İçeriğe atla

Orestes (vali)

Orestes, Doğu Roma'da Mısır Bölgesinin Valisi. İskenderiye piskoposu Cyril ile uyuşmazlık yaşamış ve bu çatışma filozof ve matematikçi İskenderiyeli Hypatia'nın ölümüne sebep olmuştur.[]

Biyografi

İskenderiye Piskoposu Cyril.

MS 415 yıllarında, kendisinin Vali olmasından kısa bir süre önce, amcasının ardından İskenderiye piskoposu olan, Cyril ile anlaşmazlık yaşamıştır. Orestes, Cyril'in dini sömürülerine karşı laikliği savunmuş, yobazlıkla kararlı bir şekilde mücadele etmiştir.[1]

Hristiyan kaynaklarına göre, Yahudiler, Hristiyan topluluğa karşı komplo kurmuşlar ve bir çoğunu öldürmüşlerdi. Cyril buna tepki göstermiş, Orestes'in gücünü kullanarak tüm Yahudileri ya da sadece katliam yapanları İskenderiye'den sürdürmüştü.[2] Orestes güçsüz olsa da, Piskopos Politikası gereği Cyril'in dinsel otoritesi Orestes'in rızasını gerektiriyordu, Orestes ise İncile el basmayı reddetti.[3]

İskenderiyeli Hypatia. Raphael'in Atina Okulu tablosundan, Rome (1509-1510).

Bu geri çevirme neredeyse Orestes'in hayatına maloldu. Natrun Vadisi keşişleri çölden gelerek İskenderiye halkını Orestes'e karşı kışkırtıp, ayaklanmalara sebep oldular. Keşişler, Orestes'e saldırarak onu pagan olmakla suçladılar. Vali suçlamaları reddederek, Constantinople Başpiskoposu tarafından vaftiz edildiğini söyledi. Buna rağmen, keşişler ikna olmadı ve içlerinden biri, Ammonius taş fırlattı, taş Orestes'in kafasına isabet etti ve çok fazla kanamaya sebep oldu. Orestes'in korumaları taşlanmaktan korkup kaçtılar. İskenderiye halkı, Valilerinin yardımına koştu, Ammonius'u yakalayıp keşişleri kovdu. Orestes tedavi olduktan sonra Ammonius'u halkın önünde işkence ederek öldürttü, daha sonra İmparator II. Theodosius'a yazarak olayları anlattı. Cyril'de İmparatora kendi açısından olayları anlatan bir rapor yazmıştı. Piskopos Ammonius'un bedenini ele geçirerek kiliseye getirdi, ona Thaumasius ismini bahşederek, şehitlik (azizlik) mertebesine yükseldiğini açıkladı. Buna rağmen İskenderiye'nin Hristiyan halkı Ammonius'un inançları için değil kişisel hırsı yüzünden öldürüldüğünü biliyordu. Cyril olaylar hakkında sessiz kaldı.[4][5]

Vali Orestes, filozof ve matematikçi olan ve hatırı sayılır bir manevi otoriteye sahip İskenderiyeli Hypatia'nın politik desteğinden memnundu. Aslında varlıklı ve etkili ailelerin çocukları İskenderiye'ye gelerek Hypatia'dan özel dersler alıyorlar ve gerek kilisede gerekse hükûmette yüksek mevkiilere atanıyorlardı. Birçok Hristiyan Orestes'in Cyril'den gelen uzlaşma önerilerini kabul etmemesinin sebebinin Hypatia olduğuna inanıyordu. Modern tarihçilere göre Orestes, İskenderiye'nin pagan topluluğunu kendine bağlamak için Hypatia ile olan ilişkisini güçlü tutma çabasındaydı.[6] Tüm bu karışıklıkların sonucu olarak, Natrun Vadisi keşişleri tarafından yönetilen Hristiyan çeteler Hypatia'yı ele geçirerek vahşi bir şekilde öldürdüler ve vücudunu parçalara ayırarak, parçalarını şehir surları dışında yaktılar.[7][8]

Bu politik katliam ile önemli ve güçlü destekçisini kaybeden Vali Orestes Piskopos Cyril ile olan mücadelesinden vazgeçerek İskenderiye'den ayrıldı.

