  2. ^ Manfred Menzel, brochure about Orli Wald 27 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (PDF) Hannover city archive; retrieved July 14, 2011 (Almanca)
  3. ^ Manfred Menzel, brochure about Orli Wald 27 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (PDF) Hannover city archive; retrieved July 14, 2011 (Almanca)
  4. ^ a b c d Barbara Fleischer, translated by Joey Horsley, Biography of Orli Wald 19 Kasım 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., FemBio.org; retrieved July 14, 2011.
  5. ^ Hannover city resolution and Wald biography 15 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., City of Hannover website, June 7, 2007; retrieved July 14, 2011. (Almanca)
  6. ^ Biography 19 Kasım 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., fembio.org; accessed September 2, 2017.
  7. ^ a b c Hannover city resolution and Wald biography 15 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., City of Hannover website, June 7, 2007; retrieved July 14, 2011. (Almanca)
  8. ^ Almut Nitzsche, Book review Der dunkle Schatten – Leben mit Auschwitz 3 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. carpe librum. Retrieved July 14, 2011 (Almanca)
  9. ^ Manfred Menzel, brochure about Orli Wald 27 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (PDF) Hannover city archive; retrieved July 14, 2011 (Almanca)
  10. ^ Manfred Menzel, brochure about Orli Wald Webarşiv şablonunda hata: |url= value. Boş. (PDF) Hannover city archive; retrieved July 14, 2011 (Almanca)
  11. ^ David Stern, "Death Camp Memoir" 19 Kasım 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., The New York Times (September 15, 1985); retrieved July 15, 2011.
  12. ^ Helen H. Waterford, Commitment to the Dead: One Woman's Journey Toward Understanding Renaissance House Publishers (1987) pp. 67-68; 0-939650-63-0; retrieved July 15, 2011.
  13. ^ a b Rüdiger Knorr, "Orli-Wald-Allee erinnert an Widerstandskämpferin" (PDF) 28 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Neue Presse (July 11, 2007); retrieved July 14, 2011. (Almanca)
  14. ^ Peter Wald 29 Kasım 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Retrieved July 15, 2011 (Almanca)
  15. ^ Orli and Eduard Wald, links and photos 28 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Hannover Municipal Archive (2007) Retrieved July 15, 2011 (Almanca)
  16. ^ Lothar Pollähne, "Orli-Wald-Allee erinnert an den 'Engel von Auschwitz'", remarks by the borough mayor 27 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. SPD-Ortsverein Südstadt-Bult (July 12, 2007); retrieved July 14, 2011. (Almanca)
  17. ^ Memorial places: street names 3 Eylül 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Erinnerung + Zukunft in der Region Hannover. Retrieved July 14, 2011

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Holokost</span> Adolf Hitler liderliğindeki Nazi Almanyasının azınlıklar, eşcinseller, esirler ve muhaliflere uyguladığı soykırım

Holokost, Yahudi Soykırımı veya HaŞoah, Nazi Almanyası döneminde 1941 ve 1945 yılları arasında, Adolf Hitler ve Heinrich Himmler'in liderliğindeki SS güçleri tarafından işgal edilen sınırlar içerisinde yaklaşık 6 milyon Yahudi'nin sistemli bir şekilde öldürüldükleri soykırımdır.

<span class="mw-page-title-main">Auschwitz-Birkenau</span> toplama ve imha kampları ağı

Auschwitz-Birkenau, Nazi Almanyası tarafından II. Dünya Savaşı döneminde kurulmuş en büyük toplama, zorunlu çalışma, sistematik katliam ve imha kampı.

<span class="mw-page-title-main">Leonardo DiCaprio</span> Amerikalı film yapımcısı ve sinema oyuncusu

Leonardo Wilhelm DiCaprio, Amerikalı oyuncu ve film yapımcısı. Biyografik ve dönem filmlerindeki çalışmalarıyla tanınan oyuncu, bir Akademi Ödülü, bir Britanya Akademisi Sinema Ödülü ve üç Altın Küre Ödülü de dâhil olmak üzere çok sayıda ödülün sahibidir. 2019 itibarıyla, filmleri dünya çapında 7,2 milyar doların üzerinde hasılat elde etti ve dünyanın en çok kazanan aktörlerinin yıllık sıralamasında sekiz kez yer aldı.

<span class="mw-page-title-main">Birleşik Krallık'taki şehirler listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Bu liste, 2015 yılı itibarıyla Birleşik Krallık'ta belirlenen şehirleri listelemektedir.

<span class="mw-page-title-main">Almanya Ulusal Demokratik Partisi</span> Almanyada bir siyasi parti

Vatan, 2023'e kadar Almanya Ulusal Demokratik Partisi, aşırı sağ görüşlü bir siyasi partidir.

<span class="mw-page-title-main">Klaus Barbie</span> "Lyon Kasabı", Alman SS subayı ve Gestapo üyesi

Klaus Barbie, Alman SS subayı, Gestapo üyesi. "Lyon Kasabı" olarak da bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Alfred Rosenberg</span> Alman mimar ve Nazi Partisi mensubu siyasetçi (1893-1946)

Alfred Rosenberg, Nazi Partisi'nin ideoloğu olarak bilinen Alman siyasetçidir.

<span class="mw-page-title-main">Irma Grese</span>

Irma Grese, II. Dünya Savaşı sırasında Ravensbrück toplama kampı, Auschwitz Toplama Kampı ve Bergen-Belsen toplama kampında yaklaşık 30.000 kadın çalışanın sorumlusuydu.

