Orlando (opera)

Orlando

Müzik	George Frideric Handel
Libretto	(Büyük olasılıkla) Carlo Sigismondo Capece
Gala	27 Ocak 1733
İlk gösterim yeri	King's Theatre Tiyatrosu, Londra
Oyuncular	Roland/Orlando, bir şövalye alto/kastrato Angelica, Hitay Kraliçesi soprano Medoro, bir Afrikalı prens kontralto Dorinda, kadın çoban soprano Zoroastro, sihirbaz bas

Orlando (HWV 31: dizini) George Frideric Handel tarafından bestelenmiş üç perdelik "Dramma per musica" janrında bir opera seria eseridir. Bu Libretto, İtalyanca olarak hazırlanmıştır. Ama librettonun kesinlikle kimin tarafından yazıldığı bilinmemekte ve müzikologlar tarafından "Carlo Sigismondo Capece"'nin 1711'de hazırladığı "L’Orlando, overo La gelosa pazzia" adlı liberettosundan alındığının çok muhtemel olduğunu kabul etmektedirler. Her ne olursa olsun, bu opera metni ünlü şair Ludovico Ariosto tarafından 1516/1532'de yazılmış Ludovico Ariosto'nun Çılgın Orlando (Orlando Furioso) Epik şiirinden uyarılmıştır. Handel bu kaynak eseri ve içinde bulunan bazı kısımları Ariodante ve Alcina (1735) operalarının metinlerini uyarlamak için kullanmıştır. Bu eserin prömiyer temsili Londra'da "King's Theatre" Tiyatrosu'da 27 Ocak 1733 tarihinde sahnelenmiştir.

Bu operanın prömiyer temsili 27 Ocak 1733'te Londra'da King's Theatre Tiyatrosu, Haymarket'de sahnelenmiştir. Bundan sonra bu eser 10 defa daha sahnelenmiştir ve sonra sahneden indirilmiştir. Bundan sonra bu eser, Handel'in diğer opera eserleri gibi unutulmuştur. 1733'ten sonra 18. yüzyılda ve 19. yüzyılda Handel'in bu eseri hiç sahnelenmemiştir.

20. yüzyılın başlarında I,. Dünya Savaşı'ndan sonra Handel yine popüler olmaya başlamıştır. Bu eserinin Handel'in ölümünden sonra ilk sahnelenmesi Hande;in doğum yeri olan Halle'de 1922'de yapılmıştır. Anglo-Sakson ülkelerinde ise 20. yüzyılda ilk defa Birleşik Krallık'ta 1966'da Birmingham'da "Barber Güzel Sanatlar Enstitüsü"'nde yapımlanmış ve bu yapımda orkestra şefliğini Anthony Lewis ve başrolü soprano "Janet Baker" üstlenmişlerdir. Aynı yıl, 200 yıldır ilk defa Londra'da Sadler Wells Tiyatrosu'nda bu eser yapımlanmıştır. ABD'de ise 18 Ocak 1981'de "(NYHS) New York Handel Cemiyeti" bu eseri "Carnegie Konser Salonu"'nda bir konser olarak sunmuş ve başrolü soprano Rosalind Elias almıştır,.

"Operabase" istatistikleri 2009/10 ile 2013/14 arasındaki 5 sezonda dünya operaevlerinde yapımlanan toplam 2100 sayıda opera eserlerinin arasında değişik opera eserlerinin sayısını incelemektedir. Bu istatistiklere göre aynı 5 sezonda operaevleri repertuvarlarında bulunan 57 Handel operasının 570 sayıda yapımı arasındaki sıralamada Orlando eseri 34 tane yapımla 5. sırayı almıştır.^[1]

Geceleyin bir dağın zirvesinde

Sihirbaz Zoroastro büyü yaparak gökleri tarar ve yıldızların durumundan öğrendiğine göre savaşçı Orlando tekrar cesaret ve yiğitlik gösterilerin ortaya çıkaran uğraşlara girişecek ve Hitay prensesi Angelica'ya karşı aşırı tutkusundan kendini kurtaracaktır. Ama Orlando şahsi aşk ile sosyal görev arasında seçim yapamayacak hale girdiği görüntüsünü vermektedir. Sihirbaz sihirli değneğini sağa sola sallamaya başlar ve ortaya çıkan büyülü ama gayet can sıkıcı görüntülerde antik kahramanların aşk tanrısı Eros'un ayağı altına yatmaları gözümlenmektedir. Zoroastro Orlando'ya artık aşk tanrıçası Venüs'ü takipten vazgeçmesini ve Savaş tanrısı Mars'ı tekrar takip etmesini arzu ettiğini bildirir (Arya:Lascia Amor).

