Orfeo

**Orfeo**
	; Orfeo Notaları başsayfası
Özgün isim	L'Orfeo. Favola in musica
Müzik	Claudio Monteverdi
Libretto	Alessandro Striggio
Gala	24 Subat, 1607
İlk gösterim yeri	Palazzo Ducale, Montova
Oyuncular	La Musica: soprano; Orfe: kastrato tenör veya bariton; Euridice (Everdiki): soprano; Silvia: Haberci, soprano; La Speranza: soprano; Caronte: Bas profondo); Proserpina: soprano; Pluto: bas; Ninf: soprano; Üç cehennem ruhu: tenör, tenör, bas; Çoban I soprano; Çoban II: tenör; Koro;

Orfeo (SV 318, "Orphée, Favola di Musica"), besteci Claudio Monteverdi tarafından hazırlanmış bir prolog ve 5 perdeden oluşan bir lirik operadır. Eserin librettosu Grek mitolojisinde bulunan Evridiki ve Orfe mitolojik öyküsünü baz alarak, şair Alessandro Striggio (1573-1630) tarafından yazılmıştır. Opera 24 Şubat 1607de Mantova'da "Palazzo Ducal (Duk'un Sarayi" da ilk defa sahnelenmiştir.

Konu özeti

Mekân: Mantova ve civarı.

Zaman: 17, yüzyıl

Prolog

Müzik bakırdan üflemeli çalgılar ve vurmalı çalgılar için çok dramatik bir toccata ile başlar. Günümüzdeki performanslar için ya seyirciler kısmında ya da orkestra şefinin girişini ilan eden bir parça olarak icra edilir. Sonra operanın devamında zaman zaman tekrarlanan kısa bir "ritornello" parçası başlar. Bu bitince "La Musica (Müziğin Ruhu)" gelir ve müziğin gücünü, özellikle müziği ile tanrıları bile usul tutmaya zorlayan Orfeo'nun müziğinin gücünü açıklar.

I. Perde

Orfe ile Euridice'nin düğünü kutlamaktadırlar. Orfe Rosa del Ciel (Göğün gülü) adlı aryasını söyler ve buna Euridice Io non diro qual sia (Ne olduğunu söyleyemiyeceğim) aryasıyla yanıt verir. Bu perde koronun Ecco Orfeo (Burada Orfe) adlı şarkısıyla sona erer.

II. Perde

Bu perde niflerin ve çobanların devam eden kutlama törenlerinde koro şarkıları ile başlar. Orfe son mısraı Sol per te, bella Euridice (Güzel Euridice, yalnız senin için olarak biten Vi ricorda, o boschi ombrosi (Hatırlıyorum o gölgeli koruyu) adlı aryayı söyler.

Bu sırada bir haberci girer. Orfe'ya gelen haber Euridice'nin bir "hain yılan" tarafından ısırılıp hemen öldüğüdür. Orfe Euridice'yi hayata geri getirmek için Hades'e inmeye karar verir. Bu kararını çok hissi bir parça olan önce bir resitatif iken sonra bir aryaya dönüşen Tu se' morta (Sen ölüsün) adlı şarkı ile açıklar ve bu şarkıda insan saadetinin ne kadar geçici kırılgan bir şey olduğunu bildirir. Bu çok hissi ve yaşlı kısımda üç defa koro (önce haberciyle, sonra çobanlarla Ahi caso acerbo, ahi fat'empio ecrüdele (Ay ne acı bir darbe bu; ah gaddar talih) adlı şarkıyı söylerler, Birinci söylenişte koronun yanıtı Non si fıdı üom mortale... (Ölümlü adam inanmamalı...). Perde Prolog'da çalınmış olan "ritornello"nun tekrarı ile sona erer.

III. Perde

Perde bakır üflemeli çalgılar için bir "sinfonia" ile açılır. Sperenza (Ümit) ile birlikte Orfe Hades (cehennem) kapısına gelirler ama Speranza buradan içeri giremez Lasciate ogni speranza, voi ch'entrat (İçeri giren kişi buradan sonra tüm ümidi geride bırak). Orfe tek başına girer ve mitik Hades'in kapı muhafızı Caronte ile karşılaşır ve onu güzel bir şarkı müziği ile kandırıp içeri girmeye izin vermesi için bir şarkı söyler (Possente spirto - Güçlü ruh). Fakat girme izini verilmez ve bu sefer lir çalarak şarkıyı soyler ve bu Caronte'nin güzel bir uykuya dalmasına neden olur. Hades'in kapısı böylece muhafızsız kalınca Orfe içeri girip, bu perde giriş "sinfonia"sı çalarken, Hades'e iner. O zaman bu perdede ilk defa koro görünüp Nulla impresa per uom si tenta invano (Bu adam için bu girişim boşa gidecektir) koro şarkısını söyler. Perde giriş senfonisinin daha süslü olarak çalınması ile sona erer.

IV. Perde

Bu perde için bir giriş parçası bulunmaz. Hades'te kraliçe olan "Proserpina" Orfe'nin müziğinden çok etkilenmiştir. Hades'in kralı olan Plutone'ye Euridice'yi Hades'ten bırakıp yeryüzüne göndermesi için yalvarır. Plutone bu yalvarmaya dayanamayıp Euridice'nin Hades'den ayrılmasına izin verir ama onun mutlak uyması gereken bir şart koşar. Bu şarta göre Euridice Orfe'yi takip ederek yeryüzüne çıkıp yeniden hayat kazanması için yol sırasında Orfeo'nun hiç arkasına bakmaması gerekmektedir. Koro Pietade, oggi, e Amore Trionfan ne l'Inferno (Şefkat ve aşk bugün cehennemde galip gelmiştir) şarkısına koyulur. Orfe Hades'den ayrılıp yeryüzüne çıkmak için, lirinin gucunu açıklayan Quai onor di te fia degno (Sana layık bir şeref ) şarkısını söyleyerek, yola koyulur. Önce Orfe Euridice'nin kendini takip ettiğinden şüphelenmez ama sonra birden bu hususta büyük bir şüpheye kapılıp omzunu çevirip geri bakar. Birden Euridice bir ruh gibi gözleri önünden kaybolur. Orfeo yalnız başına yeryüzüne döner. Koro E la virtute un raggio (Erdem bir işin gibi) adlı şarkıyı söyleyerek perde sona erer.

V. Perde

Bu perde için giriş Prolog'da bulunan "ritornello" melodisini tekrarlar. Orfe çok üzüntülü yas çekmektedir.

Bu operanın ilk 1607 versiyonuna göre (antik Yunan efsanesine uyarak), Orfe Bacchante'lardan kaçmaya çalıştığını ama onlar tarafından yakalanarak parça parça edilip öldürülür.
1606 ve günümüzdeki oynanan versiyonuna göre Orfeo'nun babası olan tanrı Apollo gökten inerek oğlunu göklere çıkarır ve buradan sonsuzluğa kadar Euridice'nin yıldızlar arasında bulunan hayalini görmesini sağlar. Koro Vanne Orfeo, felice a pieno (Git Orfe kusursuz saadetle) adlı şarkıyla ve çok kivrak bir Moresko (Magribi) dansı ile sona erer.