<span class="mw-page-title-main">Sovyet partizanları</span>

Sovyet partizanları, II. Dünya Savaşı sırasında Sovyetler Birliği topraklarını işgal eden Mihver Devletlerine karşı cephe gerisinde gerilla savaşı veren Sovyet direniş kuvvetleridir. Direniş hareketi Sovyet hükûmeti tarafından merkezi olarak kontrol edilmiş ve Kızılordu modeline göre örgütlenmiştir. Sovyet partizanlarının temel hedefi işgal edilen topraklarda ve cephe gerisinde düşman birliklerinin düzenini bozacak şekilde ulaşım ve iletişimin kesilmesi, engellenmesiydi.

<span class="mw-page-title-main">Holokost inkârı</span>

Holokost inkârcılığı ya da Holokost inkârı, II. Dünya Savaşı esnasında, Nazi Almanyası ve başka Mihver Devletlerinin, beş ila altı milyon arasındaki Yahudi’yi sistematik olarak yok etmesini inkâr eden bir düşünce akımıdır. Tarihi revizyonistler ve Holokost inkârcıları, Nazi toplama kamplarındaki gaz odalarının varlığını ve Adolf Hitler'in niyetinin bütün Avrupa Yahudilerini katletmek olduğu iddiasını da reddetmektedirler.

Holokost ile ilgili önemli araştırmalar;

<span class="mw-page-title-main">Alexander Skarsgård</span>

Alexander Johan Hjalmar Skarsgård İsveçli oyuncu. HBO' da yayınlanmış olan True Blood'daki vampir Eric Northman, Zoolander'daki Meekus ve HBO mini-dizisi Generation Kill'deki Brad Colbert karakterleri en iyi bilinen rolleridir. İsveçli oyuncu Stellan Skarsgård'ın oğludur.

<span class="mw-page-title-main">Pyeongchang</span> Güney Korenin Gangwon ilinde bir ilçe

Pyeongchang, Güney Kore'nin Gangwon ilinde bulunan bir ilçedir. İlçe, Taebaek Dağları'nda yer almaktadır. Yüzölçümü 1.463,65 km2 olan ilçenin nüfusu 2013 yılı itibarı ile 43.666'dır.

Wuppertaler SV, Almanya'da Regionalliga West'de yer alan bir futbol kulübü.

<span class="mw-page-title-main">Melika Foroutan</span> Alman aktris

Melika Foroutan, İran doğumlu Alman oyuncu.

Hans Wilhelm Münch, II. Dünya Savaşı sırasında, Nazi işgali altındaki Polonya'da, 1943-1945 yılları arasında Auschwitz toplama kampında bir SS doktoru olarak çalışan hekimdir. Alman Nazi Partisi üyesiydi. Kitle cinayetlere yardımcı olmayı reddettiği için Münch'ün Auschwitz'deki lakabı "İyi Adam"dı. Mahkûmları hayatta tutabilmek için birçok ayrıntılı hileler geliştirdi. 1947'de Kraków'da, Auschwitz duruşmalarında pek çok mahkûm lehine tanıklık ettiği için savaş suçlarından beraat eden tek kişi oldu.

<span class="mw-page-title-main">Karim Chérif</span> Fransız oyuncu (d. 1977)

Karim Chérif, Cezayir asıllı Fransız-Alman oyuncu.

<span class="mw-page-title-main">İmha kampı</span>

İmha kampları, II. Dünya Savaşı dönemindeki Holokost sırasında Nazi Almanyası tarafından milyonlarca Yahudiyi sistematik bir şekilde öldürmek için inşa ettirilmiştir. Polonyalılar, savaştaki Sovyet esirleri ve Çingeneler gibi diğer etnik gruplar da imha kamplarında öldürülmüştür. İmha kamplarındaki kurbanlar en çok gaz odalarında öldürülmüştür. Öldürülmeler ya bu özel amaç için yapılmış kalıcı tesislerde ya da gaz kamyonetlerinde gerçekleşmiştir. Auschwitz-Birkenau ve Majdanek gibi bazı Nazi toplama kampları, 1945 yılında savaşın bitiminden önceki dönemde ikili bir amaca hizmet etmiştir: zehirli gazla imha ve açıktan ölmek üzere olan insanları çok yoğun bir şekilde çalıştırma.

<span class="mw-page-title-main">Alman toplama kamplarındaki mahkûmların belirlenmesi</span>

Alman toplama kamplarındaki mahkûmların belirlenmesi, çoğunlukla kıyafet üzerine veya daha sonra cilt (deri) üzerinde dövme ile işaretlenmiş kimlik numaralarıyla yapılırdı. Giysilerdeki Alman toplama kampı rozetleri ve ayrıca kolluklarıyla daha özel bir tanımlama yapılırdı.

Bir gaz vagonu veya gaz minibüsü, sabit olan gaz odalarının aksine taşınabilir olan ve toplu cinayetler için tasarlanmış bir kamyonlardı. Holokost sırasında Nazi Almanyası tarafından, işgal altındaki Polonya'ya, Belarus'a, Yugoslavya'ya, Sovyetler Birliği'ne, Alman işgali altındaki Avrupa'nın diğer bölgelerine; Polonyalıları, Romanları, Yahudileri, mahkûmları ve akıl hastalarını öldürmek için büyük çapta gaz kamyonetleri geliştirdi ve kullandı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.