İçeriğe atla

Orion'un Kılıcı

Avcı Orion'un ilişkili takımyıldızıyla birlikte illüstrasyonu.

Orion'un Kılıcı veya Avcı'nın Kılıcı, Avcı takımyıldızı (Orion) içinde yer alan küçük bir asterizmdir. Üç yıldızdan (42 Orionis, Teta Orionis, Iota Orionis) ve Avcı Bulutsusu M42'den oluşur. Bu birliktelik bir kılıca veya kınına benzetilmektedir. Avcı Kuşağı olarak bilinen ve üç parlak yıldızdan oluşan asterizmin güneyinde yer alır. Avrupa'daki masallar ve eski inançlar, büyük ölçüde Greko-Romen anlatılarından etkilenmiştir. Avrupa dışında ise, Avcı'nın asimetrik "kum saati" şeklindeki yedi parlak yıldızının bir insan figürü olarak algılanması gibi, bu yıldız grubu da yaygın şekilde bir silah olarak tanımlanır.

Bileşenler

Avcı Bulutsusu ve çevresindeki yıldızlar Orion'un Kılıcı'nı oluşturur. Bulutsu, Orion'un Kılıcı'nı bu kadar belirgin kılan çok sayıda sıcak ve genç yıldızın doğumuna yol açan bir yıldız oluşum bölgesine ev sahipliği yapmaktadır.

Avcı bulutsusu

Ana madde: Avcı Bulutsusu

Avcı Bulutsusu, Samanyolu Gökadası içindeki en yakın (böylece en büyük) moleküler bulutlardan biridir (30 - 40 ışık yılı çapında) ve Güneş Sistemi'nden yaklaşık 1.300 ışık yılı uzaklıktadır.[1] Bu, bulutsunun potansiyel olarak Dünya'ya en yakın HII bölgesi, yani yakındaki sıcak ve genç yıldızlar tarafından iyonlaştırılmış bir hidrojen kütlesi haline getirir.[2] Bu gibi bölgeler yıldız üretme çiftlikleri olarak adlandırılır ve Avcı Bulutsusu Yıldız Kümesi gibi birden fazla genç yıldızın doğumunu gerçekleştirir.[1] Bunlar, asterizmin belirgin özelliklerindendir.

Ana yıldızlar

c Ori olarak da adlandırılan 42 Orionis, Avcı Bulutsusu'nun kuzey yarısında bulunan B1V sınıfı bir mavi ana kol yıldızıdır.[3] Teta Orionis, bulutsu içinde daha merkezi bir konuma sahiptir ve aslında çoklu yıldız sisteminden oluşur.[4] Iota Orionis ise Avcı Bulutsusu'nun güneyinde bulunan bu grubunun en parlak yıldızlarından biridir. Iota Orionis, O9III sınıfı değişen bir spektroskopik ikili yıldız sistemidir.[5]

Bilimsel çalışmalar

M42'nin bilimsel önemi göz önüne alındığında Orion'un Kılıcı, yıldız ve ön yıldız çalışmaları için popüler bir bölgedir. Hubble Uzay Teleskobu'nu kullanan O'dell ve arkadaşları, bulutsunun yüksek iyonizasyon şokları, kompakt kaynaklar ve ön gezegen diskleri gibi daha önce görülmemiş özelliklerini belirlemeye odaklandılar.[6] Bazı çalışmalar ise genel olarak kılıç bölgesine odaklanmıştır. Gomez & Leda, bu bölgedeki OB ve Hα yıldızlarının yarısından azının iyi tanımlanmış yıldız kümeleriyle ilişkili olduğunu bulmuştur.[7] Bu konumsal benzerliğin yanı sıra, yakındaki moleküler buluttaki yüksek yıldız oluşum oranları ve gaz basıncı ile birlikte, ön plandaki yaşlı OB yıldızlarının bu buluttaki yıldız oluşumunu tetiklediği yönündeki önceki düşünceyi doğrulamaktadır.[7]