Orestes, Flow Down Like Silver, Hypatia of Alexandria adlı kitabında Ki Longfellow tarafından başarılı bir şekilde okuyucuya aktarıldı. 2009 yapımı, Alejandro Amenábar tarafından yönetilen, Agora filminde, Oscar Isaac tarafından canlandırılmıştır.

Kaynakça

  1. ^ Wessel, p. 34.
  2. ^ Socrates Scholasticus, vii.13 (who says that the whole Alexandrian Jewish community was expelled); Nikiû piskoposu İoannis, 84.95-98 (who says that only the murderers were expelled). Welles, p. 35.
  3. ^ Wessel, p. 35.
  4. ^ Socrates Scholasticus, vii.14.
  5. ^ Wessel, p. 35-36.
  6. ^ Christopher Haas, Alexandria in Late Antiquity: Topography and Social Conflict, JHU Press, 2006, ISBN 0801885418, p. 312.
  7. ^ Socrate Scolastico, vii.15.
  8. ^ Giovanni di Nikiu, 84.88-100.
  • Susan Wessel, Cyril of Alexandria and the Nestorian controversy: the making of a saint and of a heretic, Oxford University Press, 2004, ISBN 0199268460.

İlgili Araştırma Makaleleri

Agathias veya Agathias Scholasticus, , Bizanslı şair ve tarihçi. I. Justinianus döneminin bir bölümünü kapsayan tarih kitabının yazarıdır.

<span class="mw-page-title-main">İskenderiye Kütüphanesi</span> Mısır İskenderiyede antik dünyanın en büyük kütüphanelerinden biri

İskenderiye Kütüphanesi, MÖ 3. yüzyılın başlarında Mısır'ın İskenderiye kentinde Yunan Hellenistik Kralı I. Ptolemaios Soter tarafından kurulmuş olan antik kütüphanedir. İskenderiye Müzesi olarak bilinen araştırma enstitüsünün bir bölümü olarak inşa edildi. İnsanlık tarihinde meydana getirilmiş önemli eserlerden biridir. Eski kaynaklar, burada 150 bin cilt el yazması eserin toplandığını kaydeder.

Ammonius Saccas, İskenderiye'den, genellikle Neoplatonizmin öncüsü ve/veya kurucularından biri olarak kabul edilen, Helenistik Platoncu, kendi kendini yetiştirmiş bir filozoftu. Esas olarak 232'den 242'ye kadar eğitim verdiği, Plotinus'un öğretmeni olarak bilinir. Kendi felsefi görüşleri hakkında çok az şey bilinmesine rağmen, Neoplatonizm'i geliştirmesinde Plotinus üzerinde şüphesiz en büyük etkiye sahipti. Daha sonra Hıristiyan yazarlar Ammonius'un bir Hristiyan olduğunu belirttiler, ancak şimdi genel olarak İncil metinlerini yazan farklı bir İskenderiyeli Ammonius olduğu varsayılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Hipatia</span>

Hypatia Yunan filozof, matematikçi ve astronomdur. İskenderiye Kütüphanesi'nde felsefe, matematik ve astronomi üzerine dersler vermiştir. Yeni Platonculuk öğretisine bağlı olan Hypatia, Atina Akademisi'nin Eudoxus'ün başını çektiği Matematik geleneğine üye idi. Hypatia doğayı; mantık, matematik ve deney ile açıklamaya çalıştı.

<span class="mw-page-title-main">Arius</span>

Arius, İskenderiye'de Baucalis Kilisesi'nde görev yapmış Libya kökenli çileci Hristiyan bir din adamıdır. Tanrı'nın doğası hakkındaki öğretisi, Baba'nın Oğul üzerindeki kutsallığının altını çizmesi ve teslis inancına muhalefeti, 325 yılında Roma İmparatoru Konstantin tarafından toplanan Birinci İznik Konsili'nde onu ana konu hâline getirmiştir.

