İçeriğe atla

Ordîxanê Celîl

Ordîxanê Celîl
Ordîxanê Celîl
DoğumOrdikhan Dzhasimovich Dzhalilov
24 Haziran 1932(1932-06-24)
Erivan
Ölüm20 Ekim 2007 (75 yaşında)
Sankt-Peterburg
MilliyetSovyet Kürdü
VatandaşlıkSovyetler Birliği, Ermenistan
EğitimErivan Devlet Üniversitesi
MeslekYazar, akademisyen

Ordîxanê Celîl (Ordikhan Dzhasimovich Dzhalilov veya Ordikhan-e Jalil veya Ordikhane Dzhalil) (d. 24 Ağustos 1932; Erivan – ö. 20 Ekim 2007; Sankt-Peterburg) Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti doğumlu Sovyet Kürdü yazar ve akademisyen.[1]

Celîl 1932 yılında Erivan'da doğdu, 1951'de Erivan Üniversitesi'nin filoloji bölümüne girdi ve 1956'da mezun oldu. Aynı yıl, Ermenistan Bilimler Akademisi bölümünde çalışmaya başladı. 1957'de Leningrad Üniversitesi'nin Kürt çalışmaları başkanı olarak atandı. Üç yıl boyunca Erivan Radyosu'nda çalıştı. 1958'de Kürtçe hakkında araştırma yapmak amacıyla Irak Kürdistanı'nı ziyaret etti. Uzun yıllar boyunca kardeşi Celile Celil ve kız kardeşi Cemîle Celîl ile birlikte Kürt halk hikâyeleri ve şiirleri üzerinde çalıştı. 1970'lerde Kazakistan ve Türkmenistan'daki Kürt nüfus üzerinde çalıştı.

Arşivi, çoğu hala yayınlanmamış olan 100.000'den fazla Kürt atasözü içermektedir.

Kitapları

  1. Kategori:Ermenistan'daki KürtlerŞiyêr û poêm, Poetry, 114 pp., Haip'ethrat Publishers, Armenia, 1959.
  2. Stranên Lîrîkên Gelêrîyên Kurd (Kurdish Lyrical and Folkloric Songs), 1964.
  3. Курдский героический эпос "Златорукий хан": Дымдым (Dimdim Epic Poetry), 206 pp., Nauka Publishers, 1967.
  4. Kurdskie poslovitsy i pogovorki: na kurdskom i russkom iazykakh (Kurdish Proverbs and Sayings, 454 pp., Glavnaia redaktsiia vostochnoi literatury Publishers, Moscow, 1972. (with Celîlê Celîl)[2]
  5. Çîrokên Cimaeta Kurda (Tales of Kurdish people), 234 pp., Haiastan Publishers, 1974.
  6. Kela Dimdim (Castle of Dimdim).
  7. Xanê Dest Zêrîn (Golden hand Khan).
  8. Biwêj û Gotinên Pêşiyanên Kurd (Kurdish proverbs).
  9. Zargotina Kurda (Kurdish Folklore), co-authored with Celîlê Celîl, Vol. I, II, Nauka Publishers, Moscow, 1978.
  10. Celîl, O., C. Celîl & Z. Celîl, Kurdskie skazki, legendy i predaniia(Kurdish Fairy Tales and Legends), Nauka Publishers, Moscow, 1989.
  11. Zargotina Kurdên Sûriyê (Folklore of Kurds in Syria), co-authored with Ahmet Omer and Celîlê Celîl, Jîna Nû Publishers, Uppsala, Sweden, 1989, 91-970927-3-8.[3][4]
  12. Dastanên Kurdî, coauthored with Celîlê Celîl, 244 pp., Zêl Publishers, Istanbul, 1994.[5]
  13. Istoricheskie pesni kurdov (Kurdish Folk Songs), 816 pp., Institut vostokovedeniia (Rossiiskaia akademiia), Orientalia Publishers, Saint Petersburg, 2003.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Michael Kemper, Stephan Conermann, The Heritage of Soviet Oriental Studies, Taylor & Francis, 2011 978-0-415-59977-1, s. 101.
  2. ^ "Kurdskie poslovitsy i pogovorki : na kurdskom i russkom iazykakh / sobreli, sostavili, pereveli,... - Catalogue | National Library of Australia". nla.gov.au (İngilizce). 14 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2024. 
  3. ^ "9197092738: "Zargotina Kurden Suriye" by Celile Celil, Ahmet Omer @ BookFinder.com". 18 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2019. 
  4. ^ "Kurdish Dictionaries". 22 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2019. 
  5. ^ "NavKurd - Fehim Isik -Kürt folklorunda varyantlaşma". 13 Mart 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2019. 

İlgili Araştırma Makaleleri

Kürtler, doğuda Zagros Dağları'ndan batıda Toros Dağları'na ve güneyde Hemrin Dağları'ndan kuzeyde Kars–Erzurum platolarına kadar uzanan coğrafi bölgede yoğun yaşayan, 2017 yılı tahminlerine göre dünyada yaklaşık 36–45 milyon nüfusa sahip olan İranî bir halktır. Bugün dünyadaki en büyük Kürt nüfusu, 15–20 milyon civarı ile Türkiye'de bulunurken; İran, Irak ve Suriye'de de sayıları 3 ila 12 milyon arasında değişen önemli Kürt nüfusları bulunmaktadır. Gerek Orta Doğu'daki siyasi ve sosyal karmaşalar ve sorunlar, gerekse diğer sebepler dolayısıyla özellikle 20. yüzyılın ikinci yarısında oluşan göçler sonucunda Batı Avrupa başta olmak üzere Kuzey Amerika ve Orta Asya gibi farklı bölgelere yerleşmiş bir Kürt diasporası da mevcuttur.

<span class="mw-page-title-main">Kürt dilleri</span> Hint-İran dillerinin Kuzeybatı İran koluna giren dil

Kürt dilleri veya Kürtçe, Hint-Avrupa dil ailesine bağlı Hint-İran dillerinin Kuzeybatı İran koluna giren ve Türkiye'nin doğu ve güneydoğusu, Suriye'nin kuzeyi, Irak'ın kuzeyi ve kuzeydoğusu ile İran'ın batısında yaşayan Kürtler tarafından konuşulan bir dil koludur. Kürtçe Irak'ta, Irak'a bağlı Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nde ve de facto özerk olan Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi'nde resmî dil statüsüne sahiptir. Kürt dillerinin yukarıda belirtilenler haricinde Ermenistan, Gürcistan, Türkmenistan, Lübnan, Afganistan, Rusya gibi ülkelerde az sayıda konuşanı bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti</span>

Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti ya da kısaca Ermenistan SSC, Sovyetler Birliğini oluşturan Sovyet cumhuriyetlerinden biriydi. Bu dönemden önce bağımsız Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti bazen "Birinci Ermeni Cumhuriyeti" olarak adlandırıldığı için Ermenistan SSC bazen "İkinci Ermeni Cumhuriyeti" olarak adlandırılır. 37 rayondan oluşan ve başkenti Erivan olan Ermenistan SSC, Sovyetler Birliği Komünist Partisi'nin Ermenistan kolu olan Ermenistan Komünist Partisi tarafından yönetiliyordu.

<span class="mw-page-title-main">Tuvalar</span> Türk etnik grubu

Tuvalar veya Tıvalar, Rusya'nın Tuva Cumhuriyeti'nde ve Moğolistan'ın kuzeyinde yaşayan bir Türk halkıdır. Dilleri Türk dilleri'nin Sibirya grubu'na ait Tuvaca'dır. Toplam nüfusları 350.000 civarındadır. Tuvalara bazı dönemlerde Soyon, Sayan, Soyot, Uranhay adları verilmiştir. Boy esasında ise Tuvaların Kırgız boyundan bazıları da Tuvaların Uygur boyundan olduğu bilinmektedir. Üst kimlik olarak Tuva adı benimsenmiştir. Moğolistan'da yaşayan Duhalar Tuvaların ayrıksı kabilesidir.

<span class="mw-page-title-main">Ağrı Cumhuriyeti</span> Türkiye topraklarında kurulan kısa ömürlü De facto devlet

Ağrı Cumhuriyeti, Ağrı Kürt Cumhuriyeti veya Ağrı Millî Hareketi, Ağrı isyanları sırasında Türkiye'nin kuzeydoğu bölgesinde Hoybun Merkez Komitesi tarafından ilan edilen; fakat hiçbir devlet tarafından tanınmayan Kürt yönetimi.

<span class="mw-page-title-main">Ermenistan Azerileri</span> Ermenistanda bir zamanlar yaşamış olan bir Türk halkı

Önceleri sayıları birkaç yüz bin kişiye ulaşan, Ermenistan'da yaşayan Azeri ve diğer Türk nüfusun (Erivanlı, Yerevanlı, "Yeraz" veya Batı Azerbaycanlı, Dağlık Karabağ Sorunu olduktan sonra sayısı artık sıfıra yaklaşmıştır. Bu yıllarda Ermenistan Azerileri Dağlık Karabağ Sorunu yüzünden, baskı ve tecavüzlere maruz kalıp, Ermenistan'ı terk etmeye mecbur kaldılar. Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği'nin bilgilerine göre, Ermenistan'da halihazırda tahminen birkaç yüz Azeri yaşamaktadır. ki, bunların çoğunluğunu bölgede yaşayan Ermenilerle evlenmiş Azerileri ve yaşlı veya hasta olduğu için Ermenistan'ı terk edemeyen Azeriler oluşturmaktadır. Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği'nin, raporuna göre, bu kişiler ayrımcılığa maruz kalmamak için adlarını değiştirmekte ve kimliklerini gizlemektedirler.

Süleyman'ın Özdeyişleri kitabı, Tanah'taki Ketuvim'de bulunan bir kitaptır ve kısaca Özdeyişler veya Meseller olarak anılır. Orijinal İbranice'de kitabın adı "Süleyman'ın Meselleri" anlamına gelen "Mişle Şlomo"dur. Yunanca tercüme olan Septuagint (LXX)'te kitabın adı "paroimai paroimiae" ("Özdeyişler") ve Latince tercüme olan Vulgata'de "proverbia"dır.

<span class="mw-page-title-main">Erebê Şemo</span>

Erebê Şemo (Rusça: Arab Şamoyeviç Şamilov, Sovyet Kürdü yazar. İlk Kürtçe roman olan Şivanê Kurmanca’yı kaleme almıştır. Kürt romanının babası Şemo, latin harflerinden oluşan Kürtçe alfabenin de mimarlarından biri olmuştur. Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Emektar Kültür İşçisi ve Kızıl Bayrak Nişanı gibi ödüllerin sahibidir. 1930'lu yılların başlarında oluşturulan Kürtçe alfabe Şemo-Marogulov alfabesinin hazırlıyıcılarındandır.

<span class="mw-page-title-main">Tosine Reşid</span>

Tosine Reşid çağdaş Sovyet Kürdü Yezîdî yazar, şair ve oyun yazarı.

Calile Celil, Sovyet Kürdü tarihçi, yazar ve Kürdolog. Erivan'da doğdu. Erivan Üniversitesi ve Leningrad Oryantel Üniversitesi'nde okudu. Tezini 19. yüzyıl Kürt isyanları ile bitirdi. Doktorasını 1963 yılında aldı ve 1963-1993 yılları arası Bilimler Akademi'sinde çalıştı. Filolog Ordîxanê Celîl'in kardeşidir. Sovyetler Birliği'nin dağilmasından sonra Viyana Üniversitesi'nde ders verdi. Şu an Viyana Üniversitesi Bilimler Akademisi'nde öğretim görevlisidir.

<span class="mw-page-title-main">Kürtlerin kökeni</span> Kürtlerin kökeni hakkında genel bakış

Kürtlerin kökeni, Orta Doğu'da yaşayan bir etnik grup olan Kürtlerin oluşumu. Akademisyenler, Kürt sözcüğünün kökeni için farklı teoriler ortaya atmışlardır. Bir teoriye göre, Orta Farsçada "göçebe; çadır-satıcısı" terimi olan 𐭪𐭥𐭫𐭲 kwrt- olarak kullanıldığı öne sürülmüştür. Kürt sözcüğü en az 17. yüzyıla kadar bir kolektif kimlik terimi (etnonim) olarak kullanılmamıştır. Sözcük, bundan ziyade Kürtçe konuşan nüfusa, komşu popülasyonlarca verilen bir isimdi. Bölgede yaşayan kitle için bu kimliğin ana belirteci klan ve aşiretlerinin belirledikleri mensubiyetleri olmuştur. Kürtler, Hint-Avrupa göçü öncesi bölgede bulunan gruplar dahil olmak üzere, birden çok kabile ve etnik grubun birleştiği heterojen kökenlere sahiptir.

<i>Riya Teze</i>

Riya Teze veya kiril alfabesiyle Р’йа т'әзә, Mart 1930 tarihinde Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nde Ermenistan'daki Kürtler için Kürtçe dilinde yayımlanmaya başlayan gazete. Gazete Ermenistan Komünist Partisi'nin Kürtçe yayın organıydı.

<span class="mw-page-title-main">Rusya Ermenistanı</span> 1828den 1917e kadar Ermeni tarihi

Rusya Ermenistanı, 1828’den itibaren Rus İmparatorluğu yönetimi altında Ermeni tarihi dönemidir. Doğu Ermenistan, İran'ın 1826-1828 İran-Rus Savaşı'ndaki kaybını müteakiben Rusya ile imzaladığı Türkmençay Antlaşması ile Rus İmparatorluğu'nun bir parçası haline geldi. Doğu Ermenistan, Rus İmparatorluğu'nun 1917'deki çöküşüne kadar bir parçası olarak kaldı.

<span class="mw-page-title-main">Têmûrê Xelîl</span>

Têmûrê Xelîl, Yezidi Kürt gazeteci, yazar ve tercüman. İsveç'te yaşamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Sovyetler Birliği'nde Kürtler</span>

Sovyetler Birliği'nde Kürtler, Sovyetler Birliği sınırları içerisinde içinde yaşayan Kürt kişi veya grupları betimler.

Emînê Evdal veya Emin Abdal, Sovyet Kürdü yazar, dilbilimci ve şair. Sovyetler Birliği'ndeki Kürtleri konu alarak Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nde çok sayıda çalışma üretti. O zamanlar Rus İmparatırluğu kontrolü altında olan Kars Oblastı yakınlarındaki Yaman çayır köyünde bir Yezidi ailesinde doğdu. Türk-Ermeni çatışması sırasında köyü yıkılmış, annesi, babası ve erkek kardeşini kaybetmiştir. 1924 yılında Tiflis'teki işçi okuluna gitti ve 1926'da Alagyaz Dağı yakınlarındaki Yezidi köylerinde ders vermeye başladı. 1931'de Erivan Üniversitesi filoloji bölümüne girdi ve aynı dönemde Kürt gazetesi Riya Teze'de çalışmaya başladı. İlk kitabını 1933 yılında Kürtçenin Kurmanci lehçesi ile yayınladı. 1933'ten 1937'ye kadar Kurmanci dil eğitiminde birçok ders kitabı yayınladı. Doktorasını 1944 yılında Yazidoloji alanında aldı ve tezi geleneksel ailede Kürt kadını olarak adlandırıldı. Mezun olduktan sonra Ermeni Tarih Enstitüsü'nde Yazidoloji alanında çalıştı ve 1959'da Ermeni Bilimler Akademisi Doğu Araştırmaları Bölümü tarafından işe alındı. 1960 yılında Ermenistan Parlamentosu tarafından En İyi Emekli Öğretmen unvanını aldı.

Eskerê Boyîk,, Sovyet Kürdü Yezîdî şair ve yazar.

Nadir Nadirov, Kazakistanlı Kürt mühendis. Sovyetler Birliği'nde Kürtler konulu çalışmalarıyla ve araştırmalarıyla ses getirdi.

<span class="mw-page-title-main">Ermenistan'da konuşulan diller</span>

Ermenistan'daki resmî dil Ermenicedir; ülkenin etnik açıdan homojen olmasından dolayı, burada yaşayan insanların çoğu Ermeniceyi anadil olarak konuşur.

Arap Kemeri, Suriye Baas hükümetinin Haseke Valiliği'nin kuzeyindeki Kürt bölgelerini Araplaştırma projesidir. Projenin temel amacı bölgenin etnik yapısını Araplar lehine çevirmek ve diğer etnik grupların, özellikle de Kürtlerin aleyhine çevirmekti. Proje Esad Gölü'nün oluşturulması ile yerlerinden edilen Arapların Kürt bölgelerine yerleştirilmesiyle arazilerin ele geçirilmesini içeriyordu.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.