Tarihsel ve kültürel referanslar

Hyginus, De Astronomia adlı eserinde Avcı takımyıldızının kılıcın tasvir edildiği yerde üç sönük yıldıza sahip olduğunu anlatır.[8] Aratos da Avcı takımyıldızı hakkında önemli ayrıntılara girerek şöyle der: "Eğer biri onu (Orion) açık bir gecede göklerde göremezse, göğün yukarısında daha muhteşem bir şey görmeyi beklememelidir."[9] Aratos'un Phaenomena eserinin çevirmenleri Cicero[10] ve Germanicus,[11] bunu Latince "kılıç" anlamına gelen ensis olarak ifade etmişlerdir. Arap gökbilimciler de bu asterizmi bir kılıç (سيف - saif) olarak görmüşler ve ona Seyf-ül Cebbar, Kudretlinin Kılıcı veya Dev'in Kılıcı adını vermişlerdir.[12] Avcı, Avrupa ve Çin kültüründe paralel kimliklere sahip az sayıdaki takımyıldızdan biridir ve kendisine Shen, avcı ve savaşçı adı verilmiştir. Çinli gökbilimciler kılıcı, Shen'in içinde Fa adı verilen bir alt takımyıldız haline getirmişlerdi.[13]

Namibya ve Batı Kap'ın Nama efsanelerinde bu, Avcı'nın güneybatısındaki ana yıldızı Rigel ile temsil edilen gök tanrısının kızları olan Pleiades'in kocasının oku idi. Okunu üç zebraya (Avcı Kuşağı) atıp ıskaladığında, okun düştüğü yer Betelgeuse ile temsil edilen vahşi bir aslana yakın olduğundan geri almaya korkmuştu. Bu nedenle soğukta oturur, açlık çeker ama eve dönmekten de utanır. Bölgede hakim olan soğuk rüzgarlar ve akıntılar o yönden gelir.[14] Doğudaki Tswana halkı geleneksel olarak alışılmadık derecede parlak olan bulutsuyu ve ona eşlik eden yıldızları dintsa le Dikolobe, üç domuzu (kuşak) kovalayan üç köpek olarak adlandırır. Bu, domuzların neden yavrularını Avcı gökyüzünde belirgin olduğu mevsimde doğurduğuna dair etiyolojik bir efsanedir.[14]

Orion'un kılıcı'ndan, Tom Petty'nin 1991 tarihli Into the Great Wide Open albümünde yer alan "The Dark of the Sun" adlı şarkıda "saw you sail across a river underneath Orion's sword..." satırında bahsedilir. Ayrıca Jethro Tull'un 1979 tarihli Stormwatch albümünde yer alan "Orion" şarkısında da "Your faithful dog shines brighter than its lord and master, your jewelled sword twinkles as the world rolls by." sözleriyle geçmektedir.

Galeri

Orion takımyıldızı, M42 ile belirginleşen Orion'un kılıcıyla.
Açık bir gökyüzünde Orion nasıl görünür. M42, dolayısıyla Orion'un kılıcı, takımyıldızın en parlak ve en ayırt edici özelliklerinden biridir.
Avustralya'dan gözlenen Orion'un Kılıcı (Unistellar eVscope ile yapılan 3 gözlemin birleştirilmesi)

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b "Orion Nebula: Where stars are born | EarthSky.org". earthsky.org (İngilizce). 26 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2017. 
  2. ^ "National Optical Astronomy Observatory: M42, Orion". www.noao.edu. 4 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2017. 
  3. ^ "42 Ori". SIMBAD. Centre de données astronomiques de Strasbourg. Erişim tarihi: 29 Nisan 2017. 
  4. ^ "tet Ori". SIMBAD. Centre de données astronomiques de Strasbourg. Erişim tarihi: 29 Nisan 2017. 
  5. ^ "iot Ori". SIMBAD. Centre de données astronomiques de Strasbourg. Erişim tarihi: 29 Nisan 2017. 
  6. ^ O'dell, C.R.; Wen, Zheng; Hu, Xihai (1993). "Discovery of new objects in the Orion nebula on HST images - Shocks, compact sources, and protoplanetary disks". Astrophysical Journal. 410 (2). ss. 696-700. Bibcode:1993ApJ...410..696O. doi:10.1086/172786. 
  7. ^ a b Gomez, Mercedes; Lada, Charles (1998). "From Head to Sword: The Clustering Properties of Stars in Orion". The Astronomical Journal. 115 (4). ss. 1524-1535. Bibcode:1998AJ....115.1524G. doi:10.1086/300276. 
  8. ^ Hard, Robin (2015). Eratosthenes and Hyginus Constellation Myths. Oxford, UK: Oxford World Classics. s. 102. ISBN 978-0-19-871698-3. 
  9. ^ Hard, Robin (2015). Aratus's Phaenomena. Oxford, UK: Oxford World's Classics. ss. 146-147. ISBN 978-0-19-871698-3. 
  10. ^ Allen, R. H. (1899). Star-Names and Their Meanings. New York: G. E. Stechert. s. 316. 
  11. ^ Grotius, H. (1600). Syntagma Arateorum. Leyden. 
  12. ^ Metlitzki, Dorothee (2005). The Matter of Araby in Medieval England. Yale University Press. s. 79. 
  13. ^ Ridpath, Ian (1989). Star Tales. James Clarke and Co Ltd. ISBN 0718826957. 
  14. ^ a b "South African star myths". Royal Museums Greenwich. 18 Ağustos 2015. 12 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2017. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Orion (takımyıldız)</span>

Avcı takımyıldızı, kuzey göksel yarımkürede kış aylarında görülebilen belirgin bir takımyıldızdır. Modern 88 takımyıldızdan biridir ve MS 2. yüzyılda astronom Batlamyus tarafından listelenen 48 takımyıldız arasındadır. Adını Yunan mitolojisindeki avcıdan almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Auriga (takımyıldız)</span>

Auriga veya Arabacı takımyıldızı, 88 modern takımyıldız'dan birisidir; 2. yüzyıl astronomu Ptolemy tarafından listelenen 48 takımyıldızı arasındaydı. Göksel ekvator'un kuzeyindedir. Adı Latince "savaş arabacısı" anlamına gelir ve onu Erihthonios ve Myrtilus dahil olmak üzere çeşitli mitolojik varlıklarla ilişkilendirir. Auriga, Kış Altıgeni asterizmindeki yıldızlara sahip diğer beş takımyıldız gibi kuzey yarımküredeki kış akşamlarında en belirgindir. Kuzeydeki açısal uzaklığı nedeniyle, yalnızca 34° güneye kadar bütünüyle görülebilir; daha güneydeki gözlemciler için ufkun kısmen veya tamamen altında yer alır. En geniş takımyıldız olan Suyılanı takımyıldızının yarısı boyutunda, 657 derecelik bir alana sahip büyük bir takımyıldızdır.

<span class="mw-page-title-main">Iota Orionis</span>

Iota Orionis Avcı takımyıldızı'nın Kılıcını oluşturan çift yıldızdır. Geleneksel adı Hatsya, veya Arapça, Na'ir al Saifdir. Yıldız bazen "Kılıcın en parlak yıldızı." olarak da tanımlanır.

<span class="mw-page-title-main">Medusa Bulutsusu</span>

Bu madde, bir gezegenimsi bulutsuyla ilgilidir. Medusa galaksisi için NGC 4194 maddesine bakınız.

<span class="mw-page-title-main">Sh2-279</span> yansı bulutsusu

Sh2-279, Avcı takımyıldızında bulunan bir HII bölgesi ve parlak bulutsuları içeren bir yansı bulutsusudur. Avcı'nın Kılıcı olarak bilinen asterizmin en kuzey ucunda, Avcı Bulutsusu'nun 0,6 derece kuzeyinde yer alır. Sh2-279 içerisinde gömülü bulunan yansı bulutsusu popüler bilimde Koşan Adam Bulutsusu olarak bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Alev Bulutsusu</span>

Alev Bulutsusu veya NGC 2024, Avcı takımyıldızı bölgesinde ve yaklaşık olarak 900 ile 1500 ışık yılı uzaklıkta bulunan bir salma bulutsusudur.

<span class="mw-page-title-main">Barnard İlmiği</span>

Barnard İlmiği Avcı takımyıldızı yönünde bulunan bir yayma bulutsusu. Parlak Atbaşı ve Orion bulutsularını da içeren devasa moleküler bulutun bir parçasıdır. İlmik, Orion bulutsusu üzerinde yoğunlaşan büyük bir yay şeklini almaktadır. Orion bulutsusu içindeki yıldızların, ilmiğin iyonlaşmasından sorumlu oldukları düşünülmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Gum 19</span>

Gum 19, güney takımyıldızı Yelken yönünde yaklaşık olarak 22.000 ışık yılı uzaklıkta bulunan bir salma bulutsusu.

<span class="mw-page-title-main">Orion Kompleksi</span>

Orion Kompleksi, Avcı takımyıldızı yönünde bulunan; parlak bulutsular, karanlık bulutsular ve genç yıldızlardan oluşan büyük bir gruptur. 1.500 ile 1.600 ışık yılı uzaklıkta bulunan bu kompleks, yüzlerce ışık yılı genişliktedir. Bulutsunun bazı parçaları dürbün ve küçük teleskoplarla gözlenebildiği gibi, Orion Bulutsusu gibi bazı parçalar çıplak gözle de gözlemlenebilir.

<span class="mw-page-title-main">Yamuk küme</span>

Yamuk Küme veya Trapezium, Avcı takımyıldızı yönünde Orion Bulutsusu'nun kalbinde bulunan sıkı bir açık yıldız kümesidir. Galileo Galilei tarafından keşfedilmiştir. Galile, 4 Şubat 1617'de üç yıldızın çizimini yaptı fakat çevresindeki bulutsuyu gözden kaçırdı. Dördüncü bileşen (B) 1673 yılında çok sayıda gözlemci tarafından tanımlandı. 1888 yılına gelindiğinde toplam sekiz bileşen keşfedilmişti. Sonradan pek çok yıldız ikili olarak belirlenmiştir. Amatör gök bilimciler yaklaşık 5 inçlik bir teleskopla iyi gözlem koşullarında altı yıldızı gözlemleyebilirler.

Kleinmann-Low Bulutsusu veya Orion KL, Avcı takımyıldızı içinde bulunan ve Orion Bulutsusu'nun en aktif parçası olan karanlık bulutsudur. 1967 yılında Douglas Kleinmann ve Frank Low tarafından keşfedilmiştir. Genç ve yeni oluşmakta olan yıldızlardan oluşan bir küme, toz dolu bir moleküler bulut içinde gömülüdür.

<span class="mw-page-title-main">Lynds 1616</span>

Lynds 1616, Avcı takımyıldızı içinde yaklaşık olarak 1.300 ışık yılı uzaklıkta bulunan çok mat bir karanlık bulutsudur.

<span class="mw-page-title-main">25 Orionis</span>

25 Orionis, Avcı takımyıldızı yönünde yaklaşık olarak 1.145 ışık yılı uzaklıkta bulunan ve çoklu bir yıldız sisteminin birincil bileşeni olan B-tipi mavi anakol yıldızıdır. 25 Orionis, Gökada içinde Güneş'e göre 9,6 km/sn'lik bir hızla hareket eder. Gökada merkezinden uzaklığı, 25.000 ile 34.100 ışık yılı aralığında tahmin edilmektedir. Yaklaşık 200 düşük kütleli ön-anakol yıldızının oluşturduğu yoğun bir küme olan ve 25 Orionis grubu olarak da bilinen Orion OB1a altbirliğinin bir parçasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Orion OB1 Birliği</span>

Orion OB1 yıldız birliği, tayf tipleri O ve B olan birkaç düzine sıcak dev yıldızdan oluşan bir yıldız grubudur. Birbirleriyle ilişkendirilmiş binlerce düşük kütleli yıldız ve bir düzine önyıldızdan meydana gelmiştir. Büyük Orion Kompleksi'nin bir parçasıdır. Görece yakınlığı ve karmaşıklığı nedeniyle üzerinde en fazla çalışılan OB birliğidir.

Teta<sup>1</sup> Orionis D

Teta1 Orionis D, Avcı takımyıldızı yönünde yaklaşık olarak 2.027 ışık yılı uzaklıkta bulunan ve ikili yıldız sisteminin birincil bileşeni olan B-tipi mavi bir anakol yıldızıdır. Orion Bulutsusu'nun kalbinde bulunan Trapezium açık yıldız kümesinin bir üyesidir.

Teta<sup>1</sup> Orionis C

Teta1 Orionis C, Avcı takımyıldızı yönünde yaklaşık olarak 1.500 ışık yılı uzaklıkta bulunan ve çoklu yıldız sisteminin birincil bileşeni olan mavi bir O-tipi ana kol yıldızıdır. Orion Bulutsusu'nun kalbinde bulunan Trapezium açık yıldız kümesinin bir üyesidir ve kümenin kalbindeki dört parlak yıldızın en büyüğüdür. Çıplak gözle görülebilen yıldızlar içinde en yüksek yüzey sıcaklığına sahip olan yıldız, görünür dalga boyunda tahmini -3,2 mutlak parlaklığı ile birlikte bilinen en aydınlık yıldızlardan birisidir.

Teta<sup>1</sup> Orionis B

Teta1 Orionis B, Avcı takımyıldızı yönünde bulunan ve çoklu yıldız sisteminin birincil bileşeni olan B-tipi mavi bir anakol yıldızıdır. Orion Bulutsusu'nun kalbinde bulunan Trapezium açık yıldız kümesinin üyesidir ve bir Algol türü örten ikilidir.

<span class="mw-page-title-main">Orion'un Kemeri</span> Uzayda Parlayan 3lü

Orion Kuşağı, Orion (Avcı) takımyıldızının merkezinde yer alan çarpıcı bir yıldız desenidir. Üç parlak kuşak yıldızı olan; Alnitak, Alnilam ve Mintaka'dan oluşur.

<span class="mw-page-title-main">Orion Bulutsusu</span> Avcı takımyıldızı bölgesinde, Avcı Kuşağının güneyinde yer alan dağınık bir bulutsu

Orion Bulutsusu, Samanyolu içerisinde Avcı takımyıldızı bölgesinde, Avcı Kuşağı'nın güneyinde yer alan dağınık bir bulutsudur. En parlak bulutsulardan olan Orion yaklaşık 24 ışık yılı çapındadır ve gece çıplak gözle görülebilir. Dünya'ya en yakın yıldız oluşum bölgesidir ve yaklaşık olarak 1.270 ışık yılı uzaklıktadır.

<span class="mw-page-title-main">Atbaşı Bulutsusu</span> Avcı takımyıldızındaki bir karanlık bulutsu

Atbaşı Bulutsusu, Avcı takımyıldızındaki küçük karanlık bir bulutsudur. Avcı Kuşağı'nın en solundaki Zeta Orionis veya Alnitak'ın hemen yanında, büyük ve koyu renkli moleküler bulutun bir parçasıdır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.