<span class="mw-page-title-main">I. Theodosius</span>

I. Theodosius, Büyük Theodosius olarak da bilinir. MS 379'dan 395'e kadar Roma imparatoruydu. İmparatorluğun doğu ve batı kısımlarını birleştiren Theodosius, Doğu ve Batı Roma'nın ikisini birden yönetmiş son imparatordur. Ölümünden sonra imparatorluk ebediyen ikiye ayrılmıştır. Aynı zamanda Hristiyanlık'ı Roma İmparatorluğu'nun resmî dini yapmış olmasıyla da bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Birinci Konstantinopolis Konsili</span>

Birinci Konstantinopolis Konsili, 381 yılında I. Theodosius tarafından İstanbul'da toplanan konsildir. İznik Konseyi tarafından kurulan inanç sisteminin onaylanması ve Ariusçuluk ihtilafı ile ilgilenmiştir. Aya İrini Kilisesi'nde 381 yılının Mayıs ile Temmuz ayları arasında toplanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Edessa</span> Helenistik dönemde kurulan antik bir şehir

Edessa, Yukarı Mezopotamya'da, Seleukos İmparatorluğu'nun kurucusu Kral Selevkos I Nicator tarafından Helenistik dönemde kurulan antik bir şehir (polis) idi. Daha sonra Osroene Krallığı'nın başkenti oldu ve Roma eyaleti Osroene'nin başkenti olarak devam etti. Geç Antik Çağ'da, Hristiyan öğreniminin önde gelen merkezi ve Edessa Katekistik Okulu'nun merkezi oldu. Haçlı Seferleri sırasında, Edessa Kontluğu'nun başkentiydi.

<span class="mw-page-title-main">Aelia Eudoksia</span>

Aelia Eudoxia, Doğu Roma imparatoru Arcadius'un eşi.

<span class="mw-page-title-main">İoannis Hrisostomos</span> önemli erken dönem kilise babası

İoannis Hrisostomos veya Altınağızlı Yuhanna, Konstantinopolis Başepiskoposu olarak görev yapmış önemli bir Kilise Babası'ydı. Vaazlarıyla ve halka açık konuşmalarıyla, iktidarın ve din adamlarının otoritelerini kötüye kullanımını kınadığı tutumuyla, Altınağızlı Yuhanna'nın İlâhî Âyin Metni ve asketik (çileci) duyarlılıkları ile tanınır. Yunanca khrisostomos (Χρυσόστομος) unvanı "altın-ağızlı" anlamına gelir ve ünlü hitabet yeteneğini belirtir. Batı kiliselerinde John Chrysostom olarak anılır. Altınağızlı Yuhanna, Erken Hristiyanlık döneminde en üretken yazarlardan biriydi, ancak hem İskenderiyeli Origenes hem de Hippo'lu Augustinus onu geçmiştir.

Kan iftirası veya kan suçlaması, dini azınlıkların çocukların kanlarını dini ayinlerde ve bayramlarda kullandıkları yönündeki iftira ve suçlamalardır. Kan iftirası -kuyu zehirlemek ve ekmek pisletmek iddialarıyla birlikte- Avrupa'da Yahudilere karşı yapılan zulümlere neden oldu.

Theon İskenderiye, Mısır'da yaşamış Yunan bilgin ve matematikçidir. Öklid’in elementleri ve Klaudyos Batlamyus'un el çizelgeleri ile ilgili çeşitli yorumlar yazdığı gibi üzerlerinde eklemeler ve düzeltmeler de yapmıştır. Ayrıca matematik üzerine ün kazanmış olan Hypatia'nın da babasıdır.