Zoroastro'nun tavsiyeleri Orlando'da önce onlardan dolayı kendinden utanma duyguları uyandırır. Fakat bunlar üzerinde daha da derin düşünceye dalınca aşk ve sosyal görevin mutlak devamlı ve tek gerek olarak birbirlerine karşılıklı çatışma doğurmayacağına karar verir. Örneğin Herakles'in Kraliçe Omfale ile geçirdiği aşk macerası dolayısı ile kutsal bir kahraman olma şan ve şerefinden hiçbir şey kaybetmemişti. Şan ve şerefini kaybetmeye diğer bir örnek de Akhilleus'un amacına varmak için kadın kıyafetine bile girmiş ve epey zaman bu kıyafeti çıkartmadan kadın gibi yaşamış olduğudur. (Arya:Non fu già men forte)

Yanında bir çoban kulübesi bulunan ağaçlık grubu:

Kadın çoban Dorinda doğanın güzellikleri üzerinde düşünceye dalmıştır. Bu düşünceler eskisi gibi kendinde sükunet hisleri doğurmamaktadır. Dorinda bu ruhsal durumunun kendisinin birisine âşık olduğuna bir işaret olabileceğini düşünmeye başlamaktadır. Orlando yanındaki tehlikeden kurtardığı bir prenses olan İsebella ile birlikte hızla sahneden geçer. Dorinda bu davranışında onun kurtardığı kıza âşık olduğuna işaret olduğunu düşünür. (Arya:Ho un certo rossore) Dorinda yaşadığı kulübede prenses Angelica'ya bir barınacak yer sağlamıştır. Fakat Angelica Mağribi savaşçı Medoro'yu hemen hemen ölüme götürebilecek şekilde yaralı olarak yakınlardaki kırlarda bulmuş ve bu yaralıyı kadın çobanın kulübesine yaralarının iyileşmesini beklemek için getirmiştir. Dorindo, Medoro ile Angelica'nın birbirlerine aşık olmasını kıskanmakta ve bundan canı sıkılmaktadır. Çünkü kendisi de Modoro'ya âşık olmuştur. Modor Dorina'ya Angelica'nın bir akrabası olduğunu bildirir ve kendisine de Dorinda'nın kendi yaralı iken kendine gösterdiği şefkat ve ihtimamı hiçbir zaman unutamayacağını söyler. Fakat Dorinda onun gerçeği söylemediğine inanmıştır ama buna rağmen Medoro'yu gayet çekici bulduğu düşüncelerden vazgeçemez. (Arya:O care parolette).

Zoroastro Angelica'ya onun Medoro'ya âşık olduğunu bildiğini söyler ve onu özel olarak Orlando'unun kıskançlığından sakınması için uyarır. Eğer Orlando, Angelica ile Medoro'nun aşkından haber alırsa gayet tahmin edilmez ve hatta olasılıkla tehlikeli sonuçların ortaya çıkabileceğini Angelica'ya söyler. Angelica Orlando ile karşılaşınca onu kandırmak için onun Prenses Isabella'yı kurtarmasından kendinde kıskançlık duygularının doğduğunu yalancıktan söyler ve bir kadın olarak kendine vefalı olamayacak bir adama karşı kendisinden de sevgi göstermeyi karşılık olarak istemenin kendisine hiç uygun görünmediğini de belirtir. (Arya: Se fedel vuoi ch’iö ti creda). Orlando kendinin Angelica'dan başkasını kimseyi sevemeyeceğini ona bildirir ve bu aşkını ona ispat etmeye devamlı hazır olduğunu ve hatta bu aşkı uğruna vahşi canavarlarla bile çatışmaya girişmeye hazır olduğunu ona söyler. (Aria:Fammı combattere).

