İçeriğe atla

Orderic Vitalis

Orderic Vitalis anısına yaptırılan madalyon

Orderic Vitalis (d. 1075 – ö. yaklaşık 1142), İngiliz Benedikten keşişi ve tarihçi. 11 ve 12. yüzyıl Normandiya ve Anglo-Norman İngiltere hakkında önde gelen tarih yazıcılarındandır.

Gençliği

Fransız evli bir rahibin en büyük oğlu olarak Atcham Shropshire'da dünyaya gelir. Orderic 5 yaşındayken Siward isimli bir İngiliz rahibin Shrewsbury'deki okuluna gönderilir. 11 yaşında iken iyi bir eğitim alsın diye St Evroul-en-Ouche'deki Benediktin manastırına gönderilir. Ailesi onun manastıra kabul edilmesi için önemli bir miktarda ödeme yapar. Orderic, ailesinin kendisini uzaklaştırmak istediklerini düşünse de geleceği için iyi olanın bu olduğuna ikna olur. Normandiya'da kendisini yapayalnız ve tek kelime Fransızca bilmeden bulan Orderic çok çalışarak zorlukları aşar. Bu dönemdeki çalışmaları sayesinde İngiltere ve İngilizceden hiç kopmayacaktır.

Dini hayatı ve tarihçiliği

Birkaç sene sonra keşiş olarak Manastıra katılmaya karar verir. Manastırda Orderic isminin telaffuzundaki zorluklardan dolayı ona Vitalis ismi verilir.[1] Artık yazılarında eski ve yeni isminin yanı sıra Angligena ismini de eklemektedir.[2] 1093 yılında yardımcı papaz, 1107 yılında da papaz olur. Görevleri sırasında Croyland, Worcester, Cambrai (1105) ve Cluny (1132) gibi yerleri gezmiştir. Bu dönemde edebiyata merak sardığı bilinmektedir.

İlk yazı denemeleri Normandiya'nın kuruluşunu anlatan Jumièges'li William'ın Normannorum ducum adlı eserini sürdürmek olur.[3] Kilisedeki üstlerinin 1110-1115 döneminde St Evroul'un tarihçesini yazmasını istediği bilinir. Historia Ecclesiastica adıyla başlayan eser genişleyerek çağının tüm tarihini kapsayacak bir çalışmaya dönüşür. Oldukça varlıklı bir bölge olan St Evroul, önemli olaylara sahne olmasa da geçiş güzergahında olduğundan önemli konukların ağırlandığı ve kolaylıkla sağlam bilgi alınabilecek bir yer konumundadır. Orderic'in yazımı kendisinin bizzat görmediği ama çok iyi bilgi aldığı bu anlatımlara dayanır. Çok iyi karakter tahlil yapan tarihçinin anlatımı beklenmedik gündemlerle sırası bozulmuş, özensiz bir yapı arz eder. Buna rağmen döneminin tarihçileri tarafından gündeme getirilmeyen çok sayıda olayla ilgili bilgi aktarır. Tarih yazımı 1141 yılında sona erer, 1142 yılında bazı değişikliklerin yapıldığı anlaşılır. Bu dönemde artık sağlığının iyi olmadığından bahseder, muhtemelen eserinin sona ermesinden kısa bir süre sonra hayata veda etmiştir.

Historia Ecclesiastica

Orta Çağ'daki en önemli İngiliz sosyal tarih eserlerinin başında yer alan eser üç bölümden oluşur:

  • 1 ve 2. Kitaplar: Tarih yazımı açısından öneme sahip olmayan bölümlerde İsa'nın doğuşundan eserin yazım tarihine kadar olan Hristiyanlığın tarihi anlatılır. 855 yılından itibaren sadece papaların sıralandığı bir liste halini alır. Bu bölümlerin 1136-1141 döneminde sonradan eklendiği düşünülmektedir.
  • 3 - 6. Kitaplar: Bu bölümlerdeki anlatımın merkezinde St Evroul tarihi vardır. 1122 yılından önce planlanan bölümler 1123-1131 döneminde kaleme alınmıştır. 4. ve 5. Kitaplar I. William'ın Normandiya ve İngiltere'de yaptıklarını anlatır. Tarih yazımı açısından 1067 yılı öncesi diğer eserlerden yoğun alıntılar yapar.[4] Orderic kendi özgün tarih yazımına 1071 yılından itibaren başlar. Bu dönemdeki siyasi olayları kendi süzgecinden geçirerek okuyucularına aktarır.
  • 7 - 13. Kitaplar: Bu bölümlerde dini başlıklar bariz olarak arka plana atılır. 1082 yılından itibaren Karolenj Hanedanı altında Fransa tarihini anlatır. Özellikle Normanların İtalya'daki varlıklarını ve Birinci Haçlı Seferindeki eylemlerini anlatır. Bu dönemde özellikle I. William'ın oğulları Robert Curthose, William Rufus ve I. Henry dönemine eğilir. I. Henry'nin iktidarının ardından yaşanan Anarşi dönemini 1141 yılına kadar aktarır.

Kaynakça

  1. ^ Efsaneye göre Hristiyan şehit azizlerden oluşan Theb Lejyonunun bir üyesi anlamındadır
  2. ^ İngiltere doğumlu anlamındadır
  3. ^ Genel olarak Normanların ve düklerinin tarihçesi
  4. ^ Jumieges'li William'ın Gesta Normannorum Ducum ve Poitiers'lı William'ın Gesta Guillemi adlı eserleri

Konuyla ilgili yazılan eserler

  • Chibnall, Marjorie, Charter and Chronicle: The Use of Archive Sources by Norman Historians, Church and Government in the Middle Ages: Essays Presented to C. R. Cheney on his 70th Birthday içinde, Cambridge University Press, 1976 ISBN 0-521-21172-7 s.1-18
  • Hollister, C. Warren ve Frost, Amanda Clark (editör), Henry I, Yale University Press 2001 ISBN 0-300-08858-2

Ayrıca bakınız

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">I. William</span> İngiltereyi fetheden Normandiya dükü

I. William, Fatih William ve Piç William olarak bilinir. 1035-1087 yılları arasında Normandiya Dükü ve 1066-1087 yılları arasında İngiltere'nin ilk Norman kökenli kralı olarak görev yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">II. William</span>

II. William 26 Eylül 1087'den 1100'deki ölümüne kadar, Normandiya üzerinde yetkileri ve İskoçya'da nüfuzu olan İngiltere kralıydı. Yetki alanını Galler'e genişletme konusunda çok başarılı değildi. Fatih William'ın üçüncü oğlu, belki de kırmızı görünümünden veya büyük olasılıkla, çocukken kızıl saçlara sahip olmasından dolayı, genellikle William Rufus olarak anılır.

<span class="mw-page-title-main">İngiltere'nin Normanlar tarafından fethi</span>

İngiltere'nin Normanlar tarafından fethi, 28 Eylül 1066 tarihinde İngiltere'nin Normandiya dükü William tarafından işgal edilmesiyle başlar. William 14 Ekim 1066 tarihinde yapılan Hastings Muharebesini kazanınca I. William olarak başa geçer. Yenik İngiltere kralı Harold Godwinson 25 Eylül 1066 tarihindeki Vikinglere karşı Stamford Bridge Muharebesinde zafer kazanmasına rağmen ordusunun oldukça yıpranmış olması muharebede belirleyici olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">I. William'ın silah arkadaşları</span> 1066 Hastings Savaşında Fatih Williamın yanında bulunan silah arkadaşları

I. William'ın silah arkadaşları, genellikle Norman kökenli olan ve Normandiya Dükü William ile birlikte İngiltere'nin fethinin planlama ve gerçekleştirilmesine çeşitli aşamalarda katılan asilleri ve şövalyeleri anlatır.

<span class="mw-page-title-main">Kuzey Seferi (1069)</span>

Kuzey Seferi veya Kuzeyin yağmalanması, İngiltere'nin Normanlar tarafından fethi sırasında Hastings Muharebesindeki zaferinin ardından I. William olarak tahta geçen Normandiya Dükünün öncülüğünde düzenlenen seferdir. Norman egemenliğine karşı başkaldıran Anglo-Sakson İngilizlere karşı 1069-1070 kışında düzenlenen sefer kuzey bölgelerini denetim altına almak amacıyla yapılmıştır. Sefer sırasında kullanılan yakıp yıkma taktiği yüzünden bölgede geniş çaplı hasar meydana gelmiş, Anglo-Sakson derebeyleri kovulmuştur. Sefer sonucunda yaklaşık 100 bin kişinin öldürüldüğü sanılmaktadır. Sefere ait veriler bu dönemde yazılan Kıyamet Kitabı adlı eserde tüm açıklığıyla geçmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Rollo</span> Normandiyanın ilk hükümdarı olan Viking

Rollo Norveç veya Danimarka asıllı Viking soyundan gelen Norman asilzade. Normandiya olarak bilinen Norman yerleşiminin ilk yöneticisidir, onun soyundan gelenler Normandiya Dükü olarak anılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Anarşi (1135-1153)</span> İngiltere ve Normandiyada 1135-1153 yılları arasında yaşanan iç savaş

Anarşi İngiltere ve Normandiya'da 1135-1153 yılları arasında yaşanan iç savaştır. İç savaş İngiltere kralı I. Henry'nin tek yasal vârisi olan oğlu William Adelin'in Beyaz Gemi'nin batmasıyla ölmesi üzerine çıkan krizden sonra patlak verir. Henry'nin kızı Matilda'yı kraliçe olarak tahta geçirme girişimleri başarısız olur. 1153 yılında ölümü üzerine yeğeni Stephen, kardeşi Winchester Dükü Henry sayesinde iktidarı alır. Stephen'in iktidarının ilk yıllarına baronlar arasındaki sonu gelmeyen savaşlar, Galler bölgesinde isyanlar ve İskoç saldırıları damga vurur.

<span class="mw-page-title-main">I. Henry</span>

I. Henry, 1106 – 1 Aralik 1135 döneminde Normandiya Dükü ve 3 Ağustos 1100 – 1 Aralık 1135 arasında İngiltere kralı olarak görev yapmıştır. I. William'ın dördüncü oğluydu, Latince ve Yedi özgür sanat üzerine eğitim gördü. William'ın 1087'de ölümü üzerine, Henry'nin ağabeyleri Robert Curthose Normandiya'yı, William Rufus İngiltere'yi miras aldı, ancak Henry topraksız kaldı. Batı Normandiya'daki Cotentin Kontluğunu Robert'tan satın aldı, ancak kardeşleri onu 1091'de görevden aldı. Cotentin'deki güç üssünü yavaş yavaş yeniden inşa etti ve Robert'a karşı William Rufus ile ittifak kurdu.

<span class="mw-page-title-main">Robert Curthose</span>

Robert Curthose, bazen II. Robert ya da III. Robert olarak isimlendirilmiştir, 1087 yılından 1106 yılına kadar Normandiya Düklüğü yapmış, İngiltere kralı olmak için başarısız bir girişimi olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Normandiyalı Cecilia</span> Fatih Williamın kızı, İngiliz soylu

Normandiyalı Cecilia, İngiliz prenses ve rahibe. Cecilia, I. William ve Mathilde de Flandre'nin en büyük kızıdır.

<span class="mw-page-title-main">Beyaz Gemi (İngiltere)</span>

Beyaz Gemi 25 Kasım 1120'de Barfleur, Normandiya açıklarında Manş Denizi'nde batmış bir gemidir. Gemide bulunan 300 kişiden yalnızca bir kişi hayatta kalmıştır. Boğulanlar arasında İngiltere Kralı I. Henry'nin meşru oğlu ve vârisi William Adelin, üvey kız kardeşi Perche kontesi Matilda, üvey kardeşi Richard ve ayrıca Chester 2. Earl Richard d'Avranches yer aldı. William Adelin'in ölümü, İngiltere'de Anarşi olarak bilinen kriz ve iç savaş dönemine yol açtı.

<span class="mw-page-title-main">Flandreli Matilda</span> İngiltere kraliçesi (1031-1083)

Flandreli Matilda (Fransızca: Mathilde; Felemenkçe: Machteld, Fatih William ile evliliği yoluyla İngiltere Kraliçesi ve Normandiya Düşesidir. Eşi dükalıktan ayrıldığı zamanlarda Normandiya naibi olarak görev yapmıştır. İki kral, II. William ve I. Henry de dahil olmak üzere yetişkinliğe erişmiş on çocuğu oldu.

Adeliza veya Adelida I. William ve eşi Flanderslı Matilda'nın kızıydı. Doğum ve ölüm tarihleri de dahil olmak üzere hayatı hakkında önemli bir belirsizlik vardır. Kız kardeşinin ibadethanesinde hazırlanan bir cenaze defterinde, Fatih William'ın kızları arasında birinci sırada yer almıştır. O genellikle William'ın çocukları listesindeki ilk kızdı ve bu nedenle muhtemelen en büyüğüydü. Cenaze defterine dahil edilmesi, ölümünün 1113 derleme tarihinden önce geldiğini gösteriyor.

<span class="mw-page-title-main">Normandiyalı Konstans</span>

Normandiyalı Konstans Bretonya Düşesi.

Brémule Muharebesi, 20 Ağustos 1119'da İngiltere Kralı I. Henry ile Fransa Kralı VI. Louis arasında gerçekleşmiştir. Henry, Normandiya'daki topraklarını Fransızlara karşı birkaç kez savunmak zorunda kaldı ve Fransız işgalini püskürttü.

<span class="mw-page-title-main">II. Richard (Normandiya dükü)</span> 996-1026 arası Normandiya Dükü

İyi lakabıyla anılan II. Richard, 996'dan 1026'ya kadar Normandiya Dükü'ydü.

Poitiersli William Norman kökenli bir Frank rahip ve Normandiya Dükü William'ın papazıydı. Dük için Gesta Willelmi ducis Normannorum et regis Anglorum veya Gesta Guillelmi II ducis Normannorum olarak adlandırılan eserinde, İngiltere'nin Normanlar tarafından fethini kayıt altına aldı. Papazlığından önce askerlik eğitimi almıştı.

<span class="mw-page-title-main">Jumiègesli William</span>

Jumiègesli William (y. d. 1000 - ö. 1070'den sonra 1066 yılı olayları zamanında yaşadı ve İngiltere'nin Normanlar tarafından fethi konusundaki en eski yazarlardan biriydi. Yalnızca Fatih William'a ithafen yazdığı mektubuyla Jumièges keşişi olarak tanınan kimliği belirsiz bir kişidir. Aynı zamanda Dük III. Richard'ın hükümdarlığı sırasında bazı olaylara tanıklık ettiğinden bahsetmiş olduğu için tahmini olarak 1000 yılı civarı doğduğu makul bir varsayımdır. Muhtemelen on birinci yüzyılın ilk çeyreğinde manastıra girdi ve eğitimini Thierry de Mathonville'den aldı. Orderic Vitalis'e göre William'ın takma adı "Calculus" idi. Bu takma adın altındaki anlam bilinmemektedir. 1070'den sonraki ölümü ise kayıt edilmemiştir. Tarihi olarak Norman bakış açısıyla yazan bir Normandı. Hiçbir askeri eğitimi olmayan bir keşiş olduğu belliydi fakat buna rağmen kayıtlarında halkının başarılarından gururla bahsetmektedir.

<span class="mw-page-title-main">I. Richard (Normandiya dükü)</span> 10. yüzyıl Normandiya dükü

I. Richard Korkusuz Richard olarak da bilinir, 942'den 996'ya kadar Rouen kontudur. Richard'ın " De moribus et actis primorum Normanniae ducum " adlı kitabını yazması için görevlendirdiği Saint-Quentin'li Dudo, onu dux olarak adlandırmıştır. Bununla birlikte, kelimenin bu kullanımı, bir asalet unvanına referans olarak değil, Richard'ın savaştaki meşhur liderliği bağlamında olmuş olabilir. Richard ya feodalizmi Normandiya'ya getirdi ya da onu büyük ölçüde genişletti. Hükümdarlığının sonuna gelindiğinde, en önemli Norman toprak sahipleri topraklarını feodal kullanım hakkı altında tutuyorlardı.

<span class="mw-page-title-main">I. William (Normandiya dükü)</span> Normandiya Kontu (927-942)

Uzunkılıç William, 927'den 942'deki suikastına kadar Normandiya'nın ikinci hükümdarıdır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.