Mısır Yahudileri, dünyanın hem en eski hem en yeni cemaatini oluşturur. Tam bir nüfus bilgisi bulunmasa da Mısır'daki Yahudi nüfusunun 2004 itibarıyla 100'den az olduğu düşünülür, bu sayı 1922'de 75 ila 80 bin arasındaydı. Tarihi yerli cemaatin çekirdeğini Rabinik ve Karay Yahudileri oluşturur. İspanya'dan kovulmanın ardından Mısır'a daha çok Sefarad ve Karay yerleşmiştir. Nüfus, Süveyş Kanalının açılmasının ardından artan ticaret olanakları sebebiyle yükselişe geçti. Osmanlı İmparatorluğu'na bağlı topraklarda yaşayan Yahudiler Mısır'ın ana şehirlerine yerleşip modern cemaatin ticari ve kültürel elit tabakasına girdiler. 19. yüzyılın sonlarında Avrupa'da yaşanan pogromlardan kaçan Aşkenaz cemaati çoğunlukla Kahire'nin Darb el Barabira çeyreğinde toplanmıştı.

<span class="mw-page-title-main">I. Athanasios (İskenderiye piskoposu)</span>

İskenderiyeli Athanasios, 4. yüzyılda yaşamış önemli ilahiyatçı, İskenderiye Piskoposu, Kilise Babası ve azizdir. Ortodoks Hristiyanlığın oluşumunda önemli katkıları olduğu için "ortodoksluğun babası" olarak da adlandırılır. Hristiyan teolojisi üzerinde önemli bir etki bırakmış ve Hristiyan doktrininin şekillenmesinde katkı sağlamıştır. Kıpti Kilisesi tarafından İskenderiye'nin 20. Papası kabul edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Antakya (antik kent)</span> Türkiyede bir antik kent

Antakya, Asi Nehri kıyısına kurulmuş bir antik kent. Kalıntıları günümüz Antakya şehrinde bulunur ve modern şehre ismini verir.

<span class="mw-page-title-main">Mitileneli Zaharias</span> 5.ve 6. yüzyıl Midilli piskoposu

Mytilene'li Zacharias, Zacharias Scholasticus ya da Zacharias Rhetor olarak da bilinir, piskopos ve kilise tarihçisi.

Patrologia Graeca Yunanca dilinde kaleme alınmış, bilhassa Hristiyan Kilise Babaları ve çeşitli çağdaş yazarların eserlerinin toplandığı bir koleksiyondur. 1857 ila 1866 yılları arasında 161 cilt halinde J. P. Migne tarafından Paris'te yayınlanmıştır.

Kilikyalı Simplikios veya Latinceleştirilmiş şekliyle Simplicio, Öklid ve Aristoteles de dahil olmak üzere diğer filozofların ve matematikçilerin çalışmaları üzerine yorumlar yazan bir Yunan matematikçi. Ammonius Hermiae ve Damaskios'un bir öğrencisi ve Yeni Platoncuların sonuncusuydu. Eserleri, Simplikios'un çalışmaları olmadığı takdirde kaybolacak olan eski filozoflar hakkında birçok bilgiyi korumuş ve günümüze ulaşmasını sağlamıştır.

İslam'ı Başkalarının Gördüğü Gibi Görmek: Geç Antik Çağ ve Erken İslam Çalışmaları serisinden Erken İslam Üzerine Hristiyan, Yahudi ve Zerdüşt Yazılarının İncelenmesi ve Değerlendirilmesi, Orta Doğu uzmanı Robert G. Hoyland'ın bir kitabıdır.

<span class="mw-page-title-main">Kirroslu Theodoretus</span>

Cyrrhuslu Theodoretus ihtilaflı bir Kilise Babası, episkopos, Antakya Kateşistik Okulu'na ilham veren bir teolog ve İncil yorumcusu. Geç antik dönemin Kayserili Eusebius, Sozomenos, Sokrates Skolastikos ve Evagrius Skolastikos ile birlikte ana kilise tarihçilerindendir. Süryani Kilisesi’nce aziz kabul edilir.