Orlando tam çıkmış iken Medoro sahneye girer ve Angelica'ya yanında kim bulunduğunu sorar. Angelica'da yanında olanin Orlando olduğunu ve Orlando'nun gayet cesur ve kahraman savaşçı olduğunu; kendisine gayet sıkı âşık olduğunu bildirir. Onun gazaba gelmesinden korktuğu için birlikte doğuda bulunan krallığa kaçıp oraya sığınmanın gayet uygun bir davranış olacağını Medoro'ya açıklar. Dorinda Angelica ile Medoro'nun birbirlerine sarılmalarını görmüş ve bundan çok morali bozulmuştur. Fakat iki aşık ona bu kadar fazla etkilenmenin hiç gereği olmadığını ve gelecekte kendisinin de aşkına karşılık verecek bir iyi sevgili bulacağını söyleyip onu teselli ederler. Angelica kendisine barınak sağladığı için teşekkürlerini bildirmek için Dorinda'ya pırlantalı bir bilezik hediye verir. (Üçlü:Consolatı o bella).

Ormanda

Dorinda, Medoro'yu kaybetmesi dolayısıyla gayet üzgündür. Yakındaki ağaçtaki bir bülbülün melankolik ötüşünü dinler ve bunun kendi hisleri ile uyuştuğunu kendine söyler. (Arioso:Quando spieghi tuoi tormenti). Orlando Dorinda'ya niye herkese kendisinin İsabella'ya âşık olduğunu söylediğini sorar. Dorinda böyle bir şey yaptığını inkâr eder. İsabella ile Orlando'nun aşkı hakkında değil Medoro ile Angelica'nın aşkı hakkında konuşmalar yaptığını ona bildirir. Ona kendine hediye verilen bileziği gösterir ve bu bileziğin kendine Medoro tarafından verildiğini ve onun yüzünü her derede her çiçekte gördüğünü de belirtir. (Arya:Se mi rivolgo al prato) Orlando bu bileziği tanımıştır; onu Angelica'ya aşkını göstermek için hediye etmiştir. Angelica'nın kendi hediyesini başkasına hediye olarak vermesini kendisine vefasızlık olduğunu düşünür ve buna gayet kızar. Bu kızgınlıkla Angelica'yı yakalayıp öldüreceğine yemin eder ve o ölünce de intihar edip kendini öldüreceğini ve böylece yeraltı cehennemin de bile onu takip edeceğini düşünür, (Aria:Cielo! se tü il consenti).

'Bir tarafta defne ağaçları grubu; diğer tarafta bir mağara kapısı

Zoroastro Medoro ve Angelica'ya Orlando'nun gazabından kaçmalarını tavsiye eder. Onları bu kaçma seyahatinde koruyacağını onlara vadeder. Birlikte her zaman akıllı ve mantıklı davranmaya çalışmalarını onlara nasihat eder. (Arya:Tra caligini profonde) Angelica ve Medoro birbirleri ile karşılaşıp âşık oldukları mevkii olan ormandan ayrılmaktan çok üzgündürler. Kendilerinden bir hatıra kalması için bir büyük ağaç gövdesine ikisinin ismini de kazarlar. (Arya:Tra caligini profonde) Angelica kendi hayatını ölümcül bir tehlikeden kurtardığı için Orlando'ya minnettardır. Ona yalan söylediği için kendini suçlu hissetmektedir. Fakat Orlando'nun da zamanla kendinin ve Medoro'ya birbirine aşık düşmesini, kendisi de aşık olmayı bildiği zaman, anlayacağını düşünmektedir, (Arya:Non potrà dirmi ingrata). Kendini ilk aşkını hissetmiş olduğu güzel ağaçlıklı koruya üzgünlük içinde elveda eder. (Aria:Verdi piante).

