Orhan Gencebay

Orhan Gencebay
Genel bilgiler
Doğum	Orhan Kencebay 4 Ağustos 1944 (80 yaşında) İlkadım, Samsun, Türkiye
Tarzlar	Gencebay müziği[1][2] Serbest Türk müziği[3][4] Etkilenimler: Arabesk müzik,[5][6] Türk halk müziği, Klasik Türk müziği, Klasik Batı müziği, Caz, Rock, Yunan folk müziği, İspanyol folk müziği, Laiko, Amerikan folk müziği, Progresif folk, Hint folk müziği, World füzyon
Meslekler	müzisyen, bestekar, halk şairi, Şarkıcı, söz yazarı, aranjör, müzik yönetmeni, müzik yapımcısı, müzik öğretmeni, oyuncu
Çalgılar	Bağlama, divane, tambur, yaylı tambur, ud, cümbüş, buzuki, gitar, sitar, piyano, klavye, ney, keman, Saksafon, Klarnet[7]
Etkin yıllar	1961-günümüz
Müzik şirketi	Columbia Records (1961-1962) Ergaş Plak (1966) Türkofon Plak (1967-1968) Moda Plak (1968) Topkapı Plak (1968) İstanbul Plak (1969-1972) Kervan Plakçılık (1972-günümüz)
Resmî site	orhangencebay.com.tr
Eş	Azize Gencebay (e. 1966; b. 1977) Sevim Emre (e. 1978)
Çocukları	Altan Gencebay Gökhan Gencebay
Önemli çalgılar
Bağlama, elektrobağlama, sitar, gitar, buzuki, tanbur, ud,[8] tenor saksofon

Orhan Gencebay ya da gerçek adıyla Orhan Kencebay (4 Ağustos 1944, Samsun) Türk besteci, ses sanatçısı, şair, enstrümanist, aranjör, müzik yapımcısı, müzik direktörü ve oyuncu.^[9]

Arabesk müzik olarak adlandırılan, fakat kendisinin bu terimi "yanlıştır ve eksiktir" gerekçesiyle reddedip Serbest Türk müziği, özgür Türk müziği, serbest çalışmalar ve Gencebay müziği gibi kavramlarla adlandırdığı, 1960'larda yayılan Türk müziği tarzının yaratıcı ve öncülerindendir. Gencebay, 33. Türkiye Hükûmeti'nde Kültür Bakanlığı'nın tavsiyesiyle verilmeye başlanan Devlet Sanatçısı unvanına^[10] 1998'de layık görüldü.

Orhan Gencebay, 4 Ağustos 1944'te Samsun'da doğdu. Tatar olan ailesinin kökeni Kırım'a dayanmaktadır. Müziğe 6 yaşında ailesi gibi Kırım göçmeni ve Ukrayna Konservatuvarı mezunu klasik batı müzisyeni Emin Tarakçı'dan keman ve mandolin dersleri alarak başladı. 7 yaşında bağlama ve Türk halk müziği dersleri almaya başladı. 10 yaşında ilk beste çalışması olan Kara Kaşlı Esmerdi Kim Bilir Kimi Sevdi isimli eseri yaptı. 13 yaşında Türk Sanat Müziği ve tambur eğitimi almaya başladı. Ortaokul ve lise yıllarında Samsun, Edirne ve İstanbul musiki cemiyetlerinde yaylı tambur, THM cemiyetlerinde ise bağlama çaldı. Samsun ve İstanbul'da halk evlerinin kuruculuğunu yaptı. Kendi açtığı müzik dershanelerinde öğretmenlik yaptı. Çocukluk yıllarında en çok etkilendiği kişi zamanının bağlama üstadı Bayram Aracı'ydı. Gencebay'a o yıllarda bu nedenle küçük Bayram diyorlardı.^[11]

İlk profesyonel bestesi "Ruhumda Titreyen Sonsuz Bir Alevsin"i 14 yaşında yapan Orhan Gencebay, 16 yaşından itibaren caz ve Rock müziği ile ilgilenmeye başladı, batı nefesli sazlardan oluşan orkestralarda tenor saksofon çaldı. İstanbul'a gelerek, Türkiye'nin ilk konservatuvarı ve eski adı Dârülelhan olan İstanbul Belediye Konservatuvarı'na girdi, bir süre icra heyetinde bulundu.

1964 yılında TRT Ankara Radyosu sınavına girdi ve yüksek başarıyla kazandı. Fakat, sınavda usulsüzlük olduğu gerekçesiyle sınav iptal edilince, müzik çalışmalarına ara vererek askerlik sebebiyle İstanbul'a gitti. Vatani görevini Heybeliada'da bahriyeli olarak sürdürdüğü yıllarda merasim bölüğü bandosunda saksafon çalmaya devam etti. 1966'da TRT İstanbul Radyosu sınavlarına girdi ve iftiharla kazandı. Aynı yıl, Türkiye çapında yapılan bağlama çalma yarışmasında Arif Sağ ve Cinuçen Tanrıkorur ile birlikte derece aldı. TRT İstanbul Radyosu'nda 10 ay bağlama sanatçılığı yaptı. Kurumun müzikal anlayışının ilerlemeye elverişli ve özgür olmadığı gerekçesiyle 1967 yılında kendi isteği ile ayrıldı.^[12] Bu yıllarda babasının işlerinin bozulması nedeniyle Samsun'a döndü.

TRT'den ayrıldıktan sonra, Arif Sağ ile birlikte 1966-1968 arası dönemde Muzaffer Akgün, Yıldız Tezcan, Gülden Karaböcek, Ahmet Sezgin, Şükran Ay, Sabahat Akkiraz, Nuri Sesigüzel gibi birçok sanatçıya bağlama çaldı. Bu dönem içinde Kızılırmak Karakoyun, Ana, Kuyu gibi Türk filmlerinin müzik direktörlüğünü yaptı. İstanbul'daki halk evlerinde Abdullah Nail Bayşu, İsmet Sıral, Burhan Tonguç, Erkin Koray, Ömer Faruk Tekbilek, Vedat Yıldırımbora, Özer Şenay, Neşet Ertaş gibi sanatçılarla sık sık bir araya gelip müzik yaparak gelecekte kendi ortaya koyacağı müziksel sentezin ilk meyvelerini verdi. Ağlıyorum Yana Yana, Gönül bağları, Yıldız Akşamdan Doğarsın, Neredesin Leylâ'm gibi türkü plakları çıkardı. Sevemedim Karagözlüm, Sabır Taşı, Goca Dünya gibi besteleri çeşitli sanatçılar tarafından okunmaya, sanat dünyasında adı besteci ve bağlama virtüözü olarak duyulmaya başlandı.

Türkü plâklarından sonra, 1968 yılında ilk serbest çalışmalar plâğı Sensiz Bahar Geçmiyor-Başa Gelen Çekilirmiş'i çıkardı. Bundan sonra Topkapı Plak ve İstanbul Plak'tan seri olarak plaklar çıkarmaya devam etti. 1969 yılında çıkardığı Bir Teselli Ver-Yorgun Gözler 45'liği ile Türkiye çapında ün yaptı. Bestekâr ve enstrümanist kimliğinin yanı sıra, yorumcu kimliği ile ön plana çıkmaya başladı. Ben Eski Halimle Daha Mesuttum, Hor Görme Garibi, Severek Ayrılalım, Ümit Şarkısı, Sevenler Mesut Olmaz gibi plaklara imza attı. 1971 yılında ise İstanbul Plak'a ortak oldu. 1972 yılında Yaşar Kekeva ile birlikte Kervan Plak şirketini kurdu, şirketin yöneticisi oldu. Kervan Plak, Türkiye'nin ilk yerli sermayeli plak şirketiydi. Bünyesine Erkin Koray, Ajda Pekkan, Muazzez Abacı, Mustafa Sağyaşar, Ahmet Özhan, Kamuran Akkor, Semiha Yankı, Samime Sanay, Neşe Karaböcek, Bedia Akartürk, Nil Burak, Ziya Taşkent, Semiramis Pekkan, Ferdi Özbeğen, Gönül Yazar, Sezen Aksu gibi starları alan Kervan Plak, dönemin plak piyasasının en güçlü şirketlerinden biri oldu.

Orhan Gencebay, bugüne kadar 35 (31 sinema, 4 televizyon) filminde^[13] başrol oynadı, 90'a yakın filmde müzik direktörlüğü yaptı. 1000'den fazla^[8] bestesi bulunan Orhan Gencebay, bunların 300'e yakınını kendisi seslendirdi. 1990 yılında vizyonlara giren Utan filminden sonra oyunculuğu bırakmıştır. Rol aldığı filmlerde çoğunlukla kendisini duayen dublaj sanatçısı ve oyuncu Abdurrahman Palay seslendirmiştir.

Orhan Gencebay'ın yaptığı çalışmalara TRT denetleme kurulunca arabesk dendiyse de, Orhan Gencebay bu değerlendirmeyi "yanlıştır ve eksiktir" diyerek kabul etmedi.^{[not 1]}

Yasal olarak 67 milyon civarı plak ve kaset tirajı olan Orhan Gencebay'ın, korsan üretimlerin yasal üretimlerden 2 kat fazla olduğu düşünülürse, yasal olmayan üretimlerle birlikte 200 milyon civarı tirajı olduğu tahmin ediliyor. Bu da, dünyanın sayılı tiraj rakamlarındandır.^{[14][15][16][not 2]}

Orhan Gencebay, 29 Kasım 2009 tarihinde Milliyet Gazetesi'nden Olcay Ünal Sert'e verdiği röportajda "Batsın Bu Dünya, Türkiye'nin ağıtıdır. Şu bir gerçek, 70'li yıllar çok kötü yıllardı. Günde 100-150 kişi öldürülüyordu. 1975’te böyle bir Türkiye’de yaptım ‘Batsın Bu Dünya’yı. O, Türkiye’nin ağıtıdır, ağlanacak parçasıdır." demiştir.^[17]

17 Eylül 2012'de Orhan Gencebay'a saygı için Poll Production'dan yayınlanan Orhan Gencebay ile Bir Ömür albümünde Türkiye'nin önde gelen sanatçıları yer alarak Gencebay'ın bestelerini seslendirmiştir.

Orhan Gencebay, 2018 yılında Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından 24 Haziran seçimlerinin ardından oluşturulan Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Politikaları Kuruluna üye olarak atanmıştır. Kurulda Hülya Koçyiğit, Alev Alatlı, Murat Bardakçı, Prof. Dr. Mehmet Çelik, Prof. Dr. İskender Pala, Prof. Dr. Ümit Meriç gibi isimler yer almaktadır.^[18][19]

Kervan Plak, bir Türk müzik şirketi. Mü-yap üyesi olan Kervan Plak 1 Şubat 1972 tarihinde Orhan Gencebay ve Yaşar Kekeva tarafından kurulmuştur.^[20] Yaşar Kekeva 1980 yılında şirketten ayrılarak Yaşar Kekeva Plakçılık'ı kurmuştur. Şirketin prodüktör koltuğunda uzunca seneler Orhan Gencebay'ın ağabeyi Burhan Kencebay oturmuştur. Günümüzde çıkan albümlerin prodüktörlüğünü ise Orhan Gencebay ve oğlu Altan Gencebay yapmaktadırlar.^[21] Şirket bugüne kadar Orhan Gencebay, Sibel Can, Volkan Konak, Hakan Sarıca, Neşe Karaböcek, Sezen Aksu, Ajda Pekkan, Semiramis Pekkan, Ahmet Özhan, Zekai Tunca, Ferdi Özbeğen, Bedia Akartürk, Kamuran Akkor, Mine Koşan, Gönül Yazar, Azize Gencebay, Erkin Koray, Mustafa Sağyaşar, Salim Dündar, Osman İşmen, Filiz, Biricik ve başka birçok sanatçının albümlerini çıkartmıştır.

1966 yılında Beyaz Kelebekler grubunun o dönem solisti olan ses sanatçısı Azize Atalay ile evlendi. Çiftin bu evliliğinden 1970 yılında Altan ismini verdikleri bir oğlu dünyaya geldi. Çift, evliliklerini 1977 yılında sonlandırdı. Gencebay, ikinci evliliğini 1978 yılında Sevim Emre ile yaptı. Çiftin bu evliliğinden 1981 yılında Gökhan ismini verdikleri bir oğlu dünyaya geldi. Orhan Gencebay'ın büyük oğlu Altan Gencebay hâlen Kervan Plak'ın prodüktörlüğünü yürütmektedir.

• 1984 tarihli Dil Yarası şarkısının müziği; İsrailli şarkıcı Zehava Ben tarafından Tipat Mazal adıyla İbranice olarak 1992 yılında yeniden yayınlandı.

Sinema (Film Müziği)

• Kızılırmak-Karakoyun, 1967^[23]
• Kozanoğlu, 1967^[24]
• Ana, 1967^[25]
• Kuyu, 1968^[26]
• Kara Gözlüm, 1970;^[27] Tv-Şov
• Orhan Abi Halk Show, sunucu, TGRT, 1996-1997
• Popstar Alaturka, jüri üyesi, Star TV, 2006-2008
• Popstar 2013, jüri üyesi, Star TV, 2013

Belgesel

• Aynalar, Can Dündar, Show TV, 1996
• Bir Yudum İnsan, Nebil Özgentürk, atv, 1998
• İstanbul Hatırası: Köprüyü Geçmek, 2004

Reklâm

• Dışbank, İdeal Kart, 2002
• Vodafone Türkiye, 2010
• Rexona, 2018

• 1968-1976 arası her 45'liği için Altın Plak ödülleri
• 1976 Ses dergisi Yılın Türk Müziği Sanatçısı ödülü
• 1970: İstanbul Plak tarafından, yüksek tiraj başarısından olayı verilen Altın Taç Ödülü.
• 1984: Tercüman gazetesi tarafından verilen Yılın Sanatçısı Ödülü.
• 1984: Merhaba dergisi tarafından verilen Yılın Sanatçısı Ödülü.
• 1985: Ses dergisi tarafından verilen Yılın Sanatçısı Ödülü.
• 1990: MÜYAP tarafından Dokunma adlı albümünün göstermiş olduğu yüksek satış başarısından dolayı verilen Yüksek Tiraj Ödülü.
• 1990: ABD-Mısır-İsrail'in önde gelen üniversiteleriyle, Hacettepe Üniversitesi'nin ortaklaşa vermiş olduğu Montu Merit Doktorası (Fahri Müzik Doktoru) Ödülü.
• 1995: Mehmetçik Vakfı tarafından verilen Altın Madalya Ödülü.
• 1998: İntermedia ekonomi dergisi tarafından verilen Ekonomide Yılın Yıldızları Ödülü.
• 1998: Kültür Bakanlığı'nca verilen Devlet Sanatçısı unvanı.
• 2000: Altın Kelebek Ödülleri Fantezi Müzik Onur Ödülü.^[28]
• 2009: Cumhurbaşkanlığı tarafından, Türk Milli Eğitimine katkılarından dolayı verilen Onur Ödülü.
• 2011: Kral Tv Müzik Ödülleri Onur Ödülü.
• 2013: Müyap Fiziki Satış Ödülü
• 2013: Kral Tv Müzik Ödülleri En İyi Proje Ödülü.
• 2015: Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü^[29]

• Özbek, Meral (Eylül 2008) [Aralık 1994]. Popüler Kültür ve Orhan Gencebay Arabeski (8. bas.). İstanbul: İletişim Yayınları. ISBN 975-470-195-4. 6 Kasım 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2007. 
• Coşkun, Ahmet Hakan (2001). Ne Olur Sev Beni. İstanbul: Birey Yayıncılık. ISBN 975-8257-95-1. 16 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2008. 
• Stokes, Martin (Mayıs 1998). The Arabesk Debate / Türkiye'de Arabesk Olayı. İstanbul: İletişim Yayınları. ISBN 975-470-649-2. 
• Güngör, Nazife (1993) [Mayıs 1990]. Arabesk / Sosyokültürel Açıdan Arabesk Müzik (2.basım bas.). Ankara: Bilgi Yayınevi. ISBN 975-494-153-X. 23 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2020. 
• Stokes, Martin (2012) [Ekim 2010]. Aşk Cumhuriyeti: Türk Popüler Müziğinde Kültürel Mahrem (1. bas.). İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları. ISBN 975-494-153-X. 

• Arabesk müzik
  • Arabesk pop
  • Arabesk rock
• Devlet sanatçısı
• Arif Sağ
• Erkin Koray

1. ^ Orhan Gencebay, kendi müziği için yapılan "arabesk" tanımlamasını reddetmiş olsa da, bu tanımlamanın yerine önerdiği Gencebay Müziği, Serbest Türk Müziği, Serbest Çalışmalar gibi kavramların literatürdeki yeri müzik otoritelerince hâlâ tartışılmaktadır. Aslında tartışmanın odak noktası arabeskin ne olup olmadığıdır. Gencebay'ın bu konudaki daha fazla görüşü için Kaynakça ve Ek Okumalar incelenebilir.
2. ^ Bkz. Albümleri en çok satan sanatçılar listesi#50-75 milyon

• Resmî site
• Discogs'ta Orhan Gencebay diskografisi
• BBC Türkçe ile 1983 yılında yapılan röportaj11 Ekim 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.