Orlando birden ortaya çıkıp Angelica'ya saldırıp onu katletmeye çalışır. Angelica boşuna Medoro'yu kendini kurtarmak için bağırarak yardımına çağırır. Zoroastro büyüye başvurur ve Angelica'yı bir bulut içine sararak oradan ne olduğunu Orlando anlamadan görünmeden kaçmasını sağlar. Orlando aklını kaybetmeye başlar ve kendinin ölü olduğunu ve bazı ruhların Angelica'yı bir bulut içinde kaçırdıklarını hayal etmeye başlar. Bir hayal görerek nefret ettiği rakibini yeraltı cehenneminin Kraliçesi olan Peroserpina'ya ile bir mağara içinde birlikte olup ona sarılmış olarak görür. Fakat bu sarılma sırasında Proserpina'nın gözlerinin yaşlı olduğunu hayal eder ve yeraltı cehennemi kraliçesine acı duymaya başlar. (Accompagnato:Ah! Stigie larve). Birden tekrar kızgınlığı artar. Orlando mağaraya saldırır. Fakat mağara birden ortadan bölünür ve bir uçan savaş at arabası içinde Zoroastro açığa çıkar. Zoroastro Orlando'yu at savaş arabası içine alıp oradan hızla ayrılır.

Etrafı palmiye ağaçları ile çevrili ağaçlıklı arazi: Orlando'nun çifte saldırısı sırasında çıkan hengamede Medoro Angelica'dan ayrılıp onu kaybetmiştir. Tekrar kendini saklayacak bir barınak bulmak için Dorinda'nın kulübesine gelir. Ona eğer imkân varsa kendini onu sevmesini mümkün olabileceğini ama kalbinin başkasına ait olduğu için bunu kabul etmediğini belirtir. (Arya:Vorrei poterti amar) Dorinda aşkın yarattığı şehvet fırtınası hakkında birkaç söz söyler. (Arya:Amore è qual vento). Orlando kulübeye gelir ve Dorinda'yı Venüs olarak adlandırarak Venüs'üne olan aşkını ona açıklar. Dorinda Orlando'nun delirip aklının başına gelmediğini anlamıştır. Bu delilik gayet açıktır çünkü Dorinda'yı biraz evvel çarpışma yaptığı bir erkek savaşçı ile karıştırmaya başlar. .

Zoroastra sahneye gelir. Kendine refakat eden ruhlara ağaçlığı bir karanlık mağaraya dönüştürme emri verir. Bu karanlık mağarada sihirbaz Orlando'nun aklını başına a getirmeyi düşünmektedir. Zorostro fırtınaların sonunda dindiğini ve sonunda her şeyin sükunete döneceğini bilmektedir. (Arya:Sorge infausta una procella).

Angelica gelir ve Dorinda'yı ağlamakta iken bulur. Dorinda Orlando'nun delilik sırasında Dorindo'nun kulübesini yaktığını ve bu kulübe içinde uyumakta olan Medoro'nun da kulübe ile birlikte yanıp öldüğünü açıklar. Angelica gayet büyük bir yeise düşer. Orlando tekrar geldiğinde ona yalvarıp kendini de öldürmesi için ona yalvartır. (İkili:Finchè prendi ancora il sangue).

Orlando Angelica'yı yakalayarak mağara içine doğru fırlatır atar. Böylece dünyayı bütün canavarlardan kurtardığını zannetmektedir. Bundan sonra yere yatıp dinlemek isteyerek uykuya dalar. Zorostro Orlando'nun aklının ve mantığının geri getirilme zamanı geldiğini bildirir. Havadan bir sihirli kuş iner ve gagasında bir altından tüp tutmaktadır. Sihirbaz bu tüpü alır içinde bulunan sıvıyı uyumakta olan Orlando'nun yüzüne ve vücuduna serper. Orlanda uyanır ve aklının başına geldiğini anlar. Fakat etrafa bakınca kendisinin hem Medoro hem de Angelica'yı öldürmüş olduğu anlar ve bunun için kendinden nefret eder. Keninin de ölmesi için tanrılara yalvarmaya başlar. Fakat Zorostro Angelica ve Medoro'yu kurtarmıştır. Artık aklı başında olan Orlando herkesi de hayatta görmekten gayet büyük bir sevince kapılır ve ikisine mesut bir hayat diler. Dorindo da üzgünlüğünü unutmuştur ve daha büyük ve sağlam bir kır kulübesine herkesi eğlenmek için çağırır

"Orlando" operası için Handel'in orijinal partitür notaları ve kopyalarında bu operanın sahnelenmesi için gereken müziksel çalgılar ve sayıları şöyle verilmiştir: 2 blokflüt, 2 ahşap obua, 1 fagot, 2 valfsız Barok trompeti, telli çalgılar olarak Barok müzikte kullanılan "basso continuo" ensambli (genel olarak viyolonsel, lavta, klavsen) .

• Gieroglifici eterni (Zoroastro)
• Stimuato dalla gloria (Orlando)
• Lascia Amor, e segui Marte (Zoroastro)
• Immagini funeste (Orlando)
• Non fu già men forte Alcide (Orlando)
• Quanto diletto avea tra questi boschi! (Dorinda)
• Ho un certo rossore (Dorinda)
• Ritornava al suo bel viso; E il mio cor da me diviso… (Angelica, Medoro)
• Se il cor mai ti dirà, ch’io mi scordi di te (Medoro)
• O care parolette, o dolci sguardi! (Dorinda)
• Se fedel vuoi ch’io ti creda (Angelica)
• T’ubbidirò, crudele (Orlando)
• Fammi combattere, mostre e tifei (Orlando)
• Consolati o bella; Non so consolarmi (Medoro, Angelica, Dorinda)

• Quando spieghi tuoi tormenti (Dorinda)
• Se mi rivolgo al prato (Dorinda)
• È questa la mercede, Angelica spietata! (Orlando)
• Cielo! se tu il consenti (Orlando)
• Tra caligini profonde erra ognor la nostra mente (Zoroastro)
• Da queste amiche; Addio prati! (Angelica, Medoro)
• Verdi allori, sempre unito conservate il nostro nome (Medoro)
• Non potrà, non potrà dirmi ingrata (Angelica)
• Tutto a poter partire ha già disposto… (Angelica)
• Verdi piante, erbette liete (Angelica)
• Ah! perfida, qui sei!; Chi mi soccorre, o Numi! (Orlando, Angelica)
• Ah! Stigie larve, ah! scellerate spettri (Orlando)

• Vorrei poterti amar (Medoro)
• S’è corrisposto un core (Dorinda)
• Amore è qual vento (Dorinda)
• Impari ognun da Orlando (Zoroastro)
• Sorge infausta una procella (Zoroastro)
• Finchè prendi ancora il sangue; Sol ha sete di sangue il mio cor (Angelica, Orlando)
• Gia per la man d’Orlando… (Orlando)
• Già l’ebro mio ciglio quel dolce liquore… (Orlando)
• Ecco è il tempo prefisso (Zoroastro)
• Per far, mia diletta (Orlando)
• Dei viver ancora; Che vedo, oh Dei!; Signor, dammi la morte!; Orlando, al tuo furore; Signor, vi priego… (Angelica, Orlando, Medoro, Zoroastro, Dorinda)
• Con un diverso ardor (tutti)

• Opera
• George Frideric Handel
• Georg Friedrich Handel operaları listesi
• Çılgın Orlando
• Ludovico Ariosto

• (opera) İngilizce Wikipedia "Orlando (opera)" maddesi Tarih:24.5.2011 18 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)

Wikimedia Commons'ta Orlando (opera) ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Dean, Winton ve Knapp, John Merrill (2009) Handel’s Operas 1726–1741 Woodbridge: The Boydell Press ISBN 978-1-84383-525-7. (İngilizce)
• Hicks, Anthony, "Orlando", Stanley Sadie (ed.) (1992)The New Grove Dictionary of Opera, Londra: Macmillan Reference ISBN 0-333-73432-7 (İngilizce)
• Kobbé, Gustav "", (Ed.: Earl of Harewood) (1987) The Definitive Kobbé's Book of Opera; 1. American ed. New York: G. P. Putnam's Sons; (İngilizce)

• IMSLP Petrucci Music Library websitesi "Orlando, HWV 31 (Handel, George Frideric)" maddesi [1] 9 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• İtalyanca libretto
• İtalyanca Libretto ve Ingilizce (Harriet Mason), Almanca (Martina Seeber) ve Fransizca (Michel Orcel) cevirileri
• YouTube websitesinde "Handel: Orlando, opera seria in three acts, HWV 31 William Christie " adlı tüm eserin video kaydı (Erişim tarihi:2-2-2016) [2